Ngaohi Kovia i
Talanoa ki he Fānaú fekauʻaki mo e Ngaohikoviá

“Talanoa ki he Fānaú fekauʻaki mo e Ngaohikoviá,” Fakaʻehiʻehí mo e Maluʻí (2018).

“Talanoa ki he Fānaú fekauʻaki mo e Ngaohikoviá,” Fakaʻehiʻehí mo e Maluʻí.

Talanoa ki he Fānaú fekauʻaki mo e Ngaohikoviá

Ko hono maluʻi e fānaú mei he ngaohikoviá ko ha meʻa mahuʻinga ia ki he mātuʻá mo e kau takí. ʻOku kamata ʻa e fakaʻehiʻehí mo e maluʻí mei ʻapi. ʻOKu kau ʻi he fakaʻehiʻehí ʻa hono tokoniʻi e fānaú mo e toʻu tupú ke nau ʻiloʻi pe ko e hā ʻa e ngaohikovia mo e meʻa te nau lava ke fai ke maluʻi kinautolu mei ai. ʻOku totonu foki ke akoʻi e fānaú ke ʻoua te nau ngaohikovia e niʻihi kehé.

Ko e Teuteu ke Talanoa mo e Fānaú

ʻOku mahuʻinga e fetalanoaʻaki tauʻatāina mo e fānaú ki hono tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ko e hā ʻa e ngaohikovia pea mo e founga ki hono maluʻi kinautolú. ʻE lava ʻe he ngaahi fetalanoaʻaki ko ʻení ʻo tokoniʻi koe ke langaki hake ʻa e loto falalá mo fakatupu ha ongoʻi malu mo hoʻo fānaú. ʻE lava ʻeni ke ne tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi malu ange ʻi he talanoa mo koé ʻo kapau kuo nau ongoʻi faingataʻaʻia ʻi he founga hono tauhi pe talanoa kiate kinautolú. ʻOku fie maʻu ʻe ʻiloʻi ʻe he fānaú ʻe lava ke nau talanoa mo koe ki ha faʻahinga meʻa pē ʻo kau ai ʻa e ngaahi meʻá ni:

  • ʻIloʻi honau ngaahi sinó, honau faʻungá, pea mo honau tuʻunga fakasekisualé

  • Ngaahi tūkunga ʻoku nau taʻefiemālie aí

  • Kapau kuo nau aʻusia pea ʻoku nau lolotonga aʻusia e ngaohikoviá

Naʻe akonaki ʻe Sisitā Soi D. Sōnasi, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Palaimelí ʻo pehē: “Ko e konga ʻo e maluʻí ko hono fakatupu ha ngaahi vā fetuʻutaki ʻoku mālohi, falalaʻanga, mo hokohoko leleí. ʻOku tokoni ʻa e faʻahinga vā fetuʻutaki ko ʻení ke fakamālohia ai hotau vā mo ʻetau fānaú. ʻI heʻetau langa ha vā fetuʻutaki mālohi ʻoku falalaʻangá pea maluʻi ʻetau fānaú mo e makapuná—pe ko ha fānau pē—ʻoku tau ʻoange ai ha potu ʻoku malú maʻanautolu ke nau kumi tokoni ki ai” (“It Starts with Us” [lea naʻe fai ʻi he konifelenisi 2018 Utah Coalition Against Pornography, 10 Māʻasi, 2018], mormonnewsroom.org).

ʻI heʻetau hoko ko ha mātuʻa pe tokotaha lahi falalaʻangá, ʻoku totonu ke ke hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga ʻo e meʻa ʻokú ke akoʻi ki hoʻo fānaú fekauʻaki mo e fakaʻehiʻehi mei he ngaohikoviá. Hangē ko ʻení, ʻoku totonu ke ʻoua naʻá ke fakamālohiʻi e fānaú ke fakahā ʻenau ʻofá (ʻo hangē ko e fāʻofuá pe ʻuma ki ha taha kehé) ʻo kapau ʻoku ʻikai ke nau loto ki ai, ʻo tatau ai pē hoʻo taʻeloto ke ongoʻi loto lavea ai ha taha kehe.

Akoʻi e Fānaú fekauʻaki mo e Fakaʻehiʻehí

Akoʻi ki he fānaú e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi neongo hoʻo akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e founga ke fakaʻehiʻehi ai mei ha ngaohikoviá, ka ʻe lava pē ke kei hoko ʻa e ngaohikoviá. ʻO kapau ʻe hoko ia, ʻoku ʻikai ko hoʻo foʻui, pe ko e foʻui ia ʻa hoʻo fānaú (vakai, “Fēfē kapau te u pehē ko hoku foʻui ʻa e ngaohikoviá?”). Fakafeʻungaʻi hoʻo fetalanoaʻakí ki he taʻu motuʻa, tuʻunga matuʻotuʻa, mo e mahino ʻa hoʻo fānaú.

Ko e ngaahi meʻa ʻeni te ke lava ʻo lea ʻaki ʻi hoʻo talanoa mo hoʻo fānaú fekauʻaki mo e fakaʻehiʻehi mei he ngaohikoviá:

  1. ʻOku sai pē ke ke ʻikai, ʻo aʻu pē ki ha taha lahi.

Ko koe ʻokú ke puleʻi ho sinó. ʻOku ʻuhinga ʻeni te ke lava ʻo fili pe ʻe ala, fāʻofua, pe ʻuma atu ha taha kiate koe.

Kapau ʻoku ala atu pe fai ha tōʻonga taʻefeʻunga pe kole atu ke ke fai ha meʻa ʻokú ke ongoʻi mā, faikehe, pe teteki, ʻoku sai pē ke ke talaange ʻikai peá ke fakamamaʻo mei ai, ʻo kapau ʻe malava.

ʻI he taimi ʻe niʻihi mahalo te ke ongoʻi ke fāʻofua pe ʻuma ki ha taha pea ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai te ke ongoʻi pehē—ʻoku sai pē mo ia. ʻE lava ke ke akoako lea ʻaki e “ʻIkai,” “ʻOua te ke ala mai kiate au,” mo e “Tukunoaʻi au.”

  1. ʻOku ʻi ai e ngaahi konga hoʻo sinó ʻoku tapu ke ala ki ai ha taha kehe.

ʻOku kau ʻi he ngaahi konga tapú ʻa e ngaahi feituʻu ʻoku ʻufiʻufiʻi ʻe he teunga kaukau tahí. ʻOku ʻikai sai ke ala ha niʻihi kehe ki hoʻo ngaahi konga tapú ʻo tatau ai pē ʻi loto pe ʻi tuʻa ʻi ho valá. ʻOku ʻikai totonu ke nau faitaaʻi koe ʻoku ʻikai haʻo vala. Kapau foki ʻe kole atu ʻe ha taha ke ke ala kiate kinautolu pe ko ha taha kehe ki ha ngaahi konga tapu honau sinó, ʻoku ʻikai sai ia.

  1. ʻOku ʻikai sai ke hanga ʻe ha taha ʻo fakamālohiʻi, fakamanamanaʻi, pe tohoakiʻi koe ke ke kau atu ki ha feohi fakaesino pe ko ha faʻahinga tōʻonga fakasekisuale pē.

Kapau ʻe kole atu ʻe ha taha ke ke fai ha meʻa ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku hala, ʻe lava ke ke talaange ʻikai.

Ko e ngaahi sīpinga ki he founga ʻo hono fakamālohiʻi, fakamanamanaʻi, pe tohoakiʻi koé ʻoku kau ai e ngaahi meʻá ni:

  • ʻOku nau ngāue ʻaki honau tuʻungá, mafaí, taʻu motuʻá, lahí, pe ko e meʻa ʻoku nau ʻiloʻí ke fakamālohiʻi koe ke ke fai ʻa e meʻa ʻoku nau fie maʻú.

  • ʻOku nau pehē ʻoku ʻikai te nau fie hoko ko hoʻo kaungāmeʻa ʻo kapau heʻikai te ke fai e meʻa ʻoku nau talaatú.

  • ʻOku nau toʻo haʻo meʻa pea ʻe ʻikai fakafoki atu kae ʻoua leva kuó ke fai ʻa e meʻa ʻoku nau talaatú.

  • ʻOku nau fakamanamanaʻi ke fakamafola ha loi fekauʻaki mo koe tukukehe kapau te ke kau ki ai.

  • ʻOku nau ʻoatu ha ngaahi meʻaʻofa, meʻalelei, pe ngaahi pale kehe ʻi hoʻo kau ki aí.

  • ʻOku nau fakamanamanaʻi ke fakamamahiʻi koe pe ko ha taha ʻi hoʻo fāmilí ʻo kapau heʻikai te ke fai ʻa e meʻa ʻoku nau talaatú.

  1. ʻOua naʻá ke fūfuuʻi e ngaohikoviá.

Oku ʻi ai e faikehekehe ʻi he fakapulipulí mo e fakaʻohovalé. Ko ha meʻa fakaʻohovalé ʻoku hangē ko ha meʻaʻofa faiʻaho pe Kilisimasi ʻe lava ke vahevahe. Ko ha meʻa fakapulipulí ko e taimi ia ʻoku talaatu ai ʻe ha taha ke ʻoua naʻá ke tala ki ha taha kehe. Kapau ʻoku kole atu ke ke fakapulipuliʻi e ala atu ha taha pe fakamamahiʻi koe, ʻoku totonu ke ke talanoa fakavavevave ki ha taha lahi ʻoku falalaʻanga.

  1. Talanoa ki ha kakai lalahi falalaʻanga fekauʻaki mo e founga ke ke ʻalu ai ki ha feituʻu malu ʻo kapau ʻe hoko ha meʻa.

ʻOku ʻi ai e ngaahi meʻa ʻe niʻihi te ke lava ʻo feinga ke fai ke ke aʻu ki ha feituʻu malu ʻo kapau ʻokú ke ʻi ha tūkunga ngaohikovia. Neongo pē heʻikai te ke lava ʻo mavahe mei ai, kae talanoa he faingamālie vave tahá ki ha taha lahi falalaʻanga fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hokó pe ʻoku lolotonga hokó.

  1. Neongo pē ʻokú ke fai hoʻo lelei tahá ke nofo ʻi ha feituʻu malu, ʻe kei lava pē ke fakamamahiʻi koe ʻe he kakaí.

Kapau ʻe ala atu pe fakamamahiʻi koe ʻe ha taha, ʻoku ʻikai ko haʻo foʻui. Tala ki ha tokotaha lahi falalaʻanga ʻo kapau ʻe hoko ha meʻa kovi. Tatau ai pē pe ko e hā e meʻa ʻe hokó, ʻoku ʻofaʻi maʻu pē koe.

  1. Te ke lava maʻu pē ʻo talanoa mai kiate au pe ko ha tokotaha lahi falalaʻanga.

Te ke lava ʻo talanoa mai kiate au ʻo kapau kuo ala atu ha taha kiate koe pe ʻai ke ke fai ha meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai ke ke malu ai. Neongo pē kuo talaatu heʻikai tui atu ha taha kiate koe, ka te u tui atu au kiate koe.

Kapau ʻoku ʻikai lava ke ke talamai, kātaki ʻo tala ia ki ha taha lahi kehe ʻokú ke falala ki aí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe ha taha lahi ʻoku falalaʻanga ke ne maluʻi koe pea mo ʻoatu e tokoni ʻokú ke fie maʻú. Faʻu ha lisi ʻo ha kakai te nau fanongo kiate koe peá ke ongoʻi malu mo kinautolu. Mahalo ko ha taha lahi falalaʻangá ko ha mātuʻa, kui, kāinga, faiako, taki he Siasí, toketā, pe ko ha tokotaha faifaleʻi ʻi he ʻapiakó.

Akoʻi e Fānaú ke nau Fakaʻapaʻapaʻi e Niʻihi Kehé

Hangē pē ko e mahuʻinga ke akoʻi ki he fānaú e founga ke fakaʻehiʻehi ai mei he ngaohikoviá pe ko e meʻa ke fai ʻo ka feinga ha taha ke ngaohikovia kinautolú, ʻoku mahuʻinga foki ke mahino ki he fānaú ʻoku totonu ke nau fakaʻapaʻapaʻi e niʻihi kehé. ʻOku totonu ke tau ʻofa mo fakaʻapaʻapaʻi e kakai kotoa pē. Ko ha feituʻu lelei ke kamata aí ko e muimui ki he ngaahi fakahinohino ki he angafaí mo e tōʻongá ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú . Akoʻi foki ki he fānaú ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

  1. ʻOku ʻikai sai ke fakamamahiʻi ha taha kehe—fakaesino, ʻi he lea, pe fakaeloto—ʻo tatau ai pē. ʻOua naʻá ke lea ʻaki ha ngaahi meʻa te ne tuku hifo ai e kakaí pe fakalavea ki he kakai kehé. ʻOua naʻá ke faʻu pe vahevahe ha ngaahi ʻata, vitiō, pe pōpoaki ʻoku fakatuʻutāmaki mo fakalavea ki he kakai kehé.

  2. ʻOku ʻikai totonu ke ke ala ki he ngaahi feituʻu tapu ʻa ha taha kehe, neongo pē ʻoku nau kole atu. ʻOua naʻá ke vete hoʻo valá ʻi muʻa ʻi ha taha kehe. Pea ʻoua naʻá ke sio ki he ngaahi feituʻu tapu ʻa ha taha kehe.

  3. ʻI he taimi ʻoku pehē atu ai ʻe ha taha ʻikai pe kole atu ke ke taʻofi e meʻa ʻokú ke faí pe lea ʻakí, fanongo kiate kinautolu. Kapau ʻoku ʻikai loto e tokotaha ʻe taha ke ala ange ha taha, ʻeneʻi, pe ʻumaʻi pe fakahoko ha faʻahinga tōʻonga kehe, ʻoua naʻá ke fai ia.

  4. ʻOua naʻá ke fakamamahiʻi e niʻihi kehé pe fakamālohiʻi e kakai kehé ke fai e meʻa ʻokú ke loto ke nau faí. Faka‘apaʻapa‘i ʻenau tau‘atāina ke filí.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ʻi he Siasí mo e Komiunitií

(ʻOku ʻikai faʻu, tauhi, pe puleʻi e niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Neongo ʻoku fakataumuʻa e naunau ko ʻení ke hoko ko ha toe maʻuʻanga tokoni, ka ʻoku ʻikai poupouʻi ʻe he Siasí ha fakamatala ʻoku ʻikai fenāpasi mo hono ngaahi tokāteliné mo e ngaahi akonakí.)

Ngaahi Fakamatala Fekauʻaki