Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
5–11 ʻAokosi. Loma 1–6: ‘Ko e Mālohi ʻo e ʻOtuá ke Fakamoʻuí’


“5–11 ʻAokosi. Loma 1–6: ‘Ko e Mālohi ʻo e ʻOtuá ke Fakamoʻuí’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻoú 2019 (2019)

“5–11 ʻAokosi. Loma 1–6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2019

ʻĪmisi
Ko hono hiki ʻe Paula ha tohí

5–11 ʻAokosi

Loma 1–6

“Ko e Mālohi ʻo e ʻOtuá ke Fakamoʻuí”

Lau ʻi he faʻa lotu ʻa e Loma 1–6 mo fakakaukau ki he kau mēmipa hoʻo kalasí. ʻE tokoni atu ʻeni ke ke ongoʻingofua e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié ʻi hoʻo teuteu ke faiakó.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
sharing icon

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Fakakaukau ke tuku ange ha ngaahi miniti siʻi ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau kumi ʻi he Loma 1–6 ha veesi ʻoku nau saiʻia ai. Pea te nau lava ke vahevahe ʻa e veesi ne nau filí mo ha taha ʻoku tangutu ofi atu.

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Loma 1:16–17

“ʻOku ʻikai te u mā ʻi he ongoongolelei ʻo Kalaisí.”

  • Kuo manukia nai e kau mēmipa hoʻo kalasí koeʻuhí ko ʻenau tuí? Fakaafeʻi kinautolu ke nau lau ʻa e Loma 1:16–17 pea fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga mei he tohi ʻa Ngāué naʻe fakahaaʻi ai ʻe Paula naʻe ʻikai ke ne mā ʻi he ongoongoleleí. Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ne ʻai ke ʻoua te tau mā ke hoko ko e kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní? Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻa ha niʻihi kehe ne nau fakahaaʻi ai pe ʻoku ʻikai ke nau mā he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Loma 1:16–17; 2:28–29; 6:1–11

ʻOku maʻu ʻa e tuʻunga fakaākonga moʻoní ʻi he tukupā ʻi hotau lotó, kae ʻikai ko ʻetau ngaahi ngāué pē.

  • ʻE founga fēfē haʻatau vakavakaiʻi hotau tuʻunga fakaākongá. ʻE lava ke tokoni kiate kitautolu e faleʻi ʻa Paula ki he kakai Lomá ke tau manatuʻi ke ʻoua te tau tokanga taha pē ki hano fakakakato ha lisi ʻo ha ngaahi ngāue ka ʻi he “lotó ia [mo e] laumālié” (Loma 2:29). Ke tokoni ke mahino ki hoʻo kalasí e faleʻi ʻa Paulá, ʻe lava ke ke tohi ʻi he palakipoé e ngaahi lea ʻo e Loma 2:28–29. Fetongi e foʻi lea Siú ʻaki ʻa e Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní pea mo e foʻi lea kamú ʻaki ʻa e ko e fuakavá. Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he liliu ko ʻení ki he ʻetau mahino fekauʻaki mo e ngaahi akonaki ʻa Paulá? ʻE lava foki ke mou aleaʻi ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fai ʻe kitautolu ko e kau mēmipa ʻo e Siasí ʻa ia ʻoku ʻuhingamālie mo mālohi ange ʻi he taimi ʻoku fakahoko ai “[ʻi he] lotó, ʻi he laumālie” (Loma 2:29). Hangē ko ʻení, vakai ki he lea ʻa ʻEletā Jeffrey  R. Holland fekauʻaki mo e faiako fakaʻapí, “Kau Fakafofonga ʻo e Siasí” (Ensign pe Liahona, Nov. 2016, 61–67), pe ko e lea ʻa ʻEletā Neil  L. Andersen fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú, “Ko ha Fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 35–38).

Loma 3–6

“Ko ia naʻe tupulekina ai ʻa e angahalá, naʻe lahi ʻaupito ai ʻene tupulekina ʻa e ʻofá.”

  • Mahalo ʻoku ʻi ai ha kakai ʻi hoʻo kalasí ʻoku nau fie maʻu ha tokoni ke mahino e ngaahi akonaki ʻa Paula ʻi he ngaahi vahe ko ʻení fekauʻaki mo e tuí, ngaahi ngāué, mo e ʻaloʻofá (vakai foki, fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí pea mo e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá. Te ke lava fēfē ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau feakoʻaki ʻiate kinautolu? ʻE lava ke ke fakahoko ange e ongo tūkunga ko ʻení ke tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke mahino ʻoku ʻikai totonu ke tau lau ʻetau ngaahi ngāue leleí ko ha founga ke fakamoʻoniʻi ʻaki ʻetau moʻui tāú, pe te tau lau e ʻaloʻofa ʻa Kalaisí ko ha ʻuhinga ke fakatonuhiaʻi ʻaki ʻetau ngaahi fehalākí mo e ngaahi angahalá. Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻi he Loma 3:20–31; 5:1–2; 6:1–2, 21–23 ʻe ala tokoni kia Kolōlia mo Siositení. Ko e hā mo ha ngaahi moʻoni fakatokāteline ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ʻe tokoni ke mahino kiate kinaua e mahuʻinga hono fakahoko fakatouʻosi ʻo e ngaahi ngāue ʻoku māʻoniʻoni mo falala ki he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí? ʻE lava ke ke kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau maʻú pe fakatātaaʻi ha fepōtalanoaʻaki.

Tūkunga 1

ʻOku ʻi ai hao kaungāmeʻa ko Kolōlia ʻoku ongoʻi mafasia ʻi heʻene feinga ke hoko ko ha ākonga faivelengá. ʻOkú ne ngāue mālohi ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú ne ongoʻi ʻoku totonu ke ne faí, ka ʻokú ne faʻa hohaʻa na ʻoku tōnounou ʻene feingá. ʻOkú ne fifili ai, “ʻOku ou lelei feʻunga nai?” “ʻE tali nai au ʻe he ʻEikí?”

Tūkunga 2

ʻOku ʻi ai hao kaungāmeʻa ko Siositeni hono hingoá ʻoku ʻikai ke tokanga ia ke fai ʻa e ngaahi fili ʻoku māʻoniʻoní. ʻOku tui kia Sīsū Kalaisi, ʻoku ʻalu ki heʻene ngaahi houalotu ʻi he Siasí, pea ko ha tamai mo ha kaungāʻapi lelei ia. Ka neongo ia, kuó ne fili ke ʻoua te ne moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga moʻui te ne fakafeʻungaʻi ia ke maʻu ha lekomeni temipalé. ʻI he taimi ʻoku feinga ai hono fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá ke poupouʻi ia ke teuteu ki he temipalé, ʻokú ne tala ange, “Ko ha tokotaha lelei au. ʻOku ou tui kia Sīsū Kalaisi. Kuó ne totongi huhuʻi ʻeku ngaahi angahalá, pea ʻoku ʻikai te u tui te Ne taʻofi au mei he puleʻanga fakasilesitialé ʻi ha fanga kiʻi meʻa iiki pehē.”

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akó

Poupouʻi e Akó ʻi ʻApi

Ke poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e Loma 7–16, ʻe lava ke ke talaange naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ha tau ʻiate ia—mo kitautolu kotoa. ʻOku tau maʻu ʻi he Loma 7–16 ʻa e tau ko iá mo e founga ke ikunaʻi aí.

ʻĪmisi
resources icon

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Loma 1–6

Tuí, ʻaloʻofá, mo e ngaahi ngāué.

Neongo ʻetau feinga ke muimui ki he ngaahi fekaú, ka he ʻikai ke fakamoʻui kitautolu ʻe heʻetau talangofua ʻataʻatā pē ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá (vakai, Loma 3:27–31). Naʻa mo e tumutumu taha ʻo ʻetau feingá, kuo tau “faiangahala kotoa pē, pea tōnounou ʻi he fakamālō mei he ʻOtuá” (Loma 3:23 ʻI he ʻuhinga ko iá, ʻoku tau fie maʻu kotoa ʻa Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻoku fakaʻatā ʻe Heʻene ʻaloʻofá ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá mo lava ke hokohoko atu ʻetau fai e ngaahi ngāue ʻoku leleí. Hangē ko e akonaki ʻa Paulá, “Ko ia naʻe tupulekina ai ʻa e angahalá, naʻe lahi ʻaupito ai e tupulekina ʻa e ʻofá” (Loma 5:20).

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Tēvita O. Makei ha talanoa fekauʻaki mo ha kiʻi tamasiʻi naʻe kamata melemo he lolotonga haʻane kaukautahi mo hano ngaahi kaungāmeʻa: “Meʻa mālié, naʻe unuhi mai ʻe ha tokotaha naʻe vave ʻene fakakaukaú mo ʻene ngāué ha vaʻakau lōloa mei ha ʻā uilou pea mono atu e tafaʻaki ʻe tahá ki he leka naʻe melemó ʻo (ne) maʻu ia, pikitai ki ai pea hao moʻui.

“Naʻe pehē kotoa ʻe he fānau tangatá naʻe moʻua e kiʻi tamasiʻi naʻe mei maté ʻi heʻene moʻuí ki he kiʻi tamasiʻi naʻá ne fakahoko e founga ke fakahaofi ai ʻene moʻuí.

“Ko e foʻi moʻoní ʻení; pea neongo e ngaahi founga ki hono tokoniʻi aí, kapau naʻe ʻikai ke fai ʻe he kiʻi tamasiʻí ha feinga, kapau naʻe ʻikai ke ne feinga ʻaki hono tūkuingatá ke hao, naʻe mei melemo, ʻo kapau naʻe taʻeʻoua ʻa e ngāue māʻongoʻonga ʻa hono kaungāmeʻá” (David O. McKay, “The Gospel of Work,” Instructor, Jan. 1955, 1).

ʻI hono tali ʻo e fehuʻi pe ʻoku fakamoʻui kitautolu ʻe he tuí pe ko e ngaahi ngāué, naʻe tohi ʻe he tangata faʻu tohi Kalisitiane ko C. S. Lewis ʻo pehē: “ʻOku hangē ia kiate au hano ʻeke pe ko e mata fē ʻi he helekosí ʻoku mahuʻinga angé” (Mere Christianity, 148).

Tūkunga 1

“He ʻikai ke lava ʻo fakatau e fakamoʻuí ia ʻaki e talangofuá pē; ʻoku fakatau ʻaki ia e taʻataʻa ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá [vakai, Ngāue 20:28]. …

“Ko e ʻaloʻofá ko ha meʻaʻofa ia ʻa e ʻOtuá, pea ko ʻetau holi ke talangofua ki he ngaahi fekau takitaha ʻa e ʻOtuá, ko e mafao atu ia hotau nima fakamatelié ke maʻu ʻa e meʻaʻofa toputapú ni mei heʻetau Tamai Hēvaní” (Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 109–10).

Tūkunga 2

“Kapau ko e ʻaloʻofá ko ha meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá, ko e hā leva ʻoku fuʻu mahuʻinga ai e talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá? Ko e hā ʻoku tau toe hohaʻa ai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá—pe fakatomalá, ʻi he ʻuhinga ko iá? …

“ʻOku hoko mai ʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ko ha tupulaki fakanatula pē ia ʻo ʻetau ʻofa mo e houngaʻia taʻe fakangatangata ʻi he ngaahi lelei ʻa e ʻOtuá. ʻE hanga ʻe he tuʻunga moʻoni mo fakamātoato ko ʻeni ʻo e ʻofa moʻoní mo e fakahoungaʻí, ʻo fakatahaʻi ʻi ha founga fakaofo ʻa ʻetau ngaahi ngāué mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá” (Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 109).

Ko ʻetau fie maʻu taʻetūkua ʻa e ʻaloʻofá.

“Makehe mei hono fie maʻu ha ʻaloʻofa ke fakamoʻui fakaʻaufuli koé, ʻokú ke toe fie maʻu ʻa e mālohi fakaʻatā ko ʻení he ʻaho kotoa hoʻo moʻuí. Ko e taimi ʻokú ke ʻunuʻunu ai ʻo ofi ki hoʻo Tamai Hēvaní ʻi he faivelenga, mo e loto-fakatōkilalo, pea mo e angamaluú, te Ne hiki hake mo fakamālohia koe ʻo fakafou ʻi Heʻene ʻaloʻofá (vakai, Lea Fakatātā 3:34; 1 Pita 5:5; TF 88:78; 106:7–8). ʻE hanga ʻe he falala ki Heʻene ʻaloʻofá ʻo fakaʻatā koe ke ke fakalakalaka mo tupulaki ʻi he angatonú” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, 78).

Ko e Fakaleleiʻi ʻo ʻEtau Akoʻí

Ko ho uiuiʻi ʻoku ueʻi fakalaumālie. ʻI hoʻo hoko ko ha faiakó, kuo uiuiʻi ai koe ʻe he ʻEikí ke tāpuekina ʻEne fānaú. ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke lavameʻa, pea ʻi hoʻo moʻui taau ke maʻu ʻEne tokoní, te Ne foaki atu ʻa e fakahā ʻokú ke fekumi ki aí. (Vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 5