Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
11–17 Nōvema: “Tatala ʻa e Veili Ko Ia ʻo e Taʻe-tuí.” ʻEta 1–5


“11–17 Nōvema: ‘Tatala ʻa e Veili Ko Ia ʻo e Taʻe-tuí.’ ʻEta 1–5,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2023)

“11–17 Nōvema. ʻEta 1–5,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2023)

ʻĪmisi
Fononga ʻa e kakai Sēletí ʻi he feituʻu maomaonganoá

Ko e Mavahe ʻa e Kau Sēletí mei Pēpelí, tā fakatātā ʻa Albin Veselka

11–17 Nōvema: “Tatala ʻa e Veili Ko Ia ʻo e Taʻe-tuí”

ʻEta 1–5

Neongo ‘oku moʻoni e māʻolunga ange ʻa e ngaahi founga ʻa e ʻOtuá ʻi haʻatautolú, pea ʻoku totonu ke tau tukulolo maʻu pē ki Hono finangaló, ka ʻokú Ne poupouʻi foki kitautolu ke tau fakakaukau mo ngāue ʻiate kitautolu pē. Ko ha lēsoni ia ʻe taha naʻe ako ʻe Sēleti mo hono tokouá. Hangē ko ʻení, ko e fakakaukau ke fononga ki ha fonua foʻou ʻa ia naʻe “mahuʻinga taha ʻi he māmaní kotoa” naʻe ngali kamata ʻia Sēletí, pea naʻe tali ʻe he ʻEikí ʻa e kolé, ʻo Ne folofola ange ki he tokoua ʻo Sēletí, “Te u fai pehē kiate koe koeʻuhí ko e fuoloa ʻa e taimi ʻo hoʻo tangi kiate aú” (vakai, ʻEta 1:38–43). Pea ko e taimi naʻe fiemaʻu ai ʻe he tokoua ʻo Sēletí ha maama ʻi he loto vaka lafalafa ʻa ia te ne ʻave kinautolu ki honau fonua ʻo e talaʻofá, naʻe ʻeke ange ʻe he ʻEikí ha fehuʻi ʻoku tau faʻa fakahoko kiate Ia: “Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke loto ke u faí?” (ʻEta 2:23). ʻOkú Ne finangalo ke fanongo ki heʻetau ngaahi fakakaukaú, pea te Ne fanongo mai mo ʻomi ʻEne fakapapaú pe te Ne faleʻi kitautolu ki ha meʻa kehe. Ko e meʻa pē ʻokú ne fakamavahevaheʻi kitautolu ʻi he taimi ʻe niʻihi mei he ngaahi tāpuaki ʻoku tau fekumi ki aí ko hotau “veili ko ia ʻo e taʻe-tuí,” pea kapau te tau lava ʻo “tatala e veili ko iá” (ʻEta 4:15), mahalo te tau ofo ʻi he meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke fai maʻatautolú.

Vakai foki, “The Lord Appears to the Brother of Jared” [ʻOku Hā ʻa e ʻEikí ki he Tokoua ʻo Sēletí] (vitiō), Gospel Library.

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

ʻEta 1:33–43

ʻI heʻeku tangi ki he ʻEikí, te Ne ʻaloʻofa mai kiate au.

ʻOku fakamatala ʻa e ʻEta 1:33–43 ki ha lotu ʻe tolu ʻa e tokoua ʻo Sēletí. Ko e hā ʻokú ke ako mei he tali ʻa e ʻEikí ki he lotu takitaha? Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke aʻusia ai e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻi haʻo tangi kiate Ia ʻi he lotú. Mahalo te ke fie lekooti e aʻusia ko ʻení pea vahevahe ia mo ha taha te ne fiemaʻu ke fanongo ki hoʻo fakamoʻoní.

Vakai foki, “Ko e Lotu Liló,” Ngaahi Himí, fika 74.

ʻEta 2; 3:1–6; 4:7–15

ʻĪmisi
fakaʻilonga seminelí
Te u lava ʻo maʻu ha fakahā ki heʻeku moʻuí.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻOku ou kole atu kiate kimoutolu ke fakatupulaki hoʻomou malava fakalaumālie ke maʻu ʻa e fakahaá. … Fili ke ke fai ʻa e ngāue fakalaumālie ʻoku fiemaʻu ke ke fiefia ai ʻi he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo toutou fanongo pea mahino ange kiate koe ʻa e leʻo ʻo e Laumālié” (“Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2018, 96).

ʻI hoʻo ako ʻa e ʻEta 2; 3:1–6; 4:7–15, ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e “ngāue fakalaumālie” naʻe lea ki ai ʻa Palesiteni Nalesoní? Te ke lava ʻo fakaʻilongaʻi ʻaki ha lanu ʻe taha ʻa e ngaahi fehuʻi mo e meʻa naʻe tokanga ki ai ʻa e tokoua ʻo Sēletí mo e meʻa naʻá ne faí, pea fakaʻilongaʻi ʻaki ha lanu kehe ʻa e founga naʻe tokoniʻi ai ia ʻe he ʻEikí mo fakaʻilo ange Hono finangaló.

Ko ha ngaahi fehuʻi ʻeni ke ke fakalaulauloto ki ai ʻi hoʻo akó:

  • Ko e hā ʻokú ke mālieʻia ai ʻi he founga naʻe tali ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻi he ʻEta 2:18–25?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ʻEta 3:1–5 ke tokoniʻi ha taha ʻokú ne ako e founga ʻo e lotú?

  • Ko e hā ha meʻa te ne ala taʻofi koe mei hono maʻu ha fakahā mei he ʻEikí? (vakai, ʻEta 4:8–10). Te ke lava fēfē nai ʻo toutou maʻu ha fakahā meiate Ia? (vakai, ʻEta 4:7, 11–15).

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “tatala ʻa e veili ko ia ʻo e taʻe-tuí” ʻi hoʻo moʻuí (ʻEta 4:15).

Ko e hā mo ha toe meʻa ʻokú ke ako mei he tokoua ʻo Sēletí fekauʻaki mo e fakahā fakatāutahá?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Teili G. Lenilani fekauʻaki mo e “Ko ha Founga Ngāue ki he Fakahā Fakatāutahá” (Liahona, Nōvema 2022, 16–19). Fakakaukau ke tā ha ʻesiaʻi tā pea tohi ʻa e ngaahi ʻelemēniti ʻe fā ʻo e founga ngāué ʻi he tapa takitaha. ʻE tokoni fēfē nai ʻa e founga ngāue ko ʻení ke ke “fakatupulaki hoʻo malava ke maʻu ʻa e fakahaá”?

Vakai foki, Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Personal Revelation,” [Fakahā Fakatāutahá] Gospel Library.

ʻEta 2:14–15; 3:1–20

ʻOku fakaafeʻi au ʻe he ʻEikí, ʻi Heʻene valokí, ke u fakatomala pea haʻu kiate Ia.

Naʻa mo e palōfita maʻongoʻonga hangē ko e tokoua ʻo Sēletí, naʻe fiemaʻu ke valokiʻi ia ʻe he ʻEikí. Ko e hā ʻokú ke ako mei he ʻEta 2:14–15 fekauʻaki mo e valoki ʻa e ʻEikí? Fakakaukau ki he founga naʻe hoko ai ʻa e valoki ʻa e ʻEikí pea mo e tali ʻa e tokoua ʻo Sēletí ko ha tokoni ke teuteuʻi ia ki heʻene ngaahi aʻusia ʻi he ʻEta 3:1–20.

ʻEta 2:16–25

ʻE teuteuʻi au ʻe he ʻEikí ke u fehangahangai mo hoku “[faingataʻaʻiá].”

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko e fehangahangai ko ia mo e “[faingataʻá]” ko e founga pē ia ʻe taha ke fakahoko ai ʻa e finangalo ʻa e ʻOtuá maʻatautolú. ʻOkú ke vakai nai ki ha ngaahi meʻa ʻoku faitatau ʻi hoʻo moʻuí ʻi he ʻEta 2:16–25? Ko e hā nai ha founga kuo teuteuʻi ai koe ʻe he ʻEikí ki ho ngaahi faingataʻaʻiá? Ko e hā nai ha meʻa ʻokú Ne kole atu ke ke fai ʻi he taimí ni ke teuteu ai ki he meʻa ʻokú Ne finangalo ke ke fai ʻi he kahaʻú?

Vakai foki, L. Todd Budge, “Falala Maʻu Pē mo Vilitaki,” Liahona, Nōvema 2019, 47–49.

Fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke ako ʻo ʻiló. ʻOku totonu ke ueʻi kitautolu ʻe he ako ʻo e ongoongoleleí ke liliu ʻetau moʻuí. Hili hoʻo lau ʻa e ʻEta 4:11–12, te ke lava ʻo lisi ha niʻihi ʻo e ngaahi ivi tākiekina ʻi hoʻo moʻuí pea fakakaukau pe ʻoku nau fakalotoa koe ke ke fai lelei. Ko e hā ha ngaahi liliu ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fakahoko?

ʻEta 5

ʻOku fakamoʻoni ʻa e kau fakamoʻoní ki hono moʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

ʻI hoʻo lau ʻa e kikite ʻa Molonai ʻi he ʻEta 5, fakalaulauloto ki he taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono teuteuʻi ha kau fakamoʻoni tokolahi ki he Tohi ʻa Molomoná. Ko e hā ha ngaahi fakamoʻoni kuo nau fakalotoa koe ke ke tui ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá? Kuo fakahaaʻi fēfē atu ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e “māfimafi ʻo e ʻOtuá pea mo ʻene folofolá foki”? (ʻEta 5:4).

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

ʻEta 1:33–37; 2:16–25; 3:1–6

ʻOku fanongo mai ʻa e Tamai Hēvaní mo tali ʻeku ngaahi lotú.

  • Kapau ʻokú ke ʻiloʻi ha lea fakafonua ʻoku ʻikai ʻilo ʻe hoʻo fānaú, ʻoange ha ngaahi fakahinohino faingofua ʻi he lea fakafonua ko iá (pe tā ha hiki tatau ʻo ha lea fakafonua kehe). Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻeni ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga naʻe lotua ai ʻe he tokoua ʻo Sēletí ha tokoní ʻi he ʻEta 1:33–37. Fakamamafaʻi ʻa e ongo naʻe maʻu ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e lotu ko ʻení mo e founga ʻo ʻEne talí (vakai foki, “Vahe 50: Ko e Mavahe ʻa e Kau Sēletí mei Pēpelí,” Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, 143–44).

  • ʻE lava ke fakangalingali pē ʻa e fānaú ʻoku nau foʻu ha vaka, lolotonga hoʻomou lau ʻa e ʻEta 2:16–17. Te ke lava leva mo hoʻo fānaú ʻo laukonga fekauʻaki mo e ngaahi palopalema naʻe foua ʻe he kau Sēletí mo ʻenau ʻū vaka lafalafá (vakai, ʻEta 2:19) mo e ngaahi founga kehekehe naʻe tali ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi lotu ʻa e tokoua ʻo Sēletí (vakai, ʻEta 2:19–25; 3:1–6). ʻE lava ke tokoni atu ʻa e fakatātā mo e peesi ʻekitivitī ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení kiate koe mo hoʻo fānaú ke mou fai ʻa e talanoá. Ko e hā ʻoku tau ako mei he tokoua ʻo Sēletí fekauʻaki mo e lotú? Fakakaukau ke vahevahe ha aʻusia ʻa ia naʻá ke lotua ai ha tokoni pea tokoniʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní.

ʻEta 3:6–16

Naʻe ngaohi au ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá.

  • ʻI he tupu hoʻo fānaú, te nau fehangahangai mo ha ngaahi pōpoaki lahi ʻoku hala fekauʻaki mo e ʻOtuá, fekauʻaki mo kinautolu, pea mo honau sino fakamatelié. Te ke lava ʻo kole ange ke nau tokoni atu ke kumi ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ngaahi tefito ko ʻení ʻi he ʻEta 3:6–16. Ke fakamamafaʻi ʻa e foʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ʻEta 3:13, 15, te mou lava ʻo vakai fakataha ki ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí pea fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau tuhu ki ha ngaahi kupu kehekehe ʻo Hono sinó. Te nau lava leva ʻo tuhu ki he kupu tatau ʻo honau sinó. Te mou lava ʻo hivaʻi fakataha ha foʻi hiva ʻoku fekauʻaki mo hotau sinó, hangē ko e “Ko Hoku Temipale Mei he ʻEikí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 73). Te ke lava ʻo talanoa mo hoʻo fānaú fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku mou houngaʻia ai ʻi homou sinó.

ʻĪmisi
fānau ʻoku lele ʻi ha loto ʻataʻatā

Naʻe fakatupu kitautolu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá

ʻEta 5

Naʻe fakamoʻoni ha kau fakamoʻoni ʻe toko tolu ki he Tohi ʻa Molomoná.

  • Naʻe kikite ʻa Molonai ʻe tokoni ha Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ki hono fokotuʻu ʻa e moʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Ke akoʻi pe ko e hā ha fakamoʻoni, te ke lava ʻo kole ki hoʻo fānaú ke nau fakamatalaʻi ha meʻa kuo nau mamata pe aʻusia kuo teʻeki ai aʻusia ia ʻe he niʻihi kehé. Pea ʻi hoʻomou lau fakataha leva ʻa e ʻEta 5, te mou lava ʻo talanoa ki he ʻuhinga ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa e kau fakamoʻoní ʻi Heʻene ngāué. Te mou lava foki ʻo fevahevaheʻaki ʻa e founga ʻoku mou ʻilo ai ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e founga te mou lava ai ʻo vahevahe hoʻomou fakamoʻoní mo e niʻihi kehé.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Ko e Kaumeʻá ʻo e māhina ní.

ʻĪmisi
Ko e ala ʻa Sīsū ki he foʻi maka ʻe 16 kae mamata ki ai ʻa e tokoua ʻo Sēletí

Naʻá Ke Mamata Koā Ki Ha Toe Meʻa Kehe?, tā fakatātā ʻa Marcus Alan Vincent