EnglishConnect choq’ reheb’ li misioneer
Tzolok 12: Li ak xk’ulman


“Tzolok 12: Li ak xk’ulman,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel (2022)

“Tzolok 12,” EnglishConnect 2 choq’ reheb’ laj tzolonel

neke’b’eek oxib’ li ixq

Lesson 12

Past Experiences

Li ajom: Laa’in tintzol chan ru xpatz’b’al ut xsumenkileb’ li patz’om chirix li na’ajej xwan wi’ junaq kristiaan.

Personal Study

Kawresi aawib’ re aatinak sa’ laa ch’uut rik’in xb’aanunkileb’ xb’een wa li kok’ k’anjel A toj E.

eetalil a
Study the Principle of Learning: Take Responsibility

Xk’ulb’al li teneb’aak

I have the power to choose, and I am responsible for my own learning.

Wan xtaql inch’ool, ut teneb’anb’il sa’ inb’een laa’in li k’a’ru tintzol.

Laa’at aj b’aanunel; k’eeb’il aawe li wankilal re sik’ok-u. Wan naq naqoyb’eni naq te’xk’e qataqlankil laj jolominel, laj k’utunel, malaj anihaq chik. Naqaj naq te’xch’olob’ chi ch’olch’o chixjunil li tento taqab’aanu. Li Dios naraj naq taqataw ru naq jo’ ralal xk’ajol a’an, wan qawankil chixsik’b’al ru li us ut xik chi uub’ej.

A’an kixye naq li ralal xk’ajol “tento naq kʼeebʼilaqebʼ ribʼ chi anchalebʼ xchʼool saʼ jun chaabʼil kʼanjel, ut teʼxbʼaanu kʼiila kʼaʼaq re ru chi yal ajbʼil xbʼaanebʼ, ut teʼxkʼe chi uxliik naabʼal li tiikilal; Xbʼaan naq wan wankilal rikʼinebʼ, li wankebʼ wiʼ choqʼ aj bʼaanunel xjunesebʼ ribʼ. Ut a’ yaal jo’ eb’ li winq neke’xb’aanu li chaab’il, maamin taasachq chiruheb’ lix q’ajkamunkileb’” (Tzol’leb’ ut Sumwank 58:27–28).

Wan wankilal aawik’in laa’at. Naru taateneb’ sa’ aab’een laa tzolb’al. Wi yaj laj k’utunel ut ink’a’ naru nachal, naru nakasik’ ru tzolok rochb’eeneb’ laa wech aj tzolonel. Wi wan li ink’a’ nakataw ru, naru nakatpatz’ok. Wi taawaj ru xnawb’al chan ru taachaab’ilob’resi laa tzolb’al, naru nakapatz’ reheb’ laa wech aj tzolonel sa’ laa ch’uut k’a’ru neke’xb’aanu a’an. Wan wankilal aawik’in re sik’ok-u ut xik chi uub’ej. Rik’in li Dios, laa’at nakasik’ ru k’a’ru taatzol ut ani tatwulaq wi’.

jun winq chunchu re tzolok

Ponder

  • K’a’ru nakak’oxla naq teneb’anb’il sa’ aab’een jo’ aj tzolonel?

  • K’a’ru naru nakab’aanu re xteneb’ankil sa’ aab’een laa tzolb’al?

eetalil b
Memorize Vocabulary

Tzol li naraj naxye ut chan ru nayaab’asiman li junjunq chi aatin rub’elaj li ch’uut re aatinak. Yal xkawresinkileb’ kok’ hu li te’tenq’anq aawe chixtzolb’aleb’ li ak’ aatin. Naru nakawoksi li perel hu malaj jun aplicacion.

Times

at 10:00 p.m.

sa’ 10:00 p.m.

last night

ewer ewu

on Monday

sa’ lunes

two days ago

kab’ejer

yesterday morning

ewer eq’la

Nouns

home

ochoch

school

eskweel

the store

li k’ayib’aal

work

kʼanjelak

Verbs Present/Verbs Past

arrive/arrived late

ninwulak/xinwulak jwal ewu

call/called my friend

ninb’oqeb’/xinb’oqeb’ li wamiiw

message/messaged my friend

nintaqla jun esil/xintaqla jun esil re li wamiiw

miss/missed class

ink’a’ ninwulak/ink’a’ xinwulak sa’ li tzoleb’aal

need/needed bread

nawaj ru/xwaj ru li kaxlan wa

shop/shopped

ninloq’ok/xinloq’ok

want/wanted to play soccer

nawaj/xwaj b’atz’unk b’olotz’ oq

feel/felt sick

naweek’a/xweek’a naq yajin

leave/left the party

nin’el/xin’el sa’ li ninq’e

take/took a nap

ninwar/xinwar junpaat

take/took the bus

nink’am/xink’am li kamioneet

eetalil c
Practice Pattern 1

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Naru nakak’eheb’ li aatin li wankeb’ sa’ li raqal “Memorize Vocabulary” sa’ xna’ajeb’ li aatin wankeb’ xjuch’ chirub’eleb’.

Q: Where were you (time)?A: I was at (noun).

Questions

eetalil 1 patz’om b’ar xatwan laa’at hoonal

Answers

eetalil 1 xsumenkil laa’in xinwan sa’ sustantivo

Examples

Q: Where were you last night?A: I was at home.

jun saaj ixq natzolok

Q: Where was she on Tuesday?A: She was at school.

Q: Where were you at 10:00 a.m.?A: We were at work.

eetalil d
Practice Pattern 2

Yal roksinkileb’ li eetalil toj reetal naq naru nakatpatz’ok ut nakatsumenk chi kaw aach’ool. Yal xk’eeb’al reetaleb’ li eetalil a’in naq yookat chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Q: Why did you (verb present) (time)?A: We (verb past) because we (verb past).

Questions

eetalil 2 patz’om k’a’ut naq verbo presente hoonal

Answers

eetalil 2 xsumenkil xb’aan naq laa’o verbo pasado

Examples

jun ixqa’al li yaj sa’ li ch’aat

Q: Why did you leave the party last night?A: I left the party because I felt sick.

jun ixq jwal lub’lu

Q: Why didn’t she message me yesterday?A: She didn’t message you because she was tired.

Q: Why did they go to the store?A: They went to the store because they needed bread.

eetalil e
Use the Patterns

Tz’iib’a kaahib’eb’ li patz’om naru nakawoksi. Tz’iib’a xsumenkil li junjunq chi patz’om. Yaab’asiheb’.

Additional Activities

B’aanu li junjunq chi k’anjel ut tz’ilok-ix sa’ internet sa’ englishconnect.org/learner/resources malaj sa’ li Hu re tzolok re EnglishConnect 2.

Act in Faith to Practice English Daily

Maakanab’ roksinkil li Ingles wulaj wulaj. Oksi laa “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.” Tz’il rix laa meta re tzolok ut lix yalb’al aaq’e chixb’aanunkil.

Conversation Group

Discuss the Principle of Learning: Take Responsibility

(20–30 minutes)

jun winq chunchu re tzolok

eetalil 1
Activity 1: Practice the Patterns

(10–15 minutes)

Tz’il rix xtusulaleb’ li aatin rik’in jun laa wochb’een.

Yal roksinkil li eetalil 1 rik’in jun laa wochb’een.

  • Yal patz’ok.

  • Yal xsumenkileb’ li patz’om.

  • Yal aatinak, ut taawoksiheb’ li eetalil.

B’aanu wi’chik rik’in li eetalil 2.

eetalil 2
Activity 2: Create Your Own Sentences

(10–15 minutes)

Part 1

Ileb’ li jalam-uuch. Patz’on ut sumeheb’ li patz’om chirix li xe’xb’aanu laj Raul ut xJanet ewer. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an.

Example: Raul, 1:00 p.m.
jun ch’ina al naxkut chi roq li b’olotz’
  • A: Where was Raul yesterday at 1:00 p.m.?

  • B: He was at the park.

  • A: Why did Raul go to the park?

  • B: Because he wanted to play soccer.

Raul

Image 1: 5:00 p.m.

xk’uub’ankil li tib’ sa’ jun parrilla

Image 2: 7:00 p.m.

jun winq nawar

Image 3: 9:00 p.m.

eb’ li kristiaan sa’ li kamioneet

Image 4: 10:00 p.m.

jun li concierto sa’ q’ojyin
Janet

Image 1: 11:00 a.m.

jun kristiaan naril li hu chire li kaq’nab’

Image 2: 2:00 p.m.

jun ixq nachunla ut naril lix celular

Image 3: 4:00 p.m.

jun ixq rik’ineb’ li b’oolx

Image 4: 8:00 p.m.

jun ixq nawa’ak

Part 2

Patz’on ut sumeheb’ li patz’om chirix li xb’aanu ewer sa’ 11:00 a.m., 1:00 p.m., 4:00 p.m., 7:00 p.m., ut 10:00 p.m. Ye b’ar xatwan chaq ut k’a’ut naq xatwan aran. Ye jo’ k’ihal naru chawu. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an.

New Vocabulary

Why were you at home?

K’a’ut naq xatwan sa’ laa wochoch?

  • A: Where were you yesterday at 11:00 a.m.?

  • B: I was at home.

  • A: Why were you at home at 11:00 a.m.?

  • B: Because I didn’t have any plans.

  • A: Where were you yesterday at 10:00 p.m.?

  • B: I was at home.

  • A: Why were you at home?

  • B: Because I went to bed.

eetalil 3
Activity 3: Create Your Own Conversations

(15–20 minutes)

Patz’on ut sumeheb’ li patz’om chirixeb’ li kok’ k’anjel toje’ xattz’aqon wi’. Ye b’ar xatwan chaq ut k’a’ut naq xattz’aqon sa’eb’ li kok’ k’anjel a’an. Ye jo’ k’ihal naru chawu. K’ehomaq eehoonal chixb’aanunkil a’an.

Example

  • A: Where were you last Wednesday?

  • B: I was at the park.

  • A: Why were you at the park?

  • B: Because I wanted to play basketball.

  • A: Where were you yesterday?

  • B: I was at home.

  • A: Why were you at home?

  • B: I was at home because I felt sick.

Evaluate

(5–10 minutes)

Tz’il rix li ak xab’aanu re xtz’aqob’resinkileb’ ru li ajom ut lix yalb’al aaq’e chiroksinkil li Ingles wulaj wulaj.

Evaluate Your Progress

I can:

  • Ask where others were and why they did things in the past.

    Xpatz’b’al b’ar xe’wan li kristiaan ut k’a’ut naq xe’xb’aanu k’a’ruhaq.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool
  • Talk about where I and others were and why we did things in the past.

    Aatinak chirix b’ar xinwan chaq ut b’ar xe’wan chik jalaneb’ chik li kristiaan ut k’a’ut naq xqab’aanu k’a’ruhaq.

    xnaq’ uhej, xnaq’ uhej sa b’ayaq xch’ool, xnaq’ uhej sa sa xch’ool

Evaluate Your Efforts

Tz’il rix lix yalb’al aaq’e sa’:

  1. Xtzolb’al li na’leb’ re tzolok.

  2. Xtzolb’al sa’ aach’ool eb’ li aatin.

  3. Xyalb’al roksinkileb’ li eetalil.

  4. Roksinkil li Ingles wulaj wulaj.

K’e jun li meta. K’oxla roksinkileb’ li na’leb’ sa’ Li naru nab’aanuman re tzolok li wankeb’ sa’ li “Tusleb’aal re xtz’ilb’al rix laa tzolb’al.”

Wotz laa meta rik’in jun laa wochb’een.

Act in Faith to Practice English Daily

“Wan qik’in chiqajunilo li wankilal re sik’ok-u, ut maak’a’ taaruq chixmaq’b’al a’an chiqu. Wan wankilal qik’in re xsik’b’al ru qab’e sa’ li yu’am” (Harold C. Brown, “The Marvelous Gift of Choice,” Ensign, diciembre 2001, 49).