Ngondu wa Dikumi ne Umua 30–Ngondu wa Dikumi ne Muibidi 6. ’Udi Usanka bua Lusa’: Mika; Nahuma; Habakuka; Sefanya,” Luaku, Undonde—Bua mu Dîku ne mu Ekelezia: Dipungila Dikulukulu 2026 (2026)
Ngondu wa Dikumi ne Umua 30–Ngondu wa Dikumi ne Muibidi 6. ‘Udi Usanka bua Lusa,’” Luaku, Undonde: Dipungila Dikulukulu 2026
Ku Tshibangidilu Dîyi Diakadiku, kudi Eva Timothy
Ngondu wa Dikumi ne Umua 30–Ngondu wa Dikumi ne Muibidi 6: ”Udi Usanka bua Lusa”
Mika; Nahuma; Habakuka; Sefanya
Kubala kua Dipungila Dikulukulu misangu ya bungi kudi kumvuija kubala kua mêyi a buprofete a kabutu. Mukalenga uvua misangu ya bungi ubikila baprofete bua kudimuisha bantu babi bua dilumbuluisha Dienda. Midimu ya Mika, Nahuma, Habakuka, ne Sefanya idi bilejilu bimpa. Mu malu a bungi a dikema, baprofete aba bakamanyisha dikuluka dia bimenga, tshikondu atshi, bivua bimueneka ne bukola bua bungi: Ninewe, Babulona ne Yelushalema. Kadi ebi bivua kukadi bidimu binunu. Buatshinyi bidi ne mushinga bua kubala mêyi a buprofete â lelu?
Nansha muvua baditambishi, bimenga bibi bibutuka, bubi bua lutambishi budi butungunuka. Tudi mena mua kumona bimanyinu biawu mu mioyo yetu. Baprofete ba mu Dipungila Dikulukulu badi baleja mushindu utudi mua kupingana kula ne bubi ebu. Pamuapa ke bualu bumua butudi tutungunuka ne kubala miaku yabu lelu. Kabavua anu baprofete ba kabutu—bavua baprofete ba dipikula. Miaku idi yakula bua kabutu idi ne mêyi adi abikila bua kulua kudi Kilisto bua ababuikidila. Anu bu mudi Mika muamba, Mukalenga kena usanka bua kutupisha, kadi “udi usanka bua lusa” (Mika 7:18). Ewu uvua ngenzelu wa Mukalenga kale, ne kudi ngenzelu Wenda lelu. “Njila Yenda idi ya tshiendelela” (Habakuk 3:6).
Bua tshikosu tshia mikanda eyi, tangila “Mika,” “Nahuma,” “Habakuka,” ne “Sefanya” mu Dictionnaire dia Bibliya.
Ngenyi bua Dilonga mu Dîku ne mu Ekelezia
Mika 6:1–8
”Tshinyi tshidi Mukalenga ukulomba?”
Mika udi utulomba bua tufuanyikija tshivua mua kuikala mushindu kayi bua “kulua kumpala kua Mukalenga, ne kuinama kumpala … kua Nzambi mutamba bunena” (Mika 6:6). Tshinyi tshidi tunungu 6–8 tukuleja bua tshidi ne mushinga kudi Mukalenga padiye utangila nsombelu weba?
Tangila kabidi Dale G. Renlund, “Do Justly, Love Mercy, and Walk Humbly with God,” Liahona, Ngondu wa Dikumi ne Umua. 2020, 109–12.
“Mukalenga udi muimpa, tshieyemenu tshia bukola mu dituku dia dikenga” (Nahuma 1:7).
Nahuma 1
Mukalenga Udi bionsu bibidi wa bukola bonsu ne lusa.
Bukenji bua Nahuma buvua bua kumanyisha dibutuka dia Ninewe—tshimenga tshia tshikisu tshinena tshia bukalenga bua Ashû, buvua butangalaja Isalela ne bukengesha Yuda. Nahuma udi utuadija kuakula bua tshiji tshia Nzambi ne bukola buenda budi kabuyi ndekelu, kadi udi wakula kabidi bua lusa lua Nzambi ne buimpa Buenda. Keba tunungu mu shapita1 tudi tukuambuluisha bua kumvua ngikadilu yonsu eyi—ne ngikadilu mikuabu ya Nzambi iwudi mumona. Buatshinyi udi wela meji ne bidi ne mushinga bua kumanya ebi bionsu pa Mukalenga?
Habakuka
Ndi mua kueyemena disua dia Mukalenga ne dîba divuaye mulongolola.
Nansha baprofete imua misangu badi ne nkonku pa mishindu ya kuenza ya Mukalenga. Habakuka, uvua ne moyo mu tshikondu tshivua malu mabi matangalaka mu Yuda, wakatuadija muyuki wenda ne nkonku kudi Mukalenga (tangila Habakuka 1:1–4). Mushindu kayi uwudi mua kukosolola malu avua atonda Habakuka? Nkonku kayi mifuanangana idi bantu bela Nzambi lelu? Ukadiku mudiumvua bieba mushindu ewu anyi? Udi kabidi mua kufuanyikija nkonku yenda ne mikua ya mu mifundu, bu mudi itudi tupeta mu Mâko 4:37–38 ne Dilongesha ne Bipungidi 121:1–6.
Mukalenga wakandamuna ku nkonku ya Habakuka pa kuamba ne Neatuma bena Kasada (bena Babulona) bua kunyoka Yuda (tangila Habakuka 1:5–11). Kadi Habakuka bitshivua anu bimupitshila, bualu bivua bimueneka kabiyi bimpa bua Mukalenga kushala muimana “Padi muntu mubi [Babulona] ujimija muntu udi mutamba buakana [Yuda]” (tangila tunungu 12–17). Tshinyi tshitudi tupeta mu Habakuka 2:1–4 tshidi tshikusaka bua kueyemena Mukalenga pawudi ne nkonku idi kayiyi ne mandamuna? (tangila kabidi Mâko 4:39–40; Dilongesha ne Bipungidi 121:7–8; “God Will Lift Us Up” [video], Tshisangi tshia Mikanda ya Lumu Luimpa).
God Will Lift Us Up
Shapita 3 disambila dia Habakuka dia kutumbisha ne ditabuja. Mushindu kayi udi dîyi dia Habakuka mu shapita 3 dishilangana ne shapita 1? Elu ludi lungenyi ludi mua kukuambuluisha bua kunana meji tunungu 17–19: enza lista wa mabenesha a mu mubidi ne a mu nyuma akadi Nzambi mukupesha. Pashisha fuanyikija ne udi mujimija mabenesha a mu mubidi. Mushindu kayi udibi bikusaka bua kudiumvua bua mabenesha makuabu? Bua tshinyi bidi ne mua kuikala bikola bua “kusankila mu Mukalenga” (kanungu 18) bu badibu baleja mu kanungu 17? Nana meji mushindu uwudi mua kupeta ditabuja dinena mu Nzambi, nansha padi nsombelu umueneka mubi.
Tangila kabidi Gerrit W. Gong, “All Things for Our Good,” Liahona, Ngondu Muitanu 2024, 41–44; “Lead, Kindly Light,” Hymns, no. 97; Topics and Questions, “Seeking Answers to Questions,” Tshisangu tshia Mikanda ya Lumu Luimpa.
Ikala ne lutulu. Imua misangu tudi tujinga mandamuna ku nkonku yetu diakamua, bua kumvua malu a mu nyuma bidi bikengela dîba dia bungi ne katuena bua kuênzeja. Bu muvua Mukalenga muambila Habakuka, “Utshindila; bualu bua netshimueneka bulelela” (Habakuka 2:3).
Sefanya
“NuaKeba Mukalenga, nuenu bena bupuekela bonsu ba pa buloba.”
Pawudi ubala mêyi a buprofete a Sefanya, tangila mmuenenu ne bienzedi bidi bifikisha ku kabutu—tangila nangananga Sefanaya 1:4–6, 12; 2:8, 10, 15; 3:1–4. Pashisha keba ngikadilu wa bantu bikala Nzambi bua kusungila—tangila Sefanaya 2:1–3; 3:12–13, 18–19. Mukenji kayi uwudi umvua Mukalenga nawu bueba mu tunungu etu?
Sefanya 3:14–20
Mukalenga neasanka ne bantu benda mu Siona.
Panyima pa dibala Sefanaya 3:14–20; tangila mishindu bungi kayi iwudi mua kujikija tshiambilu etshi: “Nusanka ne nuikala ne disanka ne moyo mujima” bualu bua … Buatshinyi bidi ne mushinga bua kumanya tubingila tua kusanka? Udi mua kufuanyikija tunungu etu ku malu adibu baleja mu 3 Nefi 17 ne kunana meji mushindu udi Yezu Kilisto mumvua bua bantu benda—tô ne wewa.
Bua ngenyi ya bungi, tangila malu a ngondu ewu a Liahona ne makazina a Bua Dikankamika dia Bansonga.
Ngenyi bua Kulongesha Bana
Mika 5:2
Yezu Kilisto uvua muledibua mu Betelehema.
-
Bana beba badi mua kuikala kabayi bamanya ne Mika uvua mufila dpiyi dia buprofete divua diambulisha bena meji bua kupeta muana Yezu mu Betelehema. Kuenzela Mika 5:2 ne Matayo 2:1–6, pamuapa bana beba badi mua kuenza manaya a malu adibu bapeta. Pashisha udi mua kuakula bua tshinyi diledibua dia Yezu divua ne mushinga wa bungi bikola ne baprofete bavua badimanya bidimu bia bungi kumpala kua yeya kuledibua.
Muana wa Tshijila Mmuledibua, kudi Dana Wood
Nahuma 1:7
“Mukalenga udi muimpa, tshibumba tshia bukola mu dituku dia dikenga”
-
Panyima pa kubala Nahuma 1:7, bana beba badi mua kuibaka anyi kuzola “tshieyemenu tshia bukola” anyi tshibumba (kudi tshimfuanyi tshia tshimua mu ndongamu ewu). Tubingila kayi tudi mua kusaka bantu bua kuikala ne dijinga dia tshibumba? Tshinyi tshidi tshivuija dituku dietu “dituku dia ntatu”? Mushindu kayi udi Yezu Kilisto bu tshibumba kutudi?
Habakuka 2:3
Nzambi utu anu ukumbaja milayi yenda.
-
Bua kutuadija Habakuka 2:3, wewa ne bana beba nudi mua kuakula bua bintu bidi bimpa anu panyima pa tuetu bindila—bu mudi bimuma bidi ne bua kuboba anyi bukula bua kosha. Tshinyi tshidi mua kufika tuetu bateta kudia tshimuma anyi bukula kumpala kua biobi kuboba? Pashisha nudi mua kuakula bua muprofete Habakuka, uvua mujinga kumanya tshikondu tshivua Mukalenga ne bua kuimakija tshikisu mu buloba. Bala diandamuna dia Mukalenga mu Habakuka 2: 3. Udi mua kuambuluisha bana beba bua bela meji pa mishindu ya bintu bikatu Nzambi mulaya. Ne tshilejilu tshionsu, nudi mua kuamba pamua, “Utshindila; bualu bua netshimueneka bulelela.”
Habakuka 2:14
Ndi mua kuambuluisha bua kûja buloba ne dimanya dia Yezu Kilisto.
-
Bua kufila tshilejilu tshia Habakuka 2:14, wewa ne bana beba nudi mua kûja mulondu anyi tshintu tshikuabu ne bimfuanyi anyi miaku idi ileja bintu bivua Yezu Kilisto muenza anyi mulongesha. Musindu kayi utudi mua kûja buloba ne dimanya dia Mukalenga?
-
Udi kabidi mua kuleja bana beba kalata ka buloba (tangila Church History Maps, no. 7, “Map of the World”). Bambuluisha bua kupeta muaba udibu basombela ne miaba idi bena bukenji badibu bamanya benza mudimu. Udi mua kuimba musambu pa ditangalaja lumu luimpa, bu mudi “We’ll Bring the World His TruthChildren’s Songbook172–73). Tshinyi tshitudi mua kuambila bakuabu pa Yezu Kilisto?
Sefanaya 3:14–20
Yezu Kilisto udi usanka ne badi bamulonda.
-
Mu Sefanya 3:14–20, bana beba badi mua kukeba tshintu kampanda tshidi tshibasaka bua “kuimba, … kuikale ne disanka ne kusanka ne moyo mujima.” Pamuapa udi mua kuimba misambu kampanda ya disanka anyi misambu pamua ne kuakula bua disanka dinudi bapeta mu Lumu Luimpa lua Yezu Kilisto.
Bua ngenyi ya bungi, tangila malu a ngondu ewu a makazina a Mulunda.