Li musiq’ejil b’ihomal
Naq nakak’anjela laa paab’aal chirix li Qaawa’ ut lix wankilal lix tijonelil, taanimanq laa seeb’al chiroksinkil li musiq’ejil b’ihomal a’in naxk’e li Qaawa’.
B’antiox eere li ch’ina-usil b’ich a’an. Naq xaqxooko chixb’ichankil li b’ich, “B’antiox xaq aawe,” ke’chal wiib’ ink’oxlahom. Jun reheb’ a’an chirix li Profeet aj Jose Smith, li profeet re li k’ojlajik a’in. Lin rahom ut woxloq’ choq’ re naniman wulaj wulaj. Li xkab’ xink’ul naq xwil li wixaqil, eb’ lin rab’in, eb’ li wimam, ut eb’ lin xikin imam. Nawaj naq chejunelix raj injunkab’alex.
Junjunq po chaq, sa’ xraqik jun k’anjel re tiqib’aak sa’ li santil ochoch, xinye re li wixaqil, xWendy, “Nawoyb’eni naq eb’ li ixq neke’xtaw ru li musiq’ejil b’ihomal wan choq’ reheb’ sa’ li santil ochoch.” Ex komon ixq, rajlal nink’e reetal naq yookin chi k’oxlak cherix, jo’ wiib’ po chaq naq li xWendy ut laa’in wanko chaq aran Harmony, Pennsylvania.
A’an chaq xkab’ sut naq nokowulak aran. Sa’ li junjunq sut k’a’jo’ naq kitoch’e’ qach’ool naq koob’eek sa’ xb’een li santil ch’och’ a’an. Aran sa’ xweent Harmony laj Jwan aj Kub’sihom Ha’ kixk’ut rib’ chiru laj Jose Smith ut kixk’ojob’ wi’chik li Tijonelil re Aaron.
Aran eb’ li apostol aj Pedro, aj Santiago, ut aj Jwan ke’xk’ut rib’ re xk’ojob’ankil wi’chik li Tijonelil re Melkisedek.
Aran Harmony li xEmma Hale Smith kik’anjelak jo’ li xb’een aj tz’iib’ choq’ re laj Jose Smith, lix b’eelom, naq yoo chixjaltesinkil ru lix Hu laj Mormon.
Jo’kan ajwi’ aran Harmony laj Jose kixk’ul jun k’utb’esinb’il na’leb’ chirix li rajom li Qaawa’ choq’ re li xEmma. Li Qaawa’ kixye re li xEmma naq tixch’olob’eb’ li loq’laj hu, tixwaklesi xch’ool li Iglees, tixk’ul li Santil Musiq’ej, ut naq tixnumsi xhoonal “xtzolb’al naab’al.” Kiyehe’ ajwi’ re li xEmma naq “tixtz’eq chirix li k’a’aq re ru re li ruchich’och’ a’in, ut tixsik’ li k’a’ru re jun q’axal chaab’il wi’chik,” ut naq tixchap rib’ chiruheb’ lix sumwank rik’in li Dios. Li Qaawa’ kixraq li raatin rik’ineb’ li xninqal ru aatin a’in: “A’in lix yaab’ inkux choq’ reheb’ chixjunil.”1
Chixjunil li kik’ulman aran k’a’jo’ xnimal lix toch’om sa’ lee yu’am. Lix k’ojob’ankil wi’chik li tijonelil, ut lix na’leb’ li Qaawa’ choq’ re li xEmma, naru texxb’eresi ut texrosob’tesi chejunqalex. Jwal nawataw naq neketaw ru naq lix k’ojob’ankil wi’chik li tijonelil juntaq’eet x’aajelil ru reheb’ li ixq rik’in x’aajelil ru re yalaq ani li winq. Rik’in naq k’ojob’anb’il wi’chik li Tijonelil re Melkisedek, eb’ li ixq jo’eb’ ajwi’ li winq li neke’xpaab’eb’ lix sumwank naru te’xk’ul “chixjunil li musiqʼejil osobʼtesink re li iglees,”2 malaj sa’ jalan chik aatin, chixjunil li musiq’ejil b’ihomal xkawresi li Qaawa’ choq’ reheb’ li ralal xk’ajol.
Chixjunqaleb’ li ixq ut winq li neke’ok sa’ sumwank rik’in li Dios ut neke’xpaab’eb’ li sumwank a’an, ut li neke’tz’aqon chi k’ulub’ej sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil, naru te’xk’ul lix wankil li Dios. Eb’ li tiqib’anb’ileb’ sa’ li rochoch li Qaawa’ neke’xk’ul jun maatan re lix wankilal lix tijonelil li Dios sa’ xk’ab’a’ li sumwank okenaqeb’ wi’, rik’in ajwi’ jun maatan re nawom re xnawb’al chan ru roksinkil li wankilal a’an.
Teeto ajwi’ li choxa choq’ reheb’ li ixq li tiqib’anb’ileb’ rik’in lix wankilal li Dios li nachal rik’ineb’ lix sumwank re li tijonelil jo’ chanru naq teeto chiruheb’ li winq li neke’k’amok re li tijonelil. Nintz’aama naq li yaalil na’leb’ a’an taakanaaq chiru li raam li junjunq eere xb’aan naq nink’oxla naq a’an naru tixjal eeyu’am. Ex komon ixq, k’ulub’ex chiroksinkil chi anchal eech’ool lix wankil li Kolonel re xtenq’ankileb’ lee junkab’al ut li ani nekera.
Anajwan ut, maare nekeye eerib’, “Chaq’al ru li na’leb’ a’in, a’b’an chan tab’i’ ru tinb’aanu?” Chan ru tinwoksi lix wankil li Kolonel sa’ inyu’am?”
Ink’a’ teetaw chi tz’iib’anb’il chan ru xb’aanunkil sa’ junaq hu. Li Santil Musiq’ej a’anaq laj tzolol eere naq nekesik’ xtawb’al ru li naraj li Qaawa’ naq teenaw ut teeb’aanu. Li k’anjel a’in moko sa’ junpaat ta nak’ulman ut naru naq ch’a’aj, a’b’an a’an narak’ob’resi li qamusiq’. Ma wan k’a’ruhaq li chaab’il wi’chik chiru xyalb’al qaq’e qochb’een li Musiq’ej re xtawb’al ru lix wankilal li Dios—li wankilal re li tijonelil?
Li naru ninye eere, a’an naq roksinkil lix wankil li Dios sa’ lee yu’am naraj naq teeb’aanu ajwi’ li k’a’ru kixk’ut li Qaawa’ chiru li xEmma ut cheru laa’ex naq teeb’aanu.
Jo’kan naq nink’e eeb’oqb’al chixtzolb’al rik’in tijok li tasal 25 re li Tzol’leb’ ut Sumwank re xtawb’al li k’a’ru tixk’ut li Santil Musiq’ej cheru. Lix yalb’al eeq’e sa’ musiq’ejil tixk’am chaq eere sahil ch’oolejil naq nekenimob’resi, neketaw ru, ut nekeroksi li wankilal li xextiqib’aak wi’.
Jun raqal re li yalo’k-q’e a’in taaraj naq teekanab’ naab’al li k’a’ re ru re li ruchich’och’ a’in. Wan naq noko’aatinak, chi moko k’eek’o ta qach’ool chi tz’aqal, chirix xkanab’ankil chiqix li ruchich’och’ ut li wech’ok-ib’, li k’iila aaleek, ut li b’alaq’il na’leb’ wan. A’b’an re xb’aanunkil chi yaal naraj naq teetz’il rix chi us lee yu’am chi kok’ aj xsa’. Naq nekeb’aanu a’an, li Santil Musiq’ej texxmusiq’a chirix li k’a’ru ink’a’ chik na’ajman, li k’a’ru ink’a’ teetz’eq wi’ lee hoonal ut lee metz’ew.
Naq nekenajotb’resi eerib’ rik’in li k’a’ re ru re li ruchich’och’, li k’a’aq re ru li chanchan naq jwaj aajel ru choq’ eere anajwan, ink’a’ chik aajelaq ru. Tento naq wanq li k’a’ru ink’a’ chik tex’okenq wi’, us ta chanchan naq maak’a’ xmajelal. Naq neketikib’ ut nekexkanaak sa’ li k’anjel a’in chiru chixjunil lee yu’am re xq’axtesinkil eeyu’am choq’ re li Qaawa’, taasachq eech’ool rik’in lix jalajik lee rilob’aal, lee reek’ahom, ut lee musiq’ejil metz’ew.
Anajwan jun ch’ina tijom. Wankeb’ li neke’xsik’ xka’ch’inob’resinkil lee seeb’al chiroksinkil lix wankil li Dios. Wankeb’ li te’raj raj naq taawiib’anq eech’ool re taak’osq lee chaab’il musiq’ejil seeb’al jo’ ixq tiikeb’ chi paab’ank.
Relik chi yaal, laj xik’ ilonel ink’a’ naraj naq teetaw ru li sumwank xex’ok wi’ naq xk’ub’e eeha’, malaj li xnimal ru maatan re nawom ut wankilal ak xek’ul malaj toj teek’ul sa’ li santil ochoch—li rochoch li Qaawa’. Ut laj Satanas ink’a’ naraj naq teetaw ru naq rajlal sut naq nekexk’anjelak rik’in k’ulub’il ut nekexloq’onin sa’ li santil ochoch, nekex’el chaq aran chi tiqib’anb’il rik’in lix wankil li Dios ut chi “kʼeebʼilaq xtaqlankilebʼ ” lix anjel cherix.3
Laj Satanas ut aj taaqenel re rajlal neke’xyal xq’e re eeramb’al chiru xtawb’aleb’ ru li musiq’ejil maatan ak k’eeb’ileb’ malaj toj naru k’eeb’ilaqeb’ eere. Wan naq li ramleb’ a’an xmaak lix b’aanuhom jalan chik li kristiaan. Naraho’ inch’ool chixk’oxlankil naq junaq aj jolominel re li tijonelil maare kixkub’si eeloq’al malaj ink’a’ kixpaab’ lee raatin, malaj naq kexrahob’tesiik xb’aan lee b’eelom, lee yuwa’, malaj junaq lee ramiiw. Q’axal ra naweek’a chixk’oxlankil naq chi yalaq jo’q’e ink’a’ kexkanab’aak chi tz’aqonk, naq kex’eetz’uuk, malaj kiraqe’ aatin cherix chi ink’a’ tiik ru. Maak’a’ xna’ajeb’ li rahob’tesiik a’in sa’ li rawa’b’ejihom li Dios.
Sa’ junpak’al chik, jwal nasaho’ inch’ool naq nawab’i resileb’ laj jolominel re li tijonelil li neke’xsik’ chi anchaleb’ xch’ool lix tz’aqonikeb’ li xik sa’eb’ li ch’utam re teep ut re oqech. Waklesinb’il inch’ool xb’aan li junjunq b’eelomej li naxk’ut xyaalalil naq lix teneb’ankil sa’ li tijonelil q’axal aajel ru a’an rilb’al naq sa wan li rixaqil.4 Ninnima ru li winq li naroxloq’i lix seeb’al li rixaqil chixk’ulb’al li na’leb’ chi k’utb’esinb’il ut naril jo’ tz’aqal rochb’een sa’ xsumlajikeb’.
Naq jun winq naxtaw ru lix nimal ru ut lix wankilal jun ixq aj santil paab’anel li tiik chi paab’ank, li nasik’ok, ut li tiqib’anb’il, ma ch’a’aj xtawb’al ru naq naraj xaqliik rajlal sut naq na’ok li ixq a’an sa’ li kab’l wan wi’.
Chalen chaq xtiklajik, neke’osob’tesiik li ixq rik’in jun chaab’il reek’ob’aal xch’ooleb’—li seeb’al re xtz’ilb’al rix b’ar wan li us ut b’ar wan li ink’a’ us. Nimob’resinb’il chik li maatan a’in choq’ reheb’ li neke’ok sa’ ut neke’xpaab’eb’ li sumwank. Ut ka’ch’inob’resinb’il choq’ reheb’ li neke’xsik’ ru xtz’eqtaanankileb’ lix taqlahom li Dios.
Tento ajwi’ tinye naq ink’a’ yookin chixyeeb’al naq eb’ li winq ajwi’ moko tento ta te’xtz’il rix b’ar wan li us ut b’ar wan li ink’a’ us jo’ taqlanb’il xb’aan li Dios. A’b’an, ex inraarookil komon ixq, lee seeb’al laa’ex chixtz’ilb’al rix b’ar wan li yaal ut b’ar wan li b’alaq’, chi wank jo’ aj kolol rix li k’a’ru saq ru, q’axal aajel ru sa’ li kutan a’in. Ut aajel ru naq teetzoleb’ lee ras riitz’in chixb’aanunkil ajwi’. Chineerab’i chi us: wi nasachman sa’ li ruchich’och’ lix saq ruhil tiikilaleb’ li ixq, maajo’q’e chik taa’usaaq li ruchich’och’.
Laa’o aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan ink’a’ reho li ruchich’och’, reho b’an lix sumwank laj Israel. B’oqb’ilo chixkawresinkil jun tenamit choq’ re xkab’ xk’ulunik li Qaawa’.
Anajwan ut, tinch’olob’ junjunq chik li na’leb’ chirixeb’ li ixq ut li tijonelil. Naq nekexk’ojob’aak re k’anjelak sa’ junaq eeb’oqb’al rub’el xb’eresinkil li ani nak’amok re xlaawil li tijonelil—jo’ li obiisp malaj li awa’b’ej re oqech—k’eeb’il eere li wankilal re li tijonelil re xk’anjelankil li b’oqok a’an.
Jo’kan ajwi’, sa’ li santil ochoch, k’eeb’il eewankil chixk’anjelankileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel rajlal sut naq wankex aran. Li tiqib’aak sa’ li santil ochoch nekexxkawresi re xb’aanunkil.
Wi ak xextiqib’aak sa’ li santil ochoch a’b’an ink’a’ sumsuukex sa’ li hoonal a’in rik’in jun winq li nak’amok re li tijonelil ut anihaq naxye eere, “Ra naweek’a naq maak’a’ li tijonelil sa’ laa wochoch,” k’ehomaq reetal naq moko yaal ta li aatin a’an. Maare maak’a’ li ani nak’amok re li tijonelil sa’ lee rochoch, a’b’an ak xek’ul ut xex’ok sa’ santil sumwank rik’in li Dios sa’ li santil ochoch. Rik’ineb’ li sumwank a’an na’el chaq jun eetiqib’ankil rik’in lix wankilal lix tijonelil a’an sa’ eeb’een. Ut chijultiko’q eere, wi taakamq lee b’eelom, laa’ex texjolominq sa’ lee rochoch.
Jo’ jun jun ixq aj santil paab’anel li tiik chi paab’ank ut tiqib’anb’il rikin wankilal, nekex’aatinak ut nekexk’utuk rik’in wankilal li k’eeb’il xb’aan li Dios. Ma rik’in waklesink ch’oolej malaj rik’in seraq’ink, naqaj ru xyaab’ eekux chixk’utb’al lix tzol’leb’ li Kristo. Naqaj naq textz’aqonq sa’ li ch’utam re na’leb’ank sa’ lee junkab’al, lee teep, ut lee oqech. Lee tz’aqonik aajel ru ut maajo’q’e yal uutz’u’jinb’il!
Ex inraarookil komon ixq, lee wankilal taanimanq naq nekexk’anjelak chiruheb’ lee ras eeriitz’in. Li tijok, li kuyuk sa’, xtzolb’aleb’ li loq’laj hu, li k’anjelak sa’ li santil ochoch, ut resilal li junkab’al tixte rilob’aal li choxa cheru.
Nin’elajin eere naq teetzol rik’in tijok chixjunileb’ li yaal naru teetaw chirix lix wankilal li tijonelil. Naru teetikib’ a’an rik’in rilb’aleb’ ru li tasal 84 ut 107 re li Tzol’leb’ ut Sumwank. Eb’ li tasal a’an texxb’eresi rik’in xkomoneb’ li raqal. Eb’ li loq’laj hu ut lix k’utumeb’ li profeet, aj ilol na’leb’, ut aj k’utb’esinel re li kutan a’in nujenaqeb’ rik’ineb’ li yaal a’an. Naq naniman eenawom ut naq nekek’anjela eepaab’aal chirix li Qaawa’ ut lix wankilal lix tijonelil, taanimanq ajwi’ lee seeb’al chiroksinkil li musiq’ejil b’ihomal li naxq’axtesi li Qaawa’. Naq nekeb’aanu, teetaw naq nimaq chik lee seeb’al chixk’iresinkil jun li junelikil junkab’al li junajeb’ xch’ool, li tz’apb’ileb’ sa’ junajil sa’ lix santil ochoch li Qaawa’, ut li nujenaq rik’in li rahok choq’ re li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo.
Chixjunileb’ lix yalb’al qaq’e chirilb’al qib’ chiqib’il qib’, chixjultikankil li evangelio, chixtz’aqob’resinkileb’ ru laj santil paab’anel, ut chixkolb’aleb’ li kamenaq neke’xk’am rib’ sa’ li santil ochoch. Anajwan wankeb’ 166 chi santil ochoch, ut toj te’kab’lamanq xkomoneb’.
Jo’ ak nekenaw, li Santil Ochoch re Lago Salado, li Manzana re li Templo, ut li ch’och’ wan chixk’atq li jolomil kab’l re li Iglees te’ak’ob’resiiq sa’ jun k’anjel li taatiklaaq sa’ xraqik li chihab’ a’in. Li loq’laj santil ochoch a’in tento taak’uulamanq ut taak’uub’amanq re xwaklesinkileb’ xch’ool li tasal tenamit toj te’chalq, jo’ naq ak naxb’aanu choq’ re li tasal tenamit a’in.
Naq yoo chi k’iik li Iglees, te’kab’lamanq xkomoneb’ chik li santil ochoch re naq naab’aleb’ chik li junkab’al naru te’xk’ul li maatan q’axal nim naru xk’ulb’al, a’an li junelik yu’am.5 Laa’o naqil li santil ochoch jo’ li kab’l q’axal loq’ sa’ chixjunil li Iglees. Rajlal sut naq nayeeman resil jun ak’ santil ochoch li taakab’lamanq, a’an jun xnimal ru raqal re li resilal li qa’Iglees. Jo’ ak xqatzol sa’ li ewu a’in, aajel eeru ex ixq sa’ xk’anjel li santil ochoch, ut li santil ochoch a’an li na’ajej teek’ul wi’ lee musiq’ejil b’ihomal q’axal taqenaq.
Chex’ab’inq chi us ut rik’in oxloq’ naq tinye resil waqxaqib’ li ak’ santil ochoch. Wi tinye resil junaq li wan sa’ jun na’ajej nim xwankil choq’ eere, nink’oxla naq us yal teexulub’ eejolom rik’in tijok ut b’antioxink sa’ lee ch’ool. Nasaho’ qach’ool chixyeeb’al resil naq te’kab’lamanq li santil ochoch sa’eb’ li na’ajej a’in: Freetown, Sierra Leona; Orem, Utah; Port Moresby, Papua Nueva Guinea; Bentonville, Arkansas; Bacolod, Filipinas; McAllen, Texas; Cobán, Guatemala; ut Taylorsville, Utah. B’antiox eere, ex komon ixq. Naqab’antioxi lee k’ulb’al li na’leb’ a’in ut li oxloq’ xek’ut.
Anajwan ut, re xchoyb’al li waatin, nawaj raj xkanab’ankil jun li wosob’tesihom sa’ eeb’een, naq texruuq chixtawb’al ru lix wankilal li tijonelil li tiqib’anb’ilex wi’ ut naq teenima li wankilal a’an rik’in xk’anjelankil lee paab’aal chirixli Qaawa’ ut lix wankilal.
Ex raarookil komon ixq, rik’in xnimal li oxloq’ink ut li b’antioxink, ninye eere naq nekexinra. Sa’ tuulanil, ninch’olob’ naq yo’yo li Dios! Li Jesus a’an li Kristo. A’an a’in lix Iglees. Ninch’olob’ xyaalal a’in sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.