Toeni Luhlahp
Jisus Kraist El Sacohk
Toeni luhlahp ke Ohktopa 2023


Jisus Kraist El Sacohk

Lihksracni nuhnkuh ke Jisus Kraist. El pa Mwet Lahngo ac Mwet in Molwelah lasr, “akucl” se suc kuht enenuh in ngwet nuh se, ac ma sacohk se emet lasr.

Ke yac 1907, mukul England kahsruhp se suc inel pa George Herbert, Earl ahklimekohsr luhn Carnarvon,1 el tuh som nuh Egypt ac pwacrwack ke archaeology. El som nuh yurin Egyptologist etweyuck se, Howard Carter, ac siyuck elos in tuhkweni orekma. Carter elac karingihn acn in puck lohf lalos ke archeology, ac Carnarvon elac karingihn ip luhn mani an.

Elos tuhkweni som liyaclah kwewa kain in acn. Na, elos eis pwepuh in lwelah in pihkihn Infahlfahl luhn Tohkohsrah, oasr sisken acn se ma etweyuck in pacl inge muh Luxor, acn ma kuclyuck puhs lal fero sukokyak we. Elos otwelah in suk kuclyuck lal Tohkohsrah Tutankhamun. Tutankhamun el srukyac tron luhn Egypt loes liki yac tausin tolu somlah ah ac kol ke lusen yac singucul met liki el sa na misac.2 Etweyuck muh el puckpucki ke Infahlfahl luhn Tohkohsrah,3 tuhsruhk acn se ma kuclyuck lal ah an we ah tiac etweyuck.

Carter ac Carnarvon elos tohllah lusen yac limekohsr in suk kuclyuck lal Tutankhamun ah. Fahsr ne Carnarvon el fahk nuh sel Carter lah el tari ke suk sac ac wacngihn fahko tuhkuh kac. Carter el kwacfe in sifilpac tahfwelah puhk sac, ac Carnarvon el fuhlweack ac insese in kahsruh moli ma elos tohlah kac.

Carter el akihlenwack lah infohkah kewa ke Infahlfahl luhn Tohkohsrah sac pihkpihkyak tari—sahyacn na acn ma elos camp we ah. Ke lwen na puh elos pihkihn acn we, elos sokwack step ekahsr emet kollah nuh ten nuh ke kuclyuck uh.4

Ke Carter el fahna ngwactweng nuh ke kuclyuck lal Tutankhamun ah, el liye kol ke acn nuhkwewa. Tukun apkurun in sun mahlwem tolu ke sihmihsyacn koanon kuclyuck sac, elos ikacslah rum puckpucki siliyucki sac ke Fepweri 1923—yac 100 somlah ah. Pa inge ma sukokyak pwengpweng emet ke archeology ke 1900s.

Ke lusen yac ingacn ke elos suk ac wacngihn fahko, Carter ac Carnarvon elos tuh tiac lohacng nuh ke ma suc oasr na ye niyaclos. Centuri limekohsr met liki isuslac luhn Mwet Lahngo, mwet pahluh Jacob ke Puk luhn Mormon el sruhmuhn ma pihlwesreyuck kuh ma tiac sekoeyuck ma fototo nuh yohrohsr uh kuht “ngwetlah ahluhkwelah akucl.” Jacob el liye lah mwet luhn Jerusalem eltahl fah tiac akihlen Messiah ke pacl se El tuh fah tuhkuh. Jacob el palye lah elos “mwet [suc] koase kahs kahlwem … ac [suk] ke ma elos tiac kuh in kahlwem kac. Ohinge, ke srihpen lohsr lalos, suc lohsr tuhkuh ke ngwetlah ahluhkwelah akucl, elos enenuh in puhtatlac.”5 Ke kahs sahyac, elos e tikuclkucl.

Pahluh lal Jacob ah ahkweyeyucklac lah suwohs. Ke moul in orekma in luti lal Jisus, puhs mwet suc ngwetlah ahluhkwelah akucl, ahluhkwellah. Elos ngwetlah ahluhkwelah Mwet Lahngo luhn facluh. Likina in akihlen ma Kunacl in ahfahsrye plwacn luhn Pahpah Lucng, elos nuhnuhnkwacl ac unilyac. Elos suk ac sano siepacna mwet in acse nuh selos molwelah.

Oacna mwet Jerusalem, ac oacna Carter ac Carnarvon, kuht oacyacpac kuh in ngwetlah ahluhkwelah akucl uh. Kuht enenuh in sensenkihn ohiyac se inge kuht in tiac ahluhkwellah Jisus Kraist ke moul lasr uh ac tiac akihlen mwe insewowo pucspucs El acse nuh sesr. Kuht enenwacl. Kwacfeyuck nuh sesr in fungyang “nohfohn nuh ke ohiyac wo Lal suc kuh in molwelah.”6

El pa akucl lasr uh. Kuht fin suhtuhelac in motko lah oasr enenuh nuh ke kuhtwena ma likina ma El acse, kuht lahfwekihn kuh srihkkihn kuh Lal ke moul lasr uh. El sruokyac wal luhn pahkotwen ac acse pahkotwen nuh sesr.7 El pa “pwelucng [suc kuht enenuh in] ngwet nuh kac tuh in iyucklac ma koluk [lasr].”8 El pa mwet iwe yurun Pahpah ac ahkfahsrye ma suc Pahpah El kena kac pacl nuhkwewa, tuh kuht in fohlohk nuh Yohrohl oa mwet usru ke tohkohsrahi Lal. Kuht enenuh in, ke kahs lal mwet pahluh Alma, “ngwetwacng ke [muhtahsr] ac muhtwacwacack in luhlahlfongi ke Wen nuhtin God, tuh El fah tuhkuh in molwelah mwet Lal, ac tuh El fah kweok ac misac in iwaclah ma koluk [lasr]; ac El fah sifilpac tuhkahkwek liki misac, suc fah sang sifil moulyak.”9 Jisus Kraist El pa sacohk lasr.

Mwet Lahngo El acse nuh sesr inkacnek pucspucs in lohacng na nuh Sel, weacng pac pacl wo in auliyak lwen nuhkwewa. Kuhtuh pacl uh, kuht suhmuhnguhi wolacnaiyacn mwe insewowo se utuckuh inge. Ke nga tuh matwac yac alkosr ah nga pacptaislac sin pahpah tuhmuhk. Tohkoh, nga sruokyac pahol ke kuht fahsr ke inkacnek puhs stosah we. Nga tiac lohacng ac sis falkuck liki sisken kihruh sac ke pacl se na ma stosah luhlahp soko yucme siskac. Pahpah el ulyucwi nuh tok, liki inkacnek ah nuh fin sisken kihruh sac. El fuhnuh tiac oruh ohinge, luhkuhn stosah soko ah itucngyucwi. Etuh na elahwetiyuck, nga nuhnkuh, “Sahp ac wo liki na ngan acnwucki ke stosah soko ah ke srihpen ngac fah tiacna nwacsnwacs oacna ke nga nwacsnwacs ingena uh tukun nga pacptaislac.”

Oacna sie matwac yac alkosr, nga tahfonglac in motko muh kof in pacptais uh ohllah ma koluk luhk. Tiacna. Ke lusen yac tukun nga pacptaislac ah, nga etwaclah lah ma koluk uh ahknwacsnwacsyeyucklac ke kuh luhn Jisus Kraist ke kihsac in iwaclah Lal ke kuht oraclah ac karuhnguhnwacng olwelah nuh ke pacptais.10 Na, ke mwe sang luhn auliyak, kuht kuh in muhta na in nwacsnwacs. Nga oacyacpac etwaclah lah kuhfa luhn Leum uh use ma sikyak wowo nuh ke moul lasr uh, oruh kuht in kuh in eis iyucklac luhn ma koluk lasr.11

Oacna ma sacohk ma an na ye niyacl Carter ac Carnarvon ah, mwe insewowo sacohk ke kuhfa luhn Leum uh oasr sukohsohk nuh sesr kais sie pacl kuht som wi toeni in kuhfa luhn Leum. Uliyuck nuh sesr lah Nguhn Muhtahl e fah wi kuht pacl nuhkwewa kuht fin som nuh ke kuhfa luhn Leum oacna ke sie mwet eklac sasuc el som pacptaislac ac ahkkweyeyucklac, ke inse muhsahl ac toasr in nguhn ac insacnweacng in liyacacng olwelah nuh ke pacptais. Nguhn Muhtahl uh ahkinsewowoye kuht ke kuh muhtahl Lal tuh kuht in kuh in eis iyucklac luhn ma koluk lasr pacl nuhkwewa, wik nuh ke wik.12

Pwelucng luhn nguhnasr ahkkweyeyuck ke auliyak ac ke ahkolah nuh ke ac fal wo in ipeis ke kuhfa luhn Leum. Ke pwelucng fokoko luhn nguhn kuht kuh in muhtwacnglah af, eng, ac sronot ma fungul kuht ke moul lasr uh.13 Siena liki, pwelucng in nguhn lasr uh ahkmuhnahsyeyucklac ke kuht sulaclah in tiac wi toeni in kuhfa luhn Leum kuh ke kuht tiac lohacng nuh sin Mwet Lahngo ke kuhfa luhn Leum. Sahp kuht tiac oruh in oacyac in “eis [kuht] liki Nguhn luhn Leum, tuh ac fah wacngihn acn la [yohrohsr] in kol [kuht] nuh ke inkacnek in lahlmwetmwet tuh [kuht] in ahkinsewowoyeyuck, kapkapwack, ac karihngihnyuck.”14

Ke Nguhn Muhtahl wi kuht, kuht e fah mokleyuck ac kolyuck in oraclah ac liyacacng wuhlweacng sahyac, suc oacna elos suc kuht oraclah ke tempuhl. Ke kuht oruh ohinge kuht ahkfokokoye inmahsrlosr nuh sin God.15 Sahp kom liye lah puhs tempuhl sasuc sulkackihnyuck ke yac puh somlah, in use tempuhl an in ahkfototo nuh yurun mempucr an.16 Ne ohinge, ke tempuhl uh puhseni, sahp fihsrwacsr uh nuh sesr in kais kuhtuh na soaru in som nuh tempuhl. Ke tempuhl uh an loeslac, kuht plwacnelah pacl ac mani lasr in forfor nuh ke tempuhl in alu we. Kuht oraclah muh yohk srihpac fuhfahsryucsr inge.

Ke tempuhl uh an fototo, kuh in fihsrwacsr in lwelah kain in ma srihsrihk in fosyackuhnlah in som wi, fahk nuh sesr sifacna, “Tari, nga fah som ke siepac pacl.” Muhta fototo nuh ke tempuhl uh oruh fihsrwacsr kuhtuh in pakiyac pacl nuh ke tempuhl, tuhsruhk tuh fihsrwacsrwacsr sacn kuh in oruh in fihsrwacsr liki na met ah in pihlesruh tempuhl. Ke kuht oruh, kuht “ahluhkwelah akucl,” pihlesruh pacl wowo in ahkfototo nuh yurun Mwet Lahngo ke lohm muhtahl Sel. Insacnweacng lasr in som [nuh tempuhl] enenuh in fokoko oacna ke tempuhl uh an fototo oacpacna ke an loeslac uh.

Tukun Carter ac Carnarvon elos puhkanwack kwewa Infahlfahl luhn Tohkohsrah ke elos suk kuclyuck lal Tutankhamun ah, elos akihlenwack tahfonglac se lalos ah. Kuht tiac enenuh in orekma ke wacngihn, oacna ke elos oruh ke sie puhlan pacl, in sokack ma sacohk lasr. Kuht tiac pac enenuh in suk kahsruh sin ma usrnguck, wacklah molin ma srihk molo ingacn ac nuhnkuh na muh sramsram in kahsruh ingacn e fah kahlwem liki na ma suc kuht kuh in eis sin sie mwet pahluh puhsisacl luhn God.

Oacna ke sihmlac ke Wuhlweacng Mahtuh, ke Naaman el suk unweyacn lepa se lal ah, el kasrkuhsrak ke tuh siyuckyuck elan isongilyac pacl itkohsr ke infacl na oacyac se. Tuhsruhk el tuh pahtokyuck in ukwe na kahs lal Elisha ah, liki na in fungyang nuh ke nuhnak lal sifacna lah mwenmwen uh enenuh in sikyak fuhkah. Ke sikyak ohingacn, el tuh kwelac.17 Ke kuht luhlahlfongi mwet pahluh luhn God fin facluh misenge ac mukwikwi ke kahs lal, kuht fah konwacack engan, ac kuht kuh pac in wolac. Kuht enenuh in tiac sulpac suk.

Tamuhlwel ac tahmtahel, nga kacfe kowos in esam ac pacl nuhkwewa lihksracni nuhnkuh ke Jisus Kraist. El pa Mwet Lahngo ac Mwet in Molwelah lasr, “akucl” se suc kuht enenuh in ngwet nuh se, ac ma sacohk se emet lasr. Ke kom tuhkuh nuh Yohrohl, kom fah eis opi ke kuh in foracng nuh ke ma upac luhn moul uh, puhlaik in oruh ma pwacye, ac kuh in oraclah kunohkohn lom ke moul suhkawihl se. Sacohkkihn pacl wowo se in auliyak, mwe sang se in eis kuhfa luhn Leum, mwe insewowo se in karihngihn olwelah luhn tempuhl, ac ma engan in oasr mwet pahluh moul se.

Nga usot mwe lohoh pwacye luhk lah God, Pahpah Ma Pahtpaht, El Pahpah tuhmasr Inkuhsrao ac El moul; Jisus pa Kraist; El Mwet kuhlwacng inkuhsrao lasr,18 ac pa inge Alu fohlohkyak Lal. Kuloh nuh suwos ke luhlahlfongi ac oaru lowos an. Kuht pruhe tuh kowos fah ahkinsewowoyeyuck, kapkapwack, ac karihngihngyuck, ke inen Jisus Kraist, amen.

Mwe Kahsruh

  1. Ine fohn se lal Earl Ahklimekohsr luhn Carnarvon pa George Edward Stanhope Molyneux Herbert.

  2. Computed tomography (CT) scan se oreklac ke yac 2005 ahkkahlwemye lah Tohkohsrah Tutankhamun el sahp kweok ke kaptwelihk soko sri ke niyacl ah, sahp pwacnlah nuh ke uswacnwen ac misac.

  3. Inkaiyacn fero ke Tohkohsrahi Sasuc luhn Egypt ah tuh puckpucki ke Infahlfahl luhn Tohkohsrah. Inkaiyacn kuclyuck ingacn tuh sukokyak ac pihsrapasrlah koano ah.

  4. Sramsram se inge ke sukokyak luhn kuclyuck lal Tutankhamen ah tuhkuh yohk sel Eric H. Cline, “King Tut’s Tomb,” Archaeology: An Introduction to the World’s Greatest Sites

    Puhs kain in ma sang nuh ke sulaclah lal Carter ac Carnarvon in pihk oyac—ac in tiac pihk oyac—ke Infahlfahl luhn Tohkohsrah. Acn ma rauneack camp se lalos ah tiac sa eye in pihkihnyuck. Acn sac oacna in triangle se oruh mwet fahsr ah in kuhin som nuh ke kuclyuck lal Ramses VI, oruh pihkpihk we ah ac ahklusrongtwen. Acn sac afihnyucklac ke, ke kahs lal Carter, el muh puhtwe lohm srihsrihk ekahsr sa muhsahiyucklac, sahp orekmakihnyuck sin mwet orekma ke kuclyuck lal Rameses[,] … [ac] feet tolu ke fohk uh ma an ten yaclos. Tiac etweyuck lah lohm hut inge fah muhsahiyuck fin acn in utyak nuh kuclyuck (liye Howard Carter and A. C. Mace, The Tomb of Tut-ankh-Amen: Discovered by the Late Earl of Carnarvon and Howard Carter, vol. 1 [1923], 124–28, 132).

    Ke sramsram sahyac ke sukokyak kuclyuck lal Tutankhamun, liye Zahi Hawass, Tutankhamun and the Golden Age of the Pharaohs (2005); Nicholas Reeves, The Complete Tutankhamun: The King, the Tomb, the Royal Treasure (1990), 80–83; and Nicholas Reeves and Richard H. Wilkinson, The Complete Valley of the Kings: Tombs and Treasures of Egypt’s Greatest Pharaohs (1996), 81–82.

  5. Jacob 4:14.

  6. 2 Nephi 31:19.

  7. Liye Moroni 7:27–28.

  8. 2 Nephi 25:26.

  9. Alma 33:22.

  10. Liye Doctrine and Covenants 76:52.

  11. Liye David A. Bednar, “Teach to Build Faith in Jesus Christ” (pweng se inge oreklac ke seminar se nuh sin mwet kol ke misin sasuc, Jun 23, 2023); Rachel Sterzer Gibson, “Teach to Build Faith in Jesus Christ, Elder Bednar Instructs,” Church News, Jun 23, 2023, thechurchnews.com.

  12. Tuhsruhk, kuhfa luhn Leum, tiac luhmweyuck muh pa ohiyac sefanna in eis iyucklac luhn ma koluk lasr (liye James E. Talmage, The Articles of Faith, 12th ed. [1924], 175). Sie mwet tiac kuh in oruh ma koluk ke ekuhn Sactte na pahngon muh ma el enenuh in oruh an pa in kanglah sie ipin puhret ac nuhmlah sie kuhp in kof ke Sacnri ac usrunguck muh [el] ahknwacsnwacsyeyucklac. Tuhsruhk mwe ahkmuhtahl luhn Nguhn Muhtahl kuh in ahknwacsnwacsyelah mwet nuhkwewa suc auliyak ke insiaclos nohfohn ac ke inse pwacye.

  13. Liye 3 Nephi 18:12–13.

  14. Mosiah 2:36.

  15. Prestuhn Nelson el fahk: “God el luhngse kais sie mwet suc oraclah sie wuhlweacng nuh Sel ke kof in pacptais. Ac lah luhngse muhtahl ahkfokokoyeyuck ac kuhtuh pac olwelah oreklac ac karihnguhnyuck” (“Choices for Eternity” [devotional se nuh facluh nuh sin mwet mahtuh fuhsr, Mei 15, 2022], Gospel Library). Kain in wuhlweacng ke inkacnek in olwelah tiac tahklac muhkwena tuhsruhk oasr ma ituckyang wi pac ac ma se fana. Kuhpahsr lalos uh fokoko ac fototo nuh sin God. Kain in kuhpasr inge kuh in oraclah eklac na luhlahp ke atacsr ac insiacsr in oacna El (liye Alma 5:14).

  16. Prestuhn Nelson el ahkuhtweyac lah Leum El “oruh tempuhl Lal in puhseni. El ahkmuhi muhsah luhn tempuhl. El ahkyohkye kuh lasr in oracni mwet Israel. El oayacpac oruh in fihsracsr nuh sesr kais sie in ahksasucyeyuck ke nguhn” (“Focus on the Temple,” Liahona, Nohfohmpuh. 2022, 121).

  17. Liye Luo Tokosra 5:9–14.

  18. Liye “I Know That My Redeemer LivesOn in Alu,nempuh. 136.