Seminelí
ʻEta 4–5: “Fofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē”


“ʻEta 4–5: ʻFofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē,’” Tohi ʻa Molomoná - Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó (2024)

“ʻEta 4–5,” Tohi ʻa Molomoná - Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó

ʻEta 4–5

“Fofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē”

ʻĪmisi
ko e ʻū lauʻi peleti koulá

ʻOkú ke ongoʻi mateuteu nai ke ako lahi ange mei he ʻEikí? Kapau ʻoku ʻikai, ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai? Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí kia Molonai ke fakamaʻu ʻa e ngaahi lekooti ʻa e tokoua ʻo Sēletí peá Ne folofola ko e ngaahi tohi ko ʻení ʻe toki fakahā ia ʻi he taimi ʻe tui ai ʻa e kakaí ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he tokoua ʻo Sēletí. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e meʻa te ke lava ʻo fai ke maʻu ai ha fakahā lahi angé.

ʻI heʻetau mateuteú

Fakakaukau ki ha meʻa ʻoku mātuʻaki mahuʻinga kiate koe pe ko hoʻo fāmilí.

  • Neongo te ke saiʻia ke vahevahe ʻa e meʻa ko ʻení mo e niʻihi kehé, ko e hā hono ʻuhinga ka ke ka mātuʻaki tokanga ai ʻi hono ʻave ia ke pukepuke ʻe ha fānau īkí?

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻe fiemaʻu ke ako pe fai ʻe ha fānau kimuʻa peá ke falala ke ʻoange ʻa e meʻa ko iá ki aí?

Ko e founga tatau pē ʻoku mokoi ai ʻa e ʻEikí ke fakahā mai ʻa e ngaahi moʻoní kiate kitautolú, ka ʻokú Ne tatali kae ʻoua kuo tau mateuteu ke maʻu ia (vakai, ʻAlamā 12:9–11).

Ko e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú

Ko ha sīpinga ʻo e tatali ʻa e ʻEikí ke fakahā ʻa e moʻoní kae ʻoua kuo tau mateuteú, ko e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú. Naʻe fekau kia Siosefa Sāmita ke ʻoua naʻá ne fakaava pe liliu ʻa e konga ko iá (vakai, ʻEta 5:1). ʻOku ʻi ai ha lekooti ʻo e meʻa-hā-mai naʻe fakahā ki he tokoua ʻo Sēletí.

Ke tokoni atu ke ke ako fekauʻaki mo e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú, fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku haʻi atú ke tali ʻaki ʻa e ngaahi fehuʻi moʻoni pe hala ko ʻení.

  1. Naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí Ia ki he tokoua ʻo Sēletí pea naʻá Ne ngāue fakaetauhi kiate ia (ʻEta 3:20).

  2. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he tokoua ʻo Sēletí ʻa e kakai kotoa pē ʻi he māmaní, ʻi he kuohilí mo e kahaʻú, ʻo ʻikai toe taʻotaʻofi ha meʻa meiate ia (ʻEta 3:25; 4:4).

  3. Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí ki he tokoua ‘o Sēletí ke ne lekooti ‘a e ngaahi meʻa kuó ne mamata ki aí pea fakamaʻu ‘a e lekōtí. Naʻe [tohi] ia ʻi ha lea naʻe veuveuki ʻe he ʻEikí pea he ʻikai lava ke lau ia taʻe kau ai ha kau liliu lea fakalangi (ʻEta 3:21–22, 24, 27; 4:1).

  4. Naʻe foaki ʻe he ʻEikí ki he tokoua ʻo Sēletí ha foʻi maka ʻe tolu ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke liliu ʻaki ʻa e lekōtí (ʻEta 3:23–24, 28).

  5. Kuo teʻeki ke lau ʻe ha taha ʻa e lekooti ʻa e tokoua ʻo Sēletí (ʻEta 4:2–5).

‘Oku fakakau ʻa e ngaahi tali tonú ‘i he ngataʻanga ‘o e lēsoní.

Ko e maʻu ha fakahā lahi angé

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻia Molonai ,ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai ke haʻu kiate Iá, maʻu ʻa e fakahā, mo teuteuʻi kitautolu ke maʻu ʻa e fakahā lahi ange ʻoku ʻi he konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú.

Lau fakalelei ʻa e ʻEta 4:5–15, ʻo kumi ha ngaahi founga ke fakakakato ʻaki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ngaahi meʻá ni” ʻi he veesi 8 mo e 11 ki he Tohi ʻa Molomoná. Ko e veilí, ʻo hangē ko e sīpinga ʻoku ʻomi ʻi he veesi 15, ko ha puipui pe konga tupenu ʻoku fakaʻaongaʻi ke ʻufiʻufiʻi pe fūfuuʻi ha meʻa.

  • ʻE tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ha toe fakahā lahi ange ʻi heʻetau …

ʻE lava ke hoko ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ko ha ngaahi founga naʻá ke fakakakato ʻaki ʻa e foʻi moʻoni ʻi ʻolungá. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ia ʻi hoʻo tohi folofolá pe hiki ia ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • “fakatomala … pea hoko ʻo maʻa ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí” (ʻEta 4:6)

  • “ngāue ʻaki ʻa e tuí” (ʻEta 4:7)

  • “tui ki he ngaahi meʻá ni” (ʻuhinga ki he meʻa kuo ʻosi fakahā ʻe he ʻEikí, tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná) (ʻEta 4:8, 11)

  • “haʻu [ki he Fakamoʻuí]” (ʻEta 4:13–15)

  • lotu “ʻi he loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomalá” (ʻEta 4:15)

Kapau ʻe tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ha taha ʻo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení, kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mahuʻingá ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, pe ko e Polokalama Gospel Library. Hangē ko ʻení, ʻe ala tokoni ke kumi ʻa e “loto-mafesifesí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti
  1. Ke tokoni ke mahino kiate koe peá ke ongoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi ngāue ko ʻení, fai ha taha ʻo e ongo meʻa ko ʻení:

    1. Fakakaukau ki ha sīpinga mei he folofolá pe sīpinga fakaonopooni ʻo ha taha ʻokú ne fai ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení. Hiki ʻa e founga naʻe iku ai ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení ke maʻu ha tokoni mo e fakahā mei he ʻEikí.

    2. Fakakaukau ki ha taimi naʻe iku ai hono fai ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi ngāue ko ʻení ki ha tali pe fakahinohino mei he ʻEikí ʻi hoʻo moʻuí. (Ko ha sīpinga ʻe taha ko e fakalaulauloto ki he meʻa kuó ke ako mo tui ki ai ʻi hoʻo ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e founga kuó ne tataki ai koe ke maʻu ha fakahā ʻi hoʻo moʻuí.)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti
  1. Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe tāpuakiʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ha fakahā lahi ange ʻi heʻetau moʻui ʻi he founga naʻá Ne fakamatalaʻi ʻi he veesi 5–15?

    • Ko e hā ka hoko ai ʻa e taʻe-malava ke hoko ko e faʻahinga kakai naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ke tau taʻe-mateuteu ai ke maʻu ha fakahā lahi angé?

    • Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e ʻEikí mo e faʻahinga kakai ʻokú Ne finangalo ke tau aʻusiá?

ʻE fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú ʻi he “taimi ʻokú [Ne] loto ki aí” (2 Nīfai 27:21) ʻi he taimi te tau ngāueʻi ai ʻa e tui tatau mo ia naʻe maʻu ʻe he tokoua ʻo Sēletí (vakai, ʻEta 4:7). ʻOku malava ke ʻi ai mo ha fakahā lahi ange ʻoku tatali ʻa e ʻEikí ke ʻoatu kiate koe ʻi he founga tatau pē. Ke fakaʻosi ʻa e lēsoni ko ʻení, fai ʻa e meʻá ni:

  • Toe fakamanatu ʻa e fakamatala ʻi he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e kakai ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tuí pea fakamāʻoniʻoniʻí, fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻokú ke tatau ai mo kinautolú pea mo e ngaahi founga ʻe fiemaʻu ke ke fakaleleiʻí.

  • Fakalaulauloto mo lotua ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke fai ke maʻu ai ha fakahā lahi ange meiate Iá. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongó.

Ngaahi tali ki he tali-fehuʻi moʻoni pe halá: Ko e ngaahi ʻuluaki tali ʻe tolú ʻoku moʻoni ia, ka ko e ongo tali fakamuimuí ʻoku hala ia.