Seminelí
ʻAlamā 1:1–18: Ko e Ngaahi Kovi ʻo e Ngāue Fakataulaʻeiki Kākaá


“ʻAlamā 1:1–18: Ko e Ngaahi Kovi ʻo e Ngāue Fakataulaʻeiki Kākaá,” Tohi ʻa Molomoná - Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó (2024)

“ʻAlamā 1:1–18,” Tohi ʻa Molomoná - Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó

ʻAlamā 1:1–18

Ko e Ngaahi Kovi ʻo e Ngāue Fakataulaʻeiki Kākaá

ʻĪmisi
Malanga ‘a Nēhoá

ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani ʻoku tuʻuaki ʻe he kakaí kinautolu mo ʻenau ngaahi fakakaukaú ke fakahīkihikiʻi kinautolu mo maʻu haʻanau lelei fakafoʻituitui. ʻOku fakatupu ʻe he tui ki he ngaahi tōʻonga hala ko ʻení ha faiangahala ʻa ha kakai tokolahi pea fakasītuʻaʻi honau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Naʻe moʻoni foki ʻeni ki he kakai Nīfaí. Naʻe akoʻi ʻe ha tangata ko hono hingoá ko Nēhoa ha tokāteline hala ʻa ia naʻá ne fakatupu ai ʻa e kakai ʻi hono kuongá, mo ha niʻihi kehe ʻi he ngaahi taʻu naʻe hoko aí, ke nau fakafisingaʻi honau Fakamoʻuí. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi mo fakasītuʻaʻi ʻa e ngaahi akonaki hala te ne lava ʻo fakatafoki koe meia Sīsū Kalaisí.

Ngaahi akonaki halá

  • ʻI ha meʻafua ʻi he vahaʻa ʻo e 1 mo e 5 (ʻa ia ko e 1 ʻoku matuʻaki taʻefiemālie pea 5 ko e fiemālie ʻaupito), ko e hā ʻa e lahi hoʻo fiemālie pe taʻefiemālie ki he ngaahi fakamatala ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko e konga lahi taha ʻo e ngaahi fakamatala ʻoku ʻomi kiate au ʻi he ʻaho takitahá ʻoku moʻoni ia. (Hangē ko ʻení, ʻi he mītia fakasōsialé, ʻi he ngaahi tuʻuakí, mei he kau taki mo e kakai ʻiloa ʻi he sosaietí.)

ʻOku tākiekina ʻe he fakamatala ʻoku ou maʻú ʻa ʻeku tui kia Sīsū Kalaisí.

Kuo ʻomi ʻe he ʻOtuá ha tokoni ke u ʻiloʻi ai ʻa e moʻoní mei he halá.

ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani ʻoku lahi ai e ngaahi pōpoaki hala te ne lava ʻo holoki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo ako ʻa e ʻAlamā 1, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi akonaki hala ʻi he māmani ʻokú ke ʻi aí ʻa ia te ne lava ʻo fakatafoki koe meia Sīsū Kalaisí.

Kimuʻa pea pekia ʻa e Tuʻi ko Mōsaiá, naʻá ne fokotuʻu ha faʻunga puleʻanga foʻou. Naʻe ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi tuʻi, ka naʻe fili ʻe he kakaí ha kau fakamaau ke nau fakamamafaʻi ʻa e ngaahi laó. Naʻe fili ʻa ʻAlamā ko e Siʻi ke hoko ko e ʻuluaki fakamaau lahí, pe kōvaná (vakai, ʻAlamā 2:16). Naʻá ne hoko foki ko e taulaʻeiki lahi mo e taki ʻo e Siasí (vakai, Mōsaia 29). Naʻe kamata ke lau ʻe he kakaí ʻa e ngaahi taʻú ʻo kamata mei he taimi naʻe liliu ai honau puleʻangá.

ʻI he ʻuluaki taʻu ʻo e pule ʻa e kau fakamāú, naʻe kamata ke tākiekina ʻe ha tangata faiangahala ko hono hingoá ko Nēhoa ʻa e kakai Nīfaí. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga ʻoku fakakau ai ʻa e talanoa ʻo Nēhoá ʻi he Tohi ʻa Molomoná.

ʻOku ʻi he Tohi ʻa Molomoná ha fakamatala ki ha tangata ko hono hingoá ko Nēhoa. ʻOku faingofua ke mahino hono ʻuhinga naʻe fakakaukau ai ʻa Molomona ʻi heʻene fakanounou ʻa e ngaahi lekooti ʻo e kau Nīfaí kuo taʻu ʻe lauafe honau motuʻá, ʻa e mahuʻinga ke fakakau ai ha meʻa ‘o kau ki he tangatá ni pea mo e ivi tākiekina tuʻuloa ʻo ʻene tokāteliné. Naʻe feinga ʻa Molomona ke ʻomi ha fakatokanga kiate kitautolu, he naʻá ne ʻiloʻi ʻe toe akoʻi pē ʻa e fakakaukau ko ʻení ʻi hotau kuongá ni. (D. Todd Christofferson, “Ko e Meʻaʻofa Fakalangi ʻo e Fakatomalá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 38)

Lau ʻa e ʻAlamā 1:2–6, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Nēhoa ki he kakaí. Hiki ha lisi ʻo e ngaahi akonaki ʻa Nēhoá . Fakahingoa kinautolu ko e “Moʻoni,” “Hala,” pe “Tuifio.”

Mahalo kuó ke fakatokangaʻi naʻe tuifio ʻe Nēhoa ʻene ngaahi akonaki halá mo e ngaahi fakamatala moʻoní. ʻOku fakahaaʻi heni ha founga ʻoku fakaʻaongaʻi foki ʻe Sētane. ʻI heʻetau fakafehoanaki ʻa Nēhoa kia Sētané, ʻoku tau ako ai ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ʻa e ngaahi loí ʻo tuifio ʻaki ʻa e moʻoní ke kākaaʻi ʻa e kakaí pea fakatafoki kinautolu meia Sīsū Kalaisi.

  • Ko e hā ha fakamoʻoni ʻo e meʻa ko ʻení ʻokú ke mamata ai ʻi he ʻahó ni?

Naʻe fakatātaaʻi ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻoku uesia ai ʻe he ngaahi fakakaukau hala ʻa Nēhoá ha kakai ʻe niʻihi ʻi he ʻahó ni:

[Ko ha akonaki hala ʻokú ne taʻofi kitautolu mei he fakatomalá] ko ʻetau fakakaukau ko ha meʻa noa pē ʻetau angahalá, he ʻoku ʻofa mai e ʻOtuá ia kiate kitautolu ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻoku tau faí. ʻOku tau hehema ai ke tui ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he taha kākā ko Nēhoá ki he kakai ʻo Seilahemalá: “ʻE fakamoʻui ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻi he ʻaho fakaʻosí, pea ʻoku ʻikai totonu ke nau manavahē pe tetetete, … pea, ʻi he ngataʻangá, ʻe maʻu ʻe he kakai fulipē ʻa e moʻui taʻengatá.” [ʻAlamā 1:4] Ka ʻoku loi e foʻi fakakaukau olopotó ni. ʻOku ʻofa e ʻOtuá ʻiate kitautolu. Ka ʻoku mahuʻinga kiate Ia pea mo kitautolu e meʻa ʻoku tau faí. Kuó Ne ʻosi ʻomi ha fakahinohino mahino ki he tōʻonga totonu ke tau faí. ʻOku tau ui ʻeni ko e ngaahi fekaú. ʻOku tuʻunga ʻEne fakangofuá mo ʻetau moʻui taʻengatá, ʻi hotau ʻulungāngá, kau ai ʻetau fie fakatomala moʻoni ʻi he loto fakatōkilaló. (Dale G. Renlund, “Fakatomalá: Ko ha Fili Fakafiefia,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2016, 123)

Ko hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi akonaki halá

ʻOku faʻa faingataʻa ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi akonaki halá, ʻo hangē ko e ngaahi akonaki ʻa Nēhoá. Meʻamālié, te ke lava ʻo ʻiloʻi kinautolu. Naʻe akoʻi ʻe Molomona kapau ʻoku fakalotoʻi kitautolu ʻe ha pōpoaki pe akonaki ke “faikovi ʻo ʻikai tui kia Kalaisi, pea fakaʻikaiʻi ia, pea ʻikai tauhi ki he ʻOtuá,” te tau lava ʻo ʻilo ʻoku hala ia pea haʻu mei he tēvoló (Molonai 7:17).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti
  1. Tali ʻa e ongo fehuʻi ko ‘ení:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi akonaki ʻa Nēhoá te ne lava ʻo ʻai ha taha ke ne ongoʻi ʻoku ʻikai ke ne fiemaʻu ʻa e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ha ngaahi akonaki hala kehe ʻi he ʻahó ni ʻokú ne fakatafoki ʻa e kakaí meia Sīsū Kalaisi?

Fakakaukau ki he ngaahi pōpoaki ʻokú ke faʻa fanongo ki ai pe lau maʻu peé. ʻOku nau tākiekina fēfē nai koé? ʻOku ʻi ai nai hanau niʻihi ʻoku nau tākiekina kovi hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí?

Kapau ʻokú ke maʻu ha ngaahi pōpoaki hala ʻi he mītiá ʻokú ne tākiekina kovi hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí, tāmateʻi pe toʻo ʻa e ngaahi pōpoaki ko iá mei hoʻo moʻuí. Fetongi kinautolu ʻaki ha ngaahi pōpoaki te ne langaki hake hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻení, ʻoku maʻu ʻe he ongo makasini Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú mo e Liahoná, ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, ha kanotohi ʻokú ne langaki ʻa e tuí.

Ngāue fakataulaʻeiki kākaá

Naʻe fetaulaki ʻa Nēhoa ʻi ha ʻaho ʻe taha mo ha taki toulekeleka ʻo e Siasí ko Kitione. ʻI he taimi naʻe feinga ai ʻa Nēhoa ke takihalaʻi ʻa e kakai ʻo e Siasí, naʻe “taʻofi [ʻe Kitione ʻa Nēhoa], ʻo ne valokiʻi ia ʻaki ʻa e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá” (ʻAlamā 1:7). Naʻe ʻita ʻa Nēhoa kia Kitione ʻo ne tāmateʻi ia. Naʻe ʻave leva ʻa Nēhoa ki he ʻao ʻo ʻAlamaá pea naʻe tāmateʻi ia ʻo fakatatau ki he laó (vakai, ʻAlamā 1:9–15).

Lau ʻa e ʻAlamā 1:12, ʻo kumi ʻa e founga naʻe fakamatalaʻi ʻaki ʻe ʻAlamā ʻa e ngaahi akonaki ʻa Nēhoá.

Lau ʻa e ʻAlamā 1:16 mo e 2 Nīfai 26:29, ʻo kumi ha fakamatala ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti
  1. Tali ʻa e ongo fehuʻi ko ‘ení:

  • ʻOkú ke vakai fēfē ki he malanga ʻa Nēhoá ko ha sīpinga ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku manakoa ai ha ngaahi fakakaukau hala ʻe niʻihi?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fuʻu fakatuʻutāmaki ai ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

Ko hono fakasītuʻaʻi ʻo e ngaahi akonaki halá

Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ke tokoniʻi kitautolu ke tau fakasītuʻaʻi ʻa e ngaahi akonaki halá, ʻo hangē ko Kitioné (vakai, ʻAlamā 1:7, 9). Fili ha akonaki hala ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi akonaki hala ʻa Nēhoá pe ko ha ngaahi akonaki hala kuó ke fanongo ai ʻi hotau kuongá ni. Kumi leva ha potufolofola ʻokú ne fakatonutonu ʻa e akonaki halá. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakafepakiʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻa Nēhoa ʻi he ʻAlamā 1:3 ʻaki ʻa e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 23:11.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti
  1. Fakahoko ha taha ‘o e ongo meʻa ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa akó:

  1. Vahevahe ʻa e (ngaahi) akonaki hala naʻá ke fili mo e (ngaahi) potufolofola ʻokú ke ongoʻi ʻokú ne fakatonutonu ʻa e akonaki halá.

  2. Vahevahe ʻa e meʻa kuó ke ako mei he ʻAlamā 1 fekauʻaki mo e founga ke ʻiloʻi mo fakasītuʻaʻi ai ʻa e ngaahi akonaki halá.