‘Inisititiuti
Lēsoni 10: Ko Hono Akoʻi ʻo e Palani ʻo e Fakamoʻuí (Konga 1)


10

Ko Hono Akoʻi ʻo e Palani ʻo e Fakamoʻuí (Konga 1)

Talateú

Ko e palani ʻo e fakamoʻuí ko e palani ia ʻa e Tamai Hēvaní ki he fiefia ʻa ʻEne fānaú. ʻOku fakatefito ia ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo akoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e Fakaleleí. ʻOku toe tali foki ʻe he palani ʻa e Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi fehuʻi “Naʻá ku haʻú mei fē?,” “Ko e hā ʻeku taumuʻa ʻi he moʻuí?,” mo e “Teu ʻalu ki fē ʻi he hili ʻeku maté?” ʻOku totonu ke mahino lelei ki he kau teuteu ngāue fakafaifekaú ʻa e tokāteline ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí mo mateuteu ke fakamatalaʻi mahinongofua ia pea mo fakamoʻoniʻi mālohi.

Tomuʻa Teuteu

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Moʻui Kimuʻa ʻi he Māmaní: Ko e Taumuʻa mo e Palani ʻa e ʻOtuá Maʻatautolú

Fakakaukau ke ʻai ʻa e kalasí ke nau hivaʻi ʻa e himi “Fānau Au ʻa e ʻOtuá” ko ha konga ʻo e fakataha lotu he kamataʻangá. ʻAi ke vakaiʻi fakalongolongo ʻe he kau akó ʻa e veesi ʻuluaki ʻo e “Fānau Au ʻa e ʻOtuá,” ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní pea kole ange ke nau kumi ha faʻahinga tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he fakaleá.

Fānau au ʻa e ʻOtuá,

Kuó Ne fekau mai,

Ke u haʻu ki he māmaní

Mo e ongo mātuʻa:

Taki au, ʻeva mo au

Ke u ʻilo ʻa e halá.

Akoʻi au ke u fai lelei

Ke nofo mo Ia ha ʻaho.”

(“Fānau Au ʻa e ʻOtuá,” Ngaahi Himi, fika 193.)

Ka hili ha kiʻi taimi, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamatalaʻi ha ngaahi tokāteline pe ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga naʻa nau ʻilo ʻi he himí. Ka fie maʻu, pea mahalo te ke ala fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku tala ʻe he ngaahi fakalea ko ʻení fekauʻaki mo ʻetau moʻui kimuʻa pea tau toki omi ki māmaní?

  • Ko e hā ʻoku tala ʻe he fakalea ko ʻení fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻui ʻi heni he māmaní?

Talaange ki he kau akó, ʻi heʻenau hoko ko e kau faifekaú, te nau maʻu ʻa e faingamālie ke faiako fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻuí. ʻAi ha tokotaha ako pe toe tokolahi ange ke nau lau leʻolahi ʻa e ongo ʻuluaki palakalafi ʻo e konga ʻoku ui ko e “Moʻui ʻi he Maama Fakalaumālié: Ko e Taumuʻa mo e Palani ʻa e ʻOtuá Maʻatautolú” ʻi he peesi 54–55 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí.

Te ke toe lava foki ke vahevahe ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“Kuo teʻeki ke toe ʻi ai ha foʻi moʻoni kāfakafa kuo fakahā mai kiate kitautolu ʻi he fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ka ko e ʻiloʻi ʻo ʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumālié. ʻOku ʻikai ha toe siasi ʻokú ne ʻilo pe akoʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku fakahā mai pē ʻa e tokāteliné ʻi ha tuʻunga fakakongokonga lalahi, ka ko e ngaahi moʻoni mahuʻingá ʻoku feʻunga hono faʻa toutou fakamatalaʻi ʻi he ngaahi fakahaá ke fakamahino mai ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga” (Our Fatherʻs Plan [1984], 14).

Fehuʻi ange:

  • ʻE lava fēfē ʻe he ʻilo ki heʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumālié pea naʻa tau moʻui ai ko e fānau fakalaumālie ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ʻo tokoni ke ʻomi ha ʻuhinga lahi ange ki heʻetau moʻuí? (Te ke ala fili, ʻi he tali ʻa e kau akó, ke fakamamafaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko e taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ko e fānau kitautolu ʻa e Tamai Hēvaní, ʻoku tau maʻu ha ʻuhinga lahi ange ki heʻetau moʻui ʻi māmaní.)

Koeʻuhí ke tokoni ʻo fakaloloto ange e mahino ʻa e kau akó ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, huluʻi ʻa e foʻi vitiō ko e “God is Our Father” (3:05), pea ʻai ke fakafanongo e kau akó ki he ngaahi tāpuaki ʻoku fakamatalaʻi ʻe he kakai ʻi he foʻi vitioó.

Ka hili e mamata ʻa e kau akó ʻi he foʻi vitioó, fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki naʻe fakamatalaʻi ʻe he kakai ʻi he foʻi vitioó, naʻe maʻu mei heʻenau ʻiloʻi ko e fānau kinautolu ʻa e ʻOtuá?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he ʻiloʻi ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá ke ke maʻu ha ʻuhinga lahi ange ki hoʻo moʻuí?

ʻAi ha kau ako ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e ʻuluaki palakalafi ʻe fā he peesi 55 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakahinohinoʻi ʻa e kalasí ke nau kumi ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne akoʻi e taumuʻa ʻa e ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú pea mo e founga hono fakahoko ʻe he palani ʻo e fakamoʻuí ʻa e taumuʻa ko ʻiá. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā ʻoku fakataumuʻa ke fai ʻe he palani ʻa e ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú? (ʻI heʻenau ngaahi talí, ʻe ala fakakau ai ʻe he kau akó ʻa e tokāteline ʻoku ʻai ʻe he palani ʻo e fakamoʻuí ke lava e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻe-faʻamaté mo e moʻui taʻengatá. Kapau ʻoku fie maʻu ha fakamahino, te ke ala kumi ʻi he ngaahi fakaʻuhinga ʻo e moʻui taʻe-faʻamaté mo e hakeakiʻí ʻi he peesi 66–67 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakamamafaʻi ange ko e moʻui taʻengatá ko e faʻahinga moʻui ia ʻoku moʻui ai ʻa e ʻOtuá.)

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tokāteline ko ʻení, ʻai ke nau lau mo ako maʻuloto ʻa e Mōsese 1:39. Ka hili haʻanau maʻu ha kiʻi taimi ke ako maʻuloto mo akoako lau ai ʻa e potufolofola ko ʻení, fehuʻi ange:

  • ʻE ala tokoniʻi fēfē ʻa e kau fiefanongó ʻi he ngaahi fili ʻoku nau fai ʻi heʻenau moʻui fakaʻahó, ʻe hono akoʻi ange ko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ke fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá?

ʻOange ki he kau akó ha kiʻi taimi ke nau fakalaulauloto ai ki he fatongia ʻo e kau faifekaú ʻi hono tokoniʻi ʻo e Tamai Hēvaní ʻi Heʻene ngāue ke “fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39). Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo ha niʻihi kehe pe hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi heʻenau tohinoa akó.

Ko e Fakatupú mo Hotau Sino Fakamatelié

ʻAi ke lau leʻolahi ʻe ha tokotaha ako ʻa e konga ʻoku ui “Ko e Fakatupú” ʻi he peesi 55 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fakahinohinoʻi ʻa e kau akó ke nau kumi ki he mahuʻinga ʻo e Fakatupú ʻi he palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā ʻoku tau lau ai e fakatupu ʻo e māmaní ko ha konga mahuʻinga ʻo e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá? (Koeʻuhí ke tau fakalakalaka mo hoko ʻo tatau mo e ʻOtuá, kuo pau ke tau takitaha haʻu ki māmani ʻo maʻu ha sino pea mo siviʻi ʻi he lolotonga ʻo ha taimi ʻo e teuteú.)

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino ki he kau akó hono mahuʻinga e maʻu ha sino fakamatelié, fakaʻaliʻali mo lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení, ʻa ia naʻe fai ʻe Sisitā Sūsana W. Tena ʻi he lolotonga ʻene hoko ko e palesiteni lahi ʻo e Finemuí. ʻAi ke fekumi e kau akó ki he ʻuhinga naʻa tau fiefia kotoa ai ke maʻu ha sino fakamatelié.

ʻĪmisi
Susan W. Tanner

“Naʻa tau ʻilo ʻi he maama fakalaumālié ko e sinó ko ha konga ia ʻo e palani maʻongoʻonga ʻo e fiefia ʻa e ʻOtuá maʻatautolu. Hangē ko ʻene hā ʻi he fanongonongo ʻo e fāmilí: ʻI he maama fakalaumālié, naʻe ʻiloʻi ai mo hū ʻa e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine fakalaumālié ki he ʻOtua ko ʻenau Tamai Taʻengatá mo nau tali ʻa ʻEne palani ʻe tuʻunga ai ha lava ʻa ʻEne fānaú ʻo maʻu ha sino fakamāmani pea mo ha taukei ʻi he māmaní ke fakalakalaka hake ki he haohaoá mo ʻiloʻi fakapapau ʻa honau ikuʻanga fakalangi ʻi heʻenau tuʻu ko e ʻea hoko ki he moʻui taʻengatá. Ko hono moʻoní, naʻa tau “kalanga fakafiefiaʻ (Siope 38:7) ke hoko ko ha konga ʻo e palani ko ʻení.

“Ko e hā naʻa tau fuʻu fiefia aí? ʻOku mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi moʻoni taʻengata fekauʻaki mo hotau sinó. Naʻa tau ʻilo ko hotau sinó ʻe ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá. Naʻa tau ʻilo ʻe fakakofuʻi hotau laumālié ʻaki hotau sinó. Naʻe toe mahino foki kiate kitautolu ʻe moʻulaloa hotau sinó ki he mamahí, puké, ngaahi vaivaí, mo e ʻahiʻahí. Ka naʻa tau loto fiemālie, mo vēkeveke, ke tali ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení, koeʻuhí he naʻa tau ʻiloʻi ʻe toki makatuʻunga pē ʻi he laumālié mo e ʻelemēniti ʻoku ʻikai lava ke fakamavahevaheʻí haʻatau lava ke fakalakalaka ke tatau mo ʻetau Tamai Hēvaní (vakai, T&F 130:22) mo ʻmaʻu ʻe ia hono kakato ʻo e fiefiá’ (T&F 93:33)” (”The Sanctity of the Body,” Ensign pe Liahona, Nov. 2005, 13).

Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni naʻe mahino kiate kitautolu ʻi he maama fakalaumālié, naʻá ne ʻai ke tau fiefia ai ke haʻu ki he māmaní ʻo maʻu ha sino fakamatelie?

  • Ko e hā ne tau loto fiemālie ai mo vēkeveke ke omi ki māmani neongo naʻa tau ʻilo te tau ala fehangahangai mo ha ngaahi pole faingataʻa ʻi he moʻui fakamatelié?

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ai ki he fehuʻi ko ʻení: Te ke fakamatalaʻi fēfē ki ha fiefanongo ʻa e anga hono tokoniʻi kitautolu heʻetau aʻusia fakamatelié ke tau fakalakalaka ʻo tatau mo ʻetau Tamai Hēvaní? Kapau ʻoku kei toe ʻa e taimí, fakaafeʻi kinautolu ke nau ako ʻa e fakamoʻoni fakafolofola ʻi he puha Ako Folofolá ʻi lalo he “Ko e Fakatupú” ʻi he peesi 55 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Ka hili ha kiʻi taimi nounou pe lōloa ange, ʻai ke tafoki e kau akó ki ha taha ʻi honau tafaʻakí ʻo fakamatalaʻi ange ʻenau tali ki he fehuʻí.

Tauʻatāina ke Filí mo e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví

Hiki ʻa e ngaahi ʻuluʻi tohi ko ʻení he palakipoé:

Meʻa naʻe lava ke fai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he Ngoué

Meʻa naʻe ʻikai lava ke fai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he Ngoué

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ako ʻa e 2 Nīfai 2:22–25 mo e konga ʻo e “Tauʻatāina ke Filí mo e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví” ʻi he peesi 55 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. ʻI heʻenau laú, ʻai ha vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau ʻai ha lisi ʻo e ngaahi meʻa naʻe lava ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ke fai ʻi he Ngoue ko ʻĪtení (te na lava ʻo moʻui ʻo taʻengata ʻi ha tuʻunga haohaoa, naʻá na lava ke fakaʻaongaʻi ʻena tauʻatāina ke filí ke fai ha ngaahi fili). ʻAi ʻa e vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau ʻai ha lisi ʻo e ngaahi meʻa naʻe ʻikai lava ke fai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he Ngoue ko ʻĪtení (naʻe ʻikai ke na lava ʻo fakalakalaka pe aʻusia ʻa e fakafepakí, naʻe ʻikai ke na lava ʻo aʻusia ʻa e fiefiá pe loto mamahí pe mamahí, pe faingataʻaʻiá, naʻe ʻikai ke na lava ʻo faiangahala, naʻe ʻikai ke na lava ʻo foua ʻa e ngaahi mahakí pe faingataʻaʻiá, naʻe ʻikai ke na lava ʻo maʻu ha fānau). Hili ha kiʻi taimi nounou, kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. ʻI heʻenau talí, fakakaukau ke ke ʻai ha mēmipa ʻo e kalasí ke ne hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he ongo foʻi lea ko e mate fakasino mo e mate fakalaumālié ʻi he peesi 56 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Mahalo ʻe mahino ki he kau akó kotoa ʻoku ʻuhinga ʻa e mate fakasinó ki he mate ʻa e sino fakamatelié. Tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻoku ʻuhinga ʻa e mate fakalaumālié ki he mavahe mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. Ko e ongo maté ni fakatouʻosi ko e nunuʻa ia ʻo e Hinga ʻa ʻĀtamá. ʻOku toki fakafou pē ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí haʻatau lava ke ikunaʻi ʻa e ongo maté ni fakatouʻosi.

Te ke lava ʻo fakaloloto e mahino ʻa e kau akó ki he mahuʻinga ʻo e Hingá he palani ʻo e fakamoʻuí ʻaki haʻo fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972) mo ʻai ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia ki he kalasí:

ʻĪmisi
President Joseph Fielding Smith

“ ʻI he taimi naʻe kapusi ai ʻa ʻĀtama mei he Ngoue ko ʻĪtení, naʻe tuʻutuʻuni ʻe he ʻEikí ha tautea kiate ia. Kuo lau ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻa e tautea ko iá ko ha meʻa fakamanavahē. Ka naʻe ʻikai ke pehē ka ko ha tāpuaki ia. ʻOku ʻikai keu ʻilo ʻe au pe ʻe lava ʻo lau moʻoni ko ha tautea fūfūnaki.

“Koeʻuhí ke lava ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo maʻu ʻa e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, ʻoku mahuʻinga ke nau maʻu ha ngaahi sino ʻi he māmani ko ʻení, mo foua ʻa e ngaahi aʻusia mo e ako ʻoku toki maʻu pē ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe ʻosi folofola ʻa e Tamai Hēvaní ko ʻEne ngāué mo Hono nāunaú ke ʻfakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá’ [Mōsese 1:39]. Kapau he ʻikai ke ʻi ai ha moʻui fakamatelie, he ʻikai ke lava ʻo fakahoko ʻa e tāpuaki maʻongoʻongá ni. Ko ia, kuo ngaohi ha ngaahi māmani mo fakakakai ʻaki e fānau ʻa e ʻOtuá, pea kuo foaki kiate kinautolu ʻa e faingamālie ke foua ʻa e moʻui fakamatelié, kuo nau maʻu ʻa e meʻafoaki maʻongoʻonga ʻo e tauʻatāina ke filí. ʻOku nau fili ʻa e leleí pe ko e koví ʻi he meʻafoaki ko ʻení, pea ʻoku nau maʻu ai ha pale ʻoku taau ʻi ʻitāniti ka hoko maí. ʻOku tau ʻi heni ʻi he moʻui fakamatelié koeʻuhí ko e maumaufono ʻa ʻĀtamá. …

“Ne hoko mai ʻe hinga ʻa e tangatá ko ha tāpuaki fūfūnaki, pea ne hoko ia ko e founga ke fakahoko ai ʻe ngaahi tāumuʻa ʻa e ʻEikí ʻi he fakalakalaka ʻa e tangatá, kae ʻikai ko ha founga ke taʻofi ai kinautolu” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, vōliume 3 [1954–56], 1:113–14).

Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ʻoku taau ai ke lau e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví ko ha konga mahuʻinga e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá? (ʻOku ʻai ʻe he Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví e fānau fakalaumālie ʻa e ʻOtuá ke nau maʻu ha sino fakamatelie pea mo nau lava ai ke fakalakalaka ke hoko ʻo tatau mo Ia.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamanatu ʻa e puha “Akonaki Fekauʻaki mo e Hingá” ʻi he peesi 56 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Hili ia pea ʻai ʻa e kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e tokāteline ʻo e Hingá ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu ki he tokotaha ako ʻoku ʻi hono tafaʻakí.

Ko ʻEtau Moʻui ʻi he Māmaní

Huluʻi ʻa e foʻi vitiō “The Plan of Salvation” (4:30) pe ʻai ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni meia Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. ʻAi ke kumi ʻe he kau akó e ngaahi founga ʻoku fakatātaaʻi ai ʻe ha foʻi faiva konga tolu ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“ ʻE ala fakatatau e palani ʻo e huhuʻí, mo hono ngaahi konga ʻe tolú, ki ha faiva konga tolu. ʻOku ui ʻa e konga 1 ko e ʻMoʻui he Maama Fakalaumālié.’ ʻOku fakamatalaʻi ia ʻe he folofolá ko hotau ʻuluaki tuʻunga (vakai, Sute 1:6; ʻĒpalahame 3:26, 28). Konga 2, mei he ʻaloʻí ki he taimi ʻo e toetuʻú, ko e ‘Tuʻunga Hono Uá’ ia. Konga 3 ʻoku ui ia ko e ‘Moʻui ʻi he hili ʻo e Maté’ pe ‘Moʻui Taʻengatá.’

“ ʻI he moʻui fakamatelié ʻoku tau hoko ai ko ha kau faʻifaʻitaki (actors) ʻoku hū ki ha fale-faiva feʻungatonu mo hono toho ʻo e puipuí ki he konga uá. Naʻe ʻikai ke tau sio ʻi he konga 1. ʻOku lahi ha ngaahi konga mo ha fanga kiʻi konga iiki ʻo e faivá ʻoku fekauʻaki, ʻo faingataʻa ai ke tau ʻiloʻi pe ko hai ʻoku fekauʻaki mo ʻeé pea ko e hā ʻoku fekauʻaki mo e konga ko ʻeé, ko hai ʻa e kau heló pea ko hai ʻa e kau fakakiná. ʻOku toe fihi ange koeʻuhí he ʻoku ʻikai ko ha kau mamata ʻataʻatā pē kitautolu; ko e kau mēmipa kitautolu ʻo e kau faivá, ʻi he funga siteisí, ʻo kau kakato!

“Ko e konga ʻo e palani taʻengatá, ko hono ʻufiʻufi ʻe ha veili e manatu ki he konga 1 ʻo ʻetau moʻui he maama fakalaumālié. Koeʻuhí ne tau hū mai ki he moʻui fakamatelié ʻi he kamataʻanga ʻo e konga 2 ʻo ʻikai ke tau manatuʻi ʻa e konga 1, ʻoku ʻikai ha ofo ʻi he faingataʻa ke mahino e meʻa ʻoku hokó. …

“Kapau ʻokú ke ʻamanaki ke maʻu pē faingofuá mo e nongá pea mo fiefia ʻi he lolotonga ʻo e konga 2, kuo pau pē ke ke loto mamahi. ʻE siʻi ke mahino kiate koe ʻa e meʻa ʻoku hokó mo e ʻuhinga ʻoku tuku ai ke hoko pehē ʻa e ngaahi meʻá.

“Manatuʻi ʻeni! Ko e ʻotu lea ‘Pea te na moʻui fiefia ʻo lauikuongá’ ʻoku ʻikai teitei faʻu ia ki he konga hono uá. ʻOku kau ʻeni ia ʻi he konga tolú, ʻi he taimi ʻe ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi meʻa fakamisitelí kotoa mo fakatonutonu ʻa e meʻa kotoa pē. …

“ ʻOku ʻi ai ha fakalea kuo hiki ki he faiva leleí ni, ko e faiva ʻo e ngaahi kuongá. ʻOkú ne fakamatalaʻi, fakanounou, ʻa e meʻa naʻe hoko ʻi he konga 1—ʻa e moʻui he maama fakalaumālié. Neongo ʻoku ʻikai lahi hano fakaikiiki, ka ʻoku fakamahino ʻe he fakaleá hono taumuʻá kotoa, pea ʻoku feʻunga ʻa e konga ʻokú ne fakahaá ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí.

“Ko e fakalea ko iá, ʻa ia ʻoku ʻosi totonu ke ke ʻiloʻi, ko e folofolá—ʻa e ngaahi fakahaá. Lau kinautolu. Ako kinautolu. ʻOku nau talaatu pe ko e hā ʻa e tangatá, ʻa e ʻuhinga ‘ ʻoku tokanga ai [e ʻOtuá] kiate iá’, mo e ʻuhinga ʻoku ʻai ai ke tau kiʻi ‘māʻulalo siʻi ʻi he ngaahi ʻāngeló’ ka ʻoku ʻ[fakatatā] ʻaki ia ʻa e nāunāu mo e ongoongoleleí’ (Saame 8:4–5).

“ ʻOku tala ʻe he folofolá ʻa e moʻoní. Te ke lava ʻo ako mei ai ha meʻa feʻunga fekauʻaki mo e ngaahi konga ʻe tolú ke maʻu ha fakahinohino ʻi hoʻo moʻuí. ʻOku nau fakahā, ʻnaʻa mou ʻi he kamataʻangá foki mo e Tamaí; ko e meʻa ko ia ko e Laumālié, ʻio ko e Laumālie ʻo e moʻoní;

“Pea ko e moʻoní ʻa e ʻiloʻi ʻo e ngaahi meʻá ʻo hangē ko honau anga ʻoku ʻi aí, pea naʻa nau ʻi aí, pea te nau hoko ki aí’ (T&F 93:23–24)” (Boyd K. Packer, “The Play and the Plan” [Church Educational System fireside, May 7, 1995], 2–3; si.lds.org).

Ka hili ia peá ke fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakafōtunga ai ʻe ha faiva konga tolu ha ngaahi ʻelemēniti ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí?

  • Fakatatau ki he talanoa fakatātā ko ʻení, ko e hā ʻoku faingataʻa ai ke mahino ki ha kakai tokolahi ʻa e taumuʻa ʻo e moʻui ʻi māmaní?

  • Fakatatau mo e talanoa fakatātā ko ʻení, te tau maʻu mei fē ha fakalea ki he faiva konga tolu ko ʻení?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e folofolá ke mahino lelei ange ki he fānau ʻa e ʻOtuá ʻenau taumuʻa ʻi he palani ʻa e ʻOtuá?

Fakamatalaʻi ki he kau akó ko e taimi ʻoku akoʻi ai ʻe he kau faifekaú ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí, ʻoku nau tokoniʻi ai ʻa e kau fiefanongó ke mahino lelei ange ʻa e taumuʻa ʻo e moʻui fakamatelié mo e founga te tau lava ai ʻo foki ke toe nofo mo ʻetau Tamai Hēvaní (vakai, ʻAlamā 12:32–34). ʻAi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e konga ʻoku ui “Ko ʻEtau Moʻui ʻi he Māmaní” he peesi 56 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Ka hili haʻanau maʻu ha taimi feʻunga ke lau ai ʻa e kongá, fehuʻi ange:

  • ʻE anga fēfē haʻo fakamatalaʻi ʻa e taumuʻa ʻo e moʻui ko ʻení ʻi ha foʻi sētesi ʻe taha pe ua?

Talaange ki he kau akó ʻoku mahuʻinga ke mahino ki he kau fiefanongó ʻe makatuʻunga ʻetau teuteu ke foki ki he ʻao ʻo e Tamaí, mei he ngaahi fili ʻoku tau fai he lolotonga ʻo ʻetau moʻui ʻi māmaní. ʻE tokoni e fili ke muimui ʻi he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ke tau ofi ange ai ki heʻetau Tamai Hēvaní, ka ʻoku taʻofi kitautolu ʻi he foki ki Hono ʻaó ʻi hono maumauʻi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá . Hiki e meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá:

Ka hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá? (Ka fie maʻu, pea poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakamanatu ʻa e palakalafi hono ua ʻo e “Ko ʻEtau Moʻui ʻi he Māmaní” ʻi he peesi 57 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Neongo te nau fakaʻaongaʻi ha fakalea ʻoku kiʻi kehekehe, ka ʻoku totonu ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení: ʻOku fakaiku ʻa e angahalá ki he mamahí mo fakatupu ha ngaahi ongoʻi halaia mo e mā. ʻOkú ne ʻai ke tau ʻuli mo taʻe-taau ke hū ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻOku taʻofi kitautolu ʻe he angahalá mei heʻetau foki ki heʻetau Tamai Hēvaní tuku kehe ka fakamolemoleʻi kitautolu.)

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e mahino e ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá ke tali ai ʻe he kau fiefanongó ʻa e pōpoaki ʻo e Fakaleleí?

Fakamanatuʻi ki he kau akó te tau foua kotoa ʻi he moʻuí ni ha mate fakalaumālie—ʻoku fakamavaheʻi ai kitautolu mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. Fehuʻi ange ki he kau akó:

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ke tau ikunaʻi ʻa e mate fakalaumālié pea foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá? (Te ke ala fehuʻi ange ʻi he tali ʻa e kau akó pe ʻoku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí, fakatomalá, papitaiso ʻi he fakaukú, mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke tau takitaha ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá mo teuteuʻi kitautolu ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.)

ʻOku mahuʻinga ke ʻoange ki he kau akó ha faingamālie ke nau ako fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi ʻelemēniti ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí ʻoku fakamatalaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení. ʻE tokoni ʻeni ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe akoʻi ki he kau fiefanongó.

Vahevahe ʻa e kau akó ke nau tauhoa. ʻOange ha taimi feʻunga ki he ngaahi hoá ke nau teuteu ai ke akoʻi ha lēsoni miniti ʻe nima ki he hongofulu fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo ʻetau moʻui ʻi māmaní. ʻAi ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó ʻa e fakamatala ʻi he peesi 55–57 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, kau ai mo e ngaahi potufolofola mei he ngaahi puha Ako Folofolá. Kapau ʻoku maʻu, pea te nau ala ako mo e peesi 2–9 ʻo e kiʻi tohi tufa fakafaifekau ʻoku ui Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí. Lolotonga e teuteu ʻa e kau akó, lue takai ʻi he kalasí ʻo tokoniʻi kinautolu ke teuteuʻi ha ngaahi fakamatala mahino mo nounou ʻo e ngaahi ʻelemēniti e palani ʻo e fakamoʻuí. Fakapapauʻi ange ʻe tānaki mai ʻe hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi potufolofolá ʻi heʻenau pōpoakí mo e fakamoʻoniʻi ʻo e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní ha mālohi ki heʻenau lēsoní.

Ka hili hano maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke vakaiʻi ai ʻa e fakamatalá mo teuteu ha kiʻi lēsoni nounou, vahe ʻa e ngaahi hoá takitaha ke nau akoʻi ha ongo hoa kehe. Hili ia pea ʻai ke nau fetongi ke lava ʻa e ngaahi hoá takitaha ʻo maʻu ha faingamālie ke faiako. ʻI he fakaʻosi ʻe he ngaahi hoá takitaha ʻenau faiakó, ʻai ke nau aleaʻi ʻeni mo e kau ako naʻa nau akoʻí:

  • Ko e hā naʻe fakahoko lelei ʻe he kau faiakó?

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe mei ola lelei ange ai e faiakó?

Ka hili hano maʻu ʻe he ngaahi hoá takitaha ha faingamālie ke akoako hono fakahokó mo vakaiʻi ʻenau faiakó, fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe mo e toenga ʻo e kalasí ʻenau ngaahi ʻilo makehe mei heʻenau ngaahi aʻusiá.

Fakaʻosi ʻa e lēsoní ʻaki hano hiki e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé pea kole ki he kau akó ke nau fakakaukauʻi ʻa e founga ʻe lava ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo fakatupulaki ʻenau holi ke ngāue fakafaifekaú:

Ko e tokotaha kotoa pē ʻokú ke fetaulaki mo ia ko ha fānau ia ʻa e Tamai Hēvaní pea ʻokú Ne ʻofaʻi.

Ko e tokotaha kotoa pē ʻokú ke fetaulaki mo ia ʻoku mafasia ʻi he mamahi ʻoku tupu mei he ngaahi angahala kuo teʻeki ai fakaleleiʻi ʻi he Fakalelei fakamaʻa ʻa Kalaisí.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ongoʻi ʻi heʻenau fakakaukau ki he ngaahi fakamatala ko ʻení. Fakakaukau ke fakaʻosi e lēsoní ʻaki haʻo fehuʻi ange ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai hanau niʻihi te nau fie fakamoʻoni ki he kalasí fekauʻaki mo e ngaahi tokāteline ki he palani ʻo e fakamoʻui ní.

Ngaahi Fakaafe ke Ngāué

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakaloloto ʻenau mahino ki he palani ʻo e fakamoʻuí mo fakaleleiʻi ʻenau pōtoʻi fakafaiakó ʻaki hano fili ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke ngāue mavahe ai mei he kalasí:

  • Toe fakamanatu ʻa e konga ʻo e “Ngaahi Fakaʻuhinga Mahuʻinga” ʻi he peesi 66–67 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Akoako hono fakamatalaʻi e ngaahi foʻi lea takitaha ko ʻení ʻi hoʻo fakalea pē ʻaʻau ʻo fakaʻaongaʻi ha fanga kiʻi fakamatala mahinongofua ʻoku moʻoni.

  • Toe fakamanatu ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku ʻi he puha Ako Folofola ʻo e peesi 55–56 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Fili ha potufolofola ʻe taha pe ua te ke fie fakaʻaongaʻi ke akoʻi ʻaki takitaha e ngaahi konga kehekehe ʻo e palani e fakamoʻuí mo fakaʻilongaʻi ia ʻi hoʻo folofolá. Fakakaukau ke tukupā ke ako maʻuloto ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení pe toe lahi ange.

  • Faʻu ha fokotuʻutuʻu ki hono akoʻi e palani ʻo e fakamoʻuí. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakakaukau ʻo e palani e lēsoní he peesi 62–65 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ko ha fakamoʻoni.

  • Fakakaukau ki ha taimi kuo tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ʻilo e palani ʻo e fakamoʻuí. Hiki ha fakamatala nounou ʻo e aʻusia ko iá ʻi hoʻo tohinoa akó pe vahevahe ia mo ha kaungāmeʻa.