Ngaahi Folofolá
Ko ha Fakamatala Nounou ʻo Kau ki he Ko e Tohi ʻa Molomoná


Ko ha Fakamatala Nounou ʻo Kau ki he
Ko e Tohi ʻa Molomoná

Ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha lekooti toputapu ia ʻo e ngaahi kakai ʻi ʻAmelika ʻi he kuonga muʻá, pea naʻe tongitongi ia ʻi ha ngaahi peleti ukamea. ʻOku fakamatalaʻi ha faʻahinga peleti ukamea ʻe fā ʻi he tohí:

  1. Ko e Ngaahi Peleti ʻa Nīfaí, ʻa ia naʻe faʻahinga ʻe ua: ko e Ngaahi Peleti Īkí mo e Ngaahi Peleti Lalahí. Ko e ʻuluakí naʻe meimei fakatautautefito ia ki he ngaahi meʻa fakalaumālie mo e ngaahi ngāue mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfitá ka naʻe ʻi he ki muí ʻa e fakamatala ki he hisitōlia fakatuʻasino ʻo e kakai ʻoku fakamatala ki aí (1 Nīfai 9:2–4). Neongo iá, naʻe kamata mei he taimi ʻo Mōsaiá, mo e kau ʻi he ngaahi peleti lalahí ha ngaahi meʻa mahuʻinga fakalaumālie lahi.

  2. Ko e Ngaahi Peleti ʻa Molomoná, ʻa ia ʻoku tuʻu ʻi ai ha fakamatala fakanounou naʻe hiki ʻe Molomona mei he ngaahi Peleti Lalahi ʻa Nīfaí, mo ha ngaahi fakamatala lahi. ʻOku kau foki ʻi he ngaahi peleti ko ʻení hano hoko atu ʻo e hisitōlia naʻe hiki ʻe Molomoná mo ha ngaahi fakamatala kehe naʻe tānaki atu ki ai ʻe hono foha ko Molonaí.

  3. Ko e Ngaahi Peleti ʻa ʻEtá, ʻa ia ʻoku tuʻu ai ha hisitōlia ʻo e kau Sēletí. Naʻe fakanounouʻi ʻa e lekooti ko iá ʻe Molonai, ʻa ia naʻá ne fakahū ki ai ʻene ngaahi fakamatala pē ʻaʻana peá ne fakatahaʻi ʻa e ngaahi lekōtí mo e hisitōliá fakalūkufua ʻo ui ko e “Tohi ʻa ʻEtá.”

  4. Ko e Ngaahi Peleti ʻo e Palasá, ʻa ia naʻe ʻomi ʻe he kakai ʻo Līhaí mei Selūsalema ʻi he taʻu 600 K.M. Naʻe tuʻu ʻi ai ʻa e “ngaahi tohi ʻe nima ʻa Mōsesé, … Kae ʻumaʻā foki mo ha lekooti ʻo e kau Siú ʻo fai mei he kamataʻangá, … ʻo aʻu mai ki he kamataʻanga ʻo e pule ʻa Setikia, ko e tuʻi ʻo Siutá; Kae ʻumaʻā foki mo e ngaahi kikite ʻa e kau palōfita māʻoniʻoní” (1 Nīfai 5:11–13). ʻOku lahi ʻa e ngaahi lea naʻe toʻo mei he ngaahi peleti ko iá, ʻo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa ʻĪsaia mo e kau palōfita ʻi he tohi tapú mo e kau palōfita kehe ʻoku ʻikai ʻi he tohi tapú, ʻoku hā ʻi he Tohi ʻa Molomoná.

ʻOku kau ʻi he Tohi ʻa Molomoná ha ngaahi konga lalahi pe ngaahi vahevahe ʻe hongofulu mā nima, ʻa ia ʻoku ʻiloa, tuku kehe pē ʻa e taha, ko e ngaahi tohi, pea ko e tohi taki taha ʻoku tauhingoa kiate ia naʻe kau lahi ʻi hono hikí. Ko e ʻuluaki kongá (ʻa e ngaahi ʻuluaki tohi ʻe onó, ʻo ngata ʻia ʻAmenai) ko ha liliu ia mei he Ngaahi Peleti Iiki ʻa Nīfaí. ʻOku fakahū ʻi he vahaʻa ʻo e Tohi ʻa ʻAmenaí mo e Tohi ʻa Mōsaiá, ha konga ʻoku ui Ko e Ngaahi Lea ʻa Molomoná. ʻOku hanga ʻe he konga ko ʻení ʻo fakafehokotaki ʻa e lekooti naʻe tongitongi ʻi he Ngaahi Peleti Īkí mo e fakanounouʻi ʻe Molomona ʻo e Ngaahi Peleti Lalahí.

Ko e konga lōloa tahá, mei he Mōsaiá ki he Molomona, vahe 7, ko hano liliu ia ʻo hono fakanounouʻi ʻe Molomona ʻa e Ngaahi Peleti Lalahi ʻa Nīfaí. Ko e konga fakaʻosí, ʻo kamata mei he Molomona, vahe 8, ʻo aʻu ki hono ngataʻanga ʻo e tohí, naʻe tongitongi ia ʻe he foha ʻo Molomona ko Molonaí, ʻa ia naʻe hili ʻene fakaʻosi ʻa e lekooti ʻo e moʻui ʻa ʻene tamaí, peá ne hiki fakanounou ʻa e lekooti ʻo e kau Sēletí (ʻo hoko ko e Tohi ʻa ʻEtá), peá ne toki tānaki atu ki mui mo e ngaahi konga ko ia ʻoku ui ko e Tohi ʻa Molonaí.

ʻI he taʻu T.S. 421 nai pe ofi ki ai, naʻe hanga ʻe Molonai, ko e fakamuimui ʻo e kau palōfita tauhi hisitōlia ʻo e kau Nīfaí, ʻo fakamaʻu ʻa e lekooti toputapú ʻo fufuuʻi hake ia ki he ʻEikí, ke toki ʻomai ʻi he ngaahi ʻaho ki muí, ʻo hangē ko ia naʻe kikiteʻi ʻe he leʻo ʻo e ʻOtuá ʻi Heʻene kau palōfita ʻo e kuonga muʻá. ʻI he taʻu T.S. 1823, naʻe haʻu ʻa e Molonai pē ko iá, kuó ne hoko ko e tangata kuo toe tuʻu, ki he palōfita ko Siosefa Sāmitá, ʻo ne toki foaki ʻa e ngaahi peleti kuo tongitongí kiate ia.

Kau ki he pulusi ko ʻení: Kuo ʻi ai ha ngaahi fehālaaki siʻi ʻe niʻihi ʻi ha ngaahi fakalea ʻi he tohí, naʻe tauhi mai ʻi he ngaahi pulusi kuo hili ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he lea faka-Pilitāniá. ʻOku kau ʻi hono pulusi ko ʻení ʻa e ngaahi fakatonutonu ʻoku hā ngali feʻunga ke ngaohi ai ʻa e tohí ke hoa mo e ngaahi tohi naʻe ʻuluaki hiki ki muʻá mo e ngaahi ʻuluaki pulusi ʻo e tohí ʻa ia naʻe fakatonutonu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.