Seminelí
Mātiu 8:23–27; Maʻake 4:35–41


Mātiu 8:23–27; Maʻake 4:35–41

Ko Hono Fakanonga ʻe Sīsū ʻa e Matangí

ʻĪmisi
Jesus Christ on a ship with some of His Apostles. Christ has His arms extended as He calms a storm at sea. The Apostles are looking at Christ as He performs the miracle. (Matthew 8:23-27 Mark 4:35-41 Luke 8:22-25.)

Naʻe tangi ʻa e kau ākongá ki he Fakamoʻuí ʻi he tō ʻa e peaú mo e matangí ʻi honau kiʻi vaká, “ʻEiki, ʻoku ʻikai te ke tokanga’i te mau mate?” (vakai ki he Maʻake 4:37–38). ʻI he ngaahi taimi ʻo e loto foʻí, ‘e lava ke tau fiemaʻu ha tokoni mo fakafehuʻia ‘a e tokanga mai ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolú. Neongo ʻene ngali faingataʻaʻia hotau tūkungá, ka ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ivi mo e mālohi ke fakamaʻamaʻa ʻetau ngaahi kavengá, huʻi atu hotau ngaahi faingataʻaʻiá, pea folofola mai kiate kitautolu, “Fiemālie, peá ke [maʻu ʻa e nongá]” (Maʻake 4:39). ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke maʻu ʻa e melino mo e nonga ʻa e ʻEikí lolotonga e ngaahi faingataʻa ʻokú ke fehangahangai mo iá.

Ko e hā ha ngaahi manavahē ‘oku ke ma’u?

ʻOku ʻi ai ha ngaahi taimi ʻi heʻetau moʻuí te tau ala ongoʻi ai ʻo hangē ʻoku tau ʻi he lotolotonga ʻo ha matangi mālohí. ʻOku ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻe lava ke fakatupu ʻe he ngaahi faingataʻako ʻeni ʻo e moʻuí ke tau ilifia.

Naʻe vahevahe ʻe ‘Eletā Ronald A. Rasband ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (Quorum of the Twelve Apostles) ha ngaahi sīpinga ʻo e manavahē ʻoku tau faʻa maʻú. Fakakaukau ki ha ngaahi manavahē tatau ‘oku ke ala maʻu.

ʻĪmisi
Official Portrait (as of June 2016) of Elder Ronald A. Rasband of the Quorum of the Twelve Apostles.

ʻOku ilifia mo e kau tāutaha lalahí ʻi hono fai ʻo ha ngaahi tukupā hangē ko e malí. ʻE lava ke ilifia e kakai kei talavou ʻosi malí … ke ʻomi ha fānau ki ha māmani ʻoku fakautuutu ai e faikoví. ʻOku lahi fau e meʻa ʻoku ilifia ki ai e kau faifekaú, tautefito ki he fakalea ki ha kakai ʻoku ʻikai ke nau maheni. ʻOku ilifia e kau uitoú ke hoko tokotaha atu e moʻuí. ʻOku ilifia e toʻutupú naʻa ʻikai tali lelei kinautolu; ilifia e fānau ako lautohi siʻí ke ʻalu ʻo ako he fuofua ʻaho ʻoku fokotuʻu ai e akó; ilifia e fānau ako ʻunivēsití ke maʻu mai ha ola ʻo ha sivi. ʻOku tau ilifia ke tōnounou, fakasītuʻaʻi kitautolu, loto mamahi, kae pehē ki he taʻeʻiloá. ʻOku tau ilifia ki he afaá, mofuiké, mo e afi ʻokú ne fakaʻauha e fonuá mo ʻetau moʻuí. ʻOku tau ilifia telia naʻa ʻikai fili kitautolu, pea tau toe ilifia pē hono fili kitautolú. ʻOku tau ilifia he ʻikai ke tau lelei feʻungá; ʻoku tau ilifia naʻa ʻikai tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻEikí. ʻOku tau ilifia ki he liliú, pea ʻe ala iku ʻetau ilifiá ki ha meʻa fakamanavahē.

(Ronald A. Rasband, “ʻOua ʻe Puputuʻu,” Ensign pe Liahona,Nōvema. 2018, 18)

Tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • Ko e hā ha ngaahi ongoʻi ilifia ʻokú ke maʻu ʻoku faitatau mo ia naʻe lave ki ai ʻa ʻEletā Lasipení?

  • ʻE uesia fēfē ʻe he ngaahi ongoʻi ilifia ko ʻení hoʻo tuí? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke maʻu ʻa e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ke ikunaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ilifia ko ʻení?

ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke maʻu ʻa e melino ʻa e ʻEikí ke tokoni ki hono fakanonga hoʻo ongoʻi ilifiá.

Ko ha aʻusia fakamanavahē

Ko e fakakaukauloto ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he folofolá ko ha taukei ako ia te ne lava ʻo fakatupulaki lahi ʻa e mālohi mo e ola lelei hoʻo akó. Ako ʻa e Maʻake 4:35–38 , pea feinga ke fakakaukauloto ki he aʻusia ʻa e kau ākongá ʻoku lekooti ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

1. Tā ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi hoʻo tohinoa akó. Tānaki atu ki hoʻo fakatātaá ʻi he taimi ʻe fakahinohinoʻi ai ʻi he lēsoní pe ueʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

Tā ha fakatātā faingofua ʻo e konga mei he Maʻake 4:35–38 ʻi hoʻo tohinoa akó. Fakakau ha faʻahinga fakaikiiki pē ʻokú ke ongoʻi ʻe ʻaonga. Te ke fakaʻaongaʻi ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he kotoa ʻo e lēsoní ke fakafekauʻaki ʻa e talanoá ni ki hoʻo moʻuí. Fakakaukau ke ke fehuʻi kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tā e fakatātaá:

  • ʻOkú ke fakakaukauloto pe ʻoku fēfē ʻa e vaká?

  • Ko e hā naʻe mei fai ʻe he kau ākongá ʻi he taimi naʻe faʻaki ai ʻa e peaú ki he vaká?

  • ʻOkú ke pehē naʻe fōtunga mo ongo fēfē ʻa e matangí?

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakataipe ai ʻe he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he fakamatala ko ʻení ʻa e ngaahi meʻa kuo hoko, ʻoku hoko, pe ʻe ala hoko ʻi hoʻo moʻuí.Hiki ʻi he tafaʻaki ʻo e ngaahi konga kehekehe ʻo e fakatātā naʻá ke faʻú, ha ngaahi tafaʻaki ʻo hoʻo moʻuí ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he ngaahi ʻelemēniti ʻi he fakamatala fakafolofola ko ʻení. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he vaká ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne ʻai ke ʻiate koe Fakamoʻuí. ʻE ala fakafofongaʻi ʻe he ngaahi peaú pe matangí ʻa e ngaahi ʻahiʻahi pe ngaahi faingataʻa ʻokú ke aʻusia ʻoku tuʻu fakatuʻutāmaki ke ne lōmekina koe.

  • Ko e hā ha ngaahi ongo naʻe mei ongoʻi ʻe he kau ākongá te ke lava ʻo fakafekauʻaki ki ai?

  • Ko e fē nai ha taimi ʻe ongoʻi ai ʻe ha taha ʻoku ʻikai tokanga mai ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolu lolotonga e ngaahi taimi faingataʻa ʻi heʻenau moʻuí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Toe lau ʻa e Maʻake 4:38 , pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e fehuʻi naʻe fai ʻe he kau ākongá.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí naʻe mei ngalo ʻiate kinautolu lolotonga e matangí?

Ako ʻa e Maʻake 4:39–41 , pea kumi ki he meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo e natula mo e ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā na‘á ke ako fekauʻaki mo e natula mo e ‘ulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he talanoa ko ʻení fekauʻaki mo e malava ʻe he Fakamoʻuí ke fakanonga e ngaahi matangi ʻo ʻetau moʻuí?

Fili pē: Fie Ako Lahi Ange?

ʻE lava fēfē ke hoko ha faʻahinga matangi mālohi pehē ʻi ha kiʻi konga vai?

ʻOku tuʻu ‘a e tahi Kaleli … ‘i he Teleʻa Lifi Soataní ʻo meimei mita ʻe 213 ʻi lalo ʻi he fukahi tahí pea ʻoku takatakaiʻi ʻe ha ngaahi moʻunga maʻolunga ʻi he hihifó, tokelaú mo e hahaké. ʻOku lava ke angi hifo ʻa e matangí ʻi he ngaahi tahifohifo fakahahaké pea faʻu ai ha ngaahi matangi fakatuʻupakē mo mālohi, ʻo ʻomai ai ha ngaahi peau lalahi ʻi he kiʻi ano vai siʻisiʻi ko ení.

(Tohi Fakahinohino Fuakava Foʻou ‘a e Tokotaha Akó[2018], 108)

Ko e hā naʻe valokiʻi lelei ai ʻe Sīsū ʻa e kau ākongá ʻi he ʻikai ke nau maʻu ha tuí?

Naʻe akonaki ʻe Palesiteni Howard W. Hunter (1907–95) ʻo pehē:

ʻĪmisi
Howard W. Hunter

Kuo tau takitaha mamata kotoa ʻi ha ngaahi matangi mālohi fakafokifā ʻi heʻetau moʻuí. ʻE lava ke hoko ha niʻihi ʻo kinautolu, neongo ʻoku fakataimi pē ʻo hangē ko ia ʻi he Tahi Kālelí, ʻo lahi mo fakailifia pea malava ke fakatupu ʻauha. ʻI heʻetau hoko ko e niʻihi fakafoʻituitui, ngaahi fāmili, tukui kolo, mo e ngaahi puleʻangá, pea naʻa mo e siasí, kuo tau faʻa tofanga ʻi ha ngaahi taufa fakatuʻupakē kuó ne ʻai ke tau kole ʻi ha faʻahinga founga, “ʻEiki, ʻoku ʻikai te ke tokangaʻi te tau mate?” Te tau fanongo ʻi ha faʻahinga founga ʻi he malū he tolona ʻa e matangí ki he, “Ko e hā ʻoku mou manavasiʻi pehē aí? Ko e hā ʻoku ʻikai ai haʻamou tuí?”

ʻOku ʻikai hatau taha ʻe fie fakakaukau ʻoku ʻikai haʻatau tui, ka te u pehē ʻoku taau ʻi he meʻá ni ʻa e valoki angalelei ʻa e ʻEikí. Ko e Sihova maʻongoʻonga ko ʻeni, ʻa ia ʻoku tau pehē ʻoku tau falala ki Ai pea ko Hono huafá kuo tau ʻai kiate kitautolú, ʻa e tokotaha naʻá Ne folofola, “Ke ai ʻa e ʻatā ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi vaí, ke vaheʻi ʻa e ngaahi vaí mei he ngaahi vaí.” ( Sēnesi 1:6 .) Pea ko Ia foki ʻa e taha naʻá Ne folofola, “Ke fakataha ʻa e ngaahi vai ʻi he lalo langí ki he potu pē taha, pea ke hā mai ʻa e mōmoá.” ( Sēnesi 1:9 .) ʻIkai ngata aí, ko Ia naʻá Ne vaeua ʻa e Tahi Kulokulá, ʻo lava ʻa e kau ʻIsilelí ke fononga ʻi he kelekele mōmoá. (Vakai ki he ʻEkisōtosi 14:21–22 .) Ko e moʻoni ʻoku totonu ke ʻoua naʻa fai ha ʻohovale ʻi Heʻene lava ke fekau ha ngaahi ʻelemēniti ʻe niʻihi naʻe houtuʻu ʻi he Tahi ʻo Kālelí. Pea ʻoku totonu ke fakamanatu mai heʻetau tuí te Ne lava ʻo lolomi ʻa e tahi hou ʻi heʻetau moʻuí.

(Howard W. Hunter, “’Eiki, Ko e Matangi ‘oku fakalalahi,” Ensign, Nōvema. 1984, 33)

ʻE lava fēfē ke fekauʻaki ʻa e talanoa ko ʻení mo au?

Na’e vahevahe ‘a Sisitā Lisa L. Harkness, Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Palaimelí ‘o pehē:

ʻĪmisi
Lisa Harkness, Primary General Presidency First Counselor. Photo taken in April 2018. Official Portrait.

ʻOku ʻi ai ha fakahehema fakakakano, ko ha ʻahiʻahi, ʻi he taimi ʻoku tau tofanga ai ʻi he ngaahi ʻahiʻahí, faingataʻá, pe mamahí ke tau kaila, “ʻEiki, ʻoku ʻikai te ke tokangaʻi te u mate? Fakahaofi au.” …

ʻOku ou lava ʻo fakakaukau atu ki he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi he loto vaká ʻi he uhouhonga ʻo e matangí, ʻa ʻenau femoʻuekina hono siofi e fasi e peaú ʻi he funga vaká mo tou e liú. ʻOku ou lava ʻo fakakaukauloto atu ki heʻenau fusi e laá mo faifeinga ke puleʻi honau kiʻi vaká. Naʻe tukutaha ʻenau tokangá ki heʻenau hao moʻui he foʻi mōmeniti ko iá, pea naʻe fakamātoato moʻoni ʻenau tautapa ki ha tokoní.

ʻOku tatau pē ʻeni mo ha niʻihi tokolahi ʻo kitautolu ʻi he kuongá ni. … ʻI he ngaahi taimi ʻo e veiveiuá ʻe lava ke tau ongoʻi ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻetau tuí ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e meʻa te tau lava ʻo makātakiʻí mo mafakakaukauá. ʻE lava ke takihalaʻi kitautolu ʻe he ngaahi peau ʻo e loto-tailiilí, ʻo fakatupunga ai ha ngalo ʻiate kitautolu ʻa e lelei ʻa e ʻOtuá, pea iku ai ki haʻatau sio-nounou mo nenefu ʻetau fakakaukaú. Ka neongo ia, ʻoku ʻi he ngaahi taimi faingataʻa ko ʻeni ʻo ʻetau fonongá ʻa e malava ke fakatou siviʻi mo fakamālohia ʻetau tuí.

(Lisa L. Harkness, “Fiemālie, Peá ke Tu’u ma’u,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2020, 81)