EnglishConnect choq’ reheb’ li misioneer
Tzolok 21: Xkawilal li oq uq’ej ut li toch’e’k


“Tzolok 21: Xkawilal li oq uq’ej ut li toch’e’k,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel (2022)

“Tzolok 21,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel

eb’ li saaj neke’se’ek chirix kab’l

Lesson 21

Health and Injuries

Li ajom: Laa’in tintzol chan ru aatinak chirix li toch’e’k.

Personal Study

Kawresi aawib’ re aatinak sa’ laa ch’uut rik’in xb’aanunkileb’ xb’een wa li kok’ k’anjel A toj E.

eetalil a
Study the Principle of Learning: Counsel with the Lord

Aatinak rik’in li Qaawa’

I improve my learning by counseling with God daily about my efforts.

Ninchaab’ilob’resi lin tzolb’al naq nin’aatinak rik’in li Dios wulaj wulaj chirix li ninb’aanu.

Li Jesukristo yoo chixtzolb’aleb’ li kristiaan naq jun saaj winq kinach’o ut kixpatz’ re k’a’ru tento tixb’aanu re naq taachaab’ilo’q. Li kixpatz’ li saaj winq, laa’o ajwi’ naru naqapatz’ naq noko’aatinak rik’in li qaChoxahil Yuwa’ re toochaab’ilo’q:

“K’a’ru maji’ ninb’aanu?” (Mateo 19:20).

Naru nakapatz’ a’in naq nakattijok. Nokotijok chiru li qaChoxahil Yuwa’ sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, li Ralal. Rik’in lix tenq’ li Dios, naru nakak’e reetal b’ar taak’e aach’ool re xchaab’ilob’resinkil laa tzolb’al. Qayehaq, wi ch’a’aj chawu aatinak chi seeb’, naru taak’e 10 k’asal re xyalb’al aatinak chi maak’a’ aak’a’uxl wi tatsachq chi aatinak. Malaj wi rajlal nakatsach chi aatinak, naru taak’e 10 k’asal re xyalb’al aatinak chi timil timil ut chi k’oxlanb’il. Li aatinak rik’in li Qaawa’ naru tatxtenq’a chixtawb’al ru kok’ na’leb’ tento taab’aanu re xtz’aqob’resinkileb’ ru laa meta.

jun li sumal neke’tijok

Ponder

  • Naq nakat-aatinak rik’in li Dios, k’a’ru nakak’e reetal sa’ laa tzolb’al li tento taachaab’ilob’resi?

  • Ma wan jun ch’ina na’leb’ naru nakab’aanu re xchaab’ilob’resinkil a’an?

eetalil b
Memorize Vocabulary

Tzol li naraj naxye ut chan ru nayaab’asiman li junjunq chi aatin rub’elaj li ch’uut re aatinak. Yal xk’eeb’aleb’ kok’ tz’iib’ahom chiruheb’ li k’a’aq re ru sa’ laa wochoch re xjultikankileb’ aawe li aatin sa’ Ingles.

Nouns

ankle/ankles

xkux oq

arm/arms

tel

eye/eyes

xsa’-u

foot/feet

oq

hand/hands

uq’

head

jolom

knee/knees

xb’een aq

leg/legs

a’

nose

u’uj

shoulder/shoulders

xb’een tel

tooth/teeth

ruuch-e

wrist/wrists

xkux uq’

Verbs Present/Verbs Past

break/broke

toqok/xtoqe’

bruise/bruised

toch’e’k/xtoch’e’

burn/burned

k’atk/xk’ate’

cut/cut

yok’ok/xyok’e’

hurt/hurt

rahob’tesink/xrahob’tesiik

sprain/sprained

rahob’tesink/xrahob’tesiik

Time

last week

li xamaan xnume’

three days ago

oxejer chaq

yesterday

ewer

Chi’ilmanq tzolok 11 re xtawb’al xkomoneb’ chik li times.

eetalil c
Practice Pattern 1

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Naru nakak’eheb’ li aatin li wankeb’ sa’ li raqal “Memorize Vocabulary” sa’ xna’ajeb’ li aatin wankeb’ xjuch’ chirub’eleb’.

Q: What happened to your (noun)?A: I (verb past) my (noun).

Questions

eetalil 1 patz’om k’a’ru xak’ul sa’ laa sustantivo

Answers

eetalil 1 xsumenkil laa’in verbo lin sustantivo

Examples

xtoch’e’ xkux li oq

Q: What happened to your ankle?A: I broke my ankle.

jun aj b’anonel naril xb’een raq jun kristiaan

Q: What happened to his knee?A: He sprained his knee.

eetalil d
Practice Pattern 2

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Yal xk’eeb’al reetaleb’ li eetalil a’in naq yookat chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Q: When did you (verb present) your (noun)?A: I (verb past) it (time).

Questions

eetalil 2 patz’om jo’q’e verbo presente laa sustantivo

Answers

eetalil 2 xsumenkil laa’in verbo pasado a’an hoor

Examples

jun tel k’atb’il

Q: When did you burn your arm?A: I burned it last week.

Q: When did she hurt her wrist?A: She hurt it yesterday.

eetalil e
Use the Patterns

Tz’iib’a kaahib’eb’ li patz’om naru nakawoksi. Tz’iib’a xsumenkil li junjunq chi patz’om. Yaab’asiheb’.

Additional Activities

B’aanu li junjunq chi k’anjel ut tz’ilok-ix sa’ internet sa’ englishconnect.org/learner/resources malaj sa’ li Hu re tzolok re EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Maakanab’ roksinkil li Ingles wulaj wulaj. Oksi laa “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.” Tz’il rix laa meta re tzolok ut lix yalb’al aaq’e chixb’aanunkil.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Counsel with the Lord

(20–30 minutes)

jun li sumal neke’tijok

eetalil 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Tz’il rix xtusulaleb’ li aatin rik’in jun laa wochb’een.

Yal roksinkil li eetalil 1 rik’in jun laa wochb’een.

  • Yal patz’ok.

  • Yal xsumenkileb’ li patz’om.

  • Yal aatinak, ut taawoksiheb’ li eetalil.

B’aanu wi’chik rik’in li eetalil 2.

eetalil 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

K’utb’esi li junjunq chi toch’e’k li wan sa’ li tusulal. Kristiaan B wan xtoch’olal. Kristiaan A a’an aj b’anonel li napatz’ok ut naxk’e xna’leb’. Oksiheb’ li eetalil ut li aatin neke’tawman sa’ li tzolok a’in ut sa’ li tzolok 20. Ye jo’ k’ihal naru chawu. Jal ani nasik’ok ut ani napatz’ok, ut b’aanu wi’chik.

New Vocabulary

back

ix

finger/fingers

ru’uj uq’

What happened?

K’a’ru xk’ulman?

jun winq ra xb’een xtel

Example

  • A: What happened?

  • B: I hurt my shoulder.

  • A: When did you hurt your shoulder?

  • B: I hurt it two days ago. What should I do?

  • A: You should take medicine and rest. You shouldn’t exercise.

  • B: OK. Thank you.

List of Injuries

  • broken leg

  • bruised knee

  • burned hand

  • cut finger

  • hurt back

  • sprained ankle

eetalil 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

K’utb’esihomaq li junjunq chi eetalil. Kristiaan B wan xtoch’olal. Kristiaan A a’an jun amiiw li napatz’ok. Oksiheb’ li aatin sa’ li junjunq chi hoonal. Oksiheb’ li aatin neke’tawman sa’ li tzolok a’in ut sa’ li tzolok 20. K’e li chaab’il na’leb’ ut li na’leb’ moko chaab’il ta. Jal ani nasik’ok ut ani napatz’ok, ut b’aanu wi’chik.

wiib’ li winq neke’rula’ani jun winq wan xtoch’olal sa’ li ra’

Example:

You fell down the stairs.

Xatt’ane’ sa’ li taqleb’aal.

Vocabulary Words: leg, arm

  • A: What happened to your leg and your arm?

  • B: I broke my leg and my arm.

  • A: When did you break them?

  • B: I broke them last week.

  • A: What happened?

  • B: I was walking. I felt dizzy. I fell down the stairs.

  • A: How are you feeling?

  • B: I feel exhausted.

Situation 1

You got in a car accident.

Xtoch’e’ laa b’eleb’aal ch’iich’.

Vocabulary Words: knee, wrist

Situation 2

You got hurt playing soccer.

Xattoch’e’ sa’ li b’atz’unk b’olotz’ oq.

Vocabulary Words: head, nose

Situation 3

You fell off a ladder.

Xatt’ane’ sa’ xb’een li eeb’.

Vocabulary Words: eye, tooth

Situation 4

You burned yourself while cooking.

Xak’at aawib’ naq yookat chi k’uub’ank.

Vocabulary Words: hand, finger

Situation 5

You lifted a heavy box.

Xataqsi jun kaax jwal aal.

Vocabulary Words: back, shoulder

Situation 6

You fell while running.

Xatt’ane’ naq yookat chi aalinak.

Vocabulary Words: foot, ankle

Evaluate

(5–10 minutes)

Tz’il rix li ak xab’aanu re xtz’aqob’resinkileb’ ru li ajom ut lix yalb’al aaq’e chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Ask about others’ injuries.

    Patz’ok chirix xtoch’olal jun kristiaan.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Talk about my and others’ injuries.

    Aatinak chirix lin toch’olol laa’in ut xtoch’olal anihaq chik.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool

Evaluate Your Efforts

Tz’il rix lix yalb’al aaq’e sa’:

  1. Xtzolb’al li na’leb’ re tzolok.

  2. Xtzolb’al sa’ aach’ool eb’ li aatin.

  3. Xyalb’al roksinkileb’ li eetalil.

  4. Roksinkil li Ingles wulaj wulaj.

K’e jun li meta. K’oxla roksinkileb’ li na’leb’ sa’ Li naru nab’aanuman re tzolok li wankeb’ sa’ li “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.”

Wotz laa meta rik’in jun laa wochb’een.

Act in Faith to Practice English Daily

“Li Santil Musiq’ej tixchap li quq’ ut tixk’am qab’e sa’ li qochoch, a’b’anan sa’ li b’e tento taqapatz’ qab’eresinkil re li Qaawa’” (Larry R. Lawrence, “K’a’ru maji’ ninb’aanu?,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2015).