Μέσα από σύννεφο και ηλιόφως, Κύριε μείνε μαζί μου!

Από τη Ρέυνα Αμπούρτο

Δεύτερη Σύμβουλο στην Γενική Προεδρία της Ανακουφιστικής Εταιρείας

Καταθέτω μαρτυρία ότι «μέσα από σύννεφο και ηλιόφως» ο Κύριος θα μείνει μαζί μας, ότι «τα βάσανά μας [μπορούν] να καταπιωθούν στη χαρά για το Χριστό».

Ένας από τους αγαπημένους ύμνους μας εκφράζει την επίκληση: «Μέσα από σύννεφο και ηλιόφως, Κύριε μείνε μαζί μου!»¹ Βρισκόμουν κάποτε σε ένα αεροπλάνο όταν μας πλησίασε μία μεγάλη καταιγίδα. Κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο, είδα ένα παχύ στρώμα από σύννεφα κάτω από εμάς. Οι ακτίνες του ήλιου που έδυε αντανακλούσαν πάνω στα σύννεφα, κάνοντάς τα να ακτινοβολούν με έντονη λαμπρότητα. Σύντομα το αεροπλάνο κατέβηκε μέσα σε βαριά σύννεφα και ξαφνικά μας περιτύλιξε πηχτό σκοτάδι που μας τύφλωσε απόλυτα σε σύγκριση με το δυνατό φως που βιώναμε μόλις λίγα λεπτά νωρίτερα².

Ακτίνες ηλίου που δύει

Μαύρα σύννεφα

Μαύρα σύννεφα μπορούν επίσης να υπάρξουν στη ζωή μας, τα οποία μπορούν να μας τυφλώσουν από το φως του Θεού και ακόμα να μας κάνουν να αναρωτηθούμε αν εκείνο το φως υπάρχει ακόμα για μας. Κάποια από εκείνα τα σύννεφα είναι η κατάθλιψη, το άγχος και άλλης μορφής διανοητικής και συναισθηματικής δοκιμασίας. Μπορούν να διαστρεβλώσουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους, ακόμα και τον Θεό. Επηρεάζουν γυναίκες και άνδρες κάθε ηλικίας σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Κατά τον ίδιο τρόπο καταστροφικό είναι το απευαισθητοποιημένο σύννεφο του σκεπτικισμού, το οποίο μπορεί να επηρεάσει άλλους που δεν βίωσαν αυτές τις δυσκολίες. Όπως κάθε μέρος του σώματος, ο εγκέφαλος υπόκειται σε ασθένειες, τραυματισμούς και χημικές ανισορροπίες. Όταν ο νους μας υποφέρει, αρμόζει να επιζητήσουμε βοήθεια από τον Θεό, από τους γύρω μας και από επαγγελματίες γιατρούς και ειδικούς στη διανοητική υγεία.

«Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα –άρρενα και θήλεα– έχουν δημιουργηθεί κατά την εικόνα του Θεού. Ο κάθε άνθρωπος είναι ένας αγαπημένος γιος-πνεύμα ή κόρη-πνεύμα επουράνιων γονέων και… διαθέτει μία θεϊκή φύση και έναν θεϊκό προορισμό»³. Όπως οι Επουράνιοι Γονείς μας και ο Σωτήρας μας, έχουμε ένα υλικό σώμα⁴ και βιώνουμε συναισθήματα⁵.

Αγαπητές μου αδελφές, είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε θλίψη ή ανησυχία κάθε τόσο. Η θλίψη και ο θυμός είναι φυσιολογικά ανθρώπινα συναισθήματα⁶. Ωστόσο, αν είμαστε αδιάκοπα θλιμμένοι και αν ο πόνος μας παρεμποδίζει την ικανότητά μας να νιώσουμε την αγάπη του Επουράνιου Πατέρα μας και του Υιού Του και την επίδραση του Αγίου Πνεύματος, τότε πιθανόν να υποφέρουμε από κατάθλιψη, άγχος ή κάποια άλλη ψυχική πάθηση.

Η κόρη μου έγραψε κάποτε: «Υπήρξε ένας καιρός… [που] ήμουν εξαιρετικά θλιμμένη διαρκώς. Πάντοτε πίστευα ότι η θλίψη ήταν κάτι που θα έπρεπε να ντρεπόμαστε γι’ αυτό και ότι ήταν σημάδι αδυναμίας. Κρατούσα λοιπόν τη θλίψη μου για τον εαυτό μου… Αισθανόμουν εντελώς ανάξια»⁷.

Μία φίλη το περιέγραψε με αυτόν τον τρόπο: «Από πολύ μικρό παιδάκι ήμουν αντιμέτωπη με έναν αδιάκοπο πόλεμο με συναισθήματα απελπισίας, σκοτεινιάς, μοναξιάς και φόβου και της αίσθησης ότι ήμουν ελλιπής ή προβληματική. Έκανα τα πάντα για να κρύβω τον πόνο μου και να μην δίνω ποτέ την εντύπωση πως ήμουν κάτι άλλο εκτός από κάποια που ήταν ακμαία και δυνατή»⁸.

Αγαπητές μου φίλες, αυτό μπορεί να συμβεί στην καθεμία από εμάς – ιδιαίτερα όταν, πιστεύοντας στο σχέδιο της ευδαιμονίας, τοποθετούμε άχρηστα φορτία επάνω μας, νομίζοντας ότι πρέπει να είμαστε τέλειες τώρα. Τέτοιες σκέψεις μπορεί να μας κατακυριεύσουν. Η επίτευξη της τελειότητας είναι μία διαδικασία, η οποία θα διαρκέσει σε όλη τη θνητή ζωή μας και πέρα από αυτήν – και πραγματοποιείται μόνον μέσω της χάρης του Ιησού Χριστού⁹.

Σε αντίθεση, όταν μιλάμε ανοιχτά για τις συναισθηματικές δυσκολίες μας, παραδεχόμενοι ότι δεν είμαστε τέλειοι, δίνουμε την άδεια στους άλλους να αναφέρουν τους δικούς τους αγώνες. Μαζί συνειδητοποιούμε ότι υπάρχει ελπίδα και ότι δεν θα πρέπει να υποφέρουμε μόνοι μας¹⁰.

Ελπίδα στη Δευτέρα Παρουσία

Ως μαθητές του Ιησού Χριστού, έχουμε συνάψει μία διαθήκη με τον Θεό ότι «δεχ[όμαστε] να σηκών[ουμε] ο ένας τού άλλου τα βάρη» και «να πενθ[ούμε] με εκείνους που πενθούν»¹¹. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει να πληροφορούμαστε για τις ψυχικές ασθένειες, να βρίσκουμε πηγές που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτού του δύσκολου αγώνα και τελικά να φέρουμε τον εαυτό μας και άλλους στον Χριστό, ο οποίος είναι ο Μέγας Θεραπευτής¹². Ακόμα και αν δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτά που περνούν οι άλλοι, επιβεβαιώνοντας ότι ο πόνος τους είναι πραγματικός μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να βρεθεί κατανόηση και ίαση¹³.

Σε μερικές περιπτώσεις, η αιτία της κατάθλιψης ή του άγχους μπορεί να προσδιοριστεί, όμως άλλες φορές ίσως είναι πολύ πιο δύσκολο να την διακρίνουμε¹⁴. Ο εγκέφαλός μας μπορεί να υποφέρει εξαιτίας του στρες¹⁵ ή υπερβολικής κούρασης,¹⁶ πράγμα που μερικές φορές μπορεί να βελτιωθεί με προσαρμογές στη δίαιτά μας, τον ύπνο και με την άσκηση. Συχνά, μπορεί επίσης να χρειαστεί θεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή με την καθοδήγηση εκπαιδευμένων επαγγελματιών.

Αν η διανοητική ή η ψυχική ασθένεια παραμείνει χωρίς θεραπευτική αγωγή, μπορεί να οδηγήσει σε αυξανόμενη απομόνωση, παρεξηγήσεις, διάλυση σχέσεων, αυτοτραυματισμούς, ακόμα και αυτοκτονία. Αυτό το γνωρίζω από πρώτο χέρι, καθώς ο πατέρας μου αυτοκτόνησε πριν από πολλά χρόνια. Ο θάνατός του συγκλόνισε και ράγισε την καρδιά της οικογένειάς μου και τη δική μου. Χρειάστηκα χρόνια να δουλέψω μέσα μου τη θλίψη μου και μόνο πρόσφατα έμαθα ότι μιλώντας για την αυτοκτονία με τον σωστό τρόπο, βοηθά στην πρόληψή της και δεν την ενθαρρύνει¹⁷. Τώρα έχω μιλήσει ανοιχτά για το θάνατο του πατέρα μου με τα παιδιά μου και στάθηκα μάρτυρας της ίασης που μπορεί να δώσει ο Σωτήρας και στις δύο πλευρές του καταπετάσματος¹⁸.

Δυστυχώς, πολλοί οι οποίοι υποφέρουν από σοβαρή κατάθλιψη απομακρύνονται από τους συντρόφους τους Αγίους, γιατί θεωρούν ότι δεν ταιριάζουν σε κάποιο φανταστικό είδος χαρακτήρα. Μπορούμε να τους βοηθήσουμε να μάθουν και να νιώσουν ότι πραγματικά ανήκουν κοντά μας. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η κατάθλιψη δεν αποτελεί αποτέλεσμα αδυναμίας ούτε είναι συνήθως αποτέλεσμα αμαρτίας¹⁹. Η κατάθλιψη «ακμάζει όταν μένει κρυφή, αλλά συρρικνώνεται με την κατανόηση»²⁰. Μαζί μπορούμε να κατεδαφίσουμε τα σύννεφα της απομόνωσης και του στίγματος, ώστε το βάρος της ντροπής να ανυψωθεί και θαύματα ίασης να προκύψουν.

Στη διάρκεια της θνητής διακονίας Του, ο Ιησούς Χριστός θεράπευσε τον άρρωστο και τον ταλαιπωρημένο, όμως κάθε άτομο έπρεπε να ασκεί πίστη σε Εκείνον και να ενεργεί, για να λάβει την ίασή Του. Κάποιοι περπάτησαν μακρινές αποστάσεις, άλλοι άπλωσαν το χέρι τους να αγγίξουν το ένδυμά Του και άλλοι χρειάστηκε να μεταφερθούν ως Εκείνον, ώστε να ιαθούν²¹. Όταν πρόκειται για ίαση, δεν χρειαζόμαστε όλοι απελπισμένα Εκείνον; «Δεν είμαστε όλοι ζητιάνοι;»²²

Ας ακολουθήσουμε το μονοπάτι του Σωτήρος και ας αυξήσουμε τη συμπόνια μας, ας μειώσουμε την τάση να κρίνουμε και ας σταματήσουμε να είμαστε οι επιθεωρητές της πνευματικότητας των άλλων. Το να ακούμε με αγάπη είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε και πιθανόν να μπορέσουμε να βοηθήσουμε να μεταφερθούν ή να σηκωθούν τα βαριά σύννεφα που κάνουν να ασφυκτιούν τα αγαπημένα μας πρόσωπα και οι φίλοι²³, ώστε μέσα από την αγάπη μας να μπορέσουν ξανά να αισθανθούν το Άγιο Πνεύμα και να αντιληφθούν το φως το οποίο εκπέμπεται από τον Ιησού Χριστό.

Αν σας περιτριγυρίζει διαρκώς μία «καταχνιά σκότους»²⁴, στραφείτε στον Επουράνιο Πατέρα. Τίποτα από όσα έχετε βιώσει δεν μπορεί να αλλάξει την αιώνια αλήθεια ότι είστε το τέκνο Του και Εκείνος σας αγαπά²⁵. Θυμηθείτε ότι ο Χριστός είναι ο Σωτήρας και Λυτρωτής σας και ο Θεός είναι ο Πατέρας σας. Καταλαβαίνουν. Φανταστείτε Αυτούς κοντά σας, να ακούνε προσεκτικά και να προσφέρουν στήριξη²⁶. «[Αυτοί] θα σας παρηγορήσ[ουν] στα βάσανά σας»²⁷. Κάνετε ό,τι μπορείτε και εμπιστευθείτε την εξιλεωτική χάρη του Κυρίου.

Οι αγώνες σας δεν σας προσδιορίζουν, αλλά μπορούν να σας εξευγενίσουν²⁸. Εξαιτίας ενός «σκόλοπα στη σάρκα»²⁹, μπορεί να έχετε την ικανότητα να αισθάνεστε περισσότερη συμπόνια απέναντι στους άλλους. Όπως καθοδηγείστε από το Άγιο Πνεύμα, αναφέρετε την ιστορία σας, ώστε «να περιθάλπε[τε] τους αδύναμους, να ενισχύσε[τε] τα χέρια που κρέμονται κάτω, και να στερεώσε[τε] τα γόνατα που έχουν παραλύσει»³⁰.

Για εκείνες από εμάς που τώρα αγωνιζόμαστε ή στηρίζουμε κάποιον που αγωνίζεται, ας είμαστε πρόθυμες να ακολουθήσουμε τις εντολές του Θεού, ώστε να μπορούμε να έχουμε πάντοτε το Πνεύμα Του μαζί μας³¹. Ας κάνουμε τα «μικρά και απλά πράγματα»³² που θα μας δώσουν πνευματική δύναμη. Όπως είπε ο Πρόεδρος Ράσσελ Νέλσον: «Τίποτα δεν ανοίγει τους ουρανούς όσο ο συνδυασμός μεγάλης αγνότητας, ακριβούς υπακοής, ειλικρινούς αναζήτησης, καθημερινής σπουδής των λόγων του Χριστού μέσα από το Βιβλίο του Μόρμον και συστηματικής αφιέρωσης χρόνου για το έργο Ναού και Οικογενειακής Ιστορίας»³³.

Ο Σωτήρας θεραπεύει

Ας θυμόμαστε όλοι ότι ο Σωτήρας μας, Ιησούς Χριστός, «[έχει πάρει] επάνω του τις ατέλειές [μας], ώστε τα σπλάχνα του να γεμίσουν με έλεος, σύμφωνα με τη σάρκα, ώστε να μάθει… πώς να [μας] περιθάλπει σύμφωνα με τις ατέλειές [μας]»³⁴. Ήρθε «για να γιατρέψ[ει] τoύς συντετριμμένoυς στην καρδιά… για να παρηγoρήσ[ει] όλoυς αυτoύς πoυ πενθoύν… να τoυς δώσ[ει] ωραιότητα, αντί για στάχτη, λάδι ευφρoσύνης, αντί για πένθoς, στoλή αίνεσης, αντί τoύ πνεύματoς τής αδιαφoρίας»³⁵.

Η Δευτέρα Παρουσία

Καταθέτω μαρτυρία σε εσάς ότι «μέσα από σύννεφο και ηλιόφως» ο Κύριος θα μείνει μαζί μας, ότι τα «βάσαν[ά] [μας] [μπορούν] να καταπιωθ[ούν] από τη χαρά για το Χριστό»³⁶ και πως «με τη χάρη σωζόμαστε, ύστερα από όλα όσα μπορούμε να κάνουμε»³⁷. Καταθέτω μαρτυρία ότι ο Ιησούς Χριστός θα επιστρέψει στη γη «με θεραπεία στις φτερούγες του»³⁸. Τελικά «θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια [μας], και… δεν θα υπάρχει πλέον… πόνος»³⁹. Για όλους όσοι «[έλθουν] προς το Χριστό, και τελειοποιηθ[ούν] με αυτόν»⁴⁰ ο «ήλιoς σoυ δεν θα δύει πλέoν… επειδή, o Kύριoς θα είναι τo αιώνιo φως [μας], και oι ημέρες τoύ πένθoυς [μας] θα τελειώσoυν»⁴¹. Στο όνομα του Ιησού Χριστού, αμήν.

Σημειώσεις

1. “Abide with Me!” Hymns, αρ. 166.

2. Όταν βρισκόμασταν πάνω από τα σύννεφα δεν μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μία εικόνα για το σκοτάδι που απλωνόταν μόλις λίγα πόδια κάτω από εμάς και όταν τυλιχτήκαμε μέσα στο σκοτάδι από κάτω, ήταν δύσκολο να έχουμε μία εικόνα για την ακτινοβολία του ήλιου που έλαμπε μόλις λίγα πόδια από πάνω μας.

3. «Η οικογένεια: Μία επίσημη διακήρυξη προς όλο τον κόσμο», Λιαχόνα, Μάιος 2017, 145.

4. «Και το πνεύμα με το σώμα αποτελούν την ψυχή τού ανθρώπου» (Διδαχή και Διαθήκες 88:15). «Το σώμα σας είναι ο ναός για το πνεύμα σας. Και ο τρόπος που χρησιμοποιείτε το σώμα σας επηρεάζει το πνεύμα σας» (Ράσσελ Νέλσον, “Decisions for Eternity”, Λιαχόνα, Νοε 2013, 107).

5. Βλέπε, για παράδειγμα, Ησαΐας 65:19, Κατά Λουκάν 7:13, Νεφί Γ΄ 17:6-7, Μωυσή 7:28. Μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε και να αποτιμούμε τα συναισθήματά μας, θα μας βοηθήσει να τα χρησιμοποιούμε εποικοδομητικά για να γίνουμε περισσότερο σαν τον Σωτήρα μας, Ιησού Χριστό.

6. Βλέπε “Sadness and Depression”, kidshealth.org/en/kids/depression.html.

7. Ιστολόγιο αδελφής Ελένας Αμπούρτο, hermanaelenaaburto.blogspot.com/2015/08. Έγραψε επίσης:

   «Εκείνη η δοκιμασία μου έδωσε την ευκαιρία να ασκήσω αληθινά την πίστη μου στο σχέδιο της σωτηρίας. Διότι ήξερα ότι ο Επουράνιος Πατέρας μου με αγαπούσε και πως είχε ένα σχέδιο ακριβώς για μένα και ότι ο Χριστός καταλάβαινε ακριβώς τι περνούσα».

   «Ο Θεός δεν σε κάνει να ντρέπεσαι όταν σου λείπει κάποια δεξιότητα. Είναι ευτυχής να σε βοηθήσει να βελτιωθείς και να μετανοήσεις. Δεν περιμένει από εσένα να τα φτιάξεις όλα μονομιάς. Δεν χρειάζεται να το κάνετε αυτό μόνοι σας» (iwillhealthee.blogspot.com/2018/09).

8. Προσωπική αλληλογραφία. Έγραψε επίσης: «Το θεραπευτικό βάλσαμο της Εξιλέωσης του Σωτήρος μου υπήρξε η πιο μόνιμη πηγή ειρήνης και καταφύγιο σε όλο το ταξίδι μου. Όταν αισθάνομαι μόνη στον αγώνα μου, μου θυμίζει ότι Εκείνος έχει ήδη βιώσει ακριβώς αυτά που περνάω, για λογαριασμό μου… Υπάρχει τόση πολλή ελπίδα όταν ξέρω ότι το μελλοντικό τέλειο, ανεστημένο σώμα μου δεν θα ταλαιπωρείται από αυτά τα θνητά [βάσανα]».

9. Βλέπε Ράσσελ Νέλσον, “Perfection Pending”, Ensign, Νοε 1995, 86-88, Τζέφρυ Χόλλαντ, “Be Ye Therefore Perfect—Eventually”, Λιαχόνα, Νοε 2017, 40-42, J. Devn Cornish, “Am I Good Enough? Will I Make It?” Λιαχόνα, Νοε 2016, 32-34, Σεσίλ Σάμιουελσον, “What Does It Mean to Be Perfect?” New Era, Ιαν 2006, 10-13.

10. Είναι σημαντικό να μιλάμε για αυτά τα ζητήματα με τα παιδιά μας, την οικογένεια και τους φίλους, στο σπίτι μας, στους τομείς και στις κοινότητες.

11. Μωσία 18:8-9.

12. Βλέπε Ράσσελ Νέλσον, “Jesus Christ–the Master Healer”, Λιαχόνα, Νοε 2005, 85-88, Κάρολ Στήβενς, “The Master Healer”, Λιαχόνα, Νοε 2016, 9-12.

13. Αν ξέρουμε πώς να αναγνωρίζουμε σημεία και συμπτώματα στον εαυτό μας και στους άλλους, μπορεί να μας βοηθήσει. Μπορούμε επίσης να μάθουμε να εντοπίζουμε ανακριβή ή μη υγιή πρότυπα σκέψης και πώς να τα αντικαθιστούμε με περισσότερο ακριβή και υγιή.

14. Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να απορρέει από θετικές αλλαγές της ζωής –όπως η γέννηση ενός παιδιού ή μία νέα δουλειά– και μπορεί να προκύψει όταν τα πράγματα πάνε καλά στη ζωή ενός ατόμου.

15. Βλέπε “Understanding Stress”, Adjusting to Missionary Life (2013), 5-10.

16. Βλέπε Τζέφρυ Χόλλαντ, «Σαν σπασμένο σκεύος», Λιαχόνα, Νοε 2013, 40.

17. Βλέπε Ντέιλ Ρένλαντ, “Understanding Suicide” (βίντεο), ChurchofJesusChrist.org, “Talking about Suicide” (βίντεο), ChurchofJesusChrist.org, Kenishi Shimokawa, “Understanding Suicide: Warning Signs and Prevention”, Ensign, Οκτ 2016, 35-39.

18. «Η αρχή της ιάσεως απαιτεί πίστη σαν ένα παιδί στο αναντίρρητο γεγονός ότι ο Πατέρας στους Ουρανούς σάς αγαπά και έχει προσφέρει έναν τρόπο ιάσεως. Ο Υιός Του ο Αγαπητός, ο Ιησούς Χριστός, έδωσε τη ζωή Του, για να προσφέρει αυτήν την ίαση. Αλλά δεν υπάρχει μαγική λύση ούτε ένα απλό βάλσαμο που προσφέρει την ίαση ούτε υπάρχει εύκολος δρόμος προς την απόλυτη θεραπεία. Η θεραπεία απαιτεί βαθιά πίστη στον Ιησού Χριστό και στην απεριόριστη ικανότητά του να θεραπεύει» (Ρίτσαρντ Σκοτ, “To Heal the Shattering Consequences of Abuse”, Λιαχόνα, Μάιος 2008, 42). Όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, η τάση μας είναι να το διορθώσουμε. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να είμαστε αποκλειστικά εμείς που θα διορθώσουμε κάτι για τον εαυτό μας ή τους άλλους. Δεν χρειάζεται να τα κάνουμε όλα μόνοι μας. Σε περισσότερες από μία φορές στη ζωή μου, ανέτρεξα σε γιατρούς να με βοηθήσουν στην αντιμετώπιση δύσκολων καιρών.

19. Βλέπε Κατά Ιωάννην 9:1-7.

20. Τζέιν Κλέισον Τζόνσον, Silent Souls Weeping (2018), 197.

21. Βλέπε Κατά Ματθαίον 9:2-7, 20-22, 14:35-36, Κατά Μάρκον 1:40-42, 2:3-5, Νεφί Γ΄ 17:6-7.

22. Μωσία 4:19. Βλέπε, επίσης Τζέφρυ Χόλλαντ, «Δεν είμαστε όλοι ζητιάνοι;» Λιαχόνα, Νοε 2014, 40-42.

23. Βλέπε Προς Ρωμαίους 2:19, 13:12. Βλέπε, επίσης, Τζέφρυ Χόλλαντ, “Come unto Me” (Πνευματική συγκέντρωση Πανεπιστημίου Μπρίγκαμ Γιανγκ, 2 Μαρτίου 1997), speeches.byu.edu.

24. Νεφί Α΄ 8:23. Βλέπε, επίσης, Νεφί Α΄ 12:4, 17, Νεφί Γ΄ 8:22.

25. Βλέπε Ψαλμοί 82:6, Προς Ρωμαίους 8:16-18, Διδαχή και Διαθήκες 24:1, 76:24, Μωυσή 1:1-39.

26. Βλέπε Adjusting to Missionary Life, 20. Βλέπε, επίσης, Μιχαίας 7:8, Κατά Ματθαίον 4:16, Κατά Λουκάν 1:78-79, Κατά Ιωάννην 8:12.

27. Ιακώβ 3:1, βλέπε, επίσης, Προς Εφεσίους 5:8, Προς Κολοσσαείς 1:10-14, Μωσία 24:13-14, Άλμα 38:5. Διαβάστε την πατριαρχική ευλογία σας ή ζητήστε μία ευλογία ιεροσύνης, ώστε να μπορέσετε να ακούσετε και να θυμάστε πόσο πολύ σας αγαπά ο Επουράνιος Πατέρας και θέλει να σας ευλογεί.

28. Βλέπε Προς Κορινθίους Β΄ 4:16-18, Διδαχή και Διαθήκες 121:7-8, 33, 122:5-9.

29. Προς Κορινθίους Β΄ 12:7.

30. Διδαχή και Διαθήκες 81:5. Βλέπε, επίσης, Ησαΐας 35:3.

31. Βλέπε Μορόνι 4:3, Διδαχή και Διαθήκες 20:77.

32. Άλμα 37:6.

33. Ράσσελ Νέλσον, «Αποκάλυψη για την Εκκλησία, αποκάλυψη για τη ζωή μας», Λιαχόνα, Μάιος 2018, 95.

34. Άλμα 7:12. Βλέπε, επίσης, Ησαΐας 53:4, Νεφί Β΄ 9:21, Μωσία 14:4.

35. Ησαΐας 61:1-3. Βλέπε, επίσης, Κατά Λουκάν 4:18.

36. Άλμα 31:38. Βλέπε, επίσης, Άλμα 32:43, 33:23.

37. Νεφί Β΄ 25:23.

38. Μαλαχίας 4:2, Νεφί Γ΄ 25:2.

39. Αποκάλυψη 21:4.

40. Μορόνι 10:32.

41. Ησαΐας 60:20.