Vagalalataki mai na iCori ni iYaloyalo Vakasisila

Mai vei Elder Dallin H. Oaks

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

iVakatakilakila

Elder Dallin H. Oaks

Sa dodonu meda vulica kece ni sausaumi vakamaqosa ki na sala ni vakau itukutuku e tabaka na veika vakaveimoceri.

Ni da vuki vua na Turaga ena yalomalumalumu e muataka e dua me vakadonuya eso na dina, ka, ni kilai vakamatata vakaoti, ena vakarautaka na kaukauwa ka tamusuka na madua.

IYALOYALO MAI VEI domi8nic/iStock/Thinkstock

Ena tini na yabaki sa oti au a vosa ena koniferedi raraba ena ulutaga ni iyaloyalo vakasisila. Au a vakuria na domoqu ki na domodra na iliuliu tale eso era sa veivakaroti me baleta na veivakaleqai vakayalo ni revurevu ni iyaloyalo vakasisila. Au a vakarota ni vuqa sara na turaga kei na gonetagane era sa mavoa voli ena ka au a vakatoka na “volitaki ni cakacaka ni ivola ni veigarovi ca.”¹ Na vakayagataki ni iyaloyalo vakasisila ena iwalewale cavaga e sa itovo ca—e vakarusa na vakasama vakayalo, e vakamalumalumutaka na cakacakataki ni kaukauwa vakamatabete, ka vakaleqa na veimaliwai vakamareqeti.

Oqo, ni oti e 10 na yabaki, au vakavinavinaka ni vuqa, ena rogoci kei na tutaki ni veivakaro vakaparofita, era sa kilavaka ka tiko savasava ka tawatakavi voli mai na duka ni iyaloyalo vakasisila. Au vakavinavinaka talega ni vuqa e sa tutaka na veisureti vakaparofita mera tavuki mai na iyaloyalo vakasisila, bonata na veiuto kavoro kei na veimaliwai, ka toso ki liu ena salatu vakatisaipeli. Ia au sa kauwai vakalevu sara ni so vei keda e se rawai tikoga ki na iyaloyalo vakasisila, vakabibi o ira na noda cauravou ka vakakina na iwiliwili torocake tikoga ni goneyalewa.

Dua na vuna bibi me baleta na tubucake ni leqa ni iyaloyalo vakasisila oya ena vuravura nikua, sa tu ena veivanua kecega na vosa kei na ivakatakarakara eso e okati kina na veimoceri ka sa tu ena veivanua kecega na veivakayarayarataki: sa rawa ni ra kunei ena iyaloyalo yavala, parokaramu ni retio yaloyalo, vakau itukutuku veimaliwai, textaki ni itukutuku, vakayagataki ni talevoni, itukutuku tabaki, veivola, ivakatagi, kei na veivosaki ni veisiga. Me kena ilutua, e sa matata tu ni o keda taucoko sa mai vakatakilai wasoma ki na veitukutuku ni vakaveimoceri.

I. Vakatagedegede eso ni Vakaitavi

Me vukei keda ni ravuta na tubu tiko ni itovo ca oqo, au gadreva meu vakatakila e vica na ivakatagedegede eso duidui ni vakaitavi kei na iyaloyalo vakasisila ka navuca na sala eso meda na sausaumi kina kivei ira yadua.

Ena veigauna kei na veituvaki e liu, na neimami vakasala me baleta na iyaloyalo vakasisila a vakanamatataki vakailiu ena nodra vukei vakayadua na tamata mera kilavaka na kena vakatakilai taumada se mera vagalalataki mai na kena veivesu. Ni ra se bibi voli ga na sasaga oya, na ka sa sotavi oti kei na veituvaki ena gauna oqo e sa vakaraitaka na gadrevi ni vakasala e vagolei ki na veivakatagedegede ni vakayagataki yaloyalo vakasisila ena veta sara e cake ni kena levei kei na kena veivesu. E sa veivuke sara meda vakanamata ena va na ivakatagedegede duidui ni vakaitavi ena iyaloyalo vakasisila: (1) laurai vakasakasaka, (2) laurai vagauna, (3) laurai vakawasoma, kei na (4) laurai vakatotogani (veivesu).

Laurai Vakasakasaka. Au vakabauta ni sa raica vakasakasaka oti kece sara na tamata ki na iyaloyalo vakasisila. E sega na ivalavala ca keda vuki tani ka sega ni tomana. E na vaka e dua na cala, ka gadrevi kina na veivakadodonutaki ka sega na veivutuni.²
Laurai Vagauna. Na vakayagataki vakaoqo ni iyaloyalo vakasisila ena rairai vagauna se wasoma sara, ia e sa dau nakiti tu, ka oya na kena itovo ca.

Na iyaloyalo vakasisila e vakavurea ka vakalevutaka na vakanananu kaukauwa ni veimoceri. A solia vei keda na Dauveibuli na veivakanananu oqo me baleta na Nona inaki vuku, ia a soli vakaro talega o Koya ena yalani ni kena vakayagataki ki na dua na turaga kei na dua na marama e sa vakawati. Na iyaloyalo vakasisila e vakalolovirataka na vakayagataki vakamatau ni veimoceri ka vakayaloqaqataka na vakayagataki ni vakanananu ni veimoceri ena taudaku ni yalava ni vakawati. O ira na vakayagataka na iyaloyalo vakasisila era vaqitora tiko eso na idre kaukauwa sara ka rawa mera vakavuna na bula se vakarusa. Kakua ni lakova yani!

Na rerevaki ni kena vakayagataki nakiti na iyaloyalo vakasisila, se cavaga na kena vakawasoma se vakagauna ga, ena dau sureta vakalevu cake tikoga na kena laurai vakawasoma, ka na vakalevutaka saraga na tetewaitaki ni kena veivakanananu kei na kena vakayacori. Era sa dikeva rawa na daunivakadidike ni iyaloyalo eso ni veimoceri e vakavurea na veigacagaca ena mona ka vakaceguya na gagano ni veimoceri, ka sa qai vakauqeta vakalevu cake na vakayacori ni veimoceri.³ Na ivakarau tawadodonu ni veimoceri ena kena mataqali se ivakatagedegede cavaga e vakavuna na vakilai ni madua, ka, qai yacova sara yani me, sa rawa ni curuma tu na tamata yadua.
Laurai Vakawasoma. Na nakiti ni kena dau laurai tu ga na iyaloyalo vakasisila sa rawa ni vakavuna me dua na ivakarau tudei, “e dua na ivalavala ni itovo e vakamuri wasoma me yacova ni sa voleka ni tawalevei rawa.”⁴ Mai na kena vakayagataki tudei, ena sotava na tamata yadua na gadrevi ni kena vakatuburi cake tikoga na gagano me rawati tikoga kina na ka vata me vakacegui kina.
Laurai veivatotogani (Veivesuki) Na itovo ni dua na tamata e sa vesuki ni sa yacova yani me “vakararavi kina” (e dua na vosa ni tabana ni bula ka baleta na vakayagataki ni wainimate gaga, alakaolo, ivesu ni veimau ilavo, ka so tale.) ka isoqoni ni “ivesu veivakatotogani” ka “rawa me na vakaliuci mai na veika kece tale ena bula.”⁵

II. Na Bibi ni kena Kilai Vakamatata na Veivakatagedegede Oqo

Na gauna ga eda sa kidava kina na veivakatagedegede duidui oqo, eda kila talega ni sega ni o ira kecega na dau raica na iyaloyalo vakasisila era sa nakita mera vesuki kina. Vakaidina, e levu sara na cauravou kei na goneyalewa ka ra saga vakaukauwa voli mera biuta na iyaloyalo vakasisila era sega ni vesuki. Oqori e sa rui bibi sara mo kila na kena duidui—sega walega me baleti ira na itubutubu, veiwatini, kei na iliuliu ka gadreva me veivuke, ia kivei ira talega na sasaga dredre voli ena leqa oqo. Oqo na vuna.

iMatai, na titobu ga ni ivakatagedegede e sa yacova yani e dua—mai na kena laurai vakasabalia, ki na kena laurai nakiti vagauna se vakawasoma ki na kena laurai veivakatotogani (veivesu)—na kena dredre vakalevu me vagalalataki kina. Kevaka e kalasitaki cala na ivakarau me nanumi ni sa veivesuki, ena rawa ni nanuma o koya e raica tiko ni sa vakayalia na nona galala ni digidigi kei na nona rawa ni saga me ulabaleta na leqa. Oqo ena rawa ni vakamalumalumutaka na sasaga me vagalalataki ka veivutuni. Ena yasana kadua, na kena kilai vakamatata sara na titobu ni dua na leqa—ni ena sega ni na yaco me tudei se ca vakalevu sara me vaka e taqayataki—sa na rawa ni solia na inuinui kei na vakatuburi ni sasaga ni vakayagataki ni galala ni digidigi me tagutuvi kina ka veivutunitaki.

iKarua, me vakataka ga e dua na itovo vakacalai, vakarau vakaivalavala ca na vakayagataki vakamatau ni iyaloyalo vakasisila e vagolea tani na Yalo Tabu. E so era sa sotava oti oqo era na vakila ni ra sa vakauqeti mera veivutuni. E so tale, era na rairai lomaleqa ka qara mera vunia na nodra cakacala ena lawaki. Era na rairai tekivu vakila talega na madua, ka na rawa ni muataki ki na veivorati vakaikoya. Ke yaco na ka oqo, era na rawa ni tekivu vakabauta na dauraica e dua na lasu levu sara nei Setani: ni ka era sa cakava se tomana na kena caka sa vakavuna mera tamata ca, tawakilikili mai na loloma soliwale ni iVakabula ka ra na sega ni rawa ni veivutuni. O ya e sega saraga ni dina. Eda na sega vakadua ni yawa kalia sara mai na isema ni iVakabula kei na Nona Veisorovaki.

iOtioti, sa ka bibi me kua ni vakayacani na vakayagataki vakawasoma se ka e matau sara mada ga ni iyaloyalo vakasisila me dua na ivesu baleta oya e sega ni vakamacalataka vakadodonu na veituvaki se na ivakarau taucoko e gadrevi kina na veivutuni kei na veivagalalataki. Na kilai vakamatata vinaka cake ni vanua e tiko kina e dua na tamata ena itosotoso ena vakatara talega na kilai vakamatata vinaka cake ni itavi cava e sa ganita na veivagalalataki.

III Na Drotaki ni iYaloyalo Vakasisila

Me da sa qai vadikeva oqo na iwalewale e rawa ni ra drotaki ka vagalalataki ira kina na tamata yadua, mai na icori ni iyaloyalo vakasisila. Oqo ena veivuke sega walega kivei ira na sasaga dredre voli mera ulabaleta na laurai ni iyaloyalo vakasisila ia kivei ira talega na itubutubu, kei na iliuliu ka vukei ira tiko. Era na gumatua vakalevu cake na tamata yadua ena levei kei na veivagalalataki mai na iyaloyalo vakasisila ni ra veivosakitaka na veiulutaga oqo vata kei ira na itubutubu, kei na iliuliu.⁶

Veitalia na ivatagedegede ni kena laurai ena saravi nakiti ni iyaloyalo vakasisila, na sala ki na veivagalalataki, bula dodonu, kei na veivutuni e muria ka gadreva na veivakavuvuli matata vataga: yalomalumalumu, bula vakatisaipeli, veidinadinati ki na dua na ituvatuva ni veisau, qaravitavi kei na veitokoni, kei na vosota voli ena vakabauta.

Na cakacakataki ni veidina oqo sa gadrevi talega kina na veidinadinati tale ni tamata yadua me bula voli me vaka e dua na tisaipeli ni Turaga o Jisu Karisito ka cakava tiko na veika e vakasavasavataki ka vaqaqacotaki ira mera douvaka na veitemaki era tu mai liu.

A. Yalomalumalumu

Me valuti vakaidina na iyaloyalo vakasisila kei na kena veitovo veisemati, sa dodonu me taracake na tamata yadua na yalomalumalumu (raica na Ica 12:27). Ni da vuki vua na Turaga ena yalomalumalumu e muataka e dua me vakadonuya eso na dina, ka, ni kilai vakamatata vakaoti, ena vakarautaka na kaukauwa ka tamusuka na madua. Eso vei ira na dina oqo e oka kina:

Eda sa gone daulomani vakayadua ni dua na Tama Vakalomalagi dauloloma.
Na noda iVakabula, o Jisu Karisito, e lomani keda ka kilai keda saraga vakayadua.
Na veisorovaki ni noda iVakabula e kovuta taucoko na luvena na Kalou.
Mai na loloma soliwale i Jisu Karisito, sa rawa ni da vosoti taucoko ka ciqoma na kaukauwa meda veisau.
Sa tiko yadua kei keda na isolisoli tawavolirawa ni galala ni digidigi, ka sa vakatarai keda meda tautauri ena kaukauwa kei na qaqa ni Veisorovaki.
Na tamata yadua e sasaga drerdre voli ena iyaloyalo vakasisila sa rawa ni tauri inuinui mai na kena dinati ni so tale sa rawata ena ivalu oqo.
Sa ca na iyaloyalo vakasisila, ia na kena vakayacori e sega ni vakavuna sara me itovo ca kina na tamata.
Sa rawa ni drotaka e dua ga na tamata na icori ni iyaloyalo vakasisila ka vagalalataki vakaoti, ia sa rawa ga oqo mai na tautauri ena kaukauwa ni Veisorovaki.
Na veivutuni dina mai na iyaloyalo vakasisila sa gadrevi vakalevu cake mai na tarovi ga ni kena laurai. Na veivutuni vakaoya sa gadreva e dua na veisau ni yalo ena Veisorovaki i Karisito.

Na ciqomi ni veidina oqo sa vakarautaka vakayalo e dua me vakayacora, ka sa tadolava na katuba ni kena ciqomi na veivuke ni Turaga me caka kina na veisau e gadrevi me veivutuni ka vagalalataki.

B. Bula Vakatisaipeli

Na cakacakataki ni veidina oqo sa gadrevi talega kina na veidinadinati tale ni tamata yadua me bula voli me vaka e dua na tisaipeli ni Turaga o Jisu Karisito ka cakava tiko na veika e vakasavasavataki ka vaqaqacotaki ira mera douvaka na veitemaki era tu mai liu. Sa kena ibalebale oqo na veidinadinati ki na veitovo vakalotu vakaikoya: na masumasu kei na vuli ivolanikalou vakaibalebale e veisiga, tiko ena veisoqoni ni lotu, veiqaravi, lolo, ka (ni vakadonui mai vua na bisopi) vakayagataka na sakaramede ka sokalou voli ena valetabu.

C. Gumatuataki ni dua na iTuvatuva Yadudua

Era na kidava na yalo ni kila na ka na tisaipeli yalomalua i Jisu Karisito mera vakila kina na veivakanananu titobu, ituvaki vakaveimaliwai, kei na veika tu wavoki ka ra dau ivakasaribariba ni veitemaki ena kena laurai na iyaloyalo vakasisila. Na kena dikevi rawa na veivakasaribariba oya, ena taracake e dua na ituvatuva ni idrodro ni tamata me vukei ira:

Vakila na ivakasaribariba kei na gagadre eso ni ra yaco.
Tauyavutaka vakatabakidua eso na cakacaka me vukei ira mera lako tani mai na veitemaki.
Vakanamatataka tale na vakasama kei na igu kivua na Turaga.
Tuvalaka na cakacaka vakatabakidua e veisiga me vaqaqacotaka na nodra veidinadinati mera bula dodonu.

Ni taraicake voli e dua na ituvatuva ni tamata vakaikoya, sa dodonu me vakayagataka vinaka na tamata vakayadua na veivurevure maucokona e vakarautaki tu ena Lotu. Me ivakaraitaki, na mataveilawa ni Lotu OvercomingPornography.org sa tiko na lewena me baleti ira na tamata vakayadua ka vakakina na lewe ni matavuvale kei na iliuliu ni matabete ka tokoni ira. Me ikuri, e sa tiko na Addiction Recovery Program ni Lotu kivei ira taucoko na lewenilotu ka sasaga dredre voli ena dua ga na itovo veivesuki, ka na vukea talega na lewe ni nodra matavuvale.

D. Vakatulewa vakaikoya kei na Veitokoni

O ira na yalomalua daumuri Jisu Karisito ka vakatakila ni ra gadreva na iVakabula era na qara talega na veivuke ni nodra bisopi, ka a kacivi mai vua na Turaga me nodra iliuliu ni matabete ka sa taura tu na idola veiganiti eso me rawa kina ni ra veivutuni. Mai na veivakadonui ni tamata vakayadua e okati, ka kevaka e vakila o bisopi ni vakauqeti sara, sa rawa ni kaciva talega o bisopi e dua tale me cakacaka vata ka vukei ira. Se vakacava sara na veituvaki, sa yaco kina na ivakasala oqo mai vei Peresitedi Gordon B. Hinckley (1910–2008):

“Masuta na Turaga mai na vu ni yalomu me na sereki iko mai na ivesu vakayalo oqo ka vakabobulataki iko tiko. Mo na yaloqaqa tiko mo kerea na loloma veidusimaki nei bisopi, kei na nodra ivakasala o ira na kenadau.”⁷

Vakatau voli ena titobu ni leqa, era na rairai gadreva na tamata vakayadua na veitokoni ni dua na tamata nuitaki ka kilaka se dua na daunivakasala kenadau e rawa ni ra gole kina mena dua ga na auwa, mera laki vakaukauwataki ena gauna eso ni malumalumu ka rawa ni raica mera na sausaumi vakaiira ki na nodra ituvatuva.

E. Vosota Voli ena Vakabauta

O ira na tamata sa veivutuni ka sa vakalougatataki mera ulabaleta na gagadre ni laurai ni iyaloyalo vakasisila sa dodonu mera yalodoudou tikoga, baleta ni na qara voli ga na vunica me vakatakila na nodra malumalumu vakayago. Na kena laurai vakasakasaka ena rairai yaco voli ga veitalia sara na sasaga taucoko me vorati kina. Ena nodra bula taucoko, sa dodonu me vulica na tamata vakayadua me qarauna na isolisoli va-Kalou ena veivakanananu ni veimoceri ka taura dei na nodra sasaga mera tiko savasava.

IV Kauwaitaka na Tamata Kece Sara

Ia me dua mada na vosa me baleta tiko na iwalewale eda raici ira kina na sa sikalutu tu ena iyaloyalo vakasisila. Eda gadreva taucoko na Veisorovaki i Jisu Karisito. Era gadreva na noda veikauwaitaki kei na loloma o ira na sasaga dredre voli ena iyaloyalo vakasisila ni ra muria na ivakavuvuli kei na kalawa eso ni veivagalalataki. Yalovinaka kakua ni vakasewasewani ira. Era sa sega ni itovo ca se tawanuitaki. Era sa luvena tagane kei na yalewa na Tamada Vakalomalagi. Mai na veivutuni matau ka taucoko, sa yaco mera na savasava, dodonu vakaoti, ka bula kilikili ena yalayala kecega kei na veivakalougatataki ni valetabu sa yalataka na Kalou.

Ni sa yaco mai na gauna ni vakamau, au vakayaloqaqataki ira na goneyalewa kei na cauravou mera qaqarauni ni digitaka e dua nai sa me nodra itokani tawamudu e sa savasava ka dodonu vakaoti ena mata ni Turaga ka sa kilikili me curuma na valetabu. O ira vakayadua sa taucoko nodra veivutunitaka na iyaloyalo vakasisila sa nodra na veivakalougatataki oqo.

V. iTinitini

Ena noda bula taucoko, eda na sotava kece na veika e lewena tu na veimoceri. Ena veituberi ni noda iVakabula dauloloma, oka kina na veivakadeitaki mai na veiyalayalati ni sakaramede me na dau tiko vata ga kei keda na nona Yalotabu (raica na V&V 20:77), sa rawa ni da sauma lesu tu ga vakamatau. Au vakadinadinataka ni sai koya oqo na ka meda cakava meda marautaka kina na veivakalougatataki i Koya eda sa sokalou vua. Ni da cakava, eda na ciqoma cake vakataucoko na vakacegu ni iVakabula ka da na toka dei ena salatu ki na noda icavacava tawamudu ni vakacerecerei.

Vakatau voli ena titobu ni leqa, era na rairai gadreva na tamata vakayadua na veitokoni ni dua na tamata nuitaki ka kilaka se dua na daunivakasala kenadau.

ITABA IYALOYALO MAI VEI Ingram Publishing/iStock/Thinkstock