“Ngondu Muinayi 20–26. “Netuênza Meyi Onso Akutuambila Yehowa”: Ekesode 19–20; 24; 31–34,” Luaku, Undonde—Bua mu Dîku ne mu Ekelezia: Dipungila Dikulukulu 2026 (2026)
“Ngondu Muinayi 20–26. ‘Netuênza Meyi Onso Akutuambila Yehowa,’” Luaku, Undonde: Dipungila Dikulukulu 2026
Mose ne Mabua, kudi Jerry Harston (disulakaja)
Ngondu Muinayi 20–26: “Netuênza Meyi Onso Akutuambila Yehowa”
Ekesode 19–20; 24; 31–34
Nansha muvua bana ba Isalele banungana ne batakankana mu matuku mashala, pakabala Mose mukenji kuinshi kua Mukuna wa Sinayi, bakenza tshipungidi etshi: “Meyi onso akuamba Mukalenga netuênza, netuâtumikile” (Ekesode 24:7). Nzambi wakabikila pashisha Mose ku Mukuna, kumuambilaye bua kuibaka tshitendelelu bua “ne nsomba munkatshi muabu” (Ekesode 25:8).
Kadi pavua Mose muikala pamutu pa mukuna ulonga mushindu uvua Bena Isalele mua kuikala ne Nzambi munkatshi muabu, Bena Isalele bavua kumanda kua mukuna benza mpingu ya ngolo bua kuyikukuila pamutu penda. Musangu umua panyima pa dilaya bua “kubenga kuikala ne nzambi mikuabu,” ba “kasesuka lubilu” ku mulayi wabu (Ekesode 20:3; 32:8; tangila kabidi Ekesode 24:3). Tshivua dikudimuka dia dikema, kadi tudi bamanya ku dimanya ne ditabuja ne dipangadika bidi misangu mikuabu bua kutshimunyibua ku dipanga lutulu, bowa, anyi mpata. Patudi tukeba buikadi bua Mukalenga mu mioyo yetu, bidi bitukankamika bua kumanya ne Mukalenga kavua mulekela Isalele wa kala ne kakutulekela ne bantu batudi bananga—bualu udi “wa lusa ne dinanga, kena ukuata tshiji lubilu, ne mûle tente ne luse lujalame ne bushuwa” (Ekesode 34:6).
Ngenyi bua Dilonga mu Dîku ne mu Ekelezia
Ekesode 19:3–6
Bantu ba tshipungidi ba Mukalenga badi bubanji kudiye.
Mulombodi Mukulu Russell M. Nelson wakalongesha: “mu Dipungila Dikulukulu, muaku Ebelu udi tshia pabuatshi mukudimunyibua segullah, udi umvuija ‘tshintu tshia mushinga,’ anyi ‘bubanji.’ … Bua tuetu kuikala bamanyibua kudi basadidi ba Mukalenga bu bantu ba pa buabu tshidi dikumbu dia mulongu wa mulu” (“Children of the Covenant,” Ensign, Ngondu Muitanu 1995, 34). Mushindu kayi udi mêyi a Mulombodi Mukulu Nelson alenga mushindu uwudi umvua Ekesode 19:3–6? Mushindu kayi udi Mukalenga mukuleja ne udi ukubanjija?
Ekesode 19:10–11, 17
Mamanya a tshijila adi alomba didilongolola.
Mukalenga wakambila Mose ne bana ba Isalele badi bajinga kuikala balongolodibua kumpala kua bobu “kutuilangana ne Nzambi” (Ekesode 19:10–11, 17) ne kulama tshipungidi Nenda (tangila Ekesode 19:5). Mushindu kayi uwudi udilongolola bua mamanya a nyuma, biangata biakudia bia tshijila anyi milulu ya ntempelo? Mushindu kayi uwudi mua kuambuluisha bakuabu bua badilongolola? Tshinyi tshiwudi ulonga pa didilongolola ku Luka 6:12–13; Enosha 1:2–6; Alama 17:2–3?
Mukuna ewu mu Ejipitu uvua pa kala muitabibua bua kuikala Mukuna wa Sinayi.
Ekesode 20:1–17
Ditumikila ku mikenji ya Nzambi didi ditutuadila mabenesha.
Pavua Bena Isalele basangishibua ku manda kua Mukuna wa Sinayi, bakumvua dîyi dia Nzambi difila Mikenji Dikumi (tangila Dutelonone 4:12–13). Eyi, bushuwa, kayena anu mikenji ya Nzambi nkayayi to—kudi mikuabu ya bungi mu mifundu. Nunku pawudi ubala Ekesode 20:1–17, diebeja nkayeba buatshinyi Nzambi wakashindamena nangananga pa eyi dikumi. Etshi tshidi tshilejilu tshia tabulo uwudi mua kuenzela pawudi unana meji pa mushinga wa Mikenji Dikumi mu moyo weba.
|
Mukenji |
Mu miaku mikuabu, Mukalenga udi undomba bua … |
Mabenesha adi alua ku ditumikila mukenji ewu |
|---|---|---|
-
Mushindu kayi udi dilama mikenji dikumi eyi dikuambuluisha bua kulama mikenji minena ibidi yakafila Yezu mu Matayo 22:34–40?
-
Bintu kayi biwudi mua kuikala mutêtshibua bua kuteka kumpala kua Nzambi? Mabenesha kayi awudi mumona ku diteka Nzambi kumpala?
-
Mushindu kayi uwudi mua kuandamuna kudi muntu udi wamba ne Mikenji Dikumi ivua mifidibua tshikondu tshishala kala ne kayena yenzeka lelu? Bilejilu kayi ku moyo weba biwudi mua kufila bu tshitupa tshia diandamuna? Mushindu kayi udi musambu “Oui, tes commandements” (Cantiques, no. 66) mua kulenga mushindu uwudi umvuija mikenji ya Nzambi kudi bakuabu?
-
Mushindu kayi udi Mukalenga mukumbaja mulayi mu Ekesode 20:6 mu moyo weba?
Tangila “The Great Commandment—Love the Lord,” mu Teachings of Presidents of the Church: Ezra Taft Benson (2014), 37–45; Dallin H. Oaks, “No Other Gods,” Liahona, Ngondu wa Dikumi ne Umua 2013, 72–75; Topics and Questions, “Commandments,” Tshisangi tshia Mikanda ya Lumu Luimpa.
Ekesode 24:1–11
Dienza bipungidi didi dileja budisuila buanyi bua kutumikila mikenji ya Nzambi.
Pawudi ubala Ekesode 24:3–8, ela meji pa bipungidi biwudi muenza ne Nzambi. Pavua tshipungidi tshia Isalele tshiangata mishinga idi mishilangana ku bidi Nzambi mulomba lelu, udi mua kujandula bidi bifuanangana. Tshilejilu, tunungu 4, 5, ne 8 tudi tutela tshioshelu, milambu ya nyama, ne ya mashi. tshinyi tshidi bintu ebi mua kuleja, ne mushindu kayi udibi bipetangana ne bipungidi bieba?
Ekesode 32–34
Bubi budi kumbuka kudi Nzambi; dikudimuna mutshima didi dipingana kudiye ne kumbuka ku bubi.
Teta bua kuditeka nkayeba pa muaba wa Bena Isalele—udi mu tshipêla, Mose mmuya kukadi matuku mapita 40, ne diluangana ne Bena Kânana bua bulaba bulaya didi mu matuku ebe alualua (tangila Ekesode 32:1–8). Buatshinyi udi wela meji ne Bena Isalele bavua basua lupingu lua ngolo? Meji kayi adi nyuma ukupesha pa disengelela dia Mose kudi Mukalenga mu Ekesode 33:11–17?
Pavua bubi bua Bena Isalele bulua bunena, muyuki ewu udi wangata mukenji wa lusa ne dibuikidila bia Nzambi. Tshinyi tshidi Ekesode 34:1–10 ukulongesha pa Mupandishi? (tangila Ekesode 32:30–32; Mosiya 14:4–8; 15:9; Dilongesha ne Bipungidi 45:3–5).
Ekesode 31:13–16
Sabatu udi tshimanyinu.
Mulombodi Mukulu Russell M. Nelson udi umvuija: “Mu bidimu bianyi bikesa bia bunsonga, ngankalonga mudimu wa bantu bakuabu bavua benza milongu ya bintu bia kuenza ne bintu bivua kabiyi bia kuenza mu Sabatu. Kabivua anu pangakalonga ku mifundu ke ngikadilu wanyi ne muenekelu wanyi mu Sabatu bidi bienza tshimanyinu pankatshi panyi ne Tatu wa mu Diûlu [tangila Ekesode31:13; Yehezekele 20:12, 20]. Ne diumvua adi, ntshivua kabidi njinga mulongu wa biakuenza ne bia kubenga kuenza to. Pamvua ne tshia kuangata dipangadika muaba onsu uvua bualu bukumbanyina anyi kabuyi bukumbanyina Sabatu, mvua anu ndiebeja nkayanyi, ‘Tshimanyinu kayi tshindi musua kupesha Nzambi?’ Lukonku alu luakenza masungula anyi pa dituku dia Sabatu matoka bimpa” (“The Sabbath Is a Delight,” Liahona, Ngondu Muitanu 2015, 130). Nana meji pa tshimanyinu tshiwudi musua kupesha Nzambi ne dinemeka dieba dia Sabatu.
Ekesode 34:1–4
Dishilangana kayi divua pankatshi pa tabulo ya mabua ibidi ivua Mose muenza?
Pakalua Mose panshi ufumina ku mukuna, wakatuala mikenji mifunda pa tabulo ya mabua. Panyima pa mupeta ne Bena Isalele bavua bashipa tshipungidi tshiabu, Mose wakakosa tabulo (tangila Ekesode 31:18; 32:19). Pashisha, Nzambi wakenzeja Mose bua kuenza tshisumbu tshia tabulo ya mabua mikuabu ne kupingana nayi ku mukuna (tangila Ekesode 34:1–4). The Joseph Smith Translation of Exodus 34:1–2 (in the Bible appendix) didi ditokesha ne tshisumbu tshia tabulo ya mabua tshia kumpala tshivua tshiangata milulu ya “mulongu wa tshijila,” wa Nzambi anyi Buakuidi bua Melekisedeke. Tshisumbu tshibidi tshivua tshiangata “mukenji wa mikenji ya mubidi.” Etshi tshivua mukenji mupuekela muenza kudi “buakuidi bupuekele” (tangila Dilongesha ne Bipungidi 84:17–27), uvua muenza bua kulongolola Bena Isalele bua mukenji wa kulu ne buakuidi bua kulu bua bamona mua kubuela kumpala kua Nzambi.
Bua bia bungi, tangila malu a ngondu ewu a Liahona ne Makazina a Bua Dikankamika dia Bansonga .
Ngenyi bua Kulongesha Bana
Ekesode 20:3–17
Nzambi udi umpesha mikenji bualu mmusua bua mema ngikala ne disanka.
-
Mushindu kayi utudi mua kuenza dilonga pa Mikenji Dikumi bu dinaya bua bana? Panudi nubala Ekesode 20:3–17 pamua, lekela bana beba bakuambuluisha bua kupeta anyi kuzola tshimfuanyi bua kuleja yonsu ya ku Mikenji Dikumi. Pashisha bana beba badi mua kuenza muntu ku muntu disungula tshimfuanyi ne kuakula pa mushindu udibu mua kutumikila mukenji awu. Lejanganayi umua ne mukuabu mushindu udi mukenji ukutuadila disanka.
-
Nudi mua kuimba kabidi musambu bu mudi “Oui,tes commandements” (Cantiques, no 66). Ambuluisha bana beba bua bapeta miaku mu musambu udi ubalongesha buatshinyi Nzambi mmusua bua tulama mikenji Yenda.
Padi bana balejangana mamanya a nyuma, bujadiki buabu budi bukola. Nkonku iwudi wela idi mua kukolesha bana beba bua kuambilangana mushindu udibu bumvua pa Mupandishi ne mushindu udi dienzela lumu luimpa dibabenesha (tangila Teaching in the Savior’s Way, 32). Padibu benza nunku, badi bafila bujadiki. Ela meji pa mushindu uwudi mua kuenza etshi panudi nuyukilangana pa mabenesha adi alua ku ditumikila dia Mikenji Dikumi.
Ekesode 20:12
Mukalenga mmusua bua mema nemeka baledi banyi.
-
Ambuluisha bana beba balonga tshiambilu “Nemeka tatu weba ne mamu weba” (Ekesedo 20:12). Udi mua kusua kuimvuija ne “kunemeka” muntu kampanda kudi mua kumvuija kuleja kanemu buenda anyi kumutuadila disanka. Tshinyi tshidi Yezu muenza bua kunemeka mamuenda wa tshifuaka ne Tatu Wenda wa mu Diûlu? (tangila Luka 2:48–51; Yone 19:26–27). Pamuapa bana beba badi mua kuamba ku muntu bintu bidibu mua kuenza bua kunemeka baledi babu, padi bana bakuabu banjandula tshidibu benza.
Ekesode 31:13, 16–17
Dinemeka Sabatu didi tshimanyinu tshia dinanga bua Mukalenga.
-
Bana beba badi mua kusankila ditangila tshilejilu tshia bimanyinu—bu mudi bimanyinu bia njila anyi bia nzubu. Bimanyinu bidi ne tuipatshila kayi? Bana beba badi pashisha mua kupeta muaku “tshimanyinu” mu Ekesode 31:13, 16–17. Tshinyi tshivua Mukalenga muamba ne tshidi tshimanyinu pankatshi petu Nenda? Lejanganayi umua ne mukuabu imua ya ku mishindu iwudi wewa ne dîku dieba bateta bua kuleja dinanga dienu bua Mukalenga mu Sabatu.
Tshimfuanyi tshia Mose mukuata Mikenji Dikumi, kudi Sam Lawlor (disulakaja)
Ekesode 32:1–8, 19–24; 34:6–7
Ntshia “kusesuka” ku njila ya Nzambi nansha.
-
Ela meji pa kuenzela “Moses on Mount Sinai” (mu Old Testament Stories, 77–82) bua kuambuluisha bana beba bua balonga muyuki mu Ekesode 32:1–8, 19–24. Buatshinyi bivua bibi bua Bena Isalele kukukuila lupingu pamutu pa Nzambi?
2:55Moses on Mount Sinai
-
Bidi mua kuikala bu dinaya bua kuenza njila panshi (anyi peta kamua pabuipi ne nzubu weba) bua kufuanyikija miaku ku Ekesode 32:8: “Bakanyema lubilu ku njila.” Padibu benda mu njila, bana beba badi mua kuyukilangana pa matêta atudi tuluangana nawu bua kulengulula Nzambi. Tshinyi tshidi tshituambuluisha bua kushala mu njila wa Nzambi—ne kupinganaku patuikala basesuka? (tangila Ekesode 34:6–7).
Bua bia bungi, tangila malu a ngondu ewu a Makazina a Mulunda.