EnglishConnect choq’ reheb’ li misioneer
Tzolok 20: Xkawilal li oq uq’ej ut li yajel


“Tzolok 20: Xkawilal li oq uq’ej ut li yajel,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel (2022)

“Tzolok 20,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel

jun saaj nase’ek chire li nima’

Lesson 20

Health and Sickness

Li ajom: Laa’in tintzol chan ru aatinak chirix xkawilal li roq ruq’ jun kristiaan ut xtz’aamankil ut xk’eeb’al li na’leb’.

Personal Study

Kawresi aawib’ re aatinak sa’ laa ch’uut rik’in xb’aanunkileb’ xb’een wa li kok’ k’anjel A toj E.

eetalil a
Study the Principle of Learning: Love and Teach One Another

Xraab’al ut xtzolb’al qib’ chiqib’il qib’

I can learn by the Spirit as I love, teach, and learn with others.

Naru nintaw inna’leb’ rik’in li Musiq’ej naq ninrahok, nink’utuk, ut nintzolok wochb’eeneb’ li was wiitz’in.

Laa’at jun ralal li Dios. A’an naraj aatenq’ankil chi k’iik ut chi xik chi uub’ej. Naraj aatenq’ankil chixnimob’resinkil laa seeb’al ut chixtzolb’al naab’aleb’ li k’a’aq re ru chaab’il. Re naq taqatzol chi us jun na’leb’, aajel ru naq taqak’ut li na’leb’ a’an chiru junaq chik kristiaan. Naq taatzol junaq chik kristiaan, naru taanimanq laa nawom laa’at. Li Dios naxye li chaab’il aatin a’in aawe:

“Ut ninkʼe eere jun taqlahom naq teekʼut li tzolʼlebʼ re li awaʼbʼejihom cheribʼil eeribʼ.

“Chexkʼutuq chi yalbʼil eeqʼe, ut li wusilal taaʼochbʼeeninq eere, re textzoleʼq chi tzʼaqalaq chik re ru, …

“Re naq kawresinbʼilaqex saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru” (Tzolʼlebʼ ut Sumwank 88:77–78, 80).

Naq naqatzol ut naqatenq’a qib’ chiqib’il qib’, naqab’oq chi wank li Musiq’ej qik’in. Li Musiq’ej naru nokoxtenq’a chixtawb’al ru ut chixtzolb’al li na’leb’ chi seeb’ wi’chik. Rik’in xtzolb’aleb’ li qas qiitz’in, li Dios naxnimob’resi li qaseeb’al chi tzolok. Wan naq naqaxuwa xtzolb’aleb’ li qas qiitz’in. Wan naq naqak’oxla naq maak’a’ k’a’ru naru naqawotz. A’b’an li Dios naxnaw naq wan naab’al li chaab’ilal aawik’in li naru taawotz rik’ineb’ laa was aawiitz’in. Naq naqawotz li na’leb’ yooko chixtzolb’al, yooko chixtzolb’al qib’ chiqib’il qib’. Naq nakatzoleb’ laa was aawiitz’in ut nakawotzeb’ laa numsihom, li Musiq’ej tatxtenq’a chixtzolb’al xkomon chik li na’leb’.

oxib’eb’ li kristiaan neke’se’ek sa’ li tzoleb’aal

Ponder

  • Chan ru naq xtzolb’al junaq chik kristiaan naru nakatxtenq’a chixchaab’ilob’resinkil li k’a’ru nakatzol?

  • K’a’ru naru nakab’aanu re tenq’ank chixtzolb’aleb’ ut chixwaklesinkileb’ xch’ool li ani wankeb’ sa’ laa ch’uut re EnglishConnect?

eetalil b
Memorize Vocabulary

Tzol li naraj naxye ut chan ru nayaab’asiman li junjunq chi aatin rub’elaj li ch’uut re aatinak. Yal roksinkileb’ li aatin sa’ li raqal “Memorize Vocabulary” naq nakayal roksinkil li Ingles wulaj wulaj.

feel/feeling

eek’ank/reek’ankil

You should …

Laa’at tento …

You shouldn’t …

Tento naq laa’at ink’a’ …

Adjectives

anxious

yoo xk’a’uxl

dizzy

xsutik li jolomej

sick

yaj

tired

lub’lu

Nouns

cold

jolomb’ej

cough

oj

fever

tiq

flu

gripe

headache

xrahil li jolomej

sore throat

xrahil li ja’aj

stomachache

xrahil li sa’ej

Verbs

drink water

ruk’b’al li ha’

exercise

xb’aanunkil li ejercicio

go home

sutq’iik sa’ ochoch

go to the doctor

xik sa’ li b’anleb’aal

put ice on it

xk’eeb’al li hielo sa’ xb’een

rest

hilank

take some medicine

xketb’al li b’an

eetalil c
Practice Pattern 1

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Naru nakak’eheb’ li aatin li wankeb’ sa’ li raqal “Memorize Vocabulary” sa’ xna’ajeb’ li aatin wankeb’ xjuch’ chirub’eleb’.

Q: How are you feeling?A: I feel (adjective). I have a (noun).

Questions

eetalil 1 patz’om ma sa laa ch’ool

Answers

eetalil 1 xsumenkil adjetivo naweek’a

Examples

jun ixq yaj sa’ li ch’aat

Q: How are you feeling?A: I feel sick.

jun ixq wan xsutik xjolom

Q: How is she feeling?A: She feels dizzy.

jun ixq wan xtiq

Q: How are you feeling?A: I have a fever.

Q: How is he feeling?A: He has the flu.

eetalil d
Practice Pattern 2

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Yal xb’aanunkileb’ li kok’ k’anjel 1 ut 2 re aatinak sa’ ch’uut rub’elaj naq tixch’utub’ rib’ laa ch’uut.

Q: What should I do?A: You should (verb).

Questions

eetalil 2 patz’om k’a’ru tento tinb’aanu

Answers

eetalil 2 xsumenkil laa’at tento verbo

Examples

jun aj b’anonel na’aatinak rik’in jun kristiaan

Q: What should I do?A: You should go to the doctor.

Q: What shouldn’t she do?A: She shouldn’t exercise.

jun winq nawar sa’ li ch’aat

Q: What should he do?A: He should go home and rest.

eetalil e
Use the Patterns

Tz’iib’a kaahib’eb’ li patz’om naru nakawoksi. Tz’iib’a xsumenkil li junjunq chi patz’om. Yaab’asiheb’.

Additional Activities

B’aanu li junjunq chi k’anjel ut tz’ilok-ix sa’ internet sa’ englishconnect.org/learner/resources malaj sa’ li Hu re tzolok re EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Maakanab’ roksinkil li Ingles wulaj wulaj. Oksi laa “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.” Tz’il rix laa meta re tzolok ut lix yalb’al aaq’e chixb’aanunkil.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Love and Teach One Another

(20–30 minutes)

oxib’eb’ li kristiaan neke’se’ek sa’ li tzoleb’aal re Ingles

eetalil 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Tz’il rix xtusulaleb’ li aatin rik’in jun laa wochb’een.

Yal roksinkil li eetalil 1 rik’in jun laa wochb’een.

  • Yal patz’ok.

  • Yal xsumenkileb’ li patz’om.

  • Yal aatinak, ut taawoksiheb’ li eetalil.

B’aanu wi’chik rik’in li eetalil 2.

eetalil 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Ileb’ li jalam-uuch. Patz’on ut sumeheb’ li patz’om chirix li junjunq chi kristiaan. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an. Sik’ jalan chik laa wochb’een ut yal wi’chik.

New Vocabulary

exhausted

tawajenaq

go to work

xik sa’ li trab’aaj

stuffy nose

wan xsam

Example: Andrea

“I have a fever.”

jun ixq wan xtiq
  • A: How is she feeling?

  • B: She has a fever.

  • A: What should Andrea do?

  • B: She should take some medicine.

  • A: What shouldn’t Andrea do?

  • B: She shouldn’t go to work.

Image 1: Tasha

“I feel sick. I have a stuffy nose.”

jun ixq yaj sa’ li ch’aat

Image 2: Becca

“I feel exhausted.”

jun ixq nahilan sa’ xb’een li meex

Image 3: Ramesh

“I have a headache.”

jun winq naxchap lix jolom li toch’b’il

Image 4: Jean

“I have a stomachache.”

jun kristiaan naxchap xsa’ li toch’b’il

Image 5: Lupe

“I feel tired. I don’t want to eat.”

jun ixq naxka’ya li tzakemq

Image 6: Marcus

“I feel anxious. I’m worried about work.”

jun winq ra xmaqab’

eetalil 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

K’utb’esi li eetalil. Kristiaan B a’an yaj. Kristiaan A napatz’ok ut naxk’e xna’leb’. K’e li chaab’il na’leb’ jo’ ajwi’ li na’leb’ moko chaab’il ta. Jal ani nasik’ok ut ani napatz’ok, ut b’aanu wi’chik.

New Vocabulary

Do you have a fever?

Ma wan laa tiq?

I think I ate some bad food.

Nink’oxla naq ch’am li tzakemq xintzeka.

Example

  • A: How are you feeling?

  • B: I feel very sick.

  • A: Do you have a fever?

  • B: Yes, and I also have a headache.

  • A: Do you have a stomachache?

  • B: Yes, I have a stomachache. I think I ate some bad food. What should I do?

  • A: OK. You shouldn’t go to work today. You should go to bed and rest. You shouldn’t eat a lot. You should drink a lot of water.

Evaluate

(5–10 minutes)

Tz’il rix li ak xab’aanu re xtz’aqob’resinkileb’ ru li ajom ut lix yalb’al aaq’e chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Ask how others are feeling.

    Xpatz’b’al chan ru nareek’a rib’ jun kristiaan.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Talk about how I and others are feeling.

    Aatinak chirix li naweek’a ut li nareek’a anihaq chik.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Ask for health advice.

    Xpatz’b’al li na’leb’ chirix xkawilal li woq wuq’.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Give health advice.

    Xk’eeb’al li na’leb’ chirix xkawilal li oq uq’ej.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool

Evaluate Your Efforts

Tz’il rix lix yalb’al aaq’e sa’:

  1. Xtzolb’al li na’leb’ re tzolok.

  2. Xtzolb’al sa’ aach’ool eb’ li aatin.

  3. Xyalb’al roksinkileb’ li eetalil.

  4. Roksinkil li Ingles wulaj wulaj.

K’e jun li meta. K’oxla roksinkileb’ li na’leb’ sa’ Li naru nab’aanuman re tzolok li wankeb’ sa’ li “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.”

Wotz laa meta rik’in jun laa wochb’een.

Act in Faith to Practice English Daily

“Wi nokok’utuk ut nokotzolok jo’ chanru xtaqla li Qaawa’, a’an tixtaqla lix Musiq’ re qawaklesinkil ut qakutanob’resinkil naq naqab’aanu a’an” (Dallin H. Oaks, “La enseñanza y el aprendizaje por medio del Espíritu,” Liahona, mayo 1999, 16).