Kapitulo 21

Pagpalig-on sa mga Pamilya

Bantayi pag-ayo ang inyong kaugalingon ug ang inyong mga pamilya, ang inyong mga anak; ug atong paningkamutan ang pagbuhat og matarung.¹

Gikan sa Kinabuhi ni John Taylor

Niadtong 1 sa Pebrero 1885, si John Taylor kinabubut-ong nagtago aron sa paglikay sa pagpanggukod sa federal nga mga awtoridad. Bisan og siya naglaum nga kini nga pagpalayo makapakunhod sa pangdaug-daog nga nasinati sa Simbahan nianang higayona, siya usab nasayud nga ang iyang pagtago makapabulag kaniya gikan sa kadaghanan sa iyang pamilya sa nahibilin sa iyang yutan-ong kinabuhi. Bisan pa niana, sa kinatibuk-an niining higayona, siya nagpabilin gayud nga nagpakabana alang sa ilang pagkabutang. “Sultihi sila nga ako nahinumdom kanila kanunay,” siya misulti sa iyang pag-umangkong lalaki nga si Angus M. Cannon sa wala pa ang iyang kamatayon: Ako nahigugma sa tagsa-tagsa kanila ug dili gayud moundang sa pagpangamuyo sa Dios alang kanila.”²

Si Presidente Taylor usa ka mahigugmaon ug mahalaron nga bana ug amahan. Kabahin kaniya, ang iyang anak nga si Moses W. Taylor nga misulat sa mosunod: “Siya adunay dakong tinguha sa pagbutang sa iyang mga anak ubos sa impluwensya sa pamilya ug mihatag kanamo og mga dulaanan nga lugar . Bisan og siya kapin na sa setenta ka tuig ang edad siya moapil sa among mga dula. Siya mihimo og dako nga tapok sa balas alang sa mga gagmayng bata ug kon ako aduna may maanindot nga panahon sa akong kinabuhi kay sa akong pagkalot sa balas, ako wala makamatikod niini. …

“Ako wala gayud makadungog kaniya nga nakiglalis ni bisan kinsa sa iyang pamilya; ako wala gayud makadungog kaniya ug sa akong inahan nga naglalis o wala magkauyon sa atubangan sa mga bata. Kon maghisgot mahitungod sa among mga katungdanan sa simbahan, sa kanunay kini pinaagi sa espiritu sa tambag ug siya kanunay nga moingon, ‘Makapahimuot kanako kon kamo magmatinud-anon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.’ Siya gitamud pag-ayo sa iyang mga anak nga ang pagpahimuot kaniya ingon og mao ang ilang labing dakong tinguha.”³

Si Presidente Taylor mitudlo sa mga Santos sa kamahinungdanon sa pagpakita og maayong ehemplo sa mga ginikanan alang sa ilang mga anak. Ang iyang anak nga si Frank Y. Taylor sa makausa naghisgot sa dakong impluwensya alang sa maayo niana nga ehemplo sa iyang amahan diha sa iyang kinabuhi: “Kon ako maghunahuna sa mabinantayong pagmatuto nga akong naangkon, sa talagsaong ehemplo nga gipakita ngari kanako, sa akong kabatanon, ako mibati nga dili angay alang kanako ang pagbuhat sa dili matarung sa akong kinabuhi, tungod kay ako mibati nga ako adunay hingpit nga ehemplo nga pagasundon. Isip usa ka bata, bisan pa niana, ako natintal sama sa ubang mga batang lalaki, apan ang kinabuhi sa akong amahan nga walay kalapasan ug putli ug limpyo nga kon ang pagtintal moabut ngari kanako, ingon og ang akong amahan magbarug sa akong atubangan sa kahalangdon, sama sa usa ka monumento, ug ako dili makahimo og sayop diin ako gitintal sa paghimo. Ako mibati nga ako makahatag og kaguol ngadto kaniya, ug ako nasayud nga walay bisan unsa sa iyang kinabuhi nga akong kapasikaran sa paghimo og buhat nga dili madawat sa atong Amahan sa langit. Ako mibati, samtang ako naghunahuna sa iyang kinabuhi, O, ako buot magpakabuhi niana nga matang sa usa ka kinabuhi sa, aron ako mahimong usa ka kahayag diha sa kangitngit ngadto sa akong mga anak.”⁴

Mga Pagtulun-an ni John Taylor

Ang mga relasyon sa kaminyoon ug sa pamilya mahangturon.

Ang ebanghelyo nga atong gisangyaw mao ang walay katapusang ebanghelyo; moabut kini ngadto sa kahangturan nga nanglabay; kini ania karon ug kini naglugway ngadto sa kahangturan nga moabut, ug ang tanan nga sumpay niini mahangturon. Ang atong mga relasyon sa kaminyoon, pananglit, mahangturon. Adtoa ang mga relihiyon karong panahona ug kamo makahibalo nga ang panahon motapos sa ilang mga pakigsaad sa kaminyoon; sila walay ideya sa pagpadayon sa ilang mga relasyon human dinhi; sila dili motuo sa bisan unsa niana nga matang. Tinuod nga adunay usa ka matang sa natural nga baruganan sa mga tawo nga nag-aghat kanila sa paglaum nga kini mao; apan sila wala masayud bahin niini. Ang atong relihiyon nagbugkos sa mga lalaki ug sa mga babaye karon ug sa tanang kahangturan. Kini mao ang relihiyon nga gitudlo ni Jesus—kini adunay gahum sa pagbugkos dinhi sa yuta ug sa pagbugkos didto sa langit, ug kini adunay gahum sa pagpaluag dinhi sa yuta ug sa pagpaluag didto sa langit [tan-awa sa Mateo 16:19]. Kita nagtuo sa samang mga baruganan, ug kita naghandom, nga sa pagkabanhaw, atong makauban ang atong mga asawa ug ang atong mga anak nga gibugkos ngari kanato pinaagi sa gahum sa balaang priesthood, nga sila mahiusa uban kanato sa mga kalibutan nga walay katapusan.⁵

Ang ebanghelyo, sa dihang gihatag ug gisangyaw ngadto ni Adan human sa pagkapukan, pinaagi sa pag-ula ni Jesukristo, mipahimutang sa iyang kaugalingon sa usa ka katungdanan dili lamang nga makaangkon og kadaugan ibabaw sa kamatayon, apan sa iyang pagkab-ot ug sa pag-angkon sa mahangturong kinaiya, dili lamang yutan-on, apan langitnon usab nga kinabuhi, dili lamang yutan-on, apan usab sa langitnong dominyon; ug pinaagi sa balaod niana nga ebanghelyo siya makahimo (ug dili lamang siya, apan sa iyang tanang mga kaliwatan) sa pag-angkon, dili lamang ang iyang kinabuhi nga wala pa dinhi sa yuta, apan sa mas taas nga kahimayaan sa yuta ug didto sa mga langit, nga matagamtam unta niya kon wala pa siya mapukan; ang mga gahum ug mga panalangin nga nag-uban sa pag-ula nga diha na sa una ug labaw sa bisan unsang pagkatagamtam o mga kahigayunan nga iyang maangkon unta sa iyang kinabuhi nga wala pa dinhi sa yuta. Tungod niini, siya ug ang iyang kauban nahimong amahan ug inahan sa mga kinabuhi—mga kinabuhi nga temporal, mga kinabuhi nga espirituhanon, ug mga kinabuhi nga mahangturon, ug gibutang diha sa kahimtang nga mahimong mga Dios, oo, ang mga anak sa Dios, ug dili limitado ang gidaghanon ug gidak-on sa ilang dominyon; mga kalibutan nga walay katapusan.⁶

Unsa ang mas dalaygon ug makapahimuot kay sa niadtong putli, inosente, mahigugmaong pagbati nga gibutang sa Dios diha sa mga kasingkasing sa lalaki ug babaye, kinsa nagkahiusa subay sa balaod nga kaminyoon, uban sa gugma ug pagbati, putli sama sa gugma sa Dios, tungod kay kini nagagikan kaniya, ug ang iyang gasa: adunay mga lawas nga putli ug mahiyason, ug usa ka kaliwat, matahum, himsog, putli, inosente, ug walay hugaw: nagsalig sa usag usa, sila nagpuyo diha sa kahadlok sa Dios, nagtagamtam sa mga gasa sa kinaiyahan nga walay hugaw ug walay mansa sama sa napadpad nga snow, o sa kristal nga bul-og sa tubig. Apan sa unsa nga paagi nga kining pagkatagamtam mapalambo kon sila nakasabut sa ilang kapalaran, makasabut sa mga plano sa Dios, ug sa mamalandong sa usa ka mahangturong panag-uban sa laing kahimtang, usa ka sumpay uban niini nga kaliwat, nagsugod dinhi, sa paglahutay sa kahangturan, ug ang ilang tanang pagbugkos, mga relasyon, ug mga pagbati nalig-on.

Usa ka inahan mibati og dakong kalipay sa pagsud-ong sa iyang anak, ug nagtutok sa matahum nga porma sa bata; unsa kaha ka dako ang iyang kalipay sa pagpalandong niana nga bata nga mahiuban kaniya sa kahangturan. Ug kon kita nakasabut lamang sa atong pagkabutang, kini mao ang katuyoan sa atong pag-anhi sa kalibutan. Ug ang katuyoan sa gingharian sa Dios, nga akong gisulat, mao ang pagtukod pag-usab niining tanang balaan nga mga baruganan.⁷

Ang impluwensya sa mga ginikanan molungtad hangtud sa umaabot nga mga henerasyon.

Ang kinabuhi sa usa ka santos dili lamang usa ka personal nga pagpahingpit, kini usa usab ka bahin sa tibuok plano sa katubsanan sa yuta. Walay usa nga maluwas nga mag-inusara, pinaagi sa iyang kaugalingon, wala matabangi o wala motabang sa uban. Ang gibug-aton sa atong impluwensya mao ang alang sa maayo o dili maayo, mahimong usa ka tabang o kadaot ngadto sa tawhanong pagpasanay, ug samtang kita modawat sa mga responsibilidad, mohimo og mga panagbugkos, mosulod sa mga pakigsaad, makabaton og mga anak, pagpadaghan sa mga pamilya, mao usab ang gibug-aton sa atong impluwensya madugangan, nga kini molapad ug molig-on.⁸

Ang unang sugo nga gihatag ngadto sa tawo mao ang “Sumanay kamo, ug pagdaghan, ug pun-a ninyo ang yuta.” [Genesis 1:28.] Ug ingon nga ang tawo usa ka mahangturong binuhat, ug ang iyang tanang mga lihok adunay kalabutan sa kahangturan, gikinahanglan nga siya makasabut sa iyang pagkabutang pag-ayo, ug sa ingon makatuman sa katuyoan sa iyang pagkalalang: kay siya ug ang iyang kaliwat gitagana nga makapuyo sa kahangturan, kay siya dili lamang responsable sa iyang kaugalingong mga binuhatan, apan, sa usa ka dakong katuyoan, alang niadtong iyang mga anak; sa pagbansay sa ilang mga hunahuna, sa paghan-ay sa ilang mga moral, sa pagpakita kanila og husto nga ehemplo, ug sa pagtudlo kanila og husto nga mga baruganan, apan ilabi na sa pagpatunhay sa kaputli sa iyang kaugalingong lawas.

Ug ngano? Tungod kay kon siya moabuso sa iyang lawas ug maghugaw sa iyang kaugalingon siya wala lamang magdaot sa iyang kaugalingon apan sa iyang kauban o mga kauban, ug nag-dala og kaalautan sa iyang kaliwatan nga dili masukod, ….ug dili lamang kini karon, apan sa kahangturan. Tungod niini ang Ginoo mihatag og mga balaod nga naghan-ay sa kaminyoon, ug kaputli, sa labing higpit nga matang, ug naghatag og labing bugat nga silot niadtong kinsa sa nagkalain-laing panahon miabuso niining sagrado nga ordinansa… . Ug ngano? tungod kay ang tawo nahimong gawasnong tinugyanan sa iyang kaugalingong lawas, nga siya unta makahimaya sa iyang kaugalingon ug sa iyang kaliwatan, karon ug sa kahangturan, kon siya moabuso niana nga gahum, siya wala lamang makaapekto sa iyang kaugalingon, apan ang wala pa matawo nga mga lawas ug mga espiritu, naghugaw sa kalibutan, ug nagsugod sa mga butang sa bisyo, imoralidad, ug pagpalayo gikan sa Dios…. Apan kon gibuhat ang sugo sa Dios, kini makapahimutang sa mga butang diha sa usa ka maanindot nga kahimtang.⁹

Kon ako… mao ang pangulo sa usa ka pamilya, ako buot nga motudlo sa akong pamilya sa husto ug motudlo kanila sa mga baruganan sa hiyas, pagkabalaan, kaputli, dungog ug kaligdong, nga sila unta mahimong takus nga mga lungsuranon, ug nga sila unta mahimong makabarug sa atubangan sa Dios, nga kon sila ug ako mobiya na niining kalibutana, kita unta mahimong takus sa pagpakighimamat sa pinili sa Dios (kadtong iyang gipili gikan sa mga nasud sa yuta), ug sa mga Dios sa mahangturong kalibutan. Busa, matag buntag, isip pangulo sa akong pamilya, ako kinahanglang mopahinungod sa akong kaugalingon ug sa akong pamilya ngadto sa Dios.¹⁰

Kita kinahanglan nga maglikay sa dili mabination o dili maayo nga mga pulong ug mga lihok diha sa atong mga pamilya.

Kamo kinahanglan nga dili gayud mosulti og pulong o mohimo og usa ka buhat nga dili ninyo gustong sundon sa inyong mga anak. Ang ideya sa mga tawo kinsa nag-ingon nga nahadlok sa Dios, ug pipila kanila mga Elder sa Israel, nga naanad sa pagpamalikas, …usa ka kaulawan ug pakaulaw ngadto sa kahitasan, ug kini usahay himoon sa atubangan sa ilang mga pamilya, kini usa ka kaulawan. Ug dayon pipila ka mga tawo mohimo og mga pasumangil ug moingon nga sila walay maayong buot: Ako mobaligya niini nga walay bayad ug mohatag pa og dugang aron kini mawala. Ako magmabinantayon nga ang akong tanang mga lihok ug mga binuhatan matarung….

Kinahanglan natong tarungon sa pagtagad ang atong mga asawa. Siya usa ka mabangis nga tawo kinsa moabuso sa usa ka babaye… . Wala ba kamo makahimo og mga pakigsaad uban sa inyong mga asawa karon ug sa kahangturan? Oo, kamo nakahimo. Kamo dili ba ganahan, kon kamo makahuman ba niini nga kinabuhi, nga makasulti, Mary, Jane, Ann, o bisan unsa pa nga ngalan, ako wala gayud mosakit kanimo sa akong kinabuhi. Ug kon kamo mga asawa, kamo dili ba ganahan nga makasulti, Thomas, o William, ako wala gayud mopasakit kanimo sa akong tibuok kinabuhi. Ug, dayon, mogahin sa kahangturan nga magkauban.¹¹

Mga bana, nahigugma ba kamo sa inyong mga asawa ug nagtagad kanila sa husto, o nagtuo ba kamo sa inyong mga kaugalingon nga mga dagkong tawo kinsa adunay katungod sa pagpugos sa inyong kabubut-on diha kanila? …Kamo kinahanglang motagad kanila uban sa hingpit nga pagkamabination, uban sa kalooy ug pagkamainantuson, ug dili mabangis ug masuk-anon, o sa bisan unsang tinguha sa pagpakita sa inyong awtoridad. Dayon, kamo mga asawa, tagda ang inyong mga bana sa husto, ug paningkamot nga mohimo kanila nga malipayon ug komportable. Paninguha sa paghimo sa inyong mga panimalay nga usa ka tipik sa langit, ug paningkamot sa pagmahal sa maayo nga Espiritu sa Dios. Dayon kita isip mga ginikanan mobansay sa atong mga anak diha sa kahadlok sa Dios ug sa pagtudlo kanila sa mga balaod sa kinabuhi. Kon kamo mohimo, kita makabaton og kalinaw sa atong mga dughan, kalinaw sa atong mga pamilya, ug kalinaw sa atong mga palibot.¹²

Ayaw paggamit og dili mabination ug dili maayo nga mga pulong, ug ayaw pagtugot og bug-at nga mga pagbati nga mosulod sa inyong mga kasingkasing, o makasulod sa inyong mga pinuyanan. Paghigugmaay sa usag usa, ug pinaagi sa pagpaningkamot sa kaayohan sa usag usa, kana nga ang mga elemento nga makahatag og hiyas sa pundok sa pamilya, ug ang inyong mga anak makaambit sa samang pagbati, ug sila usab mosunod sa inyong maayong ehemplo, ug mopatunhay sa mga butang nga ilang nakat-unan sa panimalay.¹³

Kita kinahanglan gayud nga magtudlo ug magbansay sa mga baruganan sa pagkadiosnon diha sa atong mga pamilya.

Mga ginikanan, pagmatinud-anon; himoa nga ang inyong mga anak nga adunay pagsalig sa inyong pulong, aron nga kon ang amahan o inahan mosulti og bisan unsa, sila makaingon, “kon si papa o mama mosulti sa mao nga butang, ako nasayud nga kini matarung, tungod kay si papa o mama misulti niini, ug sila dili gayud mamakak o mosulti og usa ka bakak.” Mao kana ang matang sa pagbati nga buot natong ugmaron sa atong mga kaugalingon ug uban sa atong mga pamilya.

Ug pag-usab kita buot nga mahimong limpyo sa atong mga pagkatawo, sa atong mga balay ug sa tanan. Ug mga inahan, kamo kinahanglan nga mougmad diha sa inyong mga kasingkasing sa espiritu sa kalinaw; kamo kinahanglan nga mahimong sama sa mga anghel sa Dios, puno sa matag hiyas. Ug ang amahan kinahanglan nga motagad sa inahan sa husto. Siya aduna bay mga kahuyang? Oo. Ug mao usab ang bana… . Himoa ang inyong mga panimalay nga malipayon. Ug pakit-a ang inyong mga anak nga kamo nahigugma sa usag usa, nga sila magtubo sa samang pagbati, ug magiyahan gikan sa baruganan sa pagtahud sa ilang amahan ug inahan. Kini mao ang matang sa mga pagbati nga makapabayaw kanato.¹⁴

Nag-ampo ba kamo sa inyong pamilya? … Ug kon kamo naghimo, naghimo lang ba kamo sa unsay naandan nga buhaton, o kamo nagyukbo sa kaaghup ug uban sa kinasingkasing nga tinguha sa pagpangayo sa panalangin sa Dios diha kaninyo ug sa inyong panimalay? Kana mao paagi nga angay natong buhaton, ug sa pag-ugmad og usa ka espiritu sa debosyon ug pagsalig sa Dios, magpahinungod sa atong kaugalingon ngadto kaniya, ug mangayo sa iyang mga panalangin.¹⁵

Kita gisugo sa Ginoo sa pagpahimutang sa han-ay ang atong mga balay. Mga Apostoles, mga Presidente sa mga Stake ug mga Bishop, nahimo ba ninyo kini sa inyong kaugalingong mga balay? Nakita ba usab ninyo nga ang mga Santos naghimo sa ingon? Inyo bang giawhag ang mga tawo ubos sa inyong pagdumala nga hingpit nga gikinahanglan ang pagkaputli kon sila magtinguha sa panalangin ug panalipod sa Labing Halangdon? Ang mga lobo dili ingon niana nga magbantay uban sa dakong kaigmat ug matukubon nga kagutom sa usa ka panon sa karnero ug sa mga nati kay sa mga tawo sa inyong mga ward ug mga stake nga karon gibantayan niadtong kinsa andam sa paglaglag kanila. Nakahibalo ba kamo niini nga kakuyaw, ug nakaandam ba kamo sa pagbatok niini?

Mga ginikanan, kamo ba puno sa kamatinud-anon sa inyong mga kaugalingon ngadto sa matag baruganan sa pagkadiosnon, ug kamo ba naglibut sa inyong mga anak uban sa matag pag-amping aron sa pagpanalipod kanila gikan sa mga pagkamaliputon sa dautan? Nagtudlo ba kamo kanila nga ang kaputli sa lalaki ug babaye kinahanglan nga mahalon pag-ayo kay sa kinabuhi mismo? O gipasagdan ba ninyo sila sa ilang pagkawalay alamag ug pagkawalay kasinatian sa pagsagol sa bisan unsang katilingban nga ilang pilion, sa bisan unsang oras nga sayon alang kanila, ug mabantang ngadto sa mga laang sa mga limbongan ug sa mga dautan? Kini ang mga pangutana nga inyong pagatubagon alang sa inyong kaulawan ug kaalautan o sa inyong hingpit nga kalipay ug mahangturong kalipay. Hibaloi kini, nga ang Dios, sa paghatag kanato sa bililhon nga mga panalangin nga atong naangkon, nangayo gikan kanato sa angay nga iuli. Pinaagi sa pagdawat niini kita may mga obligasyon. Kon kini dili matuman, panghimaraut mosunod gayud.¹⁶

Mga ginikanan, atimana ang inyong mga anak sa husto; bansaya sila diha sa kahadlok sa Ginoo; sila ang labaw nga mahinungdanon nganha kaninyo kay sa daghang mga butang nga inyong gihatagan og pagtagad.

Ug kamo, mga anak, sunda ang inyong mga ginikanan; tahura ang inyong mga amahan ug mga inahan. Ang inyong mga inahan nagbantay kaninyo, ug ang inyong mga amahan nagtinguha sa inyong kaayohan, ug ang ilang mga kasingkasing ug mga pagbati ug mga pagmahal gitumong nganha kaninyo. Ayaw sila hatagi og kasakit pinaagi sa pagbiya gikan sa husto nga mga baruganan; apan lakaw diha sa mga dalan sa kinabuhi. Ug mga ginikanan, ug mga anak, mga bana ug mga asawa ug tanang mga katawhan, kahadloki ang Dios ug ibutang ang inyong pagsalig diha kaniya ug sunda ang mga baruganan sa inyong balaan nga relihiyon nga gipadayag sa Dios ngari kanato.¹⁷

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Panaghisgutan

Sa unsa nga paagi nga ang usa ka kahibalo sa mahangturong matang sa mga relasyon sa kaminyoon ug pamilya makaimpluwensya sa mga pagbati sa inyong panimalay? Sa unsa nga paagi nga kini nga kahibalo makatabang kaninyo nga mahimong usa ka maayo nga kapikas o sakop sa pamilya?
Unsa ang piho nga mahimo sa mga bana ug mga asawa nga makatabang kanila nga makasunod sa ilang mga pakigsaad sa kaminyoon?
Sa unsa nga mga paagi nga ang mga ginikanan makatudlo sa ilang mga anak sa mga baruganan nga gikinahanglan alang sa ilang kaluwasan? Sa unsa nga paagi nga ang mga ginikanan makatabang sa ilang mga anak kinsa masinupakon o nakahimo og seryoso nga mga sayop?
Basaha ang Mga Proverbio 3:5–6. Sa unsa nga paagi nga ang mga ginikanan ug ang mga apohan makaandam sa ilang mga kaugalingon sa pagpaminaw sa Espiritu aron sila makatambag sa ilang mga anak ug mga apo sa husto nga paagi? Sa unsa nga mga paagi nga ang Espiritu Santo nakatabang kaninyo sa paghimo og mga desisyon nga nakaimpluwensya sa inyong mga anak o mga apo alang sa maayo?
Unsa ang inyong nakat-unan gikan sa ehemplo sa inyong mga ginikanan?
Basaha o awita ang himno “Ako Anak sa Dios” (Mga Himno ug mga Awit sa mga Bata, no. 58 ). Sa unsa nga paagi nga ang pagkahibalo nga kitang tanan espiritu nga mga anak sa atong Amahan sa Langit makaapekto sa paagi sa atong pagtagad sa atong mga anak? Sa atong kapikas?
Si John Taylor mipasidaan batok sa dili maayong mga pulong o mga lihok diha sa atong mga pamilya. Sa unsa nga paagi nga kita makabantay batok niining mga butanga diha sa atong mga panimalay?
Ngano nga ang emosyonal o pisikal nga abuso sa kapikas o sa bata usa ka grabe nga sala diha sa mga mata sa Dios? Sa unsa nga paagi nga ang pang-abuso nga mga sitwasyon masulbad?
Sa unsa nga paagi nga kita makaugmad og pagbati sa gugma ug kalinaw diha sa atong mga panimalay? Unsa nga mga panalangin ang miabut sa inyong panimalay sa diha nga ang Espiritu sa Dios anaa? Sa unsa nga paagi nga kadtong kinsa wala magpuyo sa usa ka malinawon nga panimalay makakaplag og kalinaw sa ilang kaugalingong kinabuhi?

May Kalabutan nga mga Kasulatan: Salmo 127:3–5; Mateo 18:1–6; 3 Nephi 18:21; D&P 68:25–28; 93:40–43; 132:19–20