Li numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ ut xtawb’al li hilob’aal
Teetaw eehilob’aal chiru li choqink, li sachok na’leb’, ut li rahilal re li ruchich’och’ a’in rik’in numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ rik’ineb’ lee sumwank rik’in li Dios.
Ex raarookil was wiitz’in, nasaho’ inch’ool chixk’eeb’al xsahil eech’ool laa’ex sa’ li xchaq’al ru hilob’aal kutan a’in. Junelik nekexink’oxla. Sachso ninkana chixk’oxlankil lee seeb’al chi tenq’ank naq wan rajomeb’ ru lee ras eeriitz’in. Sachso ninkana chixk’oxlankil lee paab’aal ut lix nawom eech’ool li nekek’ut ut nekek’ut wi’chik. Naraho’ inch’ool naq nayot’e’ lee raam, nasache’ lee yo’onihom, ut naka’ch’ino’ eech’ool. Nekexinra. Ninch’olob’ xyaalal eere naq li qaChoxahil Yuwa’ ut lix Raarookil Alal, li Jesukristo, nekexxra. Neke’xk’e tz’aqal reetal b’ar wankex, lee chaab’ilal, li rajom eeru, ut lee tij re xk’ulb’al eetenq’. Nintijok ut nintijok wi’chik naq teereek’a lix rahomeb’ choq’ eere.
Jwal aajel ru reek’ankileb’ lix rahom, xb’aan naq chanchan naq yooko chixk’ulb’al li rahil esilal wulaj wulaj. Maare wankeb’ kutan teeraj raj xk’eeb’al lee t’ikr re wark, xq’otob’ankil eerib’, ut xpatz’b’al re junaq naq tatxwaklesi naq ak numenaqaq chik li choqink.
A’b’anan, ex was wiitz’in, k’a’jo’ xchaq’alileb’ ru li k’anjel li toj te’chalq. Sa’eb’ li kutan chalel, taqak’e reetal li xnimal ru xk’utb’esinkil lix wankil li Kolonel jo’ maajun wa rilom chaq li ruchich’och’. Chalen anajwan toj reetal naq taasutq’iiq wi’chik “rikʼin wankilal ut nimla loqʼalil,”1 li Kolonel tixk’ojob’eb’ li usilal, osob’tesink, ut sachb’a-ch’oolej maak’a’jo’ rajlankileb’ sa’ xb’eeneb’ li tiikeb’ chi paab’ank.
A’ut, yaal naq laa’o wanko sa’ jun kutan naq jwal ch’a’aj jo’ maajun wa chalen chaq xtiklajik li ruchich’och’. Eb’ li ch’a’ajkilal neke’xkanab’eb’ k’iila kristiaan chi sachsookeb’ chi numtajenaq xch’ooleb’ ut chi tawajenaqeb’. A’b’an, nawaj naq teek’oxla jun numsihom li maare tixk’ut chan ru naq laa’ex ut laa’in naru taqataw hilob’aal.
Toje’, naq yooko chixb’oqb’aleb’ li kristiaan chirilb’al lix sa’ li santil ochoch re Washington D.C., jun komon re li ch’uut najolomin re li k’anjel a’an kiril jun chaab’il na’leb’ naq yoo chixk’amb’al xb’e jun ch’uut chi aj puktesinel esil jwal nawb’ileb’ ru. Ink’a’ naqanaw k’a’ut, a’ut jun li saaj junkab’al ke’ok chirochb’eeninkileb’. Jun aj puktesinel esil yoo chi patz’ok chirix lix “b’eenik” jun kristiaan li nawulak sa’ li santil ochoch. Kiraj xnawb’al ma a’an reetalileb’ lix ch’a’ajkilal jun kristiaan sa’ xb’ehil xyu’am.
Jun li ch’ina al sa’ li junkab’al kirab’i li yoo chixpatz’b’al. Naq li ch’uut ke’ok sa’ li na’ajej re li loq’laj tiqib’aak, li ch’ina al kixk’ut chi ruq’ li artal, b’ar wi’ neke’wiq’la li kristiaan re ok sa’ sumwank rik’in li Dios, ut kixye, “Ah, chaab’il. A’in jun na’ajej te’ruuq wi’ chi hilank li kristiaan chiru xb’eenikeb’ sa’ li santil ochoch.”
Ink’a’ ninnaw ma kixnaw li ch’ina al a’an xchamal xnimal lix na’leb’. Maare ink’a’ naxnaw chan ru naq li ok sa’ sumwank rik’in li Dios sa’ li santil ochoch tz’aqal naxk’am rib’ rik’in lix sachb’a-ch’oolejil yeechi’ihom li Kolonel:
“Chalqex wik’in chejunilex li lub’luukex ut tawajenaqex xb’aan lee riiq, ut laa’in texinhiltasi.
“K’ulumaq lin iiqleb’ sa’ eeb’een ut tzolomaq eerib’ wik’in; … ut teetaw xhilob’aal eeraam.
“Xb’aan naq moko ra ta lin iiqleb’, ut li nink’e cheriiqani moko aal ta.”2
Ex raarookil was wiitz’in, jwal naraho’ inch’ool chirixeb’ li neke’el sa’ li Iglees xb’aan naq neke’reek’a naq jwal ch’a’aj li patz’b’il chiruheb’. Maji’ neke’xtaw ru naq li ok sa’ sumwank ut xpaab’ankileb’ naxseeb’ob’resi li qayu’am! Chixjunil ani li te’ok sa’ sumwank sa’ li kubʼsibʼaal haʼ ut sa’ li santil ochoch—ut li te’paab’anq reheb’—jwal teeb’il wi’chik lix wankil li Jesukristo chiruheb’. Chek’oxlahaq li xnimal ru yaal a’an!
Naq neke’qapaab’ li qasumwank rik’in li Dios nokoq’ajkamuuk rik’in choxahil wankilal—wankilal li nokoxtenq’a chixkuyb’al chi chaab’il wi’chik li yale’k, li aaleek, ut li rahilal. Li wankilal a’in naxseeb’ob’resi li qab’e. Eb’ li neke’xyu’ami lix taqenaqil chaq’rab’ li Jesukristo neke’ru chiroksinkil lix taqenaqil wankil. Chi jo’kan, eb’ li neke’paab’ank reheb’ lix sumwank neke’xk’ul jun hilob’aal sik’b’il ru li nachal rik’ineb’ sa’ xk’ab’a’ lix sumwanjikeb’ rik’in li Dios.
Naq maji’ naxq’axtesi rib’ chixk’ulb’al li rahilal sa’ Getsemani ut sa’ Kalvario, li Kolonel kixye reheb’ lix tzolom, “Sa’ li ruchich’och’ teek’ul li rahilal, a’b’anan kawaq eech’ool! Laa’in xinq’ax ru xwankil li ruchich’och’.”3 Jo’kan ajwi’, li Jesus kixtz’aama chiqu laa’o naq taqab’aanu ajwi’ a’an naq kixye, “Nawaj naq texnumtaaq saʼ xbʼeen li ruchichʼochʼ.”4
Ex raarookil was wiitz’in, li ninye eere anajwan a’an naq xb’aan naq li Jesukristo kinumta sa’ xb’een li t’anenaqil ruch’ich’och’ a’in, ut xb’aan naq kixtoj rix li qamaak, laa’ex ajwi’ naru texnumtaaq sa’ xb’een li ruchich’och’ a’in li nujenaq rik’in li maak, q’etq’etil, ut tawasink.
Xb’aan naq li Kolonel, sa’ xk’ab’a’ lix junelikil mayej aj tojol-ix, kixtoj qix chiru li q’unal, li sachk, ut li maak, ut xb’aan naq kixnumsi chixjunil li rahilal, k’a’uxlej, ut iiq eek’ulum,5 chi jo’kan naq, wi teejal eek’a’uxl chi yaal ut teesik’ lix tenq’, naru textaqe’q sa’ xb’een li xiwxiwil ruchich’och’ a’in.
Naru texnumtaaq sa’ xb’eeneb’ li ninqi yajel re li ruchich’och’ li neke’tawasink re li musiq’ej ut li ch’oolej, jo’ li lab’il, li q’etq’etil, li josq’il, li yib’ ruhil na’leb’, li xik’ ilok, li rahok eechej, li kaqalink, ut li xiw. Us ta maak’a’jo’ li q’unb’esink ut li b’alaq’ink li nokoxsut, naru teetaw li tz’aqal hilob’aal—a’ li hilank ut li tuqtuukilal—toj sa’ xyiheb’ lee ninqi ch’a’ajkilal.
Li xnimal ru yaal a’in nokoxk’e chixk’oxlankil oxib’ li patz’om:
Xb’een, k’a’ru naraj naxye numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’?
Xkab’, chan ru taqab’aanu?
Ut rox, chan ru naq numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ narosob’tesi li qayu’am?
K’a’ru naraj naxye numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’? Naraj naxye naq toonumtaaq sa’ xb’een li na’leb’ li naxye naq li k’a’aq re ru re li ruchich’och’ jwal nim wi’chik xwankil chiru li k’a’aq re ru re li Dios. Naraj naxye xpaab’ankil lix tzol’leb’ li Kristo mas wi’chik chiru xna’leb’ li winq. Naraj naxye saho’k sa’ qach’ool rik’in li yaal, xka’pak’alinkil li b’alaq’il na’leb’, ut ok jo’ “li tuulanebʼ xchʼool chixtaaqenkil li Kristo.”6 Naraj naxye xtz’eqtaanankil yalaq k’a’ru narisi li Musiq’ej. Naraj naxye naq wan qach’ool “chixq’axtesinkil” li qamaak neke’wulak chiqu.7
Anajwan ut, numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ ink’a’ naraj naxye tz’aqlok qe qu sa’ li yu’am a’in, chi moko naq te’sache’q chixjunil li qach’a’ajkilal—xb’aan naq moko te’sache’q ta. Ut ink’a’ naraj naxye naq maak’a’aqeb’ chik li sachk. A’b’an numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ naraj naxye naq lee wankil chixtz’eqtaanankil li aaleek taanimanq. Taaq’uno’q eech’ool naq yooq chi nimank lee paab’aal chirix li Jesukristo.8 Numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ naraj naxye wulak chixraab’al li Dios ut lix Raarookil Alal mas wi’chik chiru yalaq chik ani malaj yalaq chik k’a’ru.
Chan ru naq toonumtaaq sa’ xb’een li ruchich’och’? Li rey aj Benjamin kixk’ut chiqu chan ru. Kixye naq “li ruchichʼochʼil winq wan choqʼ aj xikʼ ilonel re li Dios” ut nakana chi jo’kan chi junelik “wi inkʼaʼ naxkanabʼ ribʼ chi qʼunbʼesiik xchʼool xbʼaan li Loqʼlaj Musiqʼej, ut narisi li ruchichʼochʼil winq chirix, ut naʼok choqʼ aj santil paabʼanel saʼ xkʼabʼaʼ lix tojbʼal rix li maak xbʼaan li Kristo li Qaawaʼ.”9 Rajlal sut naq nekesik’ ut neketaaqe lix hasb’ li Musiq’ej, rajlal sut naq nekeb’aanu yalaq k’a’ru us—yalaq k’a’ru ink’a’ raj tixb’aanu “li ruchich’och’il winq”—yookex chi numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’.
Numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ ink’a’ nak’ulman sa’ jun kutan malaj wiib’. Nak’ulman chiru xnajtil li yu’am naq naqak’ulub’a rajlal lix tzol’leb’ li Kristo. Naqach’olani li qapaab’aal chirix li Jesukristo naq naqajal qak’a’uxl wulaj wulaj ut neke’qapaab’ li sumwank li nokohe’xtiqib’ rik’in wankilal. Nokokana sa’ xb’ehileb’ li sumwank ut noko’osob’tesiik rik’in musiq’ejil metz’ew, k’utb’esinb’il na’leb’, ut lix k’anjeleb’ li anjel. Xyu’aminkil lix tzol’leb’ li Kristo naru tixk’ihob’resi li qametz’ew ut xsaqal ru li qach’ool, li tooxtiikisi chi uub’ej sa’ musiq’ej.10
Naq naqasik’ xyu’aminkil lix taqenaqil chaq’rab’ li Jesukristo, li qach’ool ut li qaam neke’ok chi jalaak. Li Kolonel nokoxtaqsi sa’ xb’een lix wankil li t’anenaqil ruchich’och’ a’in, nokorosob’tesi rik’in xnimal li rahok, li tuulanil, li chaab’ilal chi k’ehok, li tenq’ank, li ramok-ib’, li tuqtuukilal, ut li hilob’aal.
Anajwan ut, maare nekek’oxla naq chixjunil a’in maawa’ hilob’aal chanchan b’an kawil k’anjel sa’ musiq’ej. A’b’anan a’in li nimla yaal: li ruchich’och’ naxye naq li wankilal, li eechej, li nawe’k-u, ut lix sahilal li tz’ejwalej neke’xk’e xsahil qach’ool, a’b’an moko neke’xk’e ta a’an! Ink’a’ naru neke’xk’e a’an! Li k’a’ru neke’xk’e a’an yal jun jo’maajo’il ruuchil “li sahoʼk chʼoolej wankebʼ wiʼ li nekeʼpaabʼank rehebʼ lix taqlahom li Dios.”11
Yaal ut naq mas wi’chik nokotawasiik chixsik’b’al li sahil ch’oolejil b’ar wi’ maajo’q’e naru chi tawmank! A’b’anan, naq nekejunaji eerib’ rik’in li Kristo ut nekeb’aanu li musiq’ejil k’anjel na’ajman ru re numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’, a’an, ut ka’ajwi’ a’an, wan xwankil chetaqsinkil sa’ xb’een lix wankil li ruchich’och’.
Anajwan ut, chan ru naq numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ narosob’tesi li qayu’am? Saqen ru xsumenkil: li ok sa’ sumwanjik rik’in li Dios nokoxb’ak’ rik’in a’an, toja’ ut naq chixjunil sa’ li yu’am naseeb’ob’resiik. Chetawaq ru chi us: Ink’a’ xinye naq li ok sa’ sumwank taarisi xch’a’ajkilal li yu’am. Relik chi yaal, taachalq li ka’pak’aliik, xb’aan naq laj tza ink’a’ naraj naq teetaw lix wankil li Jesukristo. A’b’an xjunajinkil eerib’ rik’in li Kolonel naraj naxye naq truuq teeroksi lix metz’ew ut lix wankil aj tojol-ix.
Ninka’suti jun nimla na’leb’ kixk’ut li Awa’b’ej Ezra Taft Benson: “Eb’ li winq ut ixq li neke’xq’axtesi lix yu’ameb’ chiru li Dios te’xtaw naq a’an q’axal nim wi’chik ru li taaruuq chixb’aanunkil rik’in lix yu’ameb’ chiru li ke’ru raj chixb’aanunkil xjuneseb’ rib’. Tixchamob’resi xsahileb’ xch’ool, tixnimob’resi li rilob’aaleb’, tixseeb’ob’resi lix k’a’uxleb’, … tixtaqsi lix musiq’eb’, tixk’ihob’resi li rosob’tesinkileb’, tixtamresi lix chaab’ilaleb’, tixk’ojob’ li raameb’, tixk’e ramiiweb’, ut tixhoy li tuqtuukilal.”12
Eb’ li neke’xsik’ xtenq’ li choxa neke’taaqeek xb’aaneb’ li usilal a’in li maak’a’jo’ xchaab’ilaleb’ re re naq te’ruuq chi numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’. Chi jo’kan ut, ninye reheb’ chixjunileb’ li komon re li Iglees a’in li kinye reheb’ li saaj sa’ li mayo xnume’. Xinye reheb’—ut laa’in nintz’aama cheru anajwan—naq chek’e eech’ool chixch’olaninkil lix nawom eech’ool chirix li Jesukristo ut lix evangelio. Chexk’anjelaq re xk’ulb’al. Chech’olani, re taanimanq. Chech’olani rik’in li yaal. Meetz’ajni rik’in lix b’alaq’il na’leb’ li winq ut ixq maak’a’eb’ xpaab’aal. Naq teek’e xb’eenil xna’aj lix nawom eech’ool, k’ehomaqeb’ reetal li sachb’a-ch’oolej li te’uxq sa’ lee yu’am.13
Nintz’aama cheru sa’ li eq’la a’in naq teetaw eehilob’aal chiru li choqink, li sachok na’leb’, ut li rahilal re li ruchich’och’ a’in rik’in numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ rik’ineb’ lee sumwank rik’in li Dios. Chek’e chixnaw li Dios rik’in lee tij ut lee b’aanuhom naq k’eeb’il eech’ool chi numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’. Chepatz’ re naq tixkutanob’resi lee k’a’uxl ut naq tixtaqla li tenq’ teeraj ru. Wulaj wulaj, chetz’iib’a li na’leb’ nachal sa’ eek’a’uxl naq nekextijok; ut chek’anjela chi anchal eech’ool. Chek’e eehonal sa’ li santil ochoch, ut chesik’ xtawb’al ru chan ru naq li santil ochoch naxk’ut cheru chan ru texnumtaaq sa’ xb’een li t’anenaqil ruchich’och’ a’in.14
Jo’ ak kinye, lix ch’utub’ankil Israel a’an li k’anjel q’axal aajel ru li yoo chi b’aanumank sa’ ruchich’och’ anajwan. Jun xcha’al a’an li jwal aajel ru a’an xkawresinkil jun tenamit li neke’ru, yo’on wankeb’, ut k’ulub’eb’ chixk’ulb’al li Qaawa’ naq taak’ulunq wi’chik, jun tenamit li ak xe’xsik’ ru li Jesukristo chiru li t’anenaqil ruchich’och’ a’in, jun tenamit li neke’saho’ xch’ool chirix lix taqleb’ xch’ool chixyu’aminkil lix taqenaqil ut santil chaq’rab’ li Jesukristo.
Nekexinb’oq, ex raarookil was wiitz’in, chi wulak jo’ li tiikil tenamit a’an. Chera ut cheroxloq’i lee sumwank mas wi’chik chiru yalaq chik eeteneb’ankil. Naq teek’e chi numtaak li Dios sa’ lee yu’am, ninyeechi’i eere xnimal li tuqtuukilal, kawilal ch’oolej, sahil ch’oolejil, ut hehe’, hilob’aal.
Chi k’eeb’il inwankil jo’ apostol, nekexwosob’tesi sa’ lix yalb’al eeq’e chi numtaak sa’ xb’een li ruchich’och’ a’in. Nekexwosob’tesi re naq teenimob’resi lee paab’aal chirix li Jesukristo ut re naq teetzol chan ru roksinkil lix wankil a’an. Nekexwosob’tesi re naq texruuq chixtz’ilb’al rix li us chiru li ink’a’ us. Nekexwosob’tesi re naq teek’e eech’ool chirix li Dios mas wi’chik chiru li ruchich’och’ a’in. Nekexwosob’tesi re naq teeril li rajomeb’ ru lee ras eeriitz’in ut re naq teekawob’resiheb’ lee raarookil komon. Xb’aan naq li Jesukristo kinumta sa’ xb’een li ruchich’och’ a’in, laa’ex ajwi’ texruuq. Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.