EnglishConnect choq’ reheb’ li misioneer
Tzolok 13: Li ak xk’ulman


“Tzolok 13: Li ak xk’ulman,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel (2022)

“Tzolok 13,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel

li kristiaan neke’b’eek sa’ li b’e

Lesson 13

Past Experiences

Li ajom: Laa’in tintzol chan ru aatinak chirix li k’a’ru ak xk’ulman.

Personal Study

Kawresi aawib’ re aatinak sa’ laa ch’uut rik’in xb’aanunkileb’ xb’een wa li kok’ k’anjel A toj E.

eetalil a
Study the Principle of Learning: Love and Teach One Another

Xraab’al ut xtzolb’al qib’ chiqib’il qib’

I can learn from the Spirit as I love, teach, and learn with others.

Naru nintaw inna’leb’ rik’in li Musiq’ej naq ninrahok, nink’utuk, ut nintzolok wochb’eeneb’ li was wiitz’in.

Li Dios naraj xk’utb’al xninqal ru na’leb’ chiqu. A’an naru naxnimob’resi li qaseeb’al chi tzolok rik’in lix Musiq’. Naqab’oq li Musiq’ej naq naqara ut naqab’i qib’ chiqib’il qib’. Li Dios naxk’ut chiqu k’a’ru naqeek’a naq yooko chi tzolok rik’in li Musiq’ej:

“Li ani nakʼuluk re li aatin xbʼaan li Musiqʼej re li yaal, naxkʼul joʼ chanru naq jultikʼanbʼil xbʼaan li Musiqʼej re li yaal[.] Jo’kan ut, li ani najultikan ut li ani nak’uluk, neke’xtaw ru chirib’ileb’ rib’, ut xkab’ichaleb’ neke’waklesiik li raameb’ ut neke’saho’ sa’ xch’ool sa’ komonil” (Tzol’leb’ ut Sumwank 50:21–22).

Naru naqanaw naq li Dios yoo chiqatzolb’al naq naqeek’a li Musiq’ej ut nawaklesiik li qaam. Li Musiq’ej naxk’am li rahok, li sahil ch’oolejil, ut li tuqtuukilal. Chiqajunilo naru nokotenq’an chixwaklesinkil jun na’ajej naru taak’utuq wi’ li Musiq’ej. Naq naqasik’ qatzolb’al rik’in li Musiq’ej, li Dios naru nokoxtenq’a chixtawb’al qu chiqib’il qib’ ut chi saho’k sa’ qach’ool sa’ komonil. Naq yooqat chi tzolok rik’in laa ch’uut re EnglishConnect, k’e reetal naq yooqat chi tzolok rik’in li Musiq’ej. Sik’ xk’ulb’al chi kok’ aj xsa’ li Musiq’ej.

li kristiaan neke’se’ek ut neke’tz’iib’ak

Ponder

  • Jo’q’e xaweek’a naq xwaklesiik aach’ol xb’aan li xak’ul sa’ EnglishConnect?

  • K’a’ru naru nakab’aanu re xwaklesinkil jun na’ajej tatxtzol wi’ li Musiq’ej?

eetalil b
Memorize Vocabulary

Tzol li naraj naxye ut chan ru nayaab’asiman li junjunq chi aatin rub’elaj li ch’uut re aatinak. Yal roksinkileb’ li aatin. Aatinan rik’in jun kristiaan li naxnaw li Ingles malaj oksiheb’ li ak’ aatin sa’ xtaqlankil jun esil re junaq laa wamiiw sa’ laa ch’uut re EnglishConnect.

husband

b’eelomej

wife

ixaqilb’ej

spouse

sum aatin

When did you … ?

Jo’q’e … ?

What happened?

K’a’ru kik’ulman?

Verbs Present/Verbs Past

become/became parents

noko’ok/xoo’ok choq’ na’b’ej yuwa’b’ej

begin/began a job

nintikib’/xintikib’ jun trab’aaj

finish/finished high school

nin’el/xin’el sa’ li secundaria

get/got a new job

nintaw/xintaw jun ak’ trab’aaj

get/got married

ninsumla/xinsumla

go/went to school

ninxik/xkohin sa’ li eskweel

graduate/graduated

ninwulak sa’ xraqik li eskweel/xinwulak sa’ xraqik li eskweel

have/had a baby

nayo’la/xyo’la lin k’uula’al

have/had a challenging experience

ninumsi/xinnumsi li ch’a’ajkilal

lose/lost a job

nin’isiik/xin’isiik sa’ lin trab’aaj

meet/met a friend

ninnaw ru/xinnaw ru jun amiiw

move/moved

ninq’axon/xinq’axon

quit/quit my job

ninkanab’/xinkanab’ lin trab’aaj

save/saved money

nink’uula/xink’uula li tumin

start/started a business

nintikib’/xintikib’ jun negocio

travel/traveled to New York

ninwulak/xinwulak aran Nueva York

turn 18/turned 18*

ninket 18/xinket 18 chihab’

*K’e reetal: Oksi turn malaj turned re aatinak chirix li chihab’ej.

Chi’ilmanq li lesson 11 ut li lesson 12 re xtawb’al xkomoneb’ chik li past-tense verbs.

eetalil c
Practice Pattern 1

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Naru nakak’eheb’ li aatin li wankeb’ sa’ li raqal “Memorize Vocabulary” sa’ xna’ajeb’ li aatin wankeb’ xjuch’ chirub’eleb’.

Q: When did you (verb present)?A: We (verb past) when we (verb past).

Questions

eetalil 1 patz’om jo’q’e verbo presente

Answers

eetalil 1 xsumenkil laa’o verbo pasado naq verbo pasado

Examples

jun sumal chirix li santil ochoch

Q: When did you get married?A: We got married after we finished university.

Q: When did she meet her husband?A: She met her husband when she was in high school.

Q: When did he finish school?A: He finished school before he turned 18.

eetalil d
Practice Pattern 2

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Yal xb’aanunkileb’ li kok’ k’anjel 1 ut 2 re aatinak sa’ ch’uut rub’elaj naq tixch’utub’ rib’ laa ch’uut.

Q: What happened when you (verb past)?A: When we (verb past), we (verb past).

Questions

eetalil 2 patz’om k’a’ru kik’ulman naq verbo pasado

Answers

eetalil 2 xsumenkil naq laa’o verbo pasado laa’o verbo pasado

Examples

Q: What happened when you got married?A: When we got married, we started a new job.

jun na’b’ej ut jun alalb’ej naq yoo chi raqe’k sa’ li eskweel

Q: What happened after he graduated?A: After he graduated, he got a new job.

jun junkab’al chire li palaw

Q: What happened after they moved?A: After they moved, they became parents.

eetalil e
Use the Patterns

Tz’iib’a kaahib’eb’ li patz’om naru nakawoksi. Tz’iib’a xsumenkil li junjunq chi patz’om. Yaab’asiheb’.

Additional Activities

B’aanu li junjunq chi k’anjel ut tz’ilok-ix sa’ internet sa’ englishconnect.org/learner/resources malaj sa’ li Hu re tzolok re EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Maakanab’ roksinkil li Ingles wulaj wulaj. Oksi laa “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.” Tz’il rix laa meta re tzolok ut lix yalb’al aaq’e chixb’aanunkil.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Love and Teach One Another

(20–30 minutes)

li kristiaan neke’se’ek ut neke’tz’iib’ak

eetalil 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Tz’il rix xtusulaleb’ li aatin rik’in jun laa wochb’een.

Yal roksinkil li eetalil 1 rik’in jun laa wochb’een.

  • Yal patz’ok.

  • Yal xsumenkileb’ li patz’om.

  • Yal aatinak, ut taawoksiheb’ li eetalil.

B’aanu wi’chik rik’in li eetalil 2.

eetalil 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Ileb’ li jalam-uuch. Patz’on ut sumeheb’ li patz’om chirix lix numsihom li junjunq chi kristiaan. K’anjela laa seeb’al. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an.

New Vocabulary

buy/bought a car

naqxloq’/xloq’ jun b’eleb’aal ch’iich’

go/went to the beach

naxik/xko’o chire li palaw

university

nimla tzoleb’aal

Example: Sara

Image 1: graduate

laj tzolonel nase’ek rik’in lix junkab’al

Image 2: buy a new car

jun ak’ b’eleb’aal ch’iich’ rax
  • A: When did Sara buy a new car?

  • B: She bought a new car after she graduated from university.

Carlos

Image 1: get a new job

jun winq sa’ chaab’il t’ikr nase’ek

Image 2: move to a different apartment

jun apartamento

Lee

Image 1: turn 20

jun winq wan xlem nase’ek

Image 2: travel to another country

jun winq rik’in lix equipaje sa’ li aeropuerto

Ji Ah

Image 1: turn 26

jun ixq sa’ lix oficiin laj b’anonel

Image 2: have a baby

jun ixq naxchap jun ch’ina k’uula’al

Li Family

Image 1: move to a new city

jun ixq rik’in wiib’eb’ li kok’al sa’ li kamioneet

Image 2: go to the beach

jun junkab’al neke’xyiib’ jun ch’ina kab’l rik’in samahib’

eetalil 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

Patz’on us sumeheb’ li patz’om chirixeb’ li kutan sik’b’ileb’ ru aanumsihom sa’ laa yu’am. Naru nakat-aatinak chirixeb’ li kutan sik’b’ileb’ ru sa’ li tusulal malaj k’oxlaheb’ jalan chik li kutan. Ye jo’ k’ihal naru chawu. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an.

New Vocabulary

rent/rented an apartment

ninto’oni/xinto’oni jun apartamento

What did you do then?

K’a’ru xab’aanu chirix a’an?

Example 1

  • A: When did you finish school?

  • B: I finished school when I was 19.

  • A: When did you get your first job?

  • B: I got my first job after I finished school.

  • A: What happened when you started your job?

  • B: When I started my job, I met an important friend.

  • A: What did you do then?

  • B: We got married!

Example 2

  • A: When I turned 20, I had a challenging experience.

  • B: What happened?

  • A: After I got married, we rented a new apartment. Then after we rented a new apartment, I lost my job.

  • B: Oh wow. That is challenging. What happened after you lost your job?

  • A: After I lost my job, I started a business.

  • B: What did you do then?

  • A: After I started a business, we saved money and then we bought a house.

Xtusulaleb’ li kutan sik’b’ileb’ ru

  • Started school

  • Finished school

  • Began a job

  • Met an important person

  • Got married

  • Had a child

  • Moved to a new city

  • Went on a trip

  • Had a challenging experience

Evaluate

(5–10 minutes)

Tz’il rix li ak xab’aanu re xtz’aqob’resinkileb’ ru li ajom ut lix yalb’al aaq’e chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Talk about my past experiences.

    Aatinak chirix li k’a’ru ak xinnumsi.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Ask and answer questions about others’ past experiences.

    Xpatz’b’al ut xsumenkileb’ li patz’om chirix li ak’ xe’xnumsi li kristiaan.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool

Evaluate Your Efforts

Tz’il rix lix yalb’al aaq’e sa’:

  1. Xtzolb’al li na’leb’ re tzolok.

  2. Xtzolb’al sa’ aach’ool eb’ li aatin.

  3. Xyalb’al roksinkileb’ li eetalil.

  4. Roksinkil li Ingles wulaj wulaj.

K’e jun li meta. K’oxla roksinkileb’ li na’leb’ sa’ Li naru nab’aanuman re tzolok li wankeb’ sa’ li “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.”

Wotz laa meta rik’in jun laa wochb’een.

Act in Faith to Practice English Daily

“Li xink’ul laa’in, a’an naq chi kok’ aj xsa’ li Musiq’ej na’aatinak chi eek’anb’il. Nakaweek’a rik’in aatin li nawb’il ru aab’an, li nakataw ru, li na’eek’asink aawe” (Ronald A. Rasband, “Chiqab’i li Musiq’ej,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2017).