te mwaane e taetae man te bao n taetae

7.

Te Bitiobiriki

7.1

Te Bitiobi ao Ana Kauntira

Te bitiobi e tauii kiingin te nakoanibonga ni kaira aron ana mwakuri te Ekaretia inanon te uoote (taraa 3.4.1). Ngaia ma ana kauntira a katea rabwatan te bitiobiriki. A karekei kairaia mai iroun te titeiki beretitentii. A tabeakiniia kaain te uoote ma te tangira, ni buokiia bwa ana riki bwa taan iriira Iesu Kristo ni koaua (taraa Moronaai 7:48).

Te Bitiobi ao ana kauntira bon ibonga aika rietaata. Ngkana tiaki ibonga aika rietaata ngke a weteaki, a riai ni katabuaki bwa ibonga aika rietaata imwain ae a kaokoroaki ni beku.

Te bitiobi iai nimaua oin ana mwakuri:

• Bon ngaia te mataniwi n ibonga ae rietata n te uoote.

• Ngaia te beretitenti n te Nakoanibonga ae te Aaron.

• Ngaia te tia moti ni kabuta.

• E tararua Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki n te uoote, n reitaki ma tararuakiia naake a rootaki n te kainnano.

• E tararuai rekooti, taekan te mwane, ao kabonganaan auti ni bootaki.

Ibukina bwa te bitiobi e tauii kingin te nakoanibonga, iai te kariaia irouna ni karekei kaotioti ibukin te uoote (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 128:11). Ngaia are, tabeua katabeakina a bon ti kaineti nakoina. Aikai a kabwarabwaraki inanon te mwakoro aio.

Moan taben te bitiobi bon ibukin te roro ae rikirake n te uoote, (ataei, roronrikirake, ao kairake ni ikawai aika tuai iein). Bwa e aonga ni konaa ni kabanea ana tai iaon katabena aei, e anga mwioko aika mwaiti (taraa 4.2.5). E kona n anga te katabeaki nakoia ana kauntira, te kiraaka ao te tia ibuobuoki ni kiraaka, te tia koroboki ni kakoroi moti, kooram, ao taan kairiiri ni bootaki, ao tabeman riki.

Ngkana e aki kona te bitiobi ni karaoa mwiokoana, te kauntira temanna e kona n onea mwiina n te tai ae uarereke, ma tii n ae taekinaki n te aeniboki aei. Te bitiobi ke ana kauntira a reitaki ma te titeiki beretitenti ngkana iai ana titiraki iaon the kauntira are e tei n onomwi ibukin te bitiobi.

7.1.1

Te Mataniwi ni Ibonga Ae Rietaata

Te bitiobi bon te tia kairiiri ibukin te maiu n tamnei n te uoote. E kaota te katooto man ana beku “ma te nano ae itiaki” (Motiaea 18:12). E reirei, e tabekiia rake, ao e kakorakora (taraa Mataio 20:28). E irii tuan te kairiiri n Reirei ao Berita aika Tabu 121:34–46.

Te bitiobi bon ana reirei ae kakaonimaki Iesu Kristo. E bwaina te kokoaua nakon ana berita aika tabu. E kakaonimaki nakon kaainabana ao ana utu. E katea te banna ae tamaroa nakoia ana utu, te uoote, ao te komiuniti. (Taraa 1 Timoteo 3:2–7.) Ana kauntira bon mwaane aika titebo naba aroia.

Te bitiobi e katauraoi kairiiri ao reirei nakoia taan kairiiri ake tabeman n te uoote. E kaungaia inanon karaoan aia mwakuri.

7.1.1.1

Bootaki n te Uoote ao Kooram n te Nakoanibonga

Te bitiobi iai tabena ibukin te Bootaki n Aine n te uoote ao te Bootaki n Ataeinnaine. E mwiokoia ana kauntira n tabeia ibukin te Reirei n Tabati ao Bootaki n te Moanrinan ao burokuraem tabeua n te uoote. (Taraa 9.3.1, 11.3.1, 12.3.1, ao 13.2.1.)

Taben te bitiobi ibukiia kooram n te Nakoanibonga ae te Aaron a kabwarabwaraaki n 7.1.2. Tabena ibukin te kooram n unimwaane a kabwarabwaraaki n 8.3.1.

Te bitiobi e kairiia naba beretitenti n te kooram n unimwaane ao te Bootaki n Aine n tararua te mwakuri n ibuobuoki. E karaoa ana bowi ma beretitenti aika uoman aikai tao ni katoa kuata ni maroroakin kainnanoia aomata n tatabemaniia ao utu (taraa 21.2).

7.1.1.2

Otenanti ao Kakabwaia

Te bitiobi e kaira waakin karaoan taian otenanti aikai ao kakabwaia inanon te uoote:

• Te toa

• Aranakin ao kakabwaiaan te ataei

• Bwabetitoan ao kamatoaan te ataei ae 8 ana ririki ae iai ana rekooti (ibukiia ake iai toabuakan aia iango, taraa 38.2.8.1ibukiia ake a rairaki, taraa 31.2.3.2)

• Anganakin temanna te Nakoanibonga ae te Aaron ao te katabu nakon nakoa n te riikan, tia reirei, ao te ibonga

Rongorongo ibukin otenanti ao kakabwaia, taraa mwakoro 18.

7.1.1.3

Bootaki ni Kauntira ao Bootaki Nako

Te bitiobi e kaira te uoote kauntira ao te uoote kauntira ibukiia kairake ( 29.2.5 ao 29.2.6). E kabonganai kauntira aikai ni buoka kairakin Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki n te uoote. E mwiokoia membwa n te mwakuri aio ao n ongora mwiina (taraa 4.2.5).

Te bitiobi e kaoiia taan kairiiri n uaia ni marooro bwa a na kanga ni karikirakea te korakora n te maiu n tamnei ao te katiteuanaaki n te uoote. E kaungaiia ni kabane kaain te kauntira bwa a na ukora te kairi mai ieta ao n ira buakon te marooro. (Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 88:122; taraa naba 4.4 n te aeniboki aei.)

Te bitiobiriki e bairei bootaki n toa ao bootaki riki tabeua n te uoote aika karinanaki inanon mwakoro 29. Te bitiobi e tararuai bootakin te uoote ma ti ngkana kaain te titeiki beretitentii, te Itingaun n te Aono n te tabo, ke te Mataniwi ni Kabuta a roko. Ana kauntira te bitiobi a kona ni kairi bootaki aikai. A tararuaa naba ngkana akea te bitiobi.

7.1.1.4

Weewete ao Kamotirawa

Taben te bitiobi ibukin weewete ao kamotirawa a kabwarabwaraaki inanon mwakoro 30. E kona ni mwiokoia ana kauntira bwa a na anga te wewete ao te kamotirawa n aron are e kabwarabwaraaki n 30.8.

te mwaane ao te aine a kamauri n ioi baia

7.1.2

Beretitenti n te Nakoanibonga ae te Aaron

“Te bitiobiriki bon beretitentii n te nakoanibonga ae te [Aaron], ao e taui kiingin ke te kariaia ae titebo” (Reirei ao Berita aika Tabu 107:15; taraa naba kibu 20). Aikai taben te bitiobi ngkai ngaia te beretitenti n te Nakoanibonga ae te Aaron n te uoote. Ana kauntira a buokia.

• Boutokaia kaaro n reiakinaia kairake. E buokiia kairake bwa a na beku ma nanoia, ni karaoi ao ni kawakin berita aika tabu, ao ni katauraoi ni karekei otenanti n te tembora. Buokiia ataeinimwaane ni katauraoi nakon katabuaia nakon te aobiti n te nakoanibonga ao ni beku n te mition ae bwanin taina. Ngkana ataeinnaine a tangiria ni beku n te mition ae bwanin taina, e buokiia ni katauraoiia. Te burokuraem ibukiia Ataei ao Kairake e kona ni ibuobuoki ni waaki akanne (taraa ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org).

• E tararua te kooram n te Nakoanibonga ae te Aaron ao aia kiraati Ataeinnaine. Te bitiobi ngaia te beretitenti n te kooram n ibonga (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:87–88). Te moan kauntira iai tabena ibukin aia kooram taan reirei. Te kauoman kauntira iai tabena ibukin aia kooram riikan. Ibukin rongorongon riki te kairiiri n te kooram n te Nakoanibonga ae te Aaron, taraa 10.3, 10.4, ao 10.5.

• Anga taeka n reirei nakon te beretitenti n te Botaki n Ataeinnaine. Te bitiobi e aki anga te mwioko aio nakon te kauntira. Ngaia ma ana kauntira a iriri aia kiraati Ataeinnaine, mwakuri n ibuobuoki, ao waaki ni kakukurei. (Taraa 11.3.1.)

• Reitaki ni mwaitin te tai ma roronrikirake n tatabemaniia. Ibukin kainibaire iaon boowi aikai, taraa 31.3.1.

• Boutokaia utu ao taan kairiiri n te Moanrinan ao taan reirei n aia kekeiaki ni buokiia ataei ni karaoi ao ni kawakin berita (taraa mwakoro 12

7.1.3

Te Tia Moti Ni Kabuta

Te bitiobi bon te tia moti ni kabuta n te uoote (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 107:71–74). E kekeiaki n irira ana banna ni katooto te Tia Kamaiu bwa te tia moti ae etieti (taraa 3 Nibwaai 27:27). Iai mwiokoana n aron aikai:

• E buokiia kairake ao ikawai bwa a na tau ni karekea ao ni kororaoi ibukin te rekomente nakon te tembora.

• Karaoi intawiu n aron ae kabwarabwaraaki inanon 31.2. E kona n anga te kariaiakaki nakon ana kauntira bwa e na karaoi tabeua intawiu (taraa 31.2.2). Ibukin taian kainibaire, taraa 31.1.

• Karaoi boowi ma membwa n te uoote aika a ukoukora kairakiia n te maiu n tamnei, aika iai aia kaangaanga aika a rawawata, ke aika a tia ni karaoi buure aika kakaiaki, ni buokiia ni karekea mwaakan ana kamaiu Iesu Kristo. Te bitiobi e kona n tuanga ana kauntira, beretitenti n te kooram n unimwaane ao te Bootaki n Aine, ao tabeman ni boowi ma membwa n te uoote iaon baika a riki. Ma n anne, bon ti te bitiobi ae e na boowi ma membwa n te uoote iaon bwaai ni irekereke ma te kororaoi, te bwainikirinaki, ao te kariaia ni kabongana te mwane n aki mamatam. Ibukin taian kainibaire, taraa 31.1.

• Iaan ana kaetietii te titeiki beretitenti, karaoa te membwatibu kauntira ngkana e kainnanoaki. Ibukin taian kainibaire, taraa mwakoro 32.

7.1.4

Barongaan Ana Mwakuri te Atua Ibukin te Kamaiuaki ao te Karietataaki n te Uoote

E babairea waakin Ana mwakuri te Atua te bitiobi ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki n te uoote (taraa mwakoro 1). Ana kauntira ao tabeman taan kairiiri n te uoote a buokia.

Te bitiobi e buokiia membwa ni maiuakina te euangkerio. E buokiia ni kakorakora aia onimaki iroun Tamara are i Karawa ao iroun Iesu Kristo ao n Ana Mwakuri ni Kamaiu (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 20:29). E reireiniia bwa a na tataro ao ni kamatebwai koroboki aika tabu. E kaoiia bwa a na karaoa te berita man karekean otenanti ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki. E kaungaia bwa a na kawakina aia berita.

Te bitiobi e kakorakoraia membwa n te Ekaretia. E kaungaiia utu bwa a na kakatoatai ni karaoa te tataro n utu ao n uaia n reiakina te euangkerio, ni kairaki inanon te bootaki n te mweenga n te tairiki. E reireiniia bwa a na tangira ao ni ibuobuoki imarenaia. E reirei n te taetae ao n te mwakuri bwa wewete n te Ekaretia a kona ni kakoroaki nanoia man aki katibanakoan te mwioko n te utu. E kakoaua bwa waaki ni kakukurei inanon te Ekaretia a boutoka aia kekeiaki kaaro ni karikirakeia natiia inanon te raoiroi.

Irarikin are e buokiia membwa ni maiuakina te euangkerio, iai naba mwiokoan tabeua te bitiobi n Ana mwakuri te Atua ibukin te kamaiuaki ao te karietataaki. Te katooto, e:

• Buokiia mwaane ni katauraoi nakon katabuaia nakon te aobiti n te nakoanibonga.

• E kaira te mwakuri n ibuobuoki nakoia aomata aika a kainnano inanon te uoote (taraa 7.1.4.1 ao 22.2.1).

• E barongaia beretitentii n te kooram n unimwaane ao te Bootaki n Aine ngkai a kaira waakin te mwakuri n ibuobuoki n te uoote (taraa 21.2.1).

• E kaira wakin aia mwakuri te beretitentii n te kooram ni unimwaane ao te Bootaki n Aine ngkai a kaira te kekeiaki n te uoote n tibwa te euangkerio ao ni kakorakoraia membwa ake a boou ao ake a manga oki (taraa 23.1).

• E kaira aia waaki ni kekeiaki te beretitentii n te kooram n unimwaane ao te Bootaki n Aine ngkai a kaira wakin te tembora ao te mwakuri n rongorongon te utu n te uoote (taraa 25.2).

• Buokiia Membwa ni katauraoia ni karekea te beeba ni kariaia nakon te tembora ao otenanti n te tembora (tara 27.1).

7.1.4.1

Kairan te Kekeiaki n Tabeakiniia Naake iai Kainnanoia n te Maiu aei

Iai iroun te bitiobi te kariaiakaki mai iroun te Atua ibukin kakaeaia ao tabeakinaia naake iai kainnanoia n te maiu aei (taraa Reirei ao Berita aika Tabu 84:112). E tibwai nako angiin te mwakuri aio nakon te beretitentii n te Bootaki n Aine ao te kooram ni unimwaane.

Tabeua katabeaki a ti karaoaki iroun te bitiobi. Te katooto, e bairea aekan, mwaitin, ao maanin te ibuobuoki ibukin te maiu are e katauraoaki man te Ekaretia. Ni karaoan aei, e aki toki n reitaki ma te beretitenti n te Bootaki n Aine ao te kooram n unimwaane. Ibukin riki rongorongona, taraa 22.4 ao 22.5.

Membwa n te bitiobiriki a reirei taian tua iaon tabeakinaia naake iai kainnanoia ao katean te riki n toronibwai (taraa 22.1). A reirei naba te tua ibukin te aki mamatam (taraa 22.2.2). A tararua iaon butimwaeakin te angabwai n aki mamatam (taraa 34.3.2).

Te bitiobi e tuangiia taan kairiiri ake tabeman n te uoote mwiokoaia n tararua ibukiia naake a kainnano. E kaira naba te kauntira n te uoote inanon mwakuri aikai.

Ibukin riki rongorongo bwa e na kanga te bitiobi n tararuaia naake a kainnano, taraa 22.6.1.

7.1.5

Rekooti, Taekan te Mwane, ao Auti ni bootaki

Te bitiobi e tararuai rekooti n te uoote, taekan te mwane n te uoote, ao auti ni bootaki. Aio e kaairaki iai tabena n reirei iaon te kabwianibwai ao tuan te aki mamatam ao ni karaoa kakoauakin kabwianibwai (taraa 34.3.1.2; taraa naba Reirei ao Berita aika Tabu 107:68).

Te bitiobi e kona n anga angiin te mwakuri n te rekooti ao te mwane nakoia ana kauntira ao ana kiraaka. E kona ni mwiokoa temanna ana kauntira bwa e na riki bwa te tia tei ibukin kateitei, ke e kona ni wetea temanna te membwa bwa e na karaoia.

Rongorongo ibukin rekooti, taraa mwakoro 33. Rongorongo ibukin taekan te mwane, ni ikotaki ma te kabwianibwai, taraa mwakoro 34. Rongorongo ibukin autinibootaki, taraa mwakoro 35

7.2

Te Kaokoro imarenan te Beretitentii n te Mwaanga ao te Bitiobiriki

N te mwaanga, te aomata are iai irouna te Nakoanibonga ae te Merekitereka e weteaki bwa te beretitenti n te mwaanga. Iai irouna kingin te nakoanibonga are e kainnanoaki n tararua (taraa 3.4.1.1). Ngaia ma ana kauntira a beku n ai aroia bitiobiriki ma ti ni waaki aika kaokoro aikai:

• E kona n riki ni beretitenti n te mwaanga te unimwaane ke te ibonga ae rietaata. Te bitiobi e riai n ae ngaia te ibonga ae rietaata.

• Te beretitenti n te mwaanga e aki kaokoroaki bwa mataniwiia ibonga aika rietaata. E ngae n anne, e tararuaa te mwaanga ao iai irouna ni kabane mwioko ake a kabwarabwaraki n 7.1.1.

• Te beretitenti n te mwaanga e aki kainnanoaki ae e a tia ni mare.

• Kauntira n te beretitentii n te mwaanga a na aki anga te rekomente nakon te Tembora (taraa 26.3.1

bootakin te bitiobiriki

7.3

Te Tia Koroboki ni Kakoroi Mooti ao Kauoman n Tia Koroboki ni Kakoroi Mwiin Mooti n te Uoote

Te bitiobi e anga aran are iai irouna te Nakoanibonga ae te Merekitereka bwa e na riki bwa te tia koroboki ni kakoroi mwiin mooti n te Uoote. A anga te rekomenteition aei nakon te beretitentii n te titeiki. Te tia koroboki ni kakoroi moti e riai ni iai ana beeba ni kariaia nakon te tembora ae tuai bane taina. E karekea weteana ao ni kaokoroaki iroun te membwa n te beretitentii n te titeiki ke te kauntira ae rietaata are e mwiokoaki.

Te tia koroboki ni kakoroi mwiin moti e mwamwakuri n tainako ma te bitiobi ao ana kauntira, ma tiaki ngaia kaain te bitiobiriki. Iai mwiokoana n aron aikai:

• E boowi ma bitiobiriki ao ni katauraoi akenta n aron tuangana.

• E beku bwa te membwa n uoote kauntira ao n irii botakin kauntira n te uoote. N aron tuangakina iroun te bitiobiriki, e ririmwiin mwioko ake a karaoaki inanon boowi aikai.

• E bairei taai ibukin kawarakiia bitiobiriki.

• E bairei taai n intawiu ibukiia kairake ao ikawai ake a kainnanoia ni kabooua aia rekomente nakon te tembora.

• Ngkana e mwiokoaki iroun te bitiobiriki, e baronga te mwakuri n te uoote ni buokiia membwa bwa a na karekei ana maekatin te Ekaretia (taraa 38.8.7).

• E buokiia bitiobiriki ibukin waakin te tieminari ao te intitute, n aron buokaia membwa ni kabaei araia ibukin taian kiraati (taraa mwakoro 15).

• E kawakin mwiin aara ao aia aetureti membwa n te uoote ake a mena n te taanga n buaka. E kakoauaa bwa taan kairiiri n te uoote a kinaia membwa aikai (taraa 38.9.2). E kaongoa te tia koroboki ni kakoroi mwiin mooti n te titeiki ngkana iai membwa aika a baireia bwa a na rin n te taanga n buaka.

• E kanakoi rongorongo ake a karekeaki mai irouia taan mwakuri n te Ekaretia ao taan ibuobuoki nakoia naake e bon kaineti nakoia ae taan kairiiri n te uoote, n aron tuangana iroun te bitiobi (taraa 38.8.9).

Temanna ke uoman aika kauoman n tia koroboki ni kakoroi mwiin moti a na weteaki ngkana a kainnanoaki. A karokoaki araia mairouia bitiobiriki ao a weteaki ao ni kaokoroaki iroun te membwa n te beretitentii n te titeiki ke te kauntira ae rietaata ae e mwiokoaki. Taari aikai a riai ni iai aia beeba ni kariaia nakon te tembora ae tuai bane taina.

7.4

Te Kiraaka n te Uoote ao te Tia Ibuobuoki ni Kiraaka n te Uoote

Te bitiobi e anga aran are iai irouna te Nakoanibonga ae te Merekitereka bwa te kiraaka n te Uoote. E anga te rekomenteition aei nakon te beretitentii n te titeiki. Te kiraaka e riai ni iai ana beeba ni kariaia nakon te tembora ae tuai bane taina. E karekea weteana ao ni kaokoroaki iroun te membwa n te beretitentii n te titeiki ke te kauntira ae rietaata are e mwiokoaki. Bon te membwa n ana kauntira te uoote.

Te Tia Ibuobuoki ni Kiraaka e kona naba ni weteaki (taraa 33.4.3). A weteaki ao ni kaokoroaki iroun te membwa n te titeiki beretitentii ke te kauntira ae rietaata are e mwiokoaki.

Kiraaka a mwamwakuri ma te bitiobi ao ana kauntira, ma tiaki kaain te bitiobiriki. Taben te kiraaka n te uoote ao te tia ibuobuoki ni kiraaka a kabwarabwaraaki inanon 33.4.2 ao 33.4.3.