2016
Andastanem Fasin blong Wan i Karemaot Laef blong Hemwan: Ol Saen blong Woning mo Fasin blong Blokem Hemia
October 2016


Andastanem Fasin blong Wan i Karemaot Laef blong Hemwan: Ol Saen blong Woning mo Fasin blong Blokem Hemia

Pikja
sitting at the edge of a dock

Foto © iStock/Thinkstock

Taem Kevin i bin gat 16 yia, papa mo mama blong hem, tufala i divos. Long semfala taem, hem i stopem meresin blong sik blong faol we hem i stap tekem blong helpem hem blong kontrolem ol filing blong hem. Hem i no save se hem i gat sik long filing, nao hem i stat blong gat tingting we i go tumas, lusum kontrol long tingting, mo i stap draon long wari. Ol meresin oli no stap givhan. I go kasem wan taem we hem i taed tumas long evri samting, nao hem i disaed blong tekemaot laef blong hemwan, mo i no talemaot ol tingting blong hem long ol narawan.

Kevin i tingbaot dei ia we hem i bin traem blong karemaot laef blong hem: “Mi bin stap krae. Mi taed tumas, mo filing mo tingting blong mi i nomo gat paoa. Mi stap lukluk nomo long ol man, mi wantem tumas blong wan man, eni man i kam talem: ‘?Yu yu oraet?’ Nomata hamas mi wantem hemia, mi bin stap harem ol voes ia [insaed long hed blong mi] we oli stap talem: ‘Yu mas ded.’ Ful taem ia, mi stap plis long miwan blong mi no folem tingting ia, be ol voes ia oli strong tumas, mi no save faet agensem olgeta.”1

Sore tumas, i no gat wan i luk bigfala wari mo harem nogud blong hem. Nao hem i bilif tru se i no gat wan i kea long hem, nao hem i traem—be wetem merikel, hem i no bin ded.

?Yumi ia, yumi save filim bigfala wari blong hem, mo bigfala saelen krae blong hem we i stap askem help?

Fasin blong karemaot laef blong yuwan i wan long ol tes we i moa had long laef ia, tugeta long olgeta we oli stap safa from ol tingting blong tekemaot laef blong olgetawan, mo olgeta memba blong famli we oli stap laef i stap. Elda M. Rasel Balad blong Kworom blong Olgeta Twelef Aposol i talem: “Long jajmen blong mi, i no gat wan taem we i had moa long wan famli bitim taem we wan memba blong famli i karemaot laef blong hemwan. Fasin blong karemaot laef blong yuwan i wan nogud had eksperiens blong famli.”2 Bae yumi tingting gud se hemia i wanem kaen tes, mo toktok raon long (1) wanem nao yumi save abaot fasin blong wan i kilimded hemwan, wetem ol saen blong woning mo ol samting we yumi save mekem blong blokem hemia i hapen; (2) wanem nao ol famli we oli stap laef mo ol komuniti oli save mekem; mo (3) wanem nao yumi evriwan i save mekem blong mekem hop mo fet long Kraes i kam strong blong mekem se yumi no lusum hop.

Andastanem Fasin blong Wan i Karemaot Laef blong Hemwan

Ova long 800,000 pipol oli endem laef blong olgeta tru long fasin blong karemaot laef blong olgetawan long evri yia, long ful wol.3 Hemia i minim se, wan man o woman long ful wol ia i stap karemaot laef blong hemwan evri 40 seken. Ating stret namba i hae moa from se fasin ia i wan poen we man i no laekem blong tokbaot mo hem i agensem loa long samfala kantri, mekem se oli no stap ripotem. Fasin blong karemaot laef blong yuwan i nambatu bigfala risen blong ded long grup blong ol pipol we oli gat bitwin 15 mo 29 yia. Long plante kantri, namba blong olgeta we oli stap karemaot laef blong olgetawan, i hae moa long grup blong ol pipol we oli gat ova 70 yia. Long wan wei o nara wei, fasin ia blong karemaot laef blong yuwan i tajem wan bigfala pat blong sosaeti blong yumi.

Ol Saen blong Woning

Taem ol jalenj blong laef oli bitim paoa we yumi gat blong fesem, yumi save go tru long bigfala wari tumas. Taem wan man i wari tumas mo i nomo save wanem blong mekem, tingting blong hem i nomo klia, mo i save lidim hem blong filim se ded nomo i ansa. Bae oli filim se i no gat wan i save help, mo i save mekem se bae oli wantem stap olgetawan nomo, mo hemia i mekem wari blong olgeta i go bigwan moa, mo oli filim se oli stak i stap, mo oli nomo gat hop, nao oli stap tekem tingting i go se blong karemaot laef blong olgeta nomo hem i ansa

Taem wan i stap soem eni long olgeta bigfala saen blong woning ia,4 yumi mas lukaotem help kwiktaem long wan ples we oli lukluk long olgeta we oli gat sik long tingting, o long ol imejensi seves olsem polis:

  • Oli talem toktok se bae oli mekem nogud o kilim ded olgetawan

  • Oli stap lukaotem ol rod blong kilim ded olgetawan

  • Toktok o stap raet abaot ded, blong stap ded, o kilim ded olgetawan

Maet bae yumi no ting hevi long olgeta saen ia, be yumi no mas wet blong go toktok, mo kasem help mo givim help long hem we i stap soem eniwan long ol saen ia:

  • I stap talem se i nomo gat hop, mo i no gat wan stamba tingting blong laef

  • I soemaot kros blong hem o i stap lukaot blong givimbak long man

  • I stap mekem samting i olbaot nomo mo mekem samting nogud

  • I filim se hem i stap insaed long wan hol

  • I stap gohed blong dring moa alkol o yusum moa drag

  • I kamaot long ol fren, ol famli o sosaeti

  • I filim wari, o i fraetfraet, o fasin blong hem i stap jenis oltaem.

  • I traehad blong silip, o i stap silip oltaem nomo

  • I filim se hem i wan hevi trabol long ol narawan

I no evriwan we i traem blong karemaot laef blong hemwan i stap talem tingting blong hem long wan narawan, be plante oli stap soem olgeta saen ia. ! Yu no mas tingting nating long olgeta saen ia!

Iven sapos i no gat wan spesel dokta i stap blong help, paoa blong kea wetem tru hat we i kamaot long ol fren mo famli i save winim kaen filing ia.

Blokem Fasin ia

Pikja
elderly man with a cane

Taem wan i gat tingting blong stap karemaot laef blong hemwan, famli mo fren i plei wan impoten pat. Olsem we Alma i tijim, yumi mas “glad blong karem ol hevi samting blong wan wan long yufala, blong mekem se oli nomo hevi; … oli glad blong krae wetem olgeta we oli krae, yes, mo leftemap tingting blong olgeta we oli nidim fasin blong leftemap tingting” (Mosaea 18:8, 9).

Hemia sam long ol samting we ol famli mo ol fren oli save mekem:

Go toktok wetem olgeta mo lisin wetem lav. Olsem Elda Balad i bin talem: “I no gat wan samting we i gat moa paoa bitim wan han blong lav we yumi save putum raon long olgeta we oli stap traehad mo gat hadtaem.”5 “Yumi mas luk olgeta tru long ol ae blong Papa long Heven,” Elda Del G. Renlan blong Kworom blong Olgeta Twelef Aposol i talem. “Long taem olsem nomo bae yumi save filim kea mo wari we Sevya i gat long olgeta ia. … Bigfala lukluk ia bae i openem hat blong yumi long ol taem we ol narawan oli harem nogud, oli fraet, o hat blong olgeta i soa.”6

Helpem olgeta wetem ol ril samting. Sapos wan i gotru long wan hadtaem we i tajem sefti blong hem mo ol besik nid blong hem, givhan wetem ol samting we hem i save luk o tajem, be letem hem i jusum blong i akseptem o nogat. Eksampol. Sapos wan i wantem karemaot laef blong hemwan from se hem i lusum wok blong hem, helpem hem blong faenem sam narafala wok mo givim hem joes blong jusum wijwan hem i wantem mo hemia i helpem olgeta blong oli filim se oli fri, oli nomo fas i stap insaed long wan hol.

Askem olgeta sapos oli stap tingting blong karemaot laef blong olgetawan. Sapos yu wari se wan i draon tumas long wari, mo i stap soem ol saen se hem i wantem karemaot laef blong hemwan, askem hem sapos hem i tingting blong karemaot laef blong hemwan. Maet yu filim se i no stret long yu blong askem, be i moa gud sapos yu askem stret sapos hem i stap gat tingting olsem. Hemia i save openem wan doa blong hem i tokbaot trabol blong hem mo ol wari blong hem.

Samfala eksampol blong kwestin we yu save askem i olsem: “Mi harem se hemia i hevi tumas blong wan man nomo i karem long hemwan. ?Yu stap tingting blong karemaot laef blong yuwan? O, “Wetem evri harem nogud ia we yu stap filim, mi wantem save nomo sapos yu stap tingting blong tekemaot laef blong yuwan?” Sapos oli no kaen man we oli stap gat tingting blong kilim ded olgetawan, bae oli talemaot stret long yu.

Sapos yu filim se hem i no wantem tokbaot tumas ol tingting blong karemaot laef blong hemwan, stap kolosap long ol toktok blong Spirit blong save wanem blong mekem. Maet bae Spirit i talem long yu blong stap wetem hem kasem taem hem i fri blong toktok long yu.

Stap wetem hem mo traem kasem sam help. Sapos wan i talem long yu se hem i gat tingting blong karemaot laef blong hemwan, stap wetem hem mo mekem hem i toktok long yu long saed blong wanem nao i stap trabolem hem. Sapos hem i tokbaot samfala stret wei mo taem blong karemaot laef blong hemwan, helpem hem blong i toktok wetem wan spesel dokta long fon, long hospital, o lokol ples we i lukluk long ol sik blong tingting.

Wanem blong Mekem Taem Wan I Karemaot Laef blong Hemwan

I nomata oli bin soem sam saen o no, sam pipol oli stap karemaot laef blong olgetawan. Taem oli fesem prapa nogud taem ia we wan memba blong famli we oli lavem tumas i karemaot laef blong hemwan, ol memba blong famli we oli stap laef, wetem ol fren, plante taem, oli go tru long wan taem blong bigfala harem nogud. Samfala fasin we oli save filim:

  • Oli filim se oli sem mo nem blong olgeta i kam nogud

  • Oli sek mo oli no save bilivim samting ia

  • Oli kros, oli harem gud, o oli filim se oli rong

  • Oli stap haedem olsem wanem wan i ded

  • Oli nomo spendem taem wetem ol fren, mo oli stop blong go luk ol famli

  • Oli mekem fulap samting, mo samtaem oli wok i ova wetem ol wok blong blokem fasin blong karemaot laef blong yuwan

  • Oli wantem save tumas se from wanem i hapen olsem

  • Oli filim se man i ronwe long olgeta mo man i sakemaot olgeta

  • Oli blemem hem we i ded, blemem olgetawan, ol nara man mo God

  • Tingting blong karemaot laef blong olgetawan i kam antap, o oli gat filing blong spolem gud olgetawan bakegen

  • Long taem blong ol lafet, oli wari bigwan, mo tu, long taem blong makem yia blong ded.7

Wanem Nao Ol Famli we Oli Laef i Stap mo Ol Komuniti Oli Save Mekem

Pikja
woman sitting on bench

Holemtaet olgeta blong jajem man. Fasin blong karemaot laef blong yuwan i wan series samting, mo Elda Balad i mekem yumi tingbaot hemia: “I tru, yumi no save evri samting we i hapen we i mekem se wan i karemaot laef blong hemwan. Lod Hemwan nomo i save evri smol samting, mo Hem nao, Hem i gat raet blong jajem ol aksen blong yumi long wol ia. Long taem we Lod i jajem yumi, mi filim se bae Hem i lukluk long evri samting: blad mo ol samting we i mekem bodi blong yumi, ol tingting blong yumi, paoa blong waes blong yumi, ol tijing we yumi bin kasem, ol kastom blong ol papa blong yumi, helt blong yumi mo plante samting moa.”8

Letem mo respektem taem we wanwan man i stap krae mo harem nogud. Ol man bae oli krae mo harem nogud long ol defren wei, from se oli gat ol defdefren rilesensip wetem hem we i ded. Yumi mas luksave mo givim ona long ol defdefren wei we wanwan man i stap krae mo harem nogud long hem.

Taem wan we yumi lavem hem i aot long yumi, ol bigfala strong filing oli save daonem yumi. Be, blong krae mo harem nogud i no minim se yumi no gat fet. Sevya i talem: “Bae yufala i mas laef tugeta wetem lav, mekem se bae yu krae from olgeta we oli ded” (luk long D&C 42:45). Krae sore i wan saen blong lav we yumi gat long olgeta we yumi lavem we oli ded, mo wanem nao rilesensip ia i minim long yumi.

Askem help. Taem yu stap krae sore, bae sam samting i kam had tumas. Blong lukaotem help i save givim ol tabu janis blong ol narawan oli lavem mo givim seves long yu. Taem yu letem olgeta blong help, hem i save mekem yu kam oraet mo i save mekem yu kam strong moa, i no yu nomo, be olgeta tu.

Joen wetem ol nara man. Sam man oli stap krae sore olgetawan nomo, mo oli save go stap olgetawan, yu mas joen wetem ol famli mo ol fren blong yu. Wanwan taem visitim ol memba blong famli we oli stap krae mo harem nogud, ol nara famli, mo ol fren, mo askem sapos yu save help from se bae oli no kam blong talem long yu.

Dipen long Sevya. Long en, Sevya i stamba blong hiling mo pis. “Atonmen blong Hem … i givim janis blong yumi prea long Hem we i bin go tru long evri harem nogud blong yumi long wol ia, blong givim paoa long yumi blong save fesem ol hevi trabol blong laef long wol ia. Hem i save wari blong yumi, mo Hem i stap blong helpem yumi. Semmak olsem Gudfala Man Sameria, taem Hem i faenem yumi we i gat kil long saed blong rod, bae Hem i kavremap ol soa blong yumi, mo bae i lukaot gud long yumi (luk long Luk 10:34).”9

Bae yumi mas luksave se yumi evriwan i nid blong dipen fulwan long Lod Jisas Kraes mo Atonmen blong Hem taem yumi stap traehad blong mekem pat blong yumi. Taem yumi luksave hemia, bae yumi wantem blong andastanem ol famli mo ol neiba blong yumi we oli stap harem nogud, givhan long olgeta wetem lav, mo bae yumi wok tugeta blong gat bigfala fet moa mo tras long Sevya, mo Sevya bae i kambak mo “bae hem i ravemaot wota blong ae blong olgeta. Nao bambae i nomo gat man i ded, mo bambae man i nomo krae from man we i ded. Bambae i nomo gat man i krae, mo bambae man i nomo harem nogud long bodi blong hem.” (Revelesen 21:4).

Ol Not

  1. Kevin Hines, insaed long Amanda Bower, “A Survivor Talks About His Leap,” Time, 24 Mei 2006, Time.com.

  2. M. Russell Ballard, insaed long Jason Swenson, “Elder Ballard Offers Comfort and Counsel to Those Affected by Suicide,” Church News, 19 Dis. 2014, news.lds.org.

  3. Luk long World Health Organization, Preventing Suicide: A Global Imperative (2014), 2.

  4. Luk long M. David Rudd and others, “Warning Signs for Suicide: Theory, Research, and Clinical Applications,” Suicide and Life-Threatening Behavior, vol. 36, no. 3 (2006), 255–62.

  5. M. Russell Ballard, insaed long “Sitting on the Bench: Thoughts on Suicide Prevention” (video), lds.org/media-library.

  6. Dale G. Renlund, “Through God’s Eyes,” Liahona, Nov. 2015, 94.

  7. Luk long John R. Jordan, “Is Suicide Bereavement Different? A Reassessment of the Literature,” Suicide and Life-Threatening Behavior, vol. 31, no. 1 (2001), 91–102.

  8. M. Russell Ballard, “Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okt. 1987, 8.

  9. Dallin H. Oaks, “Strengthened by the Atonement of Jesus Christ,” Liahona, Nov. 2015, 64.