‘Inisititiuti
Lēsoni 11: Ko Hono Akoʻi e Palani ʻo e Fakamoʻuí (Konga 2)


11

Ko Hono Akoʻi e Palani ʻo e Fakamoʻuí (Konga 2)

Talateú

Naʻe ʻomai ʻe he palani ʻo e fakamoʻuí ha Fakamoʻui ke ne ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hinga ʻa ʻĀtamá. Te tau lava ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ke ikunaʻi ʻa e maté, angahalá, mo e mamahí. ʻIkai ngata ai, te tau toetuʻu pea ʻe foki ʻa e kau angatonú ki he ʻao ʻo e ʻOtuá pea hoko ʻo tatau mo Ia. ʻOku totonu ke mahino lelei ki he kau teuteu ngāue fakafaifekaú ʻa e tokāteline ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí mo mateuteu ke fakamatalaʻi mahinongofua ia pea mo fakamoʻoniʻi mālohi.

Tomuʻa Teuteu

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí

Kimuʻa pea fai ʻa e kalasí, hiki ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

“ ʻOku fakamatalaʻi ʻe he [Sione 3:16] ʻa e kakato ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí” (ʻEletā Pulusi R. Makongikī).

ʻI he taimi ʻe kamata ai ʻa e kalasí, kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Sione 3:16 mo fakakaukauʻi pe ʻoku founga fēfē hono “fakamatalaʻi” ʻe he veesi ko ʻení ʻa e “kakato ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí.”

Ka hili hano maʻu ʻe he kau akó ha kiʻi taimi ke lau mo fakalaulauloto aí, fakaafeʻi kinautolu ke nau fakamatalaʻi ʻoku fakamatalaʻi nounou ʻe he potufolofolá ni ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí. Ka fie maʻu, te ke lava ke lau kakato ʻa e fakamatala ki he Sione 3:16 naʻe fai ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

“Mahalo ko e foʻi veesi ʻiloa mo mālohi taha ʻeni ʻo e folofolá kuo faifaiangé pea leaʻaki. ʻOkú ne fakamatalaʻi nounou ʻa e kakato ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí, ʻo fakafekauʻaki ʻa e Tamaí, ʻAló, ʻene feilaulau fakaleleí, pea mo e tui kiate Ia ʻokú ne fakafōtunga ʻa e ngaahi ngāue toputapú, pea mo e hākeakiʻi taʻengata ki he kau angatonú” (Doctrinal New Testament Commentary, vōliume 3 [1965–73], 1:144).

ʻAi ke lau leʻolahi ʻe ha tokotaha ako e ʻuluaki palakalafi ʻi he konga “Ko e Fakaleleí” ʻi he peesi 58 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Te ke fakalea fēfē, ʻi ha foʻi sētesi pē taha, ʻa e ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ki he fānau takitaha ʻa e ʻOtuá? (ʻOku totonu ke kau ʻi he tali ʻa e kau akó ʻa e tokāteline naʻe ʻai ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ke tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá.)

  • Ko e hā ha ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá te tau foua kotoa? (Ko e ngaahi nunuʻa lalahí ko e [1] mate fakasinó, [2] angahalá mo e mate fakalaumālié [mavahe mei he ʻOtuá], mo e [3] faingataʻá mo e mamahí.)

Lolotonga e tali ʻa e kau akó, fakakaukau ke hiki ʻenau talí ʻi ha kōlomu he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi tohi ko e “Ngaahi Nunuʻa ʻo e Hingá.” Hili ia pea fokotuʻu ha kōlomu he toʻomataʻú ke ʻuluʻi tohi ʻaki e “Founga ʻoku ikunaʻi ai ʻe he Fakaleleí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá” (pe fakaʻaliʻali ʻa e tēpile ko ʻení ʻo ngāueʻaki ha founga ʻe taha):

Ngaahi Nunuʻa ʻo e Hingá

Founga ʻoku ikunaʻi ai ʻe he Fakaleleí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá

Mate Fakaesinó

1 Kolinitō 15:20–22

ʻAlamā 11:45–45

Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, 58, “Ko e Fakaleleí,” palakalafi 2

Angahalá mo e Mate Fakalaumālié

‘Alamā 34:8–9

T&F 19:15–19

Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, 58–59, “Ko e Fakaleleí,” palakalafi 3–5

Faingataʻá mo e Mamahí

ʻĪsaia 53:3-5

ʻAlamā 7:11–13

Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, 58–59, “Ko e Fakaleleí,” palakalafi 6

Vahetolu ʻa e kalasí, pea vahe ki he kulupú takitaha ke nau ako ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofola ʻi ha taha ʻo e ngaahi tuʻunga ʻe tolu he sātí. Kole ki he kau akó ke nau teuteu ke vahevahe ʻa e founga ʻoku tokoni ai e fakamatala ʻoku nau akó ki he founga hono ikunaʻi ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá. Talaange ki he kau akó ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi potufolofola ʻi he saati ko ʻení ha ngaahi potufolofola lahi ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke fakatātaaʻi ʻaki e tokāteline ʻo e Fakaleleí pea ʻoku totonu ke nau ako ha ngaahi potufolofola kehe ke fakaloloto e mahino ʻo e tokāteline ko ʻení. Ka hili hano ʻoange ha taimi feʻunga ke nau ako ai, fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi mei he ngaahi kulupú takitaha ke nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻa nau akó mo e founga ʻoku tokoni ai ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he Fakaleleí ʻo tāpuekina kitautolú.

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau hiki ai ha ngaahi sētesi ʻoku nau fakamatalaʻi nounou pe fakahaaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau fie akoʻi ki ha fiefanongo fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ka hili ha kiʻi taimi nounou, pea fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe mo e kalasí e meʻa ne nau hikí.

Fakaafeʻi ʻa e Laumālié ke tokoni ke ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni mo e mahuʻinga ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻaki hano huluʻi e foʻi vitiō “For God So Loved the World” (4:48). ʻAi ke kumi ʻe he kau akó ha ngaahi founga naʻe fakafōtunga ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne ʻofa ki he māmaní.

Fehuʻi ange ʻi he hili hono huluʻi ʻo e foʻi vitioó:

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne ʻofa ki he kakai kehé?

  • ʻOku founga fēfē hono tokoniʻi koe ʻe he foʻi vitioó ni ke ke fakahoungaʻi e ngāue ʻa e Fakamoʻuí mo Hono misiona fakaleleí?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vakai ki he meʻa ne nau tohi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa te nau fie akoʻi ki ha fiefanongo kau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOange ha toe kiʻi taimi lahi ange ke nau hiki ai ha ngaahi sētesi ʻokú ne fakamatalaʻi nounou e meʻa ʻoku nau tui ki aí mo lava ke fakamoʻoniʻi fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ka hili ha kiʻi taimi siʻi, pea vahe ʻa e kau akó ke nau hoa mo ha mēmipa ʻo e kalasí peá na fakatātaaʻi ha founga te na fakamoʻoniʻi ai ki ha fiefanongo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Ka hili hano maʻu ʻe he kau akó takitaha ha faingamālie ke fakatātaaʻi, fakaʻosi e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ʻaki hano fehuʻi ange:

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke toutou fai ʻe he kau faifekaú ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí kiate kinautolu ʻoku nau akoʻí? (Mahalo te ke fie fakamamafaʻi ko e taha ʻo e ngaahi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisi [vakai, Sione 15:26; 3 Nīfai 11:32]; ko ia, ko e taimi ʻoku tau fakamooniʻi ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he niʻihi kehé, ʻoku tau fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne fakapapauʻi ʻetau fakamoʻoní ʻi he loto ʻo kinautolu ʻoku tau akoʻí.)

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ki ha meʻa te nau ala fai ke fakalahi ai ʻenau fakahoungaʻi mo ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Fakapapauʻi ki he kau akó te nau mateuteu lelei ange ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi ʻaki hano fakaloloto ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

Ko Hotau Ikuʻanga Taʻengatá

ʻAi ke sio e kau akó ki he fakatātā ʻoku ʻi he puha “Palani ʻo e Fakamoʻuí” he peesi 61 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fuofua ako ʻa e fakatātaá pea toki tā haʻanau fakatātā ʻanautolu ʻo ʻoua ʻe toe sio ki he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. ʻE lava pē ke fōtunga kehe ʻenau fakatātaá, kehe pē ʻoku kau ai ʻa e ngaahi konga lalahi ʻo e palani ʻo e fakamouí. Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fie maʻu ʻa e kau faifekaú ke nau lava ʻo fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi ʻelemēniti ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí ʻaki ha ngaahi lea mahinongofua ki ha fiefanongo.

Kole ki he kau akó ke nau tuku ha kiʻi taimi ke lau ai ʻa e ngaahi kongá mo kumi ʻa e ngaahi tokāteline, ngaahi tefitoʻi moʻoni, mo e ngaahi fakakaukau ʻoku fie maʻu ke ʻilo ʻe he kau fiefanongó, ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e meʻa ʻoku ʻi he konga ʻe tolu ʻoku kei toe he lēsoni 2 ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (peesi 59–61. Fakaʻaliʻali e ngaahi hingoa ʻo e ʻū kongá he palakipoé ʻi he lolotonga e laukonga ʻa e kau akó:

Ko e hā ʻoku fie maʻu ke ʻilo ʻe ha fiefanongó?

Ko e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié

Ko e Toetuʻú, Fakamāú, mo e moʻui taʻe-faʻa-maté

Ngaahi puleʻanga ʻo e nāunaú

ʻE ala tokoni ke ako tahataha ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kongá pea vahevahe ʻa e ngaahi tokāteline, ngaahi tefitoʻi moʻoni, pe ngaahi fakakaukau te nau ʻiló kimuʻa pea nau toki hiki ʻo lau ʻa e konga hono hokó. Te ke ala fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne hiki e tali ʻa e kalasí ʻi lalo he ʻuluʻi tohi totonu he palakipoé. Fakakaukau ke ke kole ki he kau akó ke nau hiki tatau ʻa e sātí ʻi heʻenau tohinoa akó pea fakafonu ia ʻi hano aleaʻi ʻe he kalasí ʻa e konga takitaha.

ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ʻi hono ʻanalaiso ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau laú:

  • Ko e hā ha ola ʻo ʻetau ngaahi fili ʻi heni ʻi māmaní kiate kitautolu ʻi he hili ʻetau maté?

  • ʻE uesia fēfē heʻetau mahino ki he Fakamāú ʻetau ngaahi fili he taimi ní?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e konga takitaha ʻo ʻetau moʻuí (maama fakalaumālié, moʻui fakamatelié, mo e hili ʻa e maté)?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino mo faingofua ʻa e ngaahi foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he taimi ʻoku tau fakafeʻiloaki ai ia ki he niʻihi kehé?

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó ko e taha ʻo e ngaahi tokāteline mahuʻinga ʻo hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí ko e malava ko ia e fānau ʻa e ʻOtuá ke hoko ʻo tatau mo Iá. ʻOku ʻomai ʻe he mahino kiate kitautolu e Tamai Hēvaní ʻa e ʻamanaki lelei, te tau lava ke fakalakalaka mo maʻu ʻa e tāpuaki ʻo e hakeakiʻí tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, “Hakeakiʻí,” ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, peesi 66). Neongo te tau malava ʻi ha ʻaho ke hoko ʻo tatau mo e ʻOtuá, te tau kei hū maʻu pē kiate Ia. He ʻikai teitei liliu ʻe heʻetau fakalakalaká Hono tuʻunga ko ʻetau Tamaí mo hotau ʻOtuá ia. (Ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo e kaveingá ni, vakai ki he fakamatala ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí ʻoku ui ko e “Becoming Like God (Hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá)” ʻi he lds.org/topics.)

Vahevahe ʻa e kalasí ke nau tautau toko ua pea fakaafeʻi e hoa takitaha ke nau teuteu ke akoʻi ha taha kau ki he taumuʻa ʻo e moʻuí mo e meʻa ʻoku hoko kiate kitautolu ʻi he hili ʻetau maté. ʻOku totonu ke vakai ʻa e kau akó, ʻi he lolotonga ʻenau teuteú, ki he peesi 58–61 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí pe ko e peesi 10–15 ʻi he tohitufa ʻa e faifekaú Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí, kapau ʻoku maʻu. Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ha potufolofola ʻe taha pe lahi ange ʻi heʻenau faiakó. Toe poupouʻi foki ke nau ngāueʻaki e fakatātā ʻo e palani ʻo e fakamoʻui naʻa nau faʻú pe ko e fakatātā he peesi 61 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakamatalaʻi ange ʻoku totonu ke nounou mo mahino ʻenau faiakó pea fakaʻosi ʻaki ʻenau fakamoʻoní. ʻOange ha taimi feʻunga ki he ngaahi hoá ke nau teuteu ai ke faiako, hili ia pea fakaafeʻi ʻa e ngaahi hoá takitaha ke nau kau fakataha mo ha hoa kehe. Vahe ki ha hoa ʻe taha ke na akoʻi ha ongo tamaiki ako kehe.

Ko e taimi ʻe ʻosi ai ʻa e akoʻi fakahoá, ʻai e ngaahi kulupú ke nau aleaʻi ʻeni ʻiate kinautolu pē: Ko e hā naʻe ola lelei ʻi he faiakó? ʻE anga fēfē ha fakalakalaka ʻa e kau ako ne akoʻí?

Hili ia, pea fetongi ʻo tuku ki he kau ako naʻe akoʻí ke nau akoʻi e ngaahi hoa kehe ʻi he kau akó. Fakapapauʻi ʻoku ʻi ai ha taimi feʻunga ke nau maʻu ai ha fakamatala tokoni. Ka hili ʻe faiako ʻa e hoa takitaha, fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ha ngaahi ʻilo makehe mei heʻenau aʻusiá ki he toenga ʻo e kalasí.

Ka toe ha taimi, pea fakaʻosi ʻa e lēsoní ʻaki hano fai hoʻo fakamoʻoni ki he palani ʻo e fakamoʻuí, pe fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fai e meʻa tatau.

Ngaahi Fakaafe ke Ngāué

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení, pe toe lahi ange, ke ngāue ai mavahe mei he kalasí ke fakaloloto ʻenau mahino ki he palani ʻo e fakamoʻuí:

  • Akoako hono tā ʻo e fakatātā ʻi he peesi 61 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí pea fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi ʻelemēniti ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí, ʻo fakaʻaongaʻi ha potufolofola ke poupouʻi ʻa e ʻelemēniti takitaha.

  • Fakakaukauʻi pe ʻe anga fēfē haʻo akoʻi e palani ʻo e fakamoʻuí ke lava ʻo tokoniʻi ha taha naʻe toki maté ni ha mēmipa hono fāmilí pe taha naʻe ʻofa ai. Hiki ha kiʻi fakamatala nounou pe fokotuʻutuʻu hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • Ako ha lea fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mei ha malanga konifelenisi lahi. Fakahaaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he malangá te ne tokoniʻi koe ke mahino lelei ange ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Hiki ha lisi ʻo ha ngaahi founga ʻoku tāpuekina fakaʻaho ai koe ʻe he Fakaleleí.

  • Lotua ha faingamālie ke vahevahe ai e palani ʻo e fakamoʻuí mo ha taha ʻe lava ke tāpuekina ʻi ha mahino lelei ange e palani ʻa e Tamai Hēvaní. Hili ia peá ke akoʻi ʻi he tuí ʻa e tokāteline ko ʻení ke ne tāpuakiʻi ha moʻui ʻa ha taha.