Seminelí
3. Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí


3. Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné (2018)

3. Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
ko e Fakamoʻui kuo Toetuʻú

3.1. Naʻe tomuʻa fakanofo ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he fakataha alēlea ʻi he maama fakalaumālié ke hoko ko hotau Fakamoʻui mo e Huhuʻi. Naʻá Ne hāʻele mai ki he māmaní pea loto fiemālie ke mamahi mo pekia ke huhuʻi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he ngaahi nunuʻa kovi ʻo e Hingá mo totongi e tautea ʻo ʻetau ngaahi angahalá. ʻOku ui ʻa hono ikunaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mate fakalaumālie mo fakatuʻasinó ʻi Heʻene faingataʻaʻia pea pekiá ko e Fakaleleí. ʻOku ʻaonga kiate kitautolu takitaha ʻa ʻEne feilaulaú mo fakahaaʻi e mahuʻinga taʻe-fakangatangata ʻo e tokotaha kotoa ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní (vakai, T&F 18:10–11).

3.2. ʻOku fakafou ʻia Sīsū Kalaisi pē ʻa e malava ke fakamoʻui kitautolú koeʻuhí ko Ia pē naʻá Ne malava ke fakahoko ha Fakalelei taʻe-fakangatangata mo taʻengata maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá (vakai, ʻAlamā 34: 9–10). Ko Ia pē naʻá Ne maʻu e mālohi ke ikunaʻi ʻa e mate fakaesinó. Naʻá Ne maʻu mei Heʻene faʻē ʻi he matelie ko Melé, ʻa e malava ko ia ke maté. Naʻá Ne maʻu mei he ʻOtua ko ʻEne Tamai taʻe-faʻa-maté, ʻa e mālohi ke moʻui ʻo taʻe ngatá pea naʻe lava ke Ne pekia pea toe tuʻu. Ko Ia toko taha pē naʻá Ne malava ke huhuʻi kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá. Koeʻuhí naʻá Ne moʻui haohaoa, ʻikai ha angahala, naʻá Ne tauʻatāina ai mei he ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú pea lava ke totongi e moʻua ʻo kinautolu ʻoku fakatomalá.

3.3. Naʻe kau ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa ʻEne mamahi koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he Ngoue ko Ketisemaní, lilingi Hono taʻataʻá, mamahi mo pekia ʻi he kolosí, pea mo ʻEne Toetuʻu moʻoní. Ko Ia naʻe fuofua toetuʻú. Naʻá Ne tuʻu hake mei he fonualotó ʻi ha sino nāunauʻia mo taʻe-faʻa-mate ʻo e kakano mo e hui (vakai, Luke 24:36–39). ʻE toetuʻu ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻi ha sino haohaoa mo taʻe-faʻa-mate pea fakafoki mai ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi koeʻuhí ko ʻEne Fakaleleí. Naʻe ʻomi ʻe he feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e hala pē taha ke fakamaʻa mo fakamolemoleʻi ai kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá kae lava ke tau nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻo taʻengata (vakai, ʻĪsaia 1:18; T&F 19:16–19).

3.4. Naʻe ʻikai ngata pē ʻi he mamahi ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá, ka naʻá Ne toʻo foki kiate Ia ʻa e mamahi, ʻahiʻahi, mahamahaki, mo e ngaahi vaivai kotoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ko e konga ia ʻo ʻEne Fakaleleí (vakai, ʻĪsaia 53:3–5; ʻAlamā 7:11–13). ʻOku mahino kiate Ia ʻetau faingataʻaʻiá koeʻuhí he kuó Ne foua ia. ʻI heʻetau haʻu ki he Fakamoʻuí ʻi he tuí, te Ne fakamālohia kitautolu ke tau matuʻuaki hotau ngaahi faingataʻaʻiá pea ikunaʻi e ngaahi ngāue he ʻikai ke tau lava ʻo fai ʻiate kitautolu peé (vakai, Mātiu 11:28–30; ʻEta 12:27).

3.5. ʻI hono totongi ʻe Sīsū Kalaisi e tautea ki heʻetau ngaahi angahalá, naʻe ikai ke Ne toʻo ai hotau fatongia fakatāutahá. Kuo pau ke tau ngāueʻi ʻetau tui kiate Iá, fakatomala, papitaiso, maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea kātaki faivelenga ki he ngataʻanga ʻo ʻetau moʻuí koeʻuhí ke tau tali ʻEne feilaulaú, fakamaʻa mei heʻetau ngaahi angahalá, pea maʻu e moʻui taʻengatá.

Ngaahi potufolofola fakafekauʻakí: Sione 3:5; 1 Kolinitō 15:20–22; Mōsaia 3:19; 3 Nīfai 11:10–11; 3 Nīfai 27:20; T&F 76:22–24

Ngaahi tefito fekauʻakí: Toluʻi ʻOtuá: Sīsū Kalaisi; Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí: Ko e Hingá; Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Fuakavá

Tui kia Sīsū Kalaisí

3.6. Ko e ʻuluaki tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ko e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻE toki lava pē ʻe heʻetau tuí ʻo tākiekina ki he fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku fakatefito ai ʻia Sīsū Kalaisí (vakai, Hilamani 5:12).

3.7. ʻOku kau ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí hono maʻu ha tui mālohi ko Ia e ʻAlo pē Taha ʻo e ʻOtuá naʻe Fakatupú pea ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní. ʻOku tau ʻilo ko e founga pē ʻe taha te tau lava ai ʻo foki ke nofo fakataha mo ʻetau Tamai Hēvaní ko e falala ki he Fakalelei taʻe-fakangatangata ʻa Hono ʻAló pea mo falala kia Sīsū Kalaisi pea muimui ʻi Heʻene ngaahi akonakí. ʻOku tataki ʻe he tui moʻoni kia Sīsū Kalaisí ki he ngāué pea ʻoku fakahaaʻi ia ʻi heʻetau moʻuí, ʻo laka ange ia ʻi he tui taʻengāué (vakai, Sēmisi 2:17–18). ʻE lava ke tupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau lotu, ako e folofolá mo talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.

Ngaahi potufolofola fekauʻakí: Lea Fakatātā 3:5–6; ʻEta 12:6; T&F 6:36

Tefito fekauʻakí: Maʻu ʻa e ʻIlo Fakalaumālié

Fakatomalá

3.8. ʻOku tākiekina kitautolu ʻe heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻetau ʻofa kiate Ia mo e Tamai Hēvaní ke tau fakatomala. Ko e fakatomalá ko e konga ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻa ʻEne fānaú kotoa ʻa ē ʻoku nau haʻisia ki heʻenau ngaahi filí. ʻOku malava ʻa e meʻaʻofa ko ʻení tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ko e fakatomalá ko ha liliu ia ʻi he fakakaukaú mo e lotó. ʻOku kau ai ʻa e tafoki mei he angahalá mo e fakatafoki ʻetau ngaahi fakakaukaú, ngāué, mo e ngaahi holí ki he ʻOtuá pea fakafenāpasi hotau lotó mo Hono [finangaló] (vakai, Mōsaia 3:19).

3.9. ʻOku kau ʻi he fakatomalá ʻa hono ʻiloʻi ʻetau ngaahi angahalá; ongoʻi loto-lavea, pe mamahi ʻoku taau mo e ʻOtuá, ʻi hono fakahoko e angahalá; vete ʻetau ngaahi angahalá ki he Tamai Hēvaní pea, kapau ʻe fie maʻu, vete ki he niʻihi kehé; siʻaki ʻa e angahalá; feinga ke toe fakafoki mai, ʻi he lahi taha ʻe malavá, ʻa e kotoa ʻo e ngaahi meʻa ne maumau ko ha ola ʻo ʻetau ngaahi angahalá; pea moʻui talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá (vakai, T&F 58:42–43). ʻOku talaʻofa mai ʻa e ʻEikí ke fakamolemoleʻi kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá ʻi he papitaisó, pea ʻoku tau fakafoʻou ʻa e fuakava ko iá ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau maʻu ai ʻa e sākalamēnití mo fakataumuʻa ke manatu ki he Fakamoʻuí mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

3.10. ʻE lava ke tau maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá pea ongoʻi nonga ʻi heʻetau fakatomala fakamātoató pea mo e ʻaloʻofa ʻoku foaki mai ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku tau ongoʻi lahi ange ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālié, pea ʻoku tau mateuteu lahi ange ke nofo mo ʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAló ʻo taʻengata.

Ngaahi potufolofola fekauʻakí: ʻĪsaia 1:18; Sione 14:15; 3 Nīfai 27:20; T&F 19:16–19

Tefito fekauʻakí: Ngaahi Ouaú mo e Ngaahi Fuakavá