Toeni Luhlahp
Fohlohkihnyuckyak ke Lwen Nuhkwewa
Toeni Luhlahp ke Ohktohpa 2021


Fohlohkihnyuckyak ke Lwen Nuhkwewa

Kuht enenuh kahlwem luhn inkuhsrao ke lwen nuhkwewa. Kuht enenuh “pacl in ahksasuc.” Pacl nuhke fohlohkyak.

Kuht toeni ke litutacng in Sahpuht wolacna se inge in sramsramkuhnuhl Kraist, enganwack ke wosasuc Lal, ac ahkkweye sie sin sie ke kuht fahsr “ke innek” luhn mwet Molwelah lasr.1

Ke kuht ekihn mempucr ke Alu luhn Jisus Kraist luhn Mwet Luhlahlfongi ke Lwen-sahflah uh, kuht fahsrweni nuhke srihpac se inge ke Sacnri nuhkwewa, ke yac fohn sac. Fin kom tiac mempuhr ke Alu uh, kuht paing kom ac kulohkihn ke kom wi kuht in alu nuh sin Mwet Lahngo lasr ac lutlut Kacl. Oacna kom, kuht kampare—finne tiac suwohs—in eklac kawuck wowo, mwet tuhlan wo, ac ke moul in mwet lasr,2 ac kuht suk in oruh ma se inge ke kuht ukwe srihkasrak lal Jisus Kraist uh.

Petsac
Leum Jisus Kraist

Kuht finsrak tuh kom in kuh in puhla pwacyeiyacn fahkwack ke luhlahlfongi lasr. Jisus Kraist el moul! El pa Wen nuhtin God suc moul, ac El kol mwet pahluh fin facluh se inge ke pacl lasr misenge uh. Kuht suli nohfohn in tuhkuh, lohng ke kahs luhn God, ac eis ke wolacna Lal! Nga fahkwack ke etuh luhk sifacna lah God el oasr yohrohsr ac El ac fah fototo nuh sin nohfohn mwet ma fototo nuh Sel uh.3

Kuht kuh in nuhnkuh muh ma wolacna se in wi kom fahsr ke innek suwohs ac ohsrihksrihk luhn Leum.

Ohiyac nuhke Fahsr ke Lain Suwohs se

Oasr fahk se mwet uh muhta fahk lah mwet ma tuhlac uh muhta fahsr raun. Ke pacl fototo somlah ah, saintist ke institut luhn Max Placnk nuhke Biological Cybernetics tesiyac fahk se inge. Elos eis mwet ma wi stuhti se inge nuhke sie innimac se ac kolyuck fihsrwacsr nuh selos: “Fahsr ke lain suwohs se.” Wacngihn mwe akucl kuh in liyeyuhk. Mwet ma tesiyuhk inge enenuh in orekmakihn na etuh lalos ke acn elos fahsr nuhke uh.

Kom nuhnkuh tuh fuhkah oraclah lalos uh?

Saintis ah orwaclah ke sahflahiyac ah lah, “Mwet uh elos fahsr raun ke wacngihn ma in sang kol yen elos e fahsr nuhkac uh.”4 Ke kihsensiyuhk uh orek tohkoh uh, kuhtuh sin mwet ma wi stuhti se inge fahk lah elos tiac kihlac kuh fahsr kuhruhlac finne kuhtuhsrihk. Sahyacn nuhnak fokoko lalos, ma etweyuhk ke GPS ahkkahlwemye lah elos fahsr raun apkuhran nuhke mita 20 ke raun sacn.

Efuh arlac upac nuh sesr kuht in fahsr suwohs? Kuhtuh mwet suk inge fahk lah kihlac srihsrihk ma tiac arlac yohk srihpac uh pa oruh uh. Kuhtuh mwet uh fahk lah kuht nohfohn oasr niyac se ma fokoko liki niyac se sahyac uh. Tuhsruhk ma muhta wacna sikyak uh pa kuht upackihn in fahsr suwohs na nuh met mweyen yohkwelihk tahfuhluo lasr kac lah piyac acn suwohs nuh met uh.5

Lah oacna mac se srihpac uh, pa na inge atacn mwet uh: fin wacngihn mwe ahkuhl, kuht e kihlac liki inek pwacye uh.

Som liki Inkacnek

Kuh tena usrnguhk ke ma na srihsrihk uh kuh in orwaclah ma na luhlahp in sikyak ke moul lasr uh?

Nga etuh ma se inge ke nga ekihn pilot ke sie pacl ah. Pacl nuhkwewa nga apkuhran nuhke acn in oai luhn aksohk uh, nga etuh lah inkaiyacn orekma luhk uh pa in kampare oruh in wacngihn suhtuhelac luhk in ai ke acn se ingacn tuh wo.

Kom kuh in puhla oacpacna ngwe ke kom kahsruhsr ke stosah soko uh. Eng, koluk luhn innek, tena wo luhn wil uh, tiac lohacng—in tiac pac muhlkuhnlah ke ohiyacn mwet kahsruhsr sahyac—nohfofhn kuh in pahtok kom lac liki innek soko kom oruh kom in kahsruhsr kac an. Fin kom tiac lohacng ke ma inge kuh in sahp koluk ohiyacn lwen lom an.6

Petsac
Sistosah puhtati nuh in kof ah

Ma se inge kuh in luhmweyuhk nuhke mahnosr.

Kuh pac in luhmweyuhk nuhke nguhnasr.

Inkaiyacn ma eklac ke moul in nguhn lasr uh—kwewa na wo ac koluk—sikyak kahkahsrihk, kais sie ke pacl. Oacna mwet ma wi oruh stuhti se ke Max Placnk ah, kuht tiac kuh in akihlen ke kuht fahsr liki innek pwacye uh. Kuh pac in yohk luhlahlfongi lasr muh kuht fahsr na suwohs. Tuhsruhk ma na pwacye uh pa ke wacngihn mwe akuhl in sang kol kuht uh, kuht kihlac liki innek na pwacye uh ac sahflahiyac ah kuht sun acn ma kuht tiac nuhnkuh muh kuht e sun.

Ma se inge pwacye sin mwet nuhkwewa. El oacyacpac pwacye nuh sin acn ac muhtuhnfacl luhlahp. Ma suhmuhslah uh sesseslah ke mwe srihkasrak.

Puk luhn Nuhnuhnkuh el fahk lah tukun Joshua el misac “oasr fil se tuhkuh … suc ma tiac etuh ke Leum, ac oacyacpac orekma ma el orwaclah luhn Israel uh.”7

Ke pacl na sa mwet uh pihlacsrwaclah Inkacnek pwacye uh ac muhtwacwacack in fahsr nuhke luhngse lalos sifacna finne orekma wolacna luhn inkuhsrao uh sikyak, ac itto luhn tuhlihk intin Israel uh liyeyuhk ke pacl lal Moses ac Joshua ah. Ac, tiac paht tohkoh elos fohlohkihn molin orekma lalos.

Kuhtuh pacl uh puhtatlac se inge sikyak tukun fihl ekahsr. Kuhtuh pacl uh sikyak na ke yac ekahsr tohkoh kuh finne mahlwem na ekahsr.8 Tuhsruhktuh kuht nohfohn na kuh in puhtatlac. Finne fuhkah fokokoiyacn moul in nguhn lasr uh, kuht muhta kihlac liki inek pwacye ke kuht moul in mwet uh. Pa inge pactuhn sac na e ke na pacl se lal Adam ah ne misenge.

Pa inge Pweng Wo uh

Tuhsruhktuh ma nuhkwewa tiac tuhlac. Siena liki mwet ma kihlac liki innek pwacye ma wi stuhti sac, oasr mwe akuhl ma kuht kuh in orekmakihn in nuhnuhnkuh innek lasr.

Ac meac mwe akuhl inge?

Pwacye na pwacye lah ma inge pa pruhe ac nuhnke ke ma suhmuhslah ac orekmakihn kuhfa kain se nuhke Fahsruh, Fahsr Tukuk. Kais sie lwen, kuht kuh in fototo nuhke tron luhn God ke puhsisacl ac pwacye. Kuht kuh in nuhnkuh loal ke orekma lasr ac ngwetlah nuhnkuh ke ma sikyak ke lwen lasrs inge—nuhnkuh ke kena ac luhngse lasr in fal nuhke luhngse lal. Fin kuht som liki innek pwacye, kuht siyuhk sin God in fohlohkihn kuht me, ac kuht kampare in wolac.

Petsac
Mwet Shepherd Wo El kol sip Nahtuhl

Pacl in sifacna ngwetwacng liye nuhnak ac puhla lasr el pacl wowo se in ahkwoyekuhltac sifacna. El imac in selnguhn se, acn se ma kuht kuh in weluhl Leum fahsr ac lutiyuck sel, ahkwoyeyuhklac, ac ahknwacsnwacsyeyuhklac ke kahs sihmlac ac fwackyuhk sin nguhn sin Pahpah Tuhmasr Inkuhsrao. Pacl se inge el pacl muhtahl se ma kuht esam olwelah kuht orwaclah in ukwe Kraist, ke kuht liye orekma lasr ac ahksuwohsye kuht nuhke mwe akuhl ma God el sang nuh sin tuhlihk nahtuhl.

Nuhnkuh ke ma se inge muh, fohlohkyak lom ke lwen nuhkwewa. Ke fuhfahsryuhsr lasr ekihn pilkrim uh ke innnek wolacna, kuht etuhlah fuhkah fihsrwacsriyac uh in puhtatlac kuh forlah liki ma pwacye uh. Tuhsruhk oacna ke kihtin kuhruhlac uh kuh in pwen kuhtlac liki inkacnek luhn Mwet in Molwelah uh, ma srihsrihk uh pac kuh in ahksuwohsye kuhlac in fohlohklac nuhke innek pwacye. Ke lohsr uh utyak nuhke moul lasr uh, oacna ke wacna muhta sikyak uh, fohlohkyak lasr ke lwen nuhkwewa uh ikucslah insiyacsr nuhke kahlwem luhn inkuhsrao, suc tohlohk nguhnasr, luhslah ma lohsr, sahngweng, ac tahfuh luo.

Small Rudders, Large Ships

Fin kuht suk, pwacyena lah “God el ac fah use [nuh sesr] etwacack sin Nguhn Muhtahl lal, aok, sin mwe mwe sang wolacna luhn Nguhn Muhtahl.”9 El ac luti kuht inkacnek pwacye ac kahsrwe kuht in fahssr kac pacl nuhwkewa kuht siyuhk uh.

Ma se inge, ke pwacye, enenuh orekma ma tiac tui lasr. Kuht tiacna kuh in muhta puhlakihn wo ke ma sikyak ke pacl somlah. Kuht enenuh eis tiac tui.

Kuht tiac kuh in ngwet na nuhke luhlahlfongi luhn mwet sahyac. Kuht enenuh in orwaclah ma lasr sifacna.

Kuht enenuh kahlwem luhn inkuhsrao ke lwen nuhkwewa.

Kuht enenuh “pacl in ahksasuc.”10 Pacl nuhke fohlohkyak.

“Kof fahsr uh” tiac kuh in “fohkfohk na”.11 In oruh nuhnak lasr ac orekma lasr in nwacsnwacs, kuht enenuh in fahsr na!

Tukun ma nuhkwewa, folohkonwack luhn wosasuc ac Alu uh tiac ma sikyak pacl se fanna na tari. Ma se inge ma fahsr na—lwen se ke pacl se, insiyac se ke pacl se.

Ke lwen uh som uh, moul lasr uh som pac. Sie mwet sihm el fihliyac angwe: “Lwen se el oacna in moul na fohn se. Kom muhtwacwacack oruh ma se fanna, tuh sahflahiyac ah siena ma kom oruh uh, puhlwacn in oruh ma se, tuh tiac sun acn sac. … Ke sahflahiyacn moul lom an, oasr lom fin facluh uh el oacpacna ngwe. Lusen moul lom an el eklac oacna moul lom ke lwen se fanna.”12

Kuh kom ke ekuhllah atacn moul lom an?

Ekuhllah atacn lwen lom an.

Kuh kom ke ekuhllah atacn lwen lom an?

Ekuhllah ao se inge.

Ekuhllah ma kom nuhnkuh uh, puhla, ac oruh ke pacl se na inge.

Ma kol oak srihksrihk se kuh in kol oak luhlahp soko.13

Simacn srihsrihk uh kuh in eklac lohm na luhlahp.

Fihtac srihsrihk uh kuh in eklac sahk na loeloes.

Minit ac ao ma kuht sislah wo pa muhsaheack moul se in wo uh. Kuh in mokle ma wo, sruhk kuhtyak liki sesuwohs, ac pwen kuht fohlohk nuhke innek in nuhnak muhnahs ac ahknwacsnwacs.

God luhn Muhtwacwacack Sasuc

Nga wi kom ac sang kuloh ke mwe sang wolacna se nuhke pacl wowo sasuc se inge, moul sasuc, ac finsrak sasuc.

Kuht sruhkwack puhsrwacsr in kaksakihn God kahsruhp ac nuhnak muhnahs se lasr inge. Tuh pwacyena lah El pa God luhn muhtwacwacack sasuc. Orekma Lal pa in kahsrwe kuht, tuhlihk Nahtuhl inge, in kuhtanglah fuhfahsryuhsr lasr nuhke moul ma pahtpaht.14

Kuht kuh in eklac ma luhn Kraist, tuh God el olwelah muh, “Pacl nuhkwewa mwet luhk uh auliyak uh nga e fah nuhnak muhnahs nuh selos”15 ac “tiac sifil esam ke ma inge.”16

Tamuhlwel ac tahmtahel, mwet kawuck sacohk, kuht nohfohn kihlac ke kais kuhtuh pacl.

Tuhsruhk kuht kuh in sifil fohlohk nuhke innnek pwacye. Kuht kuh in sokwack innek lasr ke lohsr ac ma upac ke moul se inge ac sokwack in fohlohk nuh yuin pahpah tuhmasr inkuhsrao fin kuht suk mwe ahkuhl muhtahl ma el use inge, eis mwe fwackyuhk, ac kampare nuhke fohlohkyak lwen nuhkwewa Pa inge ohiyac ma e oruh kuht in eklac nuhke mwet tuhma lutlut pwacye luhn Mwet in Molwelah sacohklacna lasr, Jisus Kraist.

Ke kuht oruh ohinge uh, God el engan sesr. “Leum elac fah … ahkinsewowoye kom ke acn suc Leum God lom El usot nuh sum. Leum el ac fahk orwekomlac in muhtahl oacna el.”17

Kuht e fah suk in fohlohkyak ke lwen nuhkwewa ac kalweni na in kampare in fahsr ke Inkacnek luhn Jisus Kraist pa pruhe luhk uh. Ke inen Jisus Kraist, amen.

Mwe Kahsruh

  1. Jisus el luti, “Nga pa inkacnek, pwacye, ac moul” (John 14:6). NIV First-Century Study Bible fahk muh: “Kalmacn petsac luhn inkacnek kuh innek ke Bible luhn Mwet Hibru pa liyacacng masap kuh mwe luti luhn God [liye Psalm 1:1; 16:11; 86:11]. Fahk se inge ma nuhke luhlahlfongi, mwe lutlut, kuh orekma. Ma sihmlac luhn Dead Sea Scrolls sifacn pahnglol tahl uh mwet ukwe ‘inkacnek,’ suc kalmeac pa elos ukwe inkacnek ma God el luhngse. Paul ac Mwet Kristiacn e met ah oacyacpac pahngluhlos sifacna ‘mwet ukwe Inkacnek Pwacye’ [liyeOrekma 24:14]” (ke “What the Bible Says about the Way, the Truth, and the Life,” Bible Gateway, biblegateway.com/topics/the-way-the-truth-and-the-life).

    Ke yac 1873 ah, puk se ma taituhl kac uh pa Didache sukokyak ke lohm in fihl puk luhn petriark ke Jerusalem fin acn Constantinople. Puhkantwen mwet lahlmwetmwet luhlahlfongi muh puk se inge sihmlac ac orekmakihnyuhk ke (AD 80–100). Didache muhtwacwacack ke kahs inge: “Oasr innek luo, sie nuhke moul ac sie nuhke misac, tuhsruhk yohk na upac sielacna luhn innek luo inge. Innek in moul pa inge: Ma se met, kom fah luhngse God se suc orekomlac uh; ahkluo, luhngse mwet tuhlan lom oacna ke kom luhngse kom uh” (Teaching of the Twelve Apostles, trans. Roswell D. Hitchcock ac Francis Brown [1884], 3).

    Mwe luti sahyac, oacna The Expositor’s Bible Commentary, luti lah “ke muhtwacwackiyacn luhn alu, elos suc luhlahlfongi kuh luhn Jisus ac eisacl ke Leum God lalos pahngpahng elos sifacna ‘Innek Pwacye’ [liye Acts 19:9, 23; 22:4; 24:14, 22]” (ed. Frank E. Gaebelein ac mwet sahyac [1981], 9:370).

  2. Liye Mosiah 2:17.

  3. Liye Doctrine and Covenants 88:63.

  4. “Walking in Circles,” Ohkohs 20, 2009, Max-Planck-Gesellschaft, mpg.de.

  5. “Fahsr raun,” mpg.de. Petsac se ten inge ahkkahlwemye GPS luhn mwet ahkosr ma wi stuhti se inge. Tolu seltahl fahsr ke lwen lullul se. Sie selos muhtwacwacack fahsr ke pacl se ma puhkuhnyeng uh afihnyac faht ah, tuh tukun minit 15 puhkuhnyeng ah wacngihnlac ac mwet se inge kuh in liye faht ah. Ahkihlen ke faht ah oasri uh, mwet se inge kuh in fahsr suwohs.

  6. Ke srikasrak ahsor se ke pacl kihlac ke srihpen degree luo suhtuhuh oruh passenger jet soko koluklac ke Mount Erebus fin acn Antarctica, oruh mwet 257 in misac, liye Dieter F. Uchtdorf, “A Matter of a Few Degrees,” Liahona, Mei 2008, 57–60.

  7. Mwet Nuhnuhnkuh 2:10.

  8. Tukun muhtwacta lal Kraist nuh Macrike ah, mwet ma auliyak na pwacye ke ma koluk lalos ah, pacptaislac, ac eis Nguhn Muhtahl. Met elos mwet fohs ac insefuhlwact, ac ingena “wacngihnlac fohs ac ahkuhkuhin inmahsrlowos, ac mwet nuhkwewa orekma wo nuh sin sie sin sie” (4 Nephi 1:2). Pacl in suwohs se inge fahlac ke lusen yac lofkoh na insefuhlwact muhtwacwacack in oruh mwet uh in forlah liki innek pwacye. Tuhsruhktuh, wacngihnlac luhn nguhn uh kuh in sikyak pihsrpihsr liki na. Yac singucul ma met liki, ke kol ahklamngaul luhn mwet nuhnuhnkuh ke Puk luhn Mormon ah, oasr “mihs ac engan luhlahp” inmahsrlon mwet ah. Tuhsruhk ke sripen insefuhlwact ma utyak nuhke insiyacn mempuhr ah, tukun na yac ahkosr na “puhkantwen ahkuhkuhin ke alu uh, ac oasr pac fohs inmahsrlon mwet uh, pwacnwacng oasr srah kahklah” (liye Helaman 3:32–4:1).

  9. Doctrine and Covenants 121:26.

  10. Orekma 3:19.

  11. Doctrine and Covenants 121:33.

  12. Michael Crichton, Jurassic Park (2015), 190.

  13. “Eis aok uh in ekihn mwe srihkasrak. Finne aok uh arulacna yohk ac pahtokyuhk ke eng na upac, kolyuhk aok inge ke wil na srihsrihk nuhke oacna sie acn ma piluht se ingacn ke som nuh we” (James 3:4; New International Version).

  14. Liye Moses 1:39.

  15. Mosiah 26:30.

  16. Doctrine and Covenants 58:42.

  17. Deuteronomy 28:8–9; liye pac fuhs 1–7.