Seminelí
Toe Vakai’i ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné 10


Toe Vakai’i ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné 10

Fakaʻaongaʻi ‘o e Ngaahi Potufolofola Fakataukei Fakatokāteliné

ʻĪmisi
Illustration of young adults - teenagers of various ethnicity. There is a yellow band above them.

Ko e taha ʻo e ngaahi taumuʻa ʻo e fakataukei fakatokāteliné ke tokoniʻi koe ke ke ako ʻa e founga ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo moʻuí ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné. ʻE ʻoatu ʻe he lēsoni ko ʻení ha ngaahi faingamālie ke ke ʻahiʻahi fakahoko ai hono fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi potufolofola kuó ke ako he taʻu ní.

Tokāteline ki he moʻui moʻoní

Toe fakamanatu ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻe fā ʻi he saati ko ʻení. ʻI hoʻo lau e ngaahi tūkunga ʻi laló, fakapapauʻi pe ko e fē potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻe ala tokoni ʻi he tūkunga takitaha.

Fakamoʻoni Fakafolofolá

Kupuʻi Lea Mahuʻinga mei he Folofolá

Mātiu 22:36–39

“Ke ke ʻofa ki he ʻEiki ko ho ʻOtuá. … Ke ke ʻofa ki ho kaungāʻapí.”

Luke 22:19–20

Naʻe fekau ʻe Sīsū Kalaisi, ke maʻu ʻa e sākalamēnití “ʻi he fakamanatu kiate au.”

Luke 24:36–39

“He ʻoku ʻikai kakano mo hui ha laumālie, ʻo hangē ko ia ʻoku mou ʻiló ni ʻiate aú.”

Sione 17:3

“Pea ko ʻeni ʻa e moʻui taʻengatá, ko ʻenau ʻilo koe ko e ʻOtua moʻoni pē taha, mo Sīsū Kalaisi.”

  1. ʻOku maʻu ʻe Kālosi ha kaungāmeʻa ʻo ha tui faka-Kalisitiane ʻe taha ʻokú ne fakahaaʻi ʻene tui ko Sīsū Kalaisí ko ha laumālie pea ʻoku ʻikai ke Ne maʻu ha sino fakamatelie.

  2. ʻOku pehē ʻe Lisi ʻokú ne fakakau mai ia, ʻo kau ai ʻene tali ha faʻahinga tōʻonga pē ʻo fakatatau mo ʻene fakamātoató. Kuo tupu heni ʻene fakafehuʻia e tokāteline ʻa e Tamai Hēvaní ki he nofo-malí mo e fāmilí. Koeʻuhí ko ʻene ngaahi fehuʻí, naʻe ʻikai ke toe ʻalu ʻa Lisi ki he lotú mo e moʻui ʻaki e ngaahi fekau kehé.

  3. ʻOku fifili ʻa Malia pe te ne lava fēfē ʻo ʻai ke mahuʻingamālie ange ʻa hono maʻu ʻo e sākalamēnití.

  4. Kuo tuku e tokanga ʻa Falangikē ki heʻene kalasi seminelí mo e ngaahi fakataha Lautohi Faka-Sāpaté he ʻokú ne ongoʻi ʻoku feʻunga pē ʻene ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Fili ha taha ʻo e ngaahi tūkungá, pea fakakaukau ki he potufolofola fakataukei fakatokāteline naʻá ke fakahoa mo iá.

1. Lisi ʻa e tūkunga naʻá ke filí mo e potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻokú ke ongoʻi ʻokú ne tali lelei taha ʻa e tūkunga ko iá. Hili iá, pea tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • ʻOku kaunga fēfē ʻa e potufolofola fakataukei fakatokāteline naʻá ke filí ki he tūkunga ko ʻení?

  • Ko e hā ʻe lava ʻo tokoniʻi ʻe he potufolofola ko ʻení ke mahino ki he tokotaha ʻi he tūkunga ko ʻení fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea mo ʻEna ngaahi finangalo maʻatautolú?

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fai ʻe he tokotaha ko ʻení kae lava ke ne fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻi he potufolofola naʻá ke filí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ki he ngaahi tūkunga fakatāutahá

2. Fakakakato e ‘ekitivitī ko ʻení:

Tā ʻi hoʻo tohinoa akó ha fakatātā vaʻakau (stick figure) ʻo ha taha taʻu hongofulu tupu, pea hiki honau taʻu motuʻá, tuʻunga tangata pe fefiné, mo e tūkunga fakafāmilí. ʻE lava pē ke moʻoni pe mafakakaukaua ʻa e tokotaha ko ʻení. Fakakau ha ngaahi fehuʻi, palopalema, pe ngaahi faingataʻa pau ʻoku lolotonga fehangahangai mo e tokotaha ko ʻení.

Toe vakaiʻi ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻi laló (mo ha toe ngaahi potufolofola kehe pē te ke fili) pea fakapapauʻi pe ko e fē ʻa e ngaahi potufolofola ʻe ala tokoni ʻi he tūkungá.

Fakamoʻoni Fakafolofolá

Kupuʻi Lea Mahuʻinga mei he Folofolá

Luke 2:10–12

“He kuo ʻaloʻi kiate kimoutolu ʻi he ʻahó ni, ʻi he kolo ʻo Tēvitá, ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ia ko Kalaisi ko e ʻEikí.”

Sione 3:5

“Kapau ʻe ʻikai fanauʻi ʻa e tangatá ʻi he vaí pea mo e Laumālié, ʻe ʻikai ʻaupito faʻa hū ia ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.”

Sione 3:16

“He naʻe ʻofa pehē ʻa e ʻOtuá ki māmani, naʻá ne foaki hono ʻAlo pē taha naʻe fakatupú.”

Mātiu 5:14–16

“Tuku ke ulo pehē hoʻomou māmá ʻi he ʻao ʻo e kakaí.”

Mātiu 11:28–30

“Haʻu kiate au ʻa kimoutolu kotoa pē ʻoku feinga mo mafasiá, pea te u foaki ʻa e fiemālié kiate kimoutolu.”

Mātiu 16:15–19

Naʻe folofola ʻa Sīsū, “Te u ʻatu kiate koe ʻa e [ngaahi] kī ʻo e puleʻangá.”

Sione 7:17

“Pea ko ia ia ʻe fai ki hono finangaló, te ne ʻilo ʻa e akonakí.”

Mātiu 22:36–39

“Ke ke ʻofa ki he ʻEiki ko ho ʻOtuá. … Ke ke ʻofa ki ho kaungāʻapí.”

Luke 22:19–20

Naʻe fekau ʻe Sīsū Kalaisi, ke maʻu ʻa e sākalamēnití “ʻi he fakamanatu kiate au.”

Sione 17:3

“Pea ko ʻeni ʻa e moʻui taʻengatá, ko ʻenau ʻilo koe ko e ʻOtua moʻoni pē taha, mo Sīsū Kalaisi.”

Luke 24:36–39

“He ʻoku ʻikai kakano mo hui ha laumālie, ʻo hangē ko ia ʻoku mou ʻiló ni ʻiate aú.”

Fai ha kiʻi tohi nounou ki he toʻu tupu ʻi he tūkungá. Fakakau ai e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Ko e potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻokú ke ongoʻi ʻe tokoni lelei taha ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi finangalo ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate kinautolú pea mo hono ʻuhingá.

  • Ko ha aʻusia fakataautaha, talanoa mei he folofolá, pe sīpinga mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻoku fekauʻaki mo e meʻa ʻoku akoʻi ʻi he potufolofolá pea ʻe lava ke ne poupouʻi ʻa e tokotaha ko ʻení.

  • Ngaahi ngāue te nau ala fai ke fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni ʻi he potufolofola fakataukei fakatokāteline naʻá ke fokotuʻú. (Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakakau ʻi he Luke 22:19–20 ha faleʻi fekauʻaki mo hono fakaafeʻi e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo e ngaahi meʻa ke manatuʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí lolotonga e sākalamēnití, pe ki he Sione 7:17 te ke lava ʻo fokotuʻu ha ngaahi lea te nau lava ʻo lau ke mahino lelei ange ai kiate kinautolu ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.)

  • Ko hoʻo fakamoʻoni pē ʻaʻau kia Sīsū Kalaisi mo e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he potufolofola naʻá ke filí.

Kapau naʻá ke fai ʻa e tohí ki ha tokotaha moʻoni, fakakaukau ke ʻoange ia kiate kinautolu pe talanoa mo kinautolu fekauʻaki mo hoʻo kiʻi fakamatalá.