Seminelí
Luke 17:11–19


Luke 17:11–19

“Kuo Fakamoʻui Koe ʻE Hoʻo Tuí”

ʻĪmisi
Two leperous men kneeling before Christ. The men are extending their arms and beseeching the Lord to heal them. Christ, with His arm raised, stands before them. A crowd of several men are approaching from behind Christ.

Lolotonga e fononga ʻa Sīsū mei Kāleli ki Selusalemá, naʻá Ne fakamoʻui ha kau kilia ʻe toko hongofulu. Ko e toko taha pē ʻo kinautolu naʻe fakamoʻuí naʻe toe foki ʻo fakamālō kia Sīsuú. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke ongoʻi mo fakahaaʻi hoʻo houngaʻia ki he Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, mo e niʻihi kehé.

Ko hoʻo ngaahi ongo lolotonga fekauʻaki mo e loto-houngaʻiá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea “angamaheni ʻaki,” “taimi ʻe niʻihi,” pe “ʻikai ʻaupito,” ke ke fakafuofuaʻi ʻaki koe ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení:

  • ʻOku ou ongoʻi houngaʻia ʻi he Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, mo e niʻihi kehé.

  • ʻOku ou fakahā ʻeku ngaahi ongo ʻo e loto houngaʻiá.

  • ʻOku ʻi ai ‘a e lelei ʻi heʻeku moʻuí ʻi hono fakahaaʻi ʻa e loto-houngaʻiá.

ʻI he hoko atu hoʻo akó, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi e founga ʻe lava ke faitāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻi hono fakahaaʻi hoʻo loto-houngaʻiá.

Kiliá

  • Ko e hā hoʻo ʻilo fekauʻaki mo e mahaki ko e kiliá?

Ko e kiliá, ʻa ia naʻe angamaheni ange ke hoko ia ʻi he kuonga muʻá kae ʻikai ko e kuonga ní, ko ha mahaki kili ʻe lava ke iku ki he liliu fakaesinó mo e maté. ʻI he kuonga ʻo e Tohi Tapú, naʻe fakamavaheʻi ʻa e kakai naʻe kiliá mei he toenga ʻo e sōsaietí pea naʻe fie maʻu ke nau kalanga “Taʻemaʻa!” ke fakatokanga ki ha taha ʻoku fakaofi atu kiate kinautolu (vakai, Bible Dictionary, “ Leper,” “ Kilia ”).

  • Ko e hā nai ʻa e ngaahi ongo mo e aʻusia fakaʻaho ʻa ha tokotaha naʻe moʻua ʻi he mahaki kiliá ʻi he kuonga ʻo e Tohi Tapú?

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻe ala aʻusia ai ʻe he toʻu tupú ha ngaahi ongo tatau ʻi hotau kuongá ni?

Lau ʻa e Luke 17:11–14, ʻo fakakaukauloto fakalelei ki he meʻa naʻá ke laú. ʻE lava ke iku hono lau fakalelei, tokanga ki he ngaahi fakaikiikí, mo e fakakaukauloto ki he meʻa ʻokú ke laú ki ha ngaahi aʻusia mahuʻingamālie ange ʻi hono ako ʻa e ngaahi folofolá.Hili hono lau e ngaahi veesi ko ʻení, feinga ke tali ‘aki ‘a e lahi taha te ke ala lavá ‘i he ngaahi fehuʻi ʻe nima ka hokó fekauʻaki mo e ngaahi fakaikiiki ʻi he Luke 17:11–14 ‘o ‘ikai toe vakai ki he folofolá.

Lau fakalelei, ʻo tokanga ki he fakaikiikí

  1. Naʻe ofi fēfē nai ʻa e kau kiliá ki he Fakamoʻuí?

  2. Ko e hā naʻe kole ʻe he kau kiliá ki he Fakamoʻuí?

  3. Ko e hā ne folofola ange ‘e he Fakamoʻuí kiate kinautolú?

  4. Ko e toko fiha nai ʻo e kau kiliá naʻa nau maʻu ʻa e tui ke fai e meʻa naʻe kole ange ʻe he Fakamoʻuí?

  5. Ko e hā naʻe fai ʻe he kau kiliá ʻi he taimi naʻe fakamoʻui ai kinautolú?

Fakakaukauloto ki he meʻa naʻá ke laú

Fakakaukauloto angé ko e taha koe ʻo e kau kilia naʻe fakamaʻá.

  • Naʻe mei fēfē nai hano fakamoʻui koe mei he kiliá? Ko e hā e meʻa naʻá ke mei ongoʻí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe hoko ai e fakamoʻui ʻi he fakamatala ko ʻení “ʻi heʻenau ʻalú”? ( veesi 14).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa naʻá ke mei faí ʻi he taimi naʻá ke fakatokangaʻi ai kuo fakamaʻa koe ‘e he Fakamoʻuí mei he kiliá?

Lau fakalelei ʻa e Luke 17:15–19, ʻo hokohoko atu ke akoako fakakaukauloto ki he meʻa naʻá ke laú mo kumi e ngaahi fakaikiiki mahuʻingá.

  • Ko e hā ha ngaahi fakaikiiki mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku ngali mahuʻinga taha kiate koé?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo hono fakahaaʻi ʻo e loto-houngaʻiá mo e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke ne ʻomí?

  • Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei Heʻene tali ki he tokotaha naʻe foki maí?

ʻOku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ke tāpuekina kitautolu pea ‘okú Ne fai ia ʻi he ngaahi founga lahi. Naʻá Ne fekauʻi mai foki ʻa e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí mo tāpuakiʻi ʻEne fānaú ʻo fakafou ʻi he Fakamoʻuí. Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku tau ako mei he fakamatalá ni ko e taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu mei he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakamoʻui kitautolu.

Mahalo ʻe tokoni ke ʻilo kapau naʻe fakamoʻui ʻa e kau kiliá mei he kiliá, naʻe fie maʻu kinautolu, ʻi he malumalu ʻo e fono ʻa Mōsesé, ke fakahā kinautolu ki he taulaʻeikí kae lava ke fakahā ko kinautolú kuo nau maʻa pea foki ki honau ngaahi ʻapí mo e sōsaietí (vakai, Levitiko 14). ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe ʻikai foki mai ai ʻa e kau tangata ʻe toko hiva kehé ke fakamāloó. Naʻa nau fakahā ʻenau tui ki he Fakamoʻuí, naʻa nau talangofua, pea naʻe fakamoʻui kinautolu, ka naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí ki he tokotaha naʻe foki ʻo fakamāloó, ʻa ia ko ha Samēlia, kuo hanga ʻe heʻene tuí ʻo “fakamoʻui” ia ( Luke 17:19).

  • Ko e hā nai ʻa e faikehekehe ʻi hono fakamoʻui mei he kiliá mo hono fakamoʻui kitá?

  • Ko e hā naʻá ke ako mei he fakamatala ko ʻení ʻe lava ke ne uesia ho vā fetuʻutaki mo e Fakamoʻuí?

  • Naʻe kaunga fēfē ki hoʻo aʻusia fakaakó ʻa e laukonga fakaleleí, fakatokangaʻi e ngaahi fakaikiikí, mo e fakakaukauloto ki he ngaahi veesi ko ʻení?

Lau ʻa e ngaahi lea fakaepalōfita ko ʻení, ʻo fakakaukau ki he founga ʻoku ʻaonga ai e ngaahi akonaki ko ʻeni fekauʻaki mo e loto-houngaʻiá ki he tangata kilia ʻe tahá pea ki hoʻo moʻuí.Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni:

ʻĪmisi
Official portrait of President Thomas S. Monson, 2008.

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he tokoni ʻetau fakamāloó ke tau ʻiloʻi hotau ngaahi tāpuakí, ka ʻokú ne fakaava foki e ngaahi matapā ʻo e langí ʻo tau ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá.

(Thomas S. Monson, “Ko e Meʻa-foaki Fakalangi ʻo e Loto-houngaʻiá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 87)

Naʻe fakamamafaʻi ‘e Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e mahuʻinga ʻo e ongoʻi loto-houngaʻia ki he ʻEikí.  

Fili pē: Fie Ako Lahi Ange?

Luke 17:14 . ʻOku mahuʻinga nai ko e tangata kilia naʻe foki maí ko ha Samēlia?

Ko e kakai Samēliá ʻa kinautolu naʻa nau nofo ʻi Samēlia ʻa ia ko ʻenau “tui fakalotú naʻe tuifio ai ʻa e ngaahi tui mo e ngaahi founga ngāue ʻa e lotu faka-Siú mo e lotu fakahītení” (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Samēliá, Kakaí ”). Naʻe faʻa siolalo kia kinautolu ʻa e tokolahi taha ʻo e kau Siú. Fakakaukau ki he ʻuhinga naʻe pehē ai ʻe Luke ko e tangata kilia loto-houngaʻiá ko ha Samēliá. Ko e hā ʻoku fakalahi mai ʻe he fakamatala fakaikiiki ko ʻení ki heʻetau mahino ki he fakamatala ko ʻení? Ko e hā ha meʻa ‘okú ne akoʻi mai kiate koe ‘o kau ki he Fakamoʻuí?

ʻOku kehe fēfē ʻa e loto-houngaʻiá mei he lea fakamāloó?

Naʻe akoʻi ‘e Tēvita O. Makei ʻa e loto-houngaʻiá mo e loto-fakafetaʻí:

ʻĪmisi
Crop of portrait of President David O. McKay wearing a dark blue suit and seated in a chair with his hands are clasped.

ʻOku loloto ange ʻa e loto-houngaʻiá ʻi he loto-fakafetaʻí. Ko e loto-fakafetaʻí ko e kamataʻanga ia ʻo e loto-houngaʻiá. Ko e loto-houngaʻiá ko e kakato ia ʻo e loto-fakafetaʻí. ʻE lava ke hoko ʻa e loto-fakafetaʻí ko ha ngaahi lea pē. ʻOku fakahaaʻi ʻa e loto-houngaʻiá ʻi he ngaahi ngāué.

(David O. McKay, “The Meaning of Thanksgiving,” Improvement Era, Nov. 1964, 914)

ʻE lava fēfē ʻe he loto-houngaʻiá ʻo uesia ʻeku moʻuí?

ʻOku fakatātā ʻe he ngaahi vitiō ko ʻení ʻa e ola ʻo e loto-houngaʻiá.