2018
Taha ʻia Kalaisi
Nōvema 2018


Taha ʻia Kalaisi

Siʻoku kaungā-ngāue ʻofeina ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí, ʻoku ou tui te tau lava pea ʻoku totonu ke tau fakahoko lelei ange hono talitali hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ki he Siasí.

Mālō e lelei ki he hoʻataá ni kāinga ʻofeina. Hangē ko ia ʻoku mau lea ʻaki ʻi heʻeku lea faka-Potukali Palāsilá, “Boa tarde!” ʻOku ou ongoʻi mohu tāpuekina ke tau fakatahataha mai ʻi he konifelenisi lahi fakaʻofoʻofa ko ʻeni ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he tataki ʻa hotau palōfita ʻofeina ko Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní. ʻOku fakaofo kiate au ʻa e faingamālie lahi ʻoku tau takitaha maʻu ke fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeiki ʻi he māmaní he ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ʻeni ʻoku tau ʻi aí.

ʻĪmisi
Vaitafe ʻAmasoní
ʻĪmisi
Vaitafe ʻAmasoní ʻoku faʻu ʻe ha ongo vaitafe ʻokú na fetaulaki

ʻOku mahu hoku fonua tupuʻanga ko Palāsilá ʻi he ngaahi naunau fakaenatulá. Ko e taha ʻo kinautolu ʻa e Vaitafe ʻiloa ʻAmasoní, ko e taha ʻo e ngaahi vaitafe lahi taha mo lōloa taha ʻi he māmaní. ʻOku faʻu ia ʻe ha vaitafe kehekehe ʻe ua, ko e Solimoiesí mo e Nīkoló. Ko e meʻa mālié, he ʻokú na tafe fakataha ʻi ha ngaahi lau maile kimuʻa pea toki fio fakataha e vaí, koeʻuhi ko e kehekehe ʻa e tupuʻanga, vave, fua māfana, mo e faʻunga fakakemikale ʻo e ongo vaitafé. Hili ha ngaahi maile, ʻe faifai pea fio fakataha e ongo vaí ʻo hoko ko ha vaitafe kehe mei hona ongo konga fakafoʻituituí. Hili pē ʻa e fakatahataha e ngaahi konga ko ʻení, ʻoku toki hoko leva ʻo fuʻu mālohi e Vaitafe ʻAmasoní pea ʻi heʻene aʻu ki he Tahi ʻAtalanitikí, ʻokú ne teke ʻa e tahí ke kei maʻu pē ha vai melie ʻi ha ngaahi maile lahi he loto tahí.

ʻĪmisi
Ko e fetaulaki ʻa e ngaahi vai ʻo e Vaitafe ʻAmasoní

ʻI he founga tatau ʻoku tafe fakataha atu ai e ongo Vaitafe Solimoiesí mo e Nīkoló ke faʻu e Vaitafe ʻAmasoni lahí, ʻoku fakataha mai e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi he Siasi kuo toe fakafoki mai ʻo Sīsū Kalaisí mei ha ngaahi puipuituʻa fakasōsiale, tukufakaholo, mo e anga fakafonua kehekehe, ʻo faʻu ʻa e haʻofanga kakai fakaʻofoʻofa ko ʻeni ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻia Kalaisí. ʻI heʻetau fakalotolahi, poupou, mo feʻofaʻakí, ʻe faifai pē pea tau fakataha ke faʻu ha kongakau mālohi ki he leleí ʻi he māmaní. ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí, ʻo tafe fakataha atu ʻi he vaitafe ko ʻeni ʻo e leleí, te tau lava ai ʻo tokonaki ha “vai melie” ʻo e ongoongoleleí ki ha māmani fieinua.

ʻĪmisi
ʻOku kau fakataha ʻa e kau mēmipa foʻoú mo e fānau kehe ʻa e ʻOtuá
ʻĪmisi
ʻOku faʻu ai ha komiunitī ʻo ha Kāingalotu

Kuo ueʻi ʻe he ʻEikí ʻEne kau palōfitá ke akoʻi kitautolu ki he founga ke tau fetokoniʻaki mo feʻofaʻaki aí, ke tau hoko ai ʻo taha ʻi he tui mo e taumuʻa ʻi he muimui kia Sīsū Kalaisí. Naʻe akoʻi ʻe Paula ko e ʻAposetolo ʻi he Fuakava Foʻoú, ko kinautolu “kuo papitaiso kia Kalaisí, kuo mou ʻai ʻa Kalaisi … : [he] ʻoku mou taha pē kotoa pē ʻia Kalaisi Sīsū.1

ʻI heʻetau palōmesi he papitaisó ke muimui ki he Fakamoʻuí, ʻoku tau fakamoʻoni ʻi he ʻao ʻo e Tamaí ʻoku tau loto fiemālie ke toʻo kiate kitautolu ʻa e huafa ʻo Kalaisí.2 ʻI heʻetau feinga ke maʻu Hono ngaahi ʻulungaanga fakalangí ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku tau kehe ai mei he tuʻunga naʻa tau ʻi aí, ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisi ko e ʻEikí, pea fakanatula pē e tupulekina ʻetau ʻofa ki he kakai kotoa pē.3 ʻOku tau ongoʻi tokanga moʻoni ki he lelei mo e fiefia ʻa e taha kotoa pē. ʻOku tau vakai ki he niʻihi kehé ko e ngaahi tokoua, pea ko ha fānau ʻa e ʻOtuá mo ha tupuʻanga, ʻulungaanga, mo e meʻa te nau malava fakalangi. ʻOku tau holi ke fetauhiʻaki mo fefuaʻaki ʻetau kavengá.4

Ko e meʻa ʻeni naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ko e ʻofá.5 Naʻe fakamatalaʻi ia ʻe Molomona, ko ha palōfita ʻo e Tohi ʻa Molomoná, “ko e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí,”6 ʻa ia ko e faʻahinga ʻofa fakaofo, fakaʻeiʻeiki, mo mālohi tahá. Naʻe toki fakamatalaʻi kimuí ni ʻe hotau palōfita lolotongá, ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, hano fakahaaʻi ʻo e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí ʻi he ngāue fakaetauhí, ʻa ia ko ha founga fakahangatonu mo māʻoniʻoni ange ke ʻofa mo tauhi ʻaki e niʻihi fakafoʻituitui kehé ʻo hangē naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí.7

Tuku muʻa ke tau vakaiʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻo e ʻofá mo e tokangá, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí, ʻi he ʻātakai ʻo e fakalotolahi, tokoniʻi, mo poupouʻi ʻa kinautolu naʻe toki papi ului maí pea mo kinautolu ʻoku kamata ke nau kau mai ki heʻetau ngaahi fakatahaʻanga lotú.

ʻI he tafoki ʻa e ngaahi kaungāmeʻa foʻou ko ʻení mei he māmaní ʻo tali kakato e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, pea kau ʻi Hono Siasí, ʻoku nau hoko ko ʻEne kau ākonga, ʻo toe fanauʻi foʻou ʻiate Ia.8 ʻOku nau tuku ki mui ha māmani naʻa nau maheni mo ia pea fili ke muimui kia Sīsū Kalaisi ʻi he loto fakamātoato moʻoni, ʻo kau fakataha mo ha “vaitafe” foʻou hangē ko e Vaitafe mālohi ʻAmasoní—ko ha vaitafe ʻoku hoko ko ha mālohi lahi ki he leleí mo e māʻoniʻoní ʻa ia ʻoku fakatafe atu ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻOku fakamatalaʻi ia ʻe he ʻAposetolo ko Pitá “ko e kakai kuo fili … , ko e kau taulaʻeiki fakaʻeiʻeiki, ko e kakai māʻoniʻoni, ko e kakai kuo makehe.”9 ʻI he kau mai ʻa e ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ni ki he vaitafe foʻou ko ʻení, te nau ngali ongoʻi ʻoku nau kiʻi hē ʻi he kamataʻangá. ʻOku fakatokangaʻi ʻe he ngaahi kaungāmeʻa foʻou ko ʻení ʻoku nau kau atu ki ha vaitafe mo hano ngaahi tupuʻanga makehe, fua māfana, mo e faʻunga fakakemikale pē ʻoʻona—ko ha vaitafe mo hono ngaahi tukufakaholo, ʻulungaanga, mo e lea pē ʻoʻona. ʻE ngali lōmekina kinautolu ʻe he moʻui foʻou ko ʻeni ʻia Kalaisí. Kiʻi fakakaukau ʻi ha momeniti ki heʻenau ongo ʻi heʻenau fuofua fanongo ki he ngaahi lea hangē ko e “FHE,” “BYC,” “Sāpate ʻaukaí,” “papitaiso maʻá e kau pekiá,” “folofola kuo fakatahaʻí,” mo e alā meʻa pehē.

ʻOku faingofua pē ke vakai atu ki he ʻuhinga te nau ngali ongoʻi ai ʻoku ʻikai fakakau kinautolú. ʻI he ngaahi tūkunga peheé, te nau ala fehuʻi kiate kinautolu, “ʻOku ʻi ai nai ha potu moʻoku heni? ʻOku ou ongoʻi feʻunga nai mo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní? ʻOku fie maʻu nai au ʻe he Siasí? Teu maʻu nai ha ngaahi kaungāmeʻa foʻou ke tokoniʻi mo poupouʻi au?”

Siʻoku ngaahi kaungāmeʻa, ʻi he ngaahi momeniti peheé, ko kitautolu ko ia ʻoku tau ʻi ha ngaahi tuʻunga kehekehe ʻi he fononga lōloa ʻo e moʻui faka-ākongá, kuo pau ke tau fakaaʻu atu ha nima fakafeohi ki hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú, tali kinautolu ʻi he tuʻunga ʻoku nau ʻi aí, pea tokoni, ʻofa, mo fakakau kinautolu ʻi heʻetau moʻuí. Ko e ngaahi kaungāmeʻa foʻou ko ʻení ko ha ngaahi foha mo e ʻofefine mahuʻinga kinautolu ʻo e ʻOtuá.10 He ʻikai lava ke tau tuku ke mole pea naʻa mo ha taha pē ʻo kinautolu, koeʻuhí, hangē ko e fakafalala mālohi ʻa e Vaitafe ʻAmasoní ʻi he fanga kiʻi vaitafe iiki ʻoku tafe atu ki aí, ʻoku tau fie maʻu kinautolu ʻo hangē pē ko ʻenau fie maʻu kitautolu, ke hoko ko ha kongakau mālohi ki he leleí ʻi he māmaní.

ʻOku ʻomi ʻe hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ha ngaahi talēniti, loto vēkeveke, mo e lelei faka-ʻOtua ʻi loto ʻiate kinautolú ki he Siasí. ʻE lava ke mafola atu ʻenau vekeveke ki he ongoongoleleí, ʻo toe fakatupulekina ʻetau ngaahi fakamoʻoní. ʻOku nau ʻomi foki ha ngaahi fakakaukau foʻou ki heʻetau mahino ki he moʻuí mo e ongoongoleleí.

Kuo akonekina lahi kitautolu ki he founga ke tau tokoniʻi ai hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ke nau ongoʻi ʻoku talitali lelei mo ʻofaʻi kinautolu ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí. ʻOku nau fie maʻu ha meʻa ʻe tolu kae lava ke hokohoko atu ʻenau mālohi mo faivelenga ʻi he toenga ʻo ʻenau moʻuí:

ʻUluakí, ʻoku nau fie maʻu ha ngaahi tokoua ʻi he Siasí ʻoku nau tokanga fakamātoato kiate kinautolu, ko ha ngaahi kaungāmeʻa moʻoni mo falalaʻanga te nau lava maʻu pē ʻo tafoki ki ai, poupouʻi kinautolu, mo tali ʻenau ngaahi fehuʻí. ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotú, ʻoku totonu ke tau tokanga maʻu pē mo fakasio e ngaahi fofonga foʻoú ʻi he ngaahi ʻekitivitī mo e fakataha ʻa e Siasí, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hotau fatongiá, uiuiʻí, pe ngaahi meʻa te tau ala hohaʻa ki aí. Te tau lava ʻo fai ha fanga kiʻi meʻa iiki ke tokoni ki he ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻoku tali pea talitali fiefia kinautolu ʻi he Siasí, hangē ko haʻate fakalea fiefia, malimali moʻoni kiate kinautolu, tangutu fakataha ke hiva mo moihū, pea fakafeʻiloaki kinautolu ki he kāingalotu kehé mo e ngaahi alā meʻa pehē. ʻI heʻetau fakaava hotau lotó ki hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻi he ngaahi founga ʻe niʻihi ko ʻení, ʻoku tau ngāue ai ʻi he laumālie ʻo e ngāue fakaetauhí. ʻI heʻetau ngāue fakaetauhi kiate kinautolu ʻo hangē naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí, he ʻikai te nau ongoʻi ko ha “kau muli ʻi hotau lotoʻaá.” Te nau ongoʻi ʻe lava ke tali kinautolu mo maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa foʻou, pea mahuʻinga tahá, te nau ongoʻi e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻetau tokanga moʻoní.

Ko hono uá, ʻoku fie maʻu ʻe he ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ha uiuiʻi—ko ha faingamālie ke tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻOku kau e ngāue tokoní he ngaahi meʻa maʻongoʻonga taha ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Ko ha founga ia ʻe lava ke tupu mālohi ange ai ʻetau tuí. ʻOku fie maʻu ʻe he kaungāmeʻa foʻou kotoa pē ʻa e faingamālie ko iá. Neongo ʻoku maʻu ʻe he pīsopé mo e fakataha alēlea fakauōtí ʻa e fatongia fakahangatonu ke ʻoatu ha ngaahi uiuiʻi hili pē honau papitaisó, ʻoku ʻikai taʻofi kitautolu ko e kāingalotú, mei hono fakaafeʻi hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ke kau mai ʻi heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehe fakatāutahá pe fakafou ʻi he ngāue ʻofá.

Tolú, kuo pau ke “fafanga [e ngaahi kaungāmeʻa foʻoú] ʻaki e folofola lelei ʻa e ʻOtuá.”11 Te tau lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau ʻofa pea maheni mo e folofolá ʻi heʻetau lau mo aleaʻi e ngaahi akonakí mo kinautolú, ʻoatu ha puipuituʻa ki he ngaahi talanoá mo fakamatalaʻi e ngaahi foʻi lea mamafá. Te tau lava foki ʻo akoʻi kinautolu ki he founga ke maʻu e fakahinohino fakatāutahá ʻo fakafou ʻi he ako folofolá. ʻIkai ngata aí, te tau lava ʻo aʻu atu ki hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻi honau ngaahi ʻapí pea fakaafeʻi kinautolu ki hotau ngaahi ʻapí ʻi ha ngaahi taimi kehe mei he ngaahi fakatahaʻanga mo e ʻekitivitī pau ʻa e Siasí, ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau kau ki he vaitafe mālohi ʻo e ngaahi feohiʻanga ʻo e Kāingalotú.

ʻI heʻetau ʻilo e ngaahi liliu mo e faingataʻa ʻoku feʻao mo hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻi heʻenau hoko ko e kau mēmipa ʻo e fāmili ʻa e ʻOtuá, mo hotau ngaahi tokouá, te tau lava ʻo vahevahe ʻa e founga naʻa tau ikunaʻi ʻaki e ngaahi faingataʻa pehē ʻi heʻetau moʻuí. ʻE tokoni ʻeni ke nau ʻilo ʻoku ʻikai ke nau tuenoa pea ʻe tāpuekina kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻi heʻenau tui ki Heʻene ngaahi talaʻofá.12

ʻI he taimi ʻoku fakataha ai ʻa e ongo Vaitafe Solimões mo e Nīkoló, ʻoku hoko leva ʻa e Vaitafe ʻAmasoní ʻo mālohi mo fefeka. ʻI he founga tatau, ko e taimi ʻoku tau fakataha moʻoni ai mo hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú, ʻoku toe fefeka mo mālohi ange ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí. ʻOku ou houngaʻia mo hoku ʻofaʻanga ko Lōsaná, ʻiate kinautolu kotoa naʻa nau tokoniʻi kimaua ke ma kau fakataha mai ki he vaitafe foʻou ko ʻení ʻi he ngaahi taʻu lahi kuohilí, ʻi heʻema tali kakato e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi homa fonua tupuʻanga ko Palāsilá. ʻI he fakalau ʻa e ngaahi taʻú, kuo ngāue fakaetauhi moʻoni e kakai fakaʻofoʻofa ko ʻení kiate kimaua pea tokoniʻi kimaua ke ma kei tafe atu ki he māʻoniʻoní. ʻOkú ma houngaʻia ʻiate kinautolu.

Ne meaʻi lelei ʻe he kau palōfita ʻi he Hemisifia Hihifó e founga ke tokangaʻi e ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ke nau tafe fakataha ki he vaitafe foʻou ko ʻeni ʻo e leleí ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá. Hangē ko ʻení, hili ʻene mamata ki hotau kuongá mo ʻiloʻi te tau fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa faitataú,13 naʻe fakakau ʻe Molonai ha niʻihi ʻo e ngaahi sitepu mahuʻinga ko iá ʻi heʻene ngaahi meʻa ne hiki ʻi he Tohi ʻa Molomoná:

“Pea ka hili hono tali ʻa kinautolu ki he papitaisó, pea kuo nau maʻu pea ngāue mo fakamaʻa ʻa kinautolu ʻe he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, naʻe lau ʻa kinautolu ki he kakai ʻo e siasi ʻo Kalaisí; pea naʻe tohi honau ngaahi hingoá, koeʻuhí ke manatuʻi mo fafanga ʻa kinautolu ʻaki ʻa e folofola lelei ʻa e ʻOtuá, ke tauhi ʻa kinautolu ʻi he hala totonú, mo tokoniʻi ʻa kinautolu ke tokanga maʻu ai pē ki he [lotú], ʻo falala taha pē ki he ngaahi lelei ʻa Kalaisi, ʻa ia ko e tupuʻanga mo e fakahaohaoaʻanga ʻo ʻenau tuí.

“Pea naʻe faʻa fakataha ʻa e siasí, ke ʻaukai mo lotu, pea ke fetalanoaʻaki ʻiate kinautolu ʻo kau ki he lelei ʻo honau laumālié.”14

Siʻoku ngaahi kaungā-ngāue ʻofeina ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí, ʻoku ou tui te tau lava pea ʻoku totonu ke tau fakahoko lelei ange hono talitali hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ki he Siasí. ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou fakakaukau ki he meʻa te tau lava ʻo fai ke tau toe fakakau, tali, mo tokoniʻi lelei ange kinautolú, ʻo kamata pē ʻi he Sāpate kahaʻú. Tokanga ke ʻoua naʻa fakafeʻātungiaʻi ʻe he ngaahi uiuiʻi ʻokú ke maʻu ʻi he Siasí ʻa hoʻo talitali ho ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻi he ngaahi fakatahaʻanga mo e ʻekitivitī ʻa e Siasí. Ko hono moʻoní, ko e ngaahi laumālie ko ʻení ʻoku nau mahuʻinga ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá pea mahuʻinga ange ia ʻi he ngaahi polokalamá mo e ngaahi ʻekitivitií. Kapau te tau ngāue fakaetauhi ki hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú ʻo fonu hotau lotó ʻi he ʻofa haohaoa ʻo hangē ko e Fakamoʻuí, ʻoku ou palōmesi atu, ʻi Hono huafá, te Ne tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau feingá. ʻI heʻetau ngāue ko e kau faifekau faivelengá, hangē ko e Fakamoʻuí, ʻe maʻu ʻe hotau ngaahi kaungāmeʻa foʻoú e tokoni ʻoku nau fie maʻu ke kei mālohi, māteaki, mo faivelenga ki he ngataʻangá. Te nau kau mo kitautolu ʻi heʻetau hoko ko ha kakai mālohi ʻa e ʻOtuá mo tokoniʻi kitautolu ke ʻomi ha vai melie ki ha māmani ʻoku fuʻu fie maʻu ai e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻE ongoʻi ʻe he fānau ko ʻeni ʻa e ʻOtuá “ʻoku ʻikai ko e kau muli mo e kau ʻaunofo [ʻa kinautolu], ka ko e kaungā kolo mo e kāinga māʻoniʻoni.”15 ʻOku ou palōmesi atu te nau ongoʻi ʻoku ʻi ai hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, ʻi Hono Siasí. ʻE hokohoko atu ʻenau tafe fakataha mo kitautolu hangē ha vaitafé ki he fauniteni ʻo e lelei kotoa pē kae ʻoua kuo talitali kinautolu ʻi he fekita ʻofa ʻe hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, pea te nau ongoʻi ʻa e folofola ʻa e Tamaí, “Te mou maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.”16

ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi he ʻofa ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko ʻEne ʻofa ʻiate kimoutolú. Tuku muʻa ke tau muimui kotoa ki he naʻinaʻi ʻa Molomoná: “Ko ia, ʻe hoku kāinga ʻofeina, lotu ki he Tamaí ʻaki ʻa e ivi kotoa ʻo e lotó, koeʻuhí ke fakafonu ʻa kimoutolu ʻaki ʻa e ʻofá ni, ʻa ia kuó ne foaki kiate kinautolu kotoa pē ʻoku muimui moʻoni ʻi hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.”17 ‘Oku ou fakamoʻoniʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.