Seminelí
ʻEfesō 6:10–24


ʻEfesō 6:10–24

“ʻAi Kiate Kimoutolu ʻa e Mahafu Tau Kotoa ʻo e ʻOtuá”

ʻĪmisi
Ko ha talavou ʻokú ne tui e teunga tau ʻo e kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú mo ha heletā mo ha pā.

ʻOku tau kau ki ha tau maʻá e ngaahi laumālie ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe ueʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Paula ke akoʻi fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo matuʻuaki e ngaahi ʻoho ʻa Sētané. ʻOku fakataumuʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e meʻa kuo ʻomi ʻe he ʻOtuá ke maluʻi koe mei he ngaahi kovi ʻo e māmaní, vakaiʻi hoʻo teuteu fakalaumālie lolotongá, pea faʻu ha palani ke fakaleleiʻi ai ho ngaahi maluʻi fakalaumālié.

ʻOku fakamālohi ʻa Sētane ʻi heʻene ngaahi founga ngāué

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e faikehekehe lahi taha ʻi he meʻa ʻokú ke aʻusia ʻi hoʻo kei taʻu hongofulu tupú pea mo e meʻa naʻe aʻusia ʻe hoʻo ongomātuʻá ʻi heʻena kei ʻi ho toʻú?

Lau ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili (1932–2017) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea kumi ha foʻi faikehekehe ʻe taha naʻá ne fakamamafaʻi:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2003.

Naʻe ʻikai fehangahangai hoʻomou tamaí ʻamoutolu mo e kui tangatá mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku mou fehangahangai maʻu pē mo iá. ʻOku mou moʻui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Kapau naʻe fie fakatupukovi hoʻomou tamaí, naʻe pau ke ʻalu ia ʻo fekumi ki ai. ʻIkai toe pehē ʻeni ia! Ko e ʻahó ni, ʻoku kumi kimoutolu ia ʻe he ʻahiʻahí! Manatuʻi muʻa ia! ʻOku fakaʻamu ʻa Sētane ke ne maʻu koe pea ʻoku “tuʻu ʻi he matapā ʻo e angahalá” [Mōsese 5:23]. Te mou fakafepakiʻi fēfē ʻene ngaahi founga fakamālohí?

(Robert D. Hales, “Tuʻu Maʻu ʻi he Ngaahi Potu Toputapú,” Liahona, Mē 2013, 48–49)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku ʻilo ai kitautolu ʻe he ʻahiʻahí he ʻahó ni kae ʻikai ko haʻatautolu ke fekumi ki ai?

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení, pe tohi hoʻo ngaahi talí ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke ʻahiʻahiʻi fakataautaha koe?

  • Ko e hā ʻokú ke fai ke fekumi ai ki he tokoni ʻa e ʻEikí ke matuʻuaki e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané? Ko e hā ha meʻa kuo ke fakahoko lelei? Ko e hā ʻe ala fiemaʻu ke ke fai ke ke fakalakalaka aí?

ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e founga te ke lava ai ʻo fekumi pea maʻu kakato ange ʻa e maluʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo moʻuí mei he ngaahi ʻohofi ʻa Sētané.

Ko e maluʻi ʻa e ʻEikí

Lau ‘a e ʻEfesō 6:10–13, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Paula naʻe tauʻi ʻe he Kāingalotú ʻi hono kuongá.

  • Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke mamata ki ai ʻi he meʻa naʻe tauʻi ʻe he Kāingalotu ʻi ʻEfesoó ʻi honau kuongá pea mo e meʻa ʻoku tau tauʻi he taimi ní?

  • Ko e hā ka finangalo ai e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke maluʻi kitautolu mei he koví? Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻa ko ‘ení fekauʻaki mo Kinauá?

  • Ko e hā naʻe fakaafeʻi ʻe Paula ʻa e kakai ʻEfesoó ke nau fai ke nau lava ai ʻo matuʻuaki e ngaahi kovi ko ʻení?

Mei he ʻEfesō 6:10–13, ʻoku tau ako ai kapau te tau ʻai ‘a e teunga tau kotoa ʻo e ʻOtuá, te tau lava ʻo matuʻuaki e koví.

Ko e teunga tau ʻo e ʻOtuá ko ha fakatātā pe fakataipe ia ʻo e maluʻi ʻoku ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi maʻatautolú. ʻI he tau ʻoku tau fehangahangai mo iá, ʻoku fakatefito hono fokotuʻutuʻu e mahafu tau ʻo e ʻOtuá maʻau pea mo e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻi hoʻo moʻuí. Ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e maluʻi fakalangi ko ʻení, mahalo te ke fie tā fakatatau e ʻīmisi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó pe paaki ia. Lekooti ʻi he fakatātaá hoʻo ngaahi tali ki he ʻekitivitī ko ʻení:

ʻĪmisi
Ko ha teunga tau kakato mo ha pā ʻa ha sōtia he kuonga muʻá ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e Teunga Tau ʻo e ʻOtuá. ʻOku ʻi ai ha fakamatala ke fakamatalaʻi ʻaki e ngaahi ʻelemēniti kehekehe ʻo e teunga taú. Fakatefito ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27: 15-18. “15 Ko ia, hiki hake homou lotó pea fiefia, pea nonoʻo homou kongalotó, pea ʻai kiate kimoutolu ʻa hoku teunga tau kakató, koeʻuhi ke mou lava ʻo kātakiʻi ʻa e ʻaho ʻo e koví, kuo mou ʻosi fai ʻa e meʻa kotoa pē, koeʻuhí ke mou lava ʻo tuʻu. 16 Ko ia, ke mou tutuʻu, kuo nonoʻo homou kongalotó ʻaki ʻa e moʻoní, kuo mou ʻai ʻa e sifa-fatafata ʻo e māʻoniʻoní, pe kuo mou topuvaʻe ʻaki ʻa e teuteu ʻo e ongoongolelei ʻo e melinó, ʻa ia naʻá ku fekau atu ʻa ʻeku kau ʻāngeló ke nau ʻoatu kiate kimoutolú; 17 Pea toʻo ʻa e pā ʻo e tuí ʻa ia te mou lava ʻo tāmateʻi ʻaki ʻa [e] ngaahi ngahau vela kotoa pē ʻa e tokotaha angakoví; 18 Pea ʻai mo e tatā ʻo e fakamoʻuí, pea mo e heletā ʻo hoku Laumālié, ʻa ia te u lilingi hifo kiate kimoutolu, pea mo ʻeku leá ʻa ia ʻoku ou fakahā kiate kimoutolú, pea ke mou loto-taha ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē te mou kole meiate aú, pea faivelenga kae ʻoua ke u haʻu, pea ʻe toʻo hake ʻa kimoutolu, he ko e potu ʻoku ou ʻi aí te mou ʻi ai mo kimoutolu foki. ʻĒmeni.”

Lau ʻa e ʻEfesō 6:14–18 ke ʻiloʻi ʻa e konga takitaha ʻo e teunga tau ʻa e ʻOtuá ChurchofJesusChrist.org. Hiki ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he konga takitaha ʻo e teunga taú ʻi hoʻo fakatātaá. Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e “topuvaʻé” (ʻEfesō 6:15) ki hono tui ha meʻa maluʻi ʻi he vaʻé.

Fakaloloto hoʻo mahino ki he ngaahi kongokonga ʻo e mahafu tau ʻo e ʻOtuá ʻaki hano fai e ʻekitivitī ko ʻení.

1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki ha konga ʻe taha pe lahi ange ʻo e teunga tau ʻa Kalaisí. Kapau ʻokú ke fiemaʻu tokoni, ʻoku ʻoatu ha sīpinga ʻi lalo ki he “nonoʻo ʻaki ʻa e moʻoní ʻa e kongalotó” (ʻEfesō 6:14). Kātaki ʻo fili ha taha ʻo e ngaahi konga kehe ʻo e mahafu taú ki he ʻekitivitī ko ʻení.

  1. Ko e hā e fakakaukau fakalaumālie naʻe fakafelāveʻi ʻe Paula ki he konga ko ʻeni ʻo e mahafu taú?

  2. Ko e hā ʻe lava ke fakafofongaʻi fakalaumālie ʻe he konga ʻo e sinó ʻoku maluʻi ʻe he mahafu taú?

  3. ʻOku tau tui fēfē ʻa e konga ko ʻeni ʻo e mahafu tau ʻa e ʻEikí ke maʻu ʻEne maluʻi mei he koví?

Ki he “nonoʻo ʻaki ʻa e moʻoní ʻa e kongalotó” (ʻEfesō 6:14), ʻe lava ke hoko ʻeni ko e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi ʻolungá: (1) moʻoní; (2) ʻokú ne fakafofongaʻi ʻetau angamaʻá pe moʻui maʻá; pea (3) te tau lava ʻo ako e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo ʻEne palani ʻo e fakamoʻuí ʻa ia te ne lava ʻo fakaʻaiʻai kitautolu ke tau moʻui angamaʻa.

Tui e teunga tau kakato ʻo e Fakamoʻuí

Naʻe fakamamafaʻi ʻe Paula mo e Fakamoʻuí ʻa hono tui e teunga tau kakato ʻo e ʻOtuá (vakai, ʻEfesō 6:11, 13; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:15).

2. Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻokú ke sio ki ai ʻi hono tui ha konga pē ʻo e teunga tau ʻa e ʻEikí? ʻOkú ke pehē ko e hā nai ʻoku finangalo ai e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke maluʻi kakato koé?

  • Ko e hā te ke fai ʻi he ʻaho takitaha ke tui kakato ange ʻa e mahafu tau ʻo e ʻOtuá ke maluʻi mei he ngaahi ʻahiʻahi ʻokú ke fehangahangai mo iá?

  • ʻOku hoko fēfē ʻa e tafoki ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke maʻu ha tokoni ʻi he founga ko ʻení ko hano fakahaaʻi hoʻo ʻofa mo e falala kiate Kinauá?

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ko e hā hono mahuʻinga ʻo e ngaahi konga ʻo e sinó ʻoku maluʻi ʻe he mahafu tau ʻa e Fakamoʻuí?

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Hāloti B. Lī (1899–1973):

ʻĪmisi
Laʻitā ʻo e Palesiteni ʻo e Siasí, Hāloti B. Lī.

ʻOku tau maʻu ʻa e ngaahi konga ʻe fā ʻo e sinó ʻa ia naʻe pehē ʻe he ʻAposetolo ko Paulá [ʻoku] vaivai taha ki he mālohi ʻo e fakapoʻulí. Ko e kongalotó, ʻokú ne fakataipe ʻa e angamaʻá mo e angatonú. Ko e mafú, ʻokú ne fakataipe ʻetau tōʻonga moʻuí. Ko hotau vaʻé, ʻa ʻetau ngaahi taumuʻa pe kaveinga ʻi he moʻuí pea ko hono fakaʻosí ko hotau ʻulú, ʻa ʻetau ngaahi fakakaukaú.

(Harold B. Lee, “Feet Shod with the Preparation of the Gospel of Peace,” Brigham Young University Speeches of the Year [Nov. 9, 1955], 2)

Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke tui ʻa e mahafu tau kotoa ʻo e ʻOtuá?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele (1926–2004) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale fakaʻosi ʻo ʻEletā Niila A. Mekisuele, 1992.

ʻOku malava ʻi hono siʻaki ʻo e tangata fakakakanó ʻa hono tui ʻo e teunga tau kakato ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ne ʻikai hao kakato kimuʻá! (vakai, ʻEfesō 6:11, 13).

(Neal A. Maxwell, “Plow in Hope,” Ensign, May 2001, 60)

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2004.

ʻOku ou saiʻia ke fakakaukau ki he mahafu tau fakalaumālie ko ʻení ʻo ʻikai ko ha konga ukamea ʻoku ngaohi ke feʻunga mo e sinó kae hangē ha sēini fefeká. ʻOku kau ʻi he sēini fefeká ha fanga kiʻi konga ukamea ʻoku fakamaʻu fakataha ke lava ʻa e tokotaha ʻokú ne fakaʻaongaʻí ʻo ngaue tauʻatāina ange kae ʻikai mole ʻa e maluʻí. ʻOku ou lea ʻaki ia he kuó u ʻilo ʻoku ʻikai ha meʻa maʻongoʻonga mo fakaofo ʻe taha te tau lava ʻo fai ke fakamahafu fakalaumālie kitautolu. ʻOku makatuʻunga ʻa e mālohi fakalaumālié ʻi he ngaahi ngāue iiki kehekehe ʻoku lalanga fakataha ʻi ha tupenu maluʻi fakalaumālie ʻokú ne maluʻi mo ʻaofi mei he kovi kotoa pē.

(M. Russell Ballard, “Be Strong in the Lord,” Ensign, July 2004, 8)

ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e teunga temipalé mo e mahafu tau ʻo e ʻOtuá?

Naʻe fakamatalaʻi ‘e ‘Eletā Kālosi E. ʻĒsei (1926–99) ‘o e Kau Pālesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú ‘o pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā ʻo Kālosi E. ʻĒsei

Ka neongo ia, ʻoku ʻi ai ha konga ʻe taha ʻo e mahafu taú ʻoku taau ke tau fakakaukau ki ai. Ko evalaloto makehe ia ʻoku ʻiloa ko e kāmeni fakatemipalé, pe kāmeni ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní, ʻa ia ʻoku tui ʻe he kau mēmipa ʻo Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní kuo ʻosi maʻu honau ʻenitaumeni fakatemipalé. ʻOku ʻi ai ha taumuʻa mahuʻinga ʻe tolu ʻo e kāmení, ‘i hono tui ‘i he ʻaho mo e pō: ko ha fakamanatu ia ʻo e ngaahi fuakava toputapu naʻe fai mo e ʻEikí ʻi Hono fale māʻoniʻoní, ko ha ʻaofi malu ki he sinó, pea mo ha fakaʻilonga ʻo e teunga taau ʻo e valá mo e moʻuí ʻa ia ʻoku totonu ke ne fakafōtunga e moʻui ʻa e kau muimui loto-fakatōkilalo kotoa pē ʻo Kalaisí.

(Carlos E. Asay, “The Temple Garment: ‘An Outward Expression of an Inward Commitment,’” Ensign, Aug. 1997, 20)