Naq nakawil 1 Nefi, maare taak’oxla naq numtajenaq xnimal laj Nefi. “Nim chaq xxaqam” sa’ tib’elej jo’ ajwi’ sa’ musiq’ej (1 Nefi 2:16), chanchan naq moko kiru ta chi eek’asiik xb’aaneb’ li ch’a’ajkilal kixk’ul. Maare a’an li taqak’oxla laa’o. Us ta sachol-ch’oolej lix paab’aal laj Nefi, lix q’unil aatin sa’ 2 Nefi 4 naxk’ut naq eb’ ajwi’ li tiikeb’ chi paab’ank neke’reek’a naq “qʼaxal rahileb’” ut naq li maak “nekeʼchal chi junpaat saʼ xbʼeeneb’.” Arin naqak’e reetal jun winq li naxyal xq’e, li naraj saho’k sa’ xch’ool, a’b’an li “naʼaakanak xchʼool saʼ xkʼabʼaʼebʼ lix maak.” Naqataw ru a’in jo’ ajwi’ li royb’enihom li nachal chirix: “Aʼbʼanan, ninnaw ani xinkanabʼ wiʼ wibʼ” (chi’ilmanq 2 Nefi 4:15–19).
Us ta laj Nefi ut lix tenamit ke’xtzol wank “joʼ chanru li sahil chʼoolejil” (2 Nefi 5:27), ke’xtzol ajwi’ naq moko nachal ta li sahil ch’oolejil sa’ junpaat ut chi maak’a’ ajwi’ li rahil ch’oolejil. Nachal rik’in xpaab’ankil li Qaawa’, “li saqoonaq re qatiikilal” (2 Nefi 4:35).
Li na’leb’ re tzolok sa’ li ochoch ut sa’ li iglees
Laj Jose Smith kisik’e’ ru xb’aan li Dios re xk’ojob’ankil wi’chik li evangelio.
Laj Lehi kixwotz rik’in laj Jakob, li ralal, jun profeetil aatin kixk’e laj Jose re Egipto. Li profeetil aatin na’aatinak chirix jun “aj ilol na’leb’ sik’b’il ru,” a’ laj Jose Smith. Jo’ naxye sa’ li raqal 6–24, k’a’ru tixb’aanu laj Jose Smith re rosob’tesinkil lix tenamit li Dios? K’e reetal chan ru naq lix k’anjel laj Jose Smith “nimaq xloq’al” choq’ aawe. Naru nakataw aana’leb’ rik’ineb’ li video chirix laj Jose Smith sa’ “Profetas de la Restauración” sa’ li Biblioteca del Evangelio. K’oxlaheb’ li patz’om jo’eb’ a’in, ut k’oxla xtz’iib’ankil xsumenkileb’:
K’a’ru nakanaw chirix li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo b’antiox re li kixk’ut laj Jose Smith?
Chan ru naq jalan aayu’am xb’aan li kixk’ojob’ wi’chik li Qaawa’ rik’in laj Jose Smith?
Chan raj ru laa yu’am wi ta moko kik’ulman ta lix k’ojob’ankil wi’chik li evangelio?
Jun nimla xcha’al lix k’anjel laj Jose Smith a’an xk’amb’al chaq chi kutankil lix Hu laj Mormon. A’ yaal li nakatzol sa’ li ch’ol a’in, k’a’ut naq aajel ru lix Hu laj Mormon? Naru nakataw aana’leb’ sa’eb’ li raqal 7, 11–13, 18–24.
Laj Nefi kixye naq “tixtzʼiibʼa li kʼaʼ re ru re li raam” (raqal 15). Naq nakawil li kixye saʼ 2 Nefi 4:15–35, patzʼ aawibʼ, “Kʼaʼru li kʼaʼ re ru re li waam?” Naru nakatz’iib’ahebʼ, joʼ kixbʼaanu laj Nefi, ut nakawotzebʼ rikʼinebʼ laa komon.
Rilb’al chan ru naq laj Nefi kik’ojob’aak xch’ool naq wan xrahil xch’ool naru nakatxtenq’a naq nakaweek’a xrahil aach’ool. Ileb’ li raqal 15–35 re xtawb’aleb’ li raqal li neke’xk’ojob’ aach’ool. Ma nakanaw ru jun kristiaan li taakʼojobʼaaq xchʼool xbʼaanebʼ li raqal aʼin?
Chi’ilmanq ajwi’ Ronald A. Rasband, “Li k’a’ re ru re li waam,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2021.
K’a’ru li majewaak li kikana sa’ xb’eeneb’ laj Lamanita?
Sa’ xkutankil laj Nefi, li majewaak sa’ xb’eeneb’ laj Lamanita a’an naq “ke’isiik chaq chiru li Qaawa’ … sa’ xk’ab’a’ li maa’usilal ke’xb’aanu” (2 Nefi 5:20–21). A’in naraj naxye naq isinb’il chaq lix Musiq’ li Qaawa’ sa’ xyanqeb’. Moqon, naq eb’ laj Lamanita ke’ok chixpaab’ankil lix evangelio li Jesukristo, “moko taaqenb’ileb’ ta chik xb’aan xmajewahom li Dios” (Alma 23:18).
Lix Hu laj Mormon naxye ajwi’ naq kichal sa’ xb’eeneb’ jun xq’eqil lix tib’eleb’ laj Lamanita chirix naq ke’xjach rib’ rik’ineb’ laj Nefita. Lix yaalalil li eetalil a’in ink’a’ natawman ru chi tz’aqal. Sa’ xtiklajik, li eetalil kixjacheb’ ru laj Lamanita rik’ineb’ laj Nefita. Moqon, naq eb’ laj Nefita ut eb’ laj Lamanita ke’xnumsi xq’ehil li maa’usilal jo’ ajwi’ xq’ehil li tiikilal, maak’a’ chik xyaalalil li eetalil.
Eb’ li profeet sa’ li qakutankil neke’xch’olob’ naq xq’eqil li tib’elej maawa’ reetalil li majewaak. Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye: “Ninye xyaalal eere naq chan ru wankex chiru li Dios moko eetalinb’il ta xb’aan xb’onol lee tib’el. Noko’usilaak malaj nokomajewaak sa’ rilob’aal li Dios a’ yaal li qapaab’aal chirix a’an ut chirixeb’ lix taqlahom, ink’a’ xb’aan xb’onol li qatib’el” (“Chinumtaaq li Dios,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2020).
Jo’ kixye laj Nefi, li Qaawa’ “maajun naxtz’eqtaana li nachal rik’in, q’eq ut saq, moos ut ach’ab’anb’il, winq ut ixq; … juntaqʼeetebʼ chixjunil chiru li Dios” (2 Nefi 26:33).
Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’, chi’ilmanq li hu Liahona ut li hu Para la Fortaleza de la Juventud re li po a’in.
K’oxla chan ru naru nakatzoleb’ laa kok’al chirix li xnimal ru k’anjel kixb’aanu li Dios rik’in laj Jose Smith. Re xtikib’ankil, naru nakatenq’aheb’ laa kok’al chixtawb’al li aatin “aj ilol na’leb’” sa’ 2 Nefi 3:6 ut nakach’olob’ naq nayeeman aj ilol na’leb’ reheb’ li profeet xb’aan naq li qaChoxahil Yuwa’ naxtenq’aheb’ chirilb’al li k’a’ru ink’a’ nokoru chirilb’al laa’o. Wotz k’a’ut naq nakab’antioxi naq wan jun aj ilol na’leb’ li nab’eresink re li Iglees.
Sa’ li Hu reheb’ li Jalam-uuch re li Evangelio wankeb’ li jalam-uuch li naru nakawoksi re k’utuk chirix li k’anjel kixb’aanu li Dios rik’in laj Jose Smith (che’ilmanq li jalam-uuch 89–95). Kanab’eb’ laa kok’al chixwotzb’al k’a’ru neke’xnaw chirixeb’ li jalam-uuch. K’a’ut naq kik’ab’a’iman laj Jose Smith jo’ jun “aj ilol na’leb’ sik’b’il ru”? K’a’ru kixb’aanu laj Jose Smith li “nim xloq’al”? (raqal 7).
K’a’ru naxk’e xsahil qach’ool? Naru nekerileb’ li raqal sa’ 2 Nefi 4 re xk’eeb’al reetal k’a’ru kixk’e xsahil xch’ool laj Nefi (che’ilmanq li raqal 15–16, 20–25, 34–35). Sa’ “Li k’a’ re ru re li waam,” li Elder Ronald A. Rasband kixye wuqub’ li “k’a’ re ru re li Qaawa’” li ninqeb’ xloq’al choq’ re (Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2021). Naru neketz’il rix li kixye ut neke’xaatinak chirix “li k’a’ re ru re li Qaawa’” li ninqeb’ xloq’al choq’ eere.
Sa’ 2 Nefi 5 nayeeman resil li k’a’ru kitenq’ank reheb’ laj Nefita chi wank “jo’ chanru li sahil ch’oolejil” (raqal 27). Naru nakayeheb’ li aatin ut nakak’uteb’ li jalam-uuch li neke’reetali li k’a’aq re ru a’an, ut taatenq’aheb’ laa kok’al chixjuntaq’eetankileb’ rik’ineb’ li raqal sa’ ch’ol 5. Wahe’ junjunq reheb’ a’an: li junkab’al (raqal 6), lix taqlahom li Dios (raqal 10), li loq’laj hu (raqal 12), li k’anjelak (raqal 15 ut 17), li santil ochoch (raqal 16), ut li k’anjel sa’ li Iglees (raqal 26). Chan ru neke’xk’e xsahil qach’ool li k’a’aq re ru a’in?
Naq yooqat chixyaab’asinkil 2 Nefi 5:15–16 chiruheb’ laa kok’al, naru neke’xk’utb’esi naq yookeb’ chixtenq’ankil laj Nefi chixyiib’ankil jun santil ochoch. Naru ajwi’ nakak’ut chiruheb’ xjalam-uucheb’ jalan jalanq kab’l, jo’ ajwi’ jun santil ochoch. Chan ru naq jalaneb’ li santil ochoch rik’in jalaneb’ chik li kab’l? Wotzomaq cherib’il eerib’ k’a’ut naq aajel ru li santil ochoch choq’ eere (chi’ilmanq ajwi’ “Saʼ li santil ochoch,” B’ichleb’aal choq’ reheb’ li Kok’al, 99).
Chixjunil hoonal a’an hoonal re k’utuk. Maak’oxla naq li xtzolb’al laa junkab’al a’an jun k’anjel nakab’aanu jun sut chiru li xamaan. K’oxla b’an jo’ jun k’anjel junelik yookat chixb’aanunkil.
Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’, chi’ilmanq li hu Amigos re li po a’in.
Jalam-uuch
eb’ laj Nefita neke’xkab’la jun santil ochoch
Lix santil ochoch laj Nefi, xb’aan aj Michael T. Malm