Seminelí
Mātiu 5:1–12


Mātiu 5:1–12

Ko e Ngaahi Monūʻiá

ʻĪmisi
Jesus Christ sitting on a hillside preaching to a crowd of people. Mountains and sea are visible in the background. A reproduction by Grant Romney Clawson of the original “Sermon on the Mount” by Harry Anderson.

Ke kamata ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e founga ʻe lava ke fiefia mo faitāpuekina ai ʻa e kakaí. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Harold B. Lee (1899–1973) ko e ngaahi akonaki ko ʻení “ʻokú ne fālute ʻe ia ha konisitūtone ki he moʻui haohaoá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī [2000], 239). ʻE tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí mo faʻu ha palani ke fakatupulaki kinautolu ʻi hoʻo fekumi ki he fiefiá mo e haohaoá.

Tupulaki ʻi he fiefiá

ʻĪmisi
Tonga. Group of young men and young women eating.
  • Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi fiefia lahi taha aí?

  • Naʻe tolonga nai ʻa e fiefiá? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe tolonga pe ʻikai tolonga aí?

‘I he kamata ʻe he Fakamoʻuí ʻEne ngāué fakafaifekaú, naʻá Ne fai ha malanga ʻo ofi ki he Tahi Kālelí. ʻOku faʻa ui ʻa e malanga ko ʻení ko e Malanga ʻi he Moʻungá pea ʻoku lēkooti ia ʻi he Mātiu 5–7 . ʻI he ʻaʻahi ʻa e ʻEikí ki he kau Nīfaí, naʻá Ne fai ha malanga tatau (vakai, 3 Nīfai 12–14).

ʻOku ʻiloa ʻa e Mātiu 5:1–12 ko e Ngaahi Monūʻiá, ʻa ia ʻoku maʻu mei ha foʻi lea faka-Latina ʻoku ʻuhinga ko e “monūʻia” pe “fiefia.” Naʻe fakahā ʻe Sīsū ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ha ngaahi ʻulungaanga ʻokú Ne maʻu mo ʻEne Tamaí ʻa ia ʻoku fakatau ki he fiefia moʻoní ʻi he moʻuí ni pea ʻi he moʻui ka hoko maí. Ko hono fakatupulaki ‘o e ngaahi ‘ulungaanga ko ení, ‘e tokoni ia kiate koe ke ke hoko ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Lau e Mātiu 5:1–12, ʻo kumi mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ki he ʻulungaanga takitaha.

Pe fakakaukau ke mamata ʻi he foʻi vitiō “ Malanga he Moʻungá: Ngaahi Monūʻiá” mei he taimi 0:00 ki he 1:15, ʻo fakafanongo ki he ngaahi ʻulungaanga naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí. ‘Oku maʻu ‘a e vitiō ko ʻení ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení ko e taimi te tau fakatupulaki ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí, te tau maʻu ai ha fiefia ʻoku lahi angé.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku tokoni fēfē ʻa e founga moʻui ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene fiefiá?

Ako fekauʻaki mo ha ‘ulungaanga ʻe taha pe lahi ange ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko ʻení. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke fiefia ʻi hoʻo fakatupulaki ʻa e ʻulungāngá mo maʻu hono tāpuaki kuo talaʻofa maí.

Ko e Ngaahi Monūʻiá

Fakamoʻoni

‘Ulungaanga

Mātiu 5:3; 3 Nīfai 12:3

Angavaivai. Ko e loto-fakatōkilaló, ko hono fakatokangaʻi ia ‘i he loto-houngaʻia ‘etau fakafalala ki he ʻEikí—ke mahino ‘okú tau fiemaʻu maʻu pē ʻa ʻEne tokoní. Ko e loto-fakatōkilaló ko hono fakaʻilongaʻi ia ko hotau ngaahi talēnití mo e iví ko ha meʻa-foaki ia mei he ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Loto Fakatōkilaló,” topics.ChurchofJesusChrist.org).

Mātiu 5:4

Tengihia. Ke ongoʻi mo fakahaaʻi ha loto-mamahi fekauʻaki mo ha meʻa. ʻE lava ke tangi ha taha ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakamatelié ʻoku nau aʻusia fakataha mo ha niʻihi kehé. Ko e meʻa tatau pē, mo e tangi ʻa ha taha koeʻuhí ko e loto-mamahi ʻi he ngaahi angahalá.

Mātiu 5:5

Angamalū. Ke “ʻmanavahē ʻOtua, māʻoniʻoni, loto-fakatōkilalo, akoʻingofua, mo faʻa kātaki ʻi he faingataʻaʻiá’ [Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, Angamaluú,’ scriptures.ChurchofJesusChrist.org]. ʻOku loto-fiemālie ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu e ʻulungaanga ko ʻení ke muimui kia Sīsū Kalaisi, pea ko honau ʻulungāngá ʻoku nonga, anga mokomoko, loto-fiemālie, faʻa kātaki, mo angavaivai” (Ulisses Soares, “Angamalū mo Loto-Fakatōkilalo,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2013, 9).

Mātiu 5:6; 3 Nīfai 12:6

Fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. Ke maʻu ‘a e loto-vivili lahi ke ʻilo mo fai e finangalo ʻo e ʻOtuá.

Mātiu 5:7

Manavaʻofa. Ke “manavaʻofa, fakaʻapaʻapa, faʻa fakamolemole, angavaivai, mo faʻa kātaki, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e tōnounou ʻa e niʻihi kehé” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “ʻAloʻofa,” topics.ChurchofJesusChrist.org).

Mātiu 5:8

Loto-maʻá. Ke kau ʻi he lau ʻo kinautolu ʻoku “ʻofa ki he ʻEikí, ʻoku feinga ke muimui kiate Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, ʻoku feinga ke moʻui angamaʻa pea kātaki faivelenga ki he ngataʻangá. Ko e loto-maʻá ʻa kinautolu ʻoku nau mapuleʻi ʻenau ngaahi fakakaukaú ke tauhi kinautolu ke nau hao mei he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ngāue angaʻulí” (Sheldon F. Child, “Words of Jesus: Chastity,” Ensign pe Liahona, Jan. 2003, 44).

Mātiu 5:9

Tokotaha faʻa fakaleleí. “Ke tokoni ki he kakaí ke nau fakatokangaʻi e meʻa ʻoku nau faitatau aí ʻi he taimi ʻoku ʻilo ai [ʻe he niʻihi kehé] ʻoku nau kehekehé” (Henry B. Eyring, “Ko e ako ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 63).

Mātiu 5:10–12

Fakatangaʻi koeʻuhí ko e māʻoniʻoní. Ke loto-fiemālie ke talangofua mo maluʻi ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ngaahi akonakí, ʻo tatau ai pē kapau ʻe manukiʻi pe ngaohikovia kitautolu ʻi hono fai iá.

1.

  • Kuo fakahaaʻi fēfē ʻe he Fakamoʻuí ha ʻulungaanga ʻe taha pe lahi ange ʻo e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi he folofolá pe ʻi hoʻo moʻuí?

  • ʻOkú ke pehē ʻe fakatupulaki fēfē hoʻo fiefiá ʻi hoʻo fakatupulaki ʻa e ʻulungaanga pe ngaahi ʻulungaanga naʻá ke filí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko hono ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻiate koé

Fakahoko ‘a e saveá ni. ʻOku fakataumuʻa ia ke tokoniʻi koe ke ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke maʻú mo kinautolu te ke lava ʻo fakatupulaki kakató.

Fokotuʻu ha mataʻifika mei he 1 ki he 5 ʻi he tafaʻaki ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi takitaha ko ʻení (1 ʻoku ʻuhinga ko e “ʻikai fuʻu tupulaki” mo e 5 ʻoku ʻuhinga ko e “tupulaki lelei ʻaupito”).

__ ʻOku ou angavaivai.__ ʻOku ou ongoʻi loto-mamahi koeʻuhí ko e niʻihi kehé ʻi he taimi ʻoku nau tangi aí mo ongoʻi e mamahi faka-ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku ou faiangahala aí.__ ʻOku ou angamalū.__ ʻOku ou fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. __ ʻOku ou manavaʻofa.__ ʻOku ou loto-maʻa.__ Ko e tokotaha faʻa fakalelei au. __ ʻOku ou faivelenga ʻi he taimi ʻoku fakatangaʻi ai ʻeku tuí.

Feinga ke ʻiloʻi e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke fakahoko lelei ʻi hoʻo fakalakalaká, pea fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi he fakalakalaka ʻokú ke fai ke hoko ʻo hangē ko Ia mo Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ki he ngaahi ʻulungaanga te ke fie fakatupulaki kakato angé, pea kole ki he ʻOtuá ke tokoni atu ke ke fakatupulaki kinautolu.

Kapau ʻoku faingataʻa ke ke ʻiloʻi pe ko e fē ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke fakahoko lelei pe fie maʻu ke ngāueʻí, ʻe ala tokoni ke talanoa mo hoʻo ongomātuʻá pe ko ha niʻihi kehe falalaʻanga. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻoku nau fakatokangaʻi ʻiate koé pea mo e ʻulungaanga te ke lava ʻo fakatupulaki lahi angé.

Ko e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi hono fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí

Kuo pau ke tau maʻu e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ke fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí. Naʻe fakamatala ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

Ko e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ko ha ngaahi meʻa-foaki ia mei he ʻOtuá. He ʻikai lava ke fakatupulaki kinautolu taʻekau ai ʻEne tokoní. Ko e tokoni ʻe taha ʻoku tau fie maʻu hono kotoá ʻoku foaki taʻetotongi mai ia ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻuhinga ʻa e tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, ki he falala kakato kiate Ia—falala ki Hono mālohí, potó, mo e ʻofa taʻefakangatangatá. ʻOku hoko mai ki heʻetau moʻuí ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi totonu ʻetau tauʻatāina ke filí. ʻOku fakaiku ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ki he ngāue. ʻI he taimi ʻoku tau tui ai kia Kalaisí, ʻoku feʻunga ʻetau falala ki he ʻEikí ke muimui ʻi Heʻene ngaahi fekaú—ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai mahino kakato ai kiate kitautolu hono ʻuhingá. ʻI heʻetau feinga ke tatau ange mo e Fakamoʻuí, ʻe fie maʻu ke tau falala ki he ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e ngaahi monūʻia ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻo fou ʻi he hala ʻo e fakatomala moʻoní.

(Dieter F. Uchtdorf, “Christlike Attributes—the Wind beneath Our Wings,” Ensign pe Liahona, Nov. 2005, 102–3)

  • Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he fakamatala ko ʻení ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí?

Faʻu ha palani

2. Fakakakato ‘a e ngaahi ngāue ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa akó:

Faʻu ha palani ke ngāueʻi ke hoko ʻo tatau ange mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Fakakau ha ngaahi ngāue pau te ke lava ʻo fakahoko fakaʻaho ʻa ia ʻokú ke ongoʻi ʻe tokoni atu. Manatuʻi ke fekumi ki he tokoni ʻa e Fakamoʻuí. Fakakaukau ke kole ki ha fāmili pe ngaahi kaungāmeʻa falalaʻanga ke nau poupouʻi koe ʻi hoʻo ngaahi ngāué. Mahalo te ke fie lekooti foki hoʻo palani ngāué ʻi hoʻo Tohi Fakahinohino maʻá e Toʻu Tupú pe ʻi ha tohinoa ako.

Fili pē: Fie Ako Lahi Ange?

Naʻe akoʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo Hono ʻulungāngá ʻi he Malanga ʻi he Moʻungá?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī (1899–1973):

ʻĪmisi
Head and shoulders portrait of LDS Church President Harold B. Lee.

Naʻe ʻikai ke hāʻele mai ʻa Kalaisi ki he māmaní koeʻuhí pē ke fai ha fakalelei maʻá e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ka ke tā ha sīpinga ʻo e tuʻunga haohaoa ʻo e fono ʻa e ʻOtuá pea mo e talangofua ki he Tamaí ke mamata ki ai ʻa māmani. ʻI he malanga ʻa e ʻEikí ʻi he Moʻungá, naʻá Ne folofola mai ai kiate kitautolu ʻi he fakahā ʻa hono ʻulungāngá, pea naʻe haohaoa ia, … pea ʻi Heʻene fai ʻení, naʻá Ne tuku mai ai ha founga maʻa ʻetau moʻuí.

(Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī [2000], 239)

ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻe fakafonu ʻa kinautolu ʻoku fieinua ki he māʻoniʻoní?

ʻI he taimi naʻe fai ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá ʻi he Ongo ʻAmeliká, naʻá Ne pehē ko kinautolu ʻoku fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní “ʻe fakafonu ʻa kinautolu ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” ( 3 Nīfai 12:6).

Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga kehe ʻo e ʻOtuá?

Fakakaukau ke mamata ʻi he foʻi vitiō “Ngaahi ‘Ulungaanga Faka-Kalaisí” (2:53), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. ʻOku ʻomi ʻe he vitiō ko ʻení ha ngaahi ʻulungaanga lahi ange naʻe maʻu mo fakafōtunga ʻe he Fakamoʻuí lolotonga ʻEne moʻuí.

//media.ldscdn.org/webvtt/youth/2014-youth-activity-resources/2014-01-001-christlike-attributes-eng.vtt