Ինստիտուտ
5 Ամեն ինչ կորած է


«Ամեն ինչ կորած է», գլուխ 5, Սրբեր. Հիսուս Քրիստոսի Եկեղեցու պատմությունը վերջին օրերում, Հատոր 1, Ճշմարտության դրոշը, 1815-18թթ.46 (2018)

Գլուխ 5. «Ամեն ինչ կորած է»

ԳԼՈՒԽ 5

Ամեն ինչ կորած է

Նկար
Թարգմանված էջեր

Երբ Ջոզեֆը ոսկե թիթեղները տուն բերեց, գանձ որոնողները շաբաթներ շարունակ փորձում էին գողանալ դրանք: Թիթեղները ապահով տեղում պահելու համար նա ստիպված էր դրանք տեղից տեղ տեղափոխել, թաքցնելով բուխարու տակ, իր հոր խանութի հատակի տակ և հացահատիկի կույտի մեջ: Նա միշտ պիտի աչալուրջ լիներ։

Հետաքրքրասեր հարևաններն այցելում էին նրանց տուն և աղերսում էին նրան ցույց տալ հիշատակարանը: Ջոզեֆը միշտ մերժում էր, նույնիսկ երբ ինչ-որ մեկը գումար էր առաջարկում նրան: Նա վճռել էր հոգ տանել թիթեղների մասին, վստահելով Տիրոջ խոստումին, որ եթե նա աներ ամենը, ինչ կարող էր, դրանք պաշտպանված կլինեին:1

Այս պառակտումները հաճախ խանգարում էին նրան ուսումնասիրել թիթեղները և ավելի շատ բան սովորել Ուրիմի ու Թումիմի մասին: Նա գիտեր, որ մեկնիչները պետք է օգնեին իրեն թարգմանել թիթեղները, բայց նա երբեք նախկինում չէր օգտագործել տեսանող քարերը հնադարյան լեզու կարդալու համար: Նա անհամբերությամբ ցանկանում էր սկսել աշխատանքը, բայց նրա համար պարզ չէր, թե ինչպես պիտի աներ դա:2

Երբ Ջոզեֆն ուսումնասիրում էր թիթեղները, Մարտին Հարրիսը՝ մի հարգված հողատեր Պալմիրայից, սկսեց հետաքրքրվել նրա աշխատանքով: Մարտինը Ջոզեֆի տարիքին էր և երբեն վարձում էր Ջոզեֆին, որ օգներ իրեն իր հողի վրա աշխատելու: Մարտինը լսել էր ոսկե թիթեղների մասին, սակայն այնքան էլ չէր մտածել դրանց մասին, մինչև Ջոզեֆի մայրը հրավիրեց նրան այցելել իր որդուն:3

Ջոզեֆն աշխատում էր դրսում, երբ Մարտինը այցելեց նրանց, ուստի նա թիթեղների մասին հարցեր տվեց Էմմային և ընտանիքի մյուս անդամներին: Երբ Ջոզեֆը տուն հասավ, Մարտինը բռնեց նրա բազկից և հարցեր տվեց ավելի շատ մանրամասներ իմանալու համար: Ջոզեֆը պատմեց նրան ոսկե թիթեղների մասին, դրանց վրայի ձեռագրերը թարգմանելու և հրատարակելու վերաբերյալ Մորոնիի հրահանգների մասին:

«Սա սատանայի աշխատանքն է -, ասաց Մարտինը,- ես դրա հետ գործ չունեմ»: Բայց դա Տիրոջ աշխատանքն էր, նա ցանկանում էր օգնել, որ Ջոզեֆը հռչակեր դա աշխարհին:

Ջոզեֆը թույլ տվեց, որ Մարտինը բարձրացնի թիթեղների սնդուկը: Մարտինը հասկացավ, որ ինչ-որ ծանր բան կար այնտեղ, բայց նա համոզված չէր, որ դա ոսկե թիթեղների հավաքածու էր: «Դու չպիտի մեղադրես ինձ, որ չեմ հավատում քո խոսքին», ասաց նա Ջոզեֆին:

Երբ Մարտինը տուն հասավ կեսգիշերից հետո, նա լուռ մտավ իր սենյակը և աղոթեց, խոստանալով Աստծուն, որ կտա իր ողջ ունեցվածքը, եթե կարողանա իմանալ, որ Ջոզեֆը աստվածային աշխատանք էր կատարում:

Աղոթելիս Մարտինը լսեց, որ մի մեղմ, հանդարտ ձայն խոսում է իր հոգու հետ: Այդ ժամանակ նա հասկացավ, որ թիթեղներն Աստծուց էին, և ինքը պետք է օգներ Ջոզեֆին տարածել դրանց ուղերձը:4


1827թ.-ի վերջում Էմման իմացավ, որ հղի է և գրեց իր ծնողներին: Համարայա մի տարի էր, ինչ նա ու Ջոզեֆն ամուսնացել էին, իսկ նրա հայրն ու մայրը դեռևս դժբախտ էին: Բայց Հեյլսները համաձայնվեցին թույլ տալ երիտասարդ զույգին վերադառնալ Հարմոնի, որպեսզի Էմման ծննդաբերեր իր ընտանիքի կողքին:

Չնայած այդպիսով Ջոզեֆը հեռու կլիներ իր ծնողներից և հարազատ քույրերից ու եղբայրներից, նա անհամբերությամբ սպասում էր գնալուն: Նյու Յորքում մարդիկ դեռևս փորձում էին գողանալ թիթեղները և, տեղափոխվելով նոր վայր, նա կարող էր գտնել խաղաղություն և մենություն, որի կարիքը նա ուներ Տիրոջ գործը կատարելու համար: Ցավոք, նա պարտքեր ուներ, և գումար չկար տեղափոխվելու համար:5

Հույս ունենալով կարգավորել իր ֆինանսները, Ջոզեֆը գնաց քաղաք՝ վճարելու իր մի քանի պարտքերը: Մինչ նա խանութում վճարում էր կատարում, Մարտին Հարրիսը մեծ քայլերով մոտեցավ նրան: «Ահա հիսուն դոլար, պարոն Սմիթ», ասաց նա: «Ես տալիս եմ սա ձեզ, որպեսզի դուք կատարեք Տիրոջ աշխատանքը»:

Ջոզեֆը գումարն ընդունեց, սակայն հուզված էր և խոստացավ վերադարձնել այն, բայց Մարտինն ասաց նրան, որ չանհագստանա դրա համար: Գումարը նվեր էր և նա խնդրեց սենյակում գտնվողներին վկայել, որ ինքն անվերադարձ էր տվել այն:6

Շուտով Ջոզեֆը վճարեց իր պարտքերը և բեռնեց իր կառքը: Հետո նա և Էմման հեռացան Հարմոնիից, իրենց հետ տանելով ոսկե թիթեղները՝ թաքցնելով լոբով լցված տակառում:7


Մոտ մի շաբաթ անց զույգը ժամանեց Հեյլսների ընդարձակ տունը:8 Շուտով Էմմայի հայրը պահանջեց, որ ցանկանում է տեսնել ոսկե թիթեղները, բայց Ջոզեֆն ասաց, որ կարող է ցույց տալ միայն արկղը, որտեղ նա պահում էր դրանք: Իսահակը վրդովված բարձրացրեց սնդուկը և զգաց դրա ծանրությունը, սակայն թերահավատությամբ վերաբերվեց: Նա ասաց, որ Ջոզեֆը չէր կարող պահել այն տանը, եթե իրեն ցույց չտար դրա պարունակությունը:9

Թարգմանությունը հեշտ չէր լինի Էմմայի հոր մշտական ներկայությամբ, բայց Ջոզեֆը փորձում էր անել հնարավոր ամեն բան: Աջակցություն ստանալով Էմմայի կողմից, նա թիթեղներից թղթին հանձնեց անծանոթ նշանների մեծ մասը:10 Հետո մի քանի շաբաթների ընթացքում նա փորձում էր թարգմանել դրանք Ուրիմի ու Թումիմի օգնությամբ: Գործընթացը նրանից պահանջում էր ավելին անել, քան պարզապես մեկնիչների միջով նայելն էր: Նա պիտի լիներ խոնարհ և հավատք գործադրեր, մինչ ուսումնասիրում էր նշանները:11

Մի քանի ամիս անց Մարտինը եկավ Հարմոնի: Նա ասաց, որ զգացել էր, որ Տերն իրեն կանչել էր հեռավոր Նյու Յորք Սիթի հնադարյան լեզուների մասնագետների հետ խորհրդակցելու համար: Նա հուսով էր, որ իրենք կկարողանային թարգմանել նշանները:12

Ջոզեֆը ևս մի քանի նշաններ արտագրեց թիթեղներից, գրի առավ իր թարգմանությունը և թուղթը հանձնեց Մարտինին: Նա և Էմման հետևեցին, թե իրենց ընկերն ինչպես էր ուղևորվում դեպի արևելք, որպեսզի խորհրդակցեր ականավոր գիտնականների հետ:13


Երբ Մարտինը հասավ Նյու Յորք Սիթի, նա այցելեց Չարլզ Անտոնին, ով լատիներենի և հունարենի պրոֆեսոր էր Կոլումբիայի համալսարանում: Պրոֆեսոր Անտոնը երիտասարդ տղամարդ էր, Մարտինից մոտ տասնհինգ տարի փոքր և հայտնի էր իր կողմից հրատարակված հունական և հռոմեական մշակույթի մասին հանրագիտարանով: Նա նաև սկսել էր պատմություններ հավաքել ամերիկյան հնդկացիների մասին:14

Անտոնը խիստ գիտնական էր, ով զայրանում էր, երբ իրեն խանգարում էին, բայց նա ընդունեց Մարտինին և ուսումնասիրեց նշաններն ու թարգմանությունը, որոնք տրամադրել էր Ջոզեֆ Սմիթը:15 Չնայած պրոֆեսորը չգիտեր հին եգիպտական լեզուն, նա կարդացել էր որոշ ուսումնասիրություններ լեզվի վերաբերյալ և գիտեր, թե ինչ տեսք ուներ այն: Նայելով նշաններին, նա որոշ նմանություններ տեսավ հին եգիպական լեզվի հետ և Մարտինին ասաց, որ թարգմանությունը ճիշտ էր:

Մարտինը նրան ավելի շատ նշաններ ցույց տվեց և Անտոնն ուսումնասիրեց դրանք: Նա ասաց, որ դրանք պարունակում էին շատ հնադարյան լեզուների նշաններ և Մարտինին տվեց մի վկայական, որը հավաստում էր դրանց իսկությունը: Նա նաև խորհուրդ տվեց, որ Մարտինը նշանները ցույց տար մեկ այլ գիտնականի՝ Սամուել Միտչիլին, ով մի ժամանակ ուսուցանում էր Կոլումբիայի համալսարանում:16

«Նա այս հնադարյան լեզուների գիտակ է -, ասաց Անտոնը,- և ես կասկած չունեմ, որ նա կկարողանա ձեզ բավարարող պատասխան տալ»:17

Մարտինը վկայականը դրեց գրպանը, բայց երբ պատրաստվում էր հեռանալ, Անտոնը հետ կանչեց նրան: Նա ուզում էր իմանալ, թե Ջոզեֆն ինչպես է գտել ոսկե թիթեղները:

«Աստծո հրեշտակն է հայտնել դա նրան», ասաց Մարտինը: Նա վկայեց, որ ոսկե թիթեղների թարգմանությունը կփոխի աշխարհը և կփրկի այն կործանումից: Եվ հիմա, երբ Անտոնն արդեն հաստատել էր դրանց իսկությունը, նա նախատեսել էր վաճառել իր ագարակը և գումարը նվիրաբերել թարգմանության հրատարակությանը:

«Թույլ տվեք տեսնել այդ վկայականը», ասաց Անտոնը:

Մարտինը գրպանից հանեց այն և տվեց նրան: Անտոնը պատռեց այն և ասաց, որ ծառայող հրեշտակներ գոյություն չունեն: Եթե Ջոզեֆը ցանկանում է, որ թիթեղները թարգմանվեն, նա կարող է բերել դրանք Կոլումբիա և որևէ գիտնական կթարգմաներ դրանք:

Մարտինը բացատրեց նրան, որ թիթեղների մի մասը կնքված էր և Ջոզեֆին արգելված էր ցույց տալ դրանք որևէ մեկին:

«Ես չեմ կարող կարդալ կնքված գիրքը», ասաց Անտոնը: Նա նախազգուշացրեց Մարտինին, որ Ջոզեֆը հավանաբար խաբում էր նրան: «Զգուշացեք անազնիվ մարդկանցից», ասաց նա:18

Մարտինը հեռացավ Պրոֆսոր Անտոնի մոտից և գնաց Սամուել Միթչիլի մոտ: Վերջինս քաղաքավարությամբ ընդունեց Մարտինին, լսեց նրա պատմությունը և նայեց նշաններին ու թարգմանությանը: Նա չկարողացավ հասկանալ դրանց իմաստը, բայց ասաց, որ դրանք իրեն հիշեցնում էին եգիպտական հիերոգլիֆները և անհետացած ազգի ձեռագրերը:19

Կարճ ժամանակ անց Մարտինը հեռացավ քաղաքից և վերադարձավ Հարմոնի, առավել քան համոզված, որ Ջոզեֆն ուներ հնադարյան թիթեղներ և դրանք թարգմանելու զորությունը: Նա Ջոզեֆին պատմեց պրոֆեսորների հետ ունեցած իր հարցազրույցների մասին և հիմնավորեց, որ եթե Ամերիկայի մի քանի ամենագիտուն մարդիկ չկարողացան թարգմանել գիրքը, Ջոզեֆը պիտի աներ դա:

«Ես չեմ կարող», ասաց Ջոզեֆը, առաջադրանքից ճնշված, քանի որ «ես կրթված չեմ»: Բայց նա գիտեր, որ Տերը նախապատրաստել էր մեկնիչները, որպեսզի ինքը կարողանար թարգմանել թիթեղները:20

Մարտինը համաձայնվեց: Նա ծրագրել էր ետ գնալ Պալմիրա, կարգի բերել իր բիզնեսը և շուտով վերադառնալ և ծառայել Ջոզեֆին՝ որպես գրագիր:21


1828թ.-ի ապրիլին Էմման և Ջոզեֆը ապրում էին Սասքվեհանա գետի ափին գտնվող մի տանը, որը հեռու չէր Էմմայի ծնողների տնից:22 Այժմ, իր հղիության վերջին ամիսներին, Էմման հաճախ էր իր վրա վերցնում Ջոզեֆի գրագրի դերը, երբ նա սկսեց թարգմանել հիշատակարանը: Մի օր թարգմանության ժամանակ Ջոզեֆը հանկարծ գունատվեց: «Էմմա, արդյո՞ք Երուսաղեմը շրջապատված է պատերով», հարցրեց նա:

«Այո,- ասաց Էմման, հիշելով Աստվածաշնչի նկարագրությունները դրա վերաբերյալ:

«Օ՜հ», Ջոզեֆը թեթևացած շունչ քաշեց, «Վախենում էի, որ ինձ խաբել էին»:23

Էմման զարմացավ, որ իր ամուսնու գիտելիքների պակասը պատմությունից և սուրբ գրություններից չէր խոչընդոտում թարգմանությանը: Ջոզեֆը դժվարությամբ էր մի կապակցված նամակ գրում: Այնուամենայնիվ, նա ժամերով նստում էր ամուսնու կողքին, մինչ նա թելադրում էր հիշատակարանը, առանց որևէ գրքի կամ ձեռագրի օգնության: Նա գիտեր, որ միայն Աստված կարող էր ոգեշնչել է նրան թարգմանել այնպես, ինչպես Ջոզեֆն էր թարգմանում:24

Մարտինը ժամանակին վերադարձավ Պալմիրայից և ստանձնեց գրագրի պարտականությունները, Էմմային հնարավորություն տալով հանգստանալ, նախքան երեխայի ծնունդը:25 Բայց հանգիստը հեշտությամբ չտրվեց: Մարտինի կինը՝ Լյուսին, պնդում էր, որ ինքը ևս պիտի նրա հետ գնա Հարմոնի, իսկ Հարրիսները երկուսն էլ ուժեղ անձնավորություններ էին:26 Լյուսին կասկածում էր, որ Մարտինը ցանկանում է ֆինանսապես աջակցել Ջոզեֆին և բարկացել էր, որ ամուսինն առանց իրեն գնացել էր Նյու Յորք Սիթի: Երբ Մարտինն ասաց կնոջը, որ գնում էր Հարմոնի, որպեսզի օգներ թարգմանել, վերջինս նույնպես մեկնեց նրա հետ, որոշելով տեսնել թիթեղները:

Լյուսին կորցնում էր լսողությունը, և երբ նա չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչ էին ասում մարդիկ, երբեմն մտածում էր, որ իրեն էին քննադատում: Բացի այդ նա նաև գաղտնապահ չէր: Երբ Ջոզեֆը հրաժարվեց նրան ցույց տալ թիթեղները, նա սկսեց փնտրել դրանք տանը, քրքրելով ընտանիքի զգեստապահարանները, սպասքի պահարանները և ճամպրումները: Ջոզեֆն այլընտրանք չուներ և թիթեղները թաքցրեց անտառում:27

Լյուսին շուտով հեռացավ տնից և ժամանակավորապես տեղավորվեց հարևանի տանը: Այժմ զգեստապահարաններն ու սպասքի պահարանները նորից Էմմայի տրամադրության տակ էին, բայց հիմա էլ Լյուսին հարևաններին ասում էր, որ Ջոզեֆը փորձում է ձեռք բերել Մարտինի փողերը: Մի քանի շաբաթ անախորժություններ պատճառելուց հետո Լյուսին վերադարձավ Պալմիրա՝ իր տուն:

Երբ խաղաղությունը վերականգնվեց, Ջոզեֆն ու Մարտինը արագ թարգմանում էին: Ջոզեֆը աճում էր իր աստվածային դերի մեջ՝ որպես տեսանող և հայտնող: Նայելով մեկնիչների կամ տեսանողի այլ քարի միջով, նա կարողանում էր թարգմանել, անկախ այն բանից՝ թիթեղներն իր առջև էին, թե փաթաթված էին Էմմայի սպիտակեղենի կտորի մեջ ու դրված սեղանին:28

Ապրիլ, մայիս ամիսներին և հունիսի սկզբում Էմման ունկնդրում էր, թե Ջոզեֆն ինչպես էր թելադրում հիշատակարանը:29 Նա խոսում էր դանդաղ, բայց հստակ, երբեմն դադար տալով, մինչև Մարտինը կհասցներ Ջոզեֆի բառերի հետևից ու կասեր՝ «գրված է»:30 Էմման նույնպես հերթափոխում էր որպես գրագիր և զարմանում էր, թե ընդհատումներից ու դադարներից հետո Ջոզեֆն ինչպես էր միշտ կարողանում առանց հուշման սկսել նույն տեղից, որտեղ ընդհատել էր:31

Շուտով եկավ Էմմայի ծննդաբերելու ժամանակը: Ձեռագիր էջերի կույտը մեծանում էր, իսկ Մարտինը համոզվում էր, որ եթե ինքը կարողանար թույլ տալ իր կնոջը կարդալ թարգմանությունը, նա կտեսներ դրա արժեքը և կդադարեր միջամտել իրենց աշխատանքին:32 Նա նաև հուսով էր, որ Լյուսին գոհ կլիներ այն հանգամանքից, թե ինքն ինչպես էր ծախսել իր ժամանակը և փողը, որպեսզի օգներ ի հայտ բերել Աստծո խոսքը:

Մի օր Մարտինը Ջոզեֆից թույլտվություն խնդրեց ձեռագրերը մի քանի շաբաթով Պալմիրա տանելու համար:33 Հիշելով, թե Լյուսի Հարրիսն ինչպես էր իրեն պահում, երբ այցելել էր իրենց տուն, Ջոզեֆն անհանգստացավ այդ գաղափարից: Սակայն նա ցանկանում էր գոհացնել Մարտինին, ով հավատացել էր իրեն, երբ շատ ուրիշները կասկածում էին իր խոսքերին:34

Անվստահ լինելով, Ջոզեֆը աղոթեց առաջնորդության համար, և Տերը հանձնարարեց նրան՝ թույլ չտալ Մարտինին տանել էջերը:35 Բայց Մարտինը հավատացած էր, որ դրանք ցույց տալով իր կնոջը, կարող էր փոխել իրերի դրությունը և աղերսեց Ջոզեֆին հարցնել նորից: Ջոզեֆը նորից հարցրեց, բայց պատասխանը նույնն էր: Մարտինի ճնշմամբ նա հարցրեց երրորդ անգամ, սակայն այս անգամ Աստված թույլ տվեց նրանց վարվել այնպես, ինչպես կկամենային:

Ջոզեֆն ասաց Մարտինին, որ կարող էր տանել ձեռագրերը երկու շաբաթով, եթե նա պարտավորվեր պահել դրանք փակի տակ և ցույց տալ միայն ընտանիքի վստահելի անդամներին: Մարտինը խոստացավ և վերադարձավ Պալմիրա՝ ձեռագիրը ձեռքում:36

Երբ Մարտինը մեկնեց, Մորոնին հայտնվեց Ջոզեֆին և մեկնիչները վերցրեց նրանից:37


Մարտինի մեկնումից մեկ օր անց Էմման դժվարությամբ ծննդաբերեց և որդի ունեցավ: Երեխան թույլ էր ու հիվանդ և երկար չապրեց: Այս ծանր փորձությունը Էմմային հյուծեց ֆիզիկապես և հոգեպես, և որոշ ժամանակ թվում էր, թե նա նույնպես կմահանա: Ջոզեֆը մշտապես նրան ուշադրության կենտրոնում էր պահում և երկար ժամանակ նրա կողքից չէր հեռանում:38

Երկու շաբաթ անց Էմմայի առողջությունը սկսեց լավանալ, և նրա մտքերը դարձան դեպի Մարտինը և ձեռագիրը: «Ես այնքան անհանգիստ եմ, - ասաց նա Ջոզեֆին, - որ չեմ կարողանում հանգստանալ և չեմ հանգստանա, մինչև չիմանամ, թե պարոն Հարրիսն ինչ է անում դրա հետ»:

Նա հորդորեց Ջոզեֆին փնտրել Մարտինին, բայց Ջոզեֆը չէր ցանկանում մենակ թողնել նրան: «Կանչիր իմ մորը, - ասաց նա, - և նա կմնա ինձ հետ, մինչ դու բացակայում ես»:30

Ջոզեֆը փոստակառք նստեց և մեկնեց հյուսիս: Ուղևորության ընթացքում նա քիչ էր ուտում ու քնում, վախենալով, որ ինքը վիրավորել էր Տիրոջը, չլսելով Նրան, երբ Նա հորդորեց թույլ չտալ Մարտինին տանել ձեռագիրը:40

Արևածագին նա հասավ Մանչեստր՝ իր ծնողների տունը: Սմիթները նախաճաշ էին պատրաստում և հրավեր ուղարկեցին Մարտինին միանալ իրենց: Ժամը ութին ուտելիքը պատրաստ էր, բայց Մարտինը չէր եկել: Ջոզեֆն ու ընտանիքը սկսեցին անհանգստանալ, երբ սպասում էին նրան:

Ի վերջո, չորս ժամ անց Մարտինը հայտնվեց հեռվում, դանդաղ քայլելով դեպի տունը՝ աչքերը գետնին հառած:41 Դարպասի մոտ նա կանգ առավ, նստեց ցանկապատին և գլխարկն իջեցնելով փակեց աչքերը: Հետո ներս մտավ, նստեց ու սկսեց լուռ ուտել:

Ընտանիքը դիտում էր, երբ Մարտինը բարձրացրեց իր սպասքը, կարծես ցանկանալով ուտել, հետո գցեց դրանք: «Ես կորցրել եմ իմ հոգին», բացականչեց նա, ձեռքերը քունքերին սեղմելով: «Ես կորցրել եմ իմ հոգին»։

Ջոզեֆը տեղից ցատկեց: «Մարտի՛ն, մի՞թե դու կորցրել ես այն ձեռագիրը»:

«Այո»,- ասացի Մարտինը: «Այո, այն անհետացել է, և ես չգիտեմ, թե որտեղ»։

«Օ՜հ, Աստված իմ, Աստված իմ», Ջոզեֆը ծանր հոգոց հանեց, սեղմելով բռունցքները: «Ամեն ինչ կորած է»:

Նա սկսեց անցուդարձ անել սենյակում: Նա չգիտեր ինչ անել: «Վերադարձի՛ր», նա պատվիրեց Մարտինին: «Կրկին փնտրիր»:

«Ամեն բան իզուր է», բացականչեց Մարտինը: «Ես ամբողջ տունը փնտրել եմ: Ես պատռել եմ անկողիններն ու բարձերը և գիտեմ, որ ձեռագիրն այնտեղ չէ»:

«Մի՞թե ես պիտի վերադառնամ իմ կնոջ մոտ ու պատմեմ այս պատմությունը»: Ջոզեֆը վախենում էր, որ նորությունը կսպաներ նրան: «Եվ ինչպե՞ս ես պիտի երևամ Տիրոջ առաջ»։

Մայրը փորձում էր հանգստացնել նրան: Նա ասաց, որ միգուցե Տերը կների նրան, եթե նա խոնարհաբար ապաշխարի: Բայց այժմ Ջոզեֆը հեկեկում էր, զայրանալով իր վրա, որ չհնազանդվեց Տիրոջը առաջին անգամ: Նա ոչինչ չկարողացավ ուտել օրվա մնացած մասը: Նա մնաց գիշերը և հաջորդ առավոտ մեկնեց Հարմոնի:42

Լյուսին ծանր սրտով հետևում էր, թե նա ինչպես է հեռանում: Թվում էր ամեն բան, ինչի համար ընտանիքը հույսեր էր փայփայել, այն ամենը, ինչն ուրախություն էր բերել ընտանիքին վերջին մի քանի տարիներին, մի վայրկյանում հօդս ցնդեց:43

Հղումներ

  1. Joseph Smith—History 1:59; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 8, in JSP, H1:236–38 (draft 2); Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [1]–[2]; Knight, Reminiscences, 3.

  2. Knight, Reminiscences, 3–4; Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [1]–[3]; Joseph Smith History, circa Summer 1832, 1, in JSP, H1:11.

  3. “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, Aug. 1859, 167–68; Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [3]–[4]; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 8, in JSP, H1:238 (draft 2). Թեմա. Մորմոնի Գրքի վկաները

  4. “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, Aug. 1859, 168–70.

  5. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 8–9, in JSP, H1:238 (draft 2); Knight, Reminiscences, 3; “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, Aug. 1859, 170.

  6. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [6]; Lucy Mack Smith, History, 1845, 121.

  7. “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, Aug. 1859, 170.

  8. “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, Aug. 1859, 170; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:240 (draft 2).

  9. Isaac Hale, Affidavit, Mar. 20, 1834, in “Mormonism,” Susquehanna Register, and Northern Pennsylvanian, May 1, 1834, [1].

  10. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:240 (draft 2); Knight, Reminiscences, 3.

  11. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [3]; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:240 (draft 2); “Letter from Elder W. H. Kelley,” Saints’ Herald, Mar. 1, 1882, 68; see also Doctrine and Covenants 9:7–8 (Revelation, Apr. 1829–D, at josephsmithpapers.org).

  12. Joseph Smith History, circa Summer 1832, 5, in JSP, H1:15; Knight, Reminiscences, 3. Topic: Book of Mormon Translation

  13. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:238–40 (draft 2); Joseph Smith History, circa Summer 1832, 5, in JSP, H1:15.

  14. MacKay, “Git Them Translated,” 98–100.

  15. Bennett, “Read This I PrayThee,” 192.

  16. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:240 (draft 2); Bennett, Journal, Aug. 8, 1831, in Arrington, “James Gordon Bennett’s 1831 Report on ‘The Mormonites,’” 355.

  17. [James Gordon Bennett], “Mormon Religion—Clerical Ambition—Western New York—the Mormonites Gone to Ohio,” Morning Courier and New-York Enquirer, Sept. 1, 1831, [2].

  18. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:240–42 (draft 2); Jennings, “Charles Anthon,” 171–87; Bennett, “Read This I Pray Thee,” 178–216.

  19. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244 (draft 2); Bennett, Journal, Aug. 8, 1831, in Arrington, “James Gordon Bennett’s 1831 Report on ‘The Mormonites,’” 355; Knight, Reminiscences, 4. Topic: Martin Harris’s Consultations with Scholars

  20. Joseph Smith History, circa Summer 1832, 5, in JSP, H1:15; Isaiah 29:11–12; 2 Nephi 27:15–19.

  21. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [8]; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244; Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 289–90.

  22. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244 (draft 2); Isaac Hale, Affidavit, Mar. 20, 1834, in “Mormonism,” Susquehanna Register, and Northern Pennsylvanian, May 1, 1834, [1]; Agreement with Isaac Hale, Apr. 6, 1829, in JSP, D1:28–34.

  23. Briggs, “A Visit to Nauvoo in 1856,” 454; see also Edmund C. Briggs to Joseph Smith, June 4, 1884, Saints’ Herald, June 21, 1884, 396.

  24. Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 289–90; Briggs, “A Visit to Nauvoo in 1856,” 454.

  25. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244 (draft 2); Isaac Hale, Affidavit, Mar. 20, 1834, in “Mormonism,” Susquehanna Register, and Northern Pennsylvanian, May 1, 1834, [1].

  26. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [8].

  27. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [3]–[5], [8]–[9].

  28. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [9]–[10]; Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 289–90.

  29. Մի պատմության մեջ Էմմա Սմիթն ասել է, որ Ջոզեֆի և Օլիվեր Քաուդերիի հետ աշխատում էր նույն սենյակում, մինչ նրանք ավարտում էին թարգմանությունը 1829թ.-ին, և նա, հավանաբար, ներկա էր նաև, երբ Ջոզեֆն ու Մարտինը թարգմանում էին 1828թ.-ին: (Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 290.)

  30. William Pilkington, Affidavit, Cache County, UT, Apr. 3, 1934, in William Pilkington, Autobiography and Statements, Church History Library; “One of the Three Witnesses,” Deseret News, Dec. 28, 1881, 10.

  31. Briggs, “A Visit to Nauvoo in 1856,” 454; Joseph Smith III, “Last Testimony of Sister Emma,” Saints’ Herald, Oct. 1, 1879, 289–90.

  32. See Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [10]; Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244; Joseph Smith History, circa Summer 1832, 5, in JSP, H1:15; Knight, Reminiscences, 5; and Historical Introduction to Preface to the Book of Mormon, circa Aug. 1829, in JSP, D1:92–93.

  33. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9, in JSP, H1:244 (draft 2); Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [10].

  34. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 6, [10]–[11]; book 7, [1].

  35. Joseph Smith History, circa Summer 1832, 5, in JSP, H1:15.

  36. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9–10, in JSP, H1:244–46 (draft 2); Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [1]; Knight, Reminiscences, 5.

  37. Joseph Smith History, 1838–56, volume A-1, 9-10, in JSP, H1:244-46 (draft 2).

  38. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [1]–[2]. Թեմա. Ջոզեֆ և Էմմա Հեյլ Սմիթների ընտանիքը

  39. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [1]–[2].

  40. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [2]–[4].

  41. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [5].

  42. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [5]–[7]. Թեմա. Մորմոնի Գրքի կորսված ձեռագիրը

  43. Lucy Mack Smith, History, 1844–45, book 7, [6]–[7]. Թեմա. Լյուսի Մաք Սմիթ