Korzystanie ze Śpiewnika
Poniższe informacje mają pomóc ci w sprawnym korzystaniu ze śpiewnika. Zawierają one wyjaśnienia dotyczące części składowych śpiewnika, omówienie sposobów korzystania ze śpiewnika w kongregacjach, chórach i poszczególnych grupach, oraz informacje dla początkujących dyrygentów, organistów i pianistów.
CZĘŚCI SKŁADOWE ŚPIEWNIKA
Spis treści
Spis treści grupuje hymny w jedenaście ogólnych kategorii. Hymny podobne do siebie pod względem tematycznym i nastrojowym znajdują się zwykle w tej samej części śpiewnika. Jednak to, że dany hymn można znaleźć w określonej kategorii, nie powinno ograniczać stosowania go przy innych okazjach. Na przykład niektóre hymny znajdujące się w części sakramentalnej, takie jak „Jak wielka mądrośc, miłość” oraz „Podziwiam miłości czyn”, mogą być wykorzystane na spotkaniach innych niż sakramentalne, a wybrane zwrotki wielu hymnów w tej części mogą być śpiewane podczas Wielkanocy. Spis tematyczny pomoże ci w odnalezieniu hymnów na poszczególne tematy.
Oznaczenia nastroju i tempa
Oznaczenia nastroju, takie jak W duchu modlitwy lub Stanowczo, wskazują na ogólny charakter hymnu, jakkolwiek nastrój niektórych hymnów może się zmieniać w zależności od okazji bądź lokalnych upodobań. Oznaczenia metronomiczne określają przedział tempa (na przykład
Oznaczenia przygrywki dla pianistów i organistów
Nawiasy (
Możesz również zechcieć go skrócić bądź wydłużyć. Jeśli dany hymn jest nieznany, zagranie go od początku do końca w ramach przygrywki może przybliżyć kongregacji jego brzmienie. Jeśli hymn jest dobrze znany, może wystarczyć zagranie jedynie ostatniej linijki bądź frazy. Grając krótką przygrywkę, możesz zwolnić jej tempo pod koniec, zaznaczając w ten sposób, że jest to jej zakończenie.
Odsyłacze do pism świętych
W początkach tradycji chrześcijańskiej większość hymnów stanowiła tło muzyczne do zaadaptowanych tekstów z pism świętych. Większość naszych współczesnych hymnów odnosi się do wielu fragmentów z pism świętych; na końcu każdego hymnu podanych jest kilka z wielu możliwych fragmentów związanych z treścią hymnu. Korzystając z Guide to the Scriptures [Przewodnika do pism świętych — przyp. tłum.] lub Indeksu zawartego w wersji pism świętych wydanej przez ŚwDO, znajdziesz o wiele więcej fragmentów z pism świętych które wzbogacą przesłanie naszych hymnów.
Indeksy
Śpiewnik ten zawiera trzy indeksy z krótkimi uwagami objaśniającymi do każdego z nich: Fragmenty z pism świętych, Tematy, oraz Pierwsze wersy i tytuły.
HYMNY DLA KONGREGACJI
Śpiew jednogłosowy i z podziałem na głosy
Chociaż śpiewanie z podziałem na głosy (sopran, alt, tenor i bas) jest mocno zakorzenione w Kościele, celem śpiewu jest to, aby uczestniczyli w nim wszyscy członkowie kongregacji, bez względu na ich zdolności wokalne. Jako że wielu członków śpiewa linię melodyczną niezależnie od skali ich głosu, hymny są zapisane w takich tonacjach, aby były dostosowane zarówno do śpiewania jednogłosowego, jak i do śpiewu z podziałem na głosy. Niektóre hymny — oraz fragmenty hymnów — są napisane z preznaczeniem na śpiew jednogłosowy.
Wybór właściwego hymnu
Hymny, które wybierasz, powinny oddawac ogólny charakter spotkania i przyczyniać się do tworzenia odpowiedniej atmosfery.
Hymn na rozpoczęcie może mieć charakter błagalny lub chwalebny; może wyrażać wdzięczność za ewangelię, radość z zebrania się wspólnie bądź entuzjazm do pracy, która ma być wykonywana.
Hymn sakramentalny powinien odnosić się do samego sakramentu lub do ofiary Zbawiciela.
Przerywnik muzyczny w trakcie spotkania jest dla kongregacji okazją do wzięcia udziału w śpiewie i może odnosić się do tematów przemówień poruszanych podczas spotkania. Kongregacja może wstać podczas śpiewania tego hymnu, jeśli jest to wskazane.
Hymn na zakończenie daje kongregacji możliwość odniesienia się do atmosfery i treści spotkania.
Nie każdy hymn jest odpowiedni na wszystkie okazje związane z Kościołem. Niektóre hymny mogą się nadawać bardziej na spotkanie dla młodzieży niż na spotkanie sakramentalne.
Wybór zwrotek do zaśpiewania
Nie czuj się zmuszony do tego, by odśpiewać wszystkie zwrotki danego hymnu, chyba że jego przekaz stałby się wówczas niejasny. Jednakże nie skracaj zwyczajowo hymnów, śpiewając tylko pierwszą lub dwie pierwsze zwrotki. Zachęcamy do śpiewania dodatkowych zwrotek zapisanych pod nutami.
Zachowanie równowagi w doborze hymnów
Oprócz korzystania z hymnów już znanych i lubianych, członkowie są zachęcani do zaznajamiania się z nowymi bądź mniej popularnymi pieśniami. Postaraj się zachować właściwą równowagę pomiędzy nimi.
Hymny na konferencję palika
Na konferencję palika najbardziej nadają się standardowe i dobrze znane hymny, zwłaszcza jeśli śpiewniki nie są dostępne dla całej kongregacji. Oto przykłady kilku takich hymnów: „Naprzód marsz, święci”, „Przyjdź, Królu, Panie nasz!”, „Dzieci Pana, pójdźmy wraz”, „Policz łaski”, „Czyń, coś powinien”, „Prowadź nas, o wielki Jahwe”, „Z wysokich szczytów gór”, „Jak silne świadectwo”, „Jam dzieckiem Boga jest”, „Ja wiem, że żyje Zbawiciel mój”, „Śmiało naprzód”, „Teraz wszyscy radujmy się”, „Chwalmy człowieka”, „Niech twe ramię koło pchnie”, „O Zbawco Izraela”, „Boże, radością wielką mi”, „Duch Boży”, „Dziękujemy Ci, Boże, za proroka.”
Możesz zamieścić kopie hymnów w wydrukowanych programach konferencji, jeśli nie zabraniają tego ograniczenia praw autorskich.
Hymny narodowe
W śpiewniku ujęto kilka pieśni patriotycznych; za pozwoleniem przywódców kapłańskich można dodać hymn narodowy. Śpiewając go podczas spotkań kościelnych, członkowie mogą stać, zgodnie ze zwyczajem i wskazaniami przywódców kapłańskich.
HYMNY DLA CHÓRÓW I POSZCZEGÓLNYCH GRUP
Korzystanie z hymnów na potrzeby chóru
W tym wydaniu śpiewnika nie ma podziału na hymny śpiewane przez chór i przez kongregację. Chóry powinny korzystać z całego śpiewnika jako swojej podstawowej bazy materiałów muzycznych. Mogą również śpiewać inne stosowne pieśni i aranżacje hymnów, które nie są ujęte w tym śpiewniku.
Niektóre hymny przeznaczone dla chórów w poprzednich wydaniach śpiewnika zostały przetransponowane do niższych tonacji, aby mogły być śpiewane przez całą kongregację. Chóry mogą zachować egzemplarze poprzednich edycji śpiewnika, aby móc korzystać z wyższych tonacji i mieć możliwość modulowania. Jeśli dostępny jest tylko jeden egzemplarz poprzedniego wydania, można skopiować dany hymn na użytek chóru, o ile nie ogranicza tego prawo autorskie.
Modyfikowanie hymnów na występy chóralne
Hymny z tego śpiewnika, śpiewane bez zmian, są zawsze stosowne do śpiewania przez chór. Możecie również urozmaicić swoją prezentację hymnów; jednak korzystajcie z tej możliwości z umiarem, dbając o to, by zmiany harmonijnie oddawały charakter danego hymnu. Oto kilka proponowanych sposobów urozmaicenia hymnów:
-
Niech mężczyźni lub kobiety bądź wspólnie zaśpiewają jedną zwrotkę jednogłośnie.
-
Niech kongregacja dołączy do chóru w ostatniej zwrotce lub w refrenie hymnu. (Jest to jeden ze sposobów, aby pomóc kongregacji poznać niektóre hymny).
-
Niech kobiety zaśpiewają jedną zwrotkę, jak wyjaśniono dalej pod nagłówkiem „Hymny dla głosów żeńskich”.
-
Niech mężczyźni zaśpiewają jedną zwrotkę, jak wyjaśniono dalej pod nagłówkiem „Hymny dla głosów męśkich”
-
Niech sekcja sopranów i tenorów zaśpiewa jedną zwrotkę w duecie.
-
Niech tenory i basy zaśpiewają linię melodyczną, podczas gdy soprany i alty śpiewają partię altów.
-
Niech jedna sekcja chóru zaśpiewa linię melodyczną, podczas gdy reszta chóru nuci pozostałe partie.
Hymny dla głosów żeńskich
Część śpiewnika przeznaczona dla kobiet obejmuje hymny przewidziane do śpiewania na spotkaniach kobiecych oraz hymny przeznaczone dla żeńskich chórów i trio. Oprócz tego siostry mogą śpiewać bez adaptacji większość hymnów z tego śpiewnika na dwa głosy (sopran i alt) lub na trzy głosy (jeśli partia tenorów nie jest zbyt niska.)
Hymny dla głosów męskich
Hymny w części śpiewnika przeznaczonej dla mężczyzn są podzielone na dwie kategorie: Mężczyźni, — na spotkania dla mężczyzn — oraz Chór męski, — dla chórów i kwartetów. Planując spotkanie kapłańswtwa, zazwyczaj lepiej jest wybrać jeden ze standardowych hymnów dla kongregacji lub hymn oznaczony jako hymn dla mężczyzn
Niektóre hymny są zaaranżowane konkretnie na potrzeby chórów męskich; oprócz tego wiele hymnów dla kongregacji i tych z oznaczeniem „Mężczyźni” może być zaadaptowanych na użytek męskich chórów i kwartetów w następujący sposób:
Barytony:
śpiewają linię melodyczną
Tenory I:
śpiewają partię altów powyżej linii melody – cznej
Tenory II:
śpiewają partię tenorów
Basy:
śpiewają partię basów
Główny problem z zaadaptowaniem hymnów na potrzeby chóru męskiego stanowi znalezienie tenorów, którzy potrafią śpiewać tak wysoko jak alty; niektóre wysokie dźwięki mogą wymagać dostosowania. Można również przetransponować hymn do niższej tonacji, adaptując wówczas partię basów.
Innym sposobem zaadaptowania hymnu na użytek chóru męskiego jest zaśpiewanie partii altów poniżej linii melodycznej. W takim wypadku partia basów nie jest niezbędna.
W hymnach przeznaczonych dla chórów męskich można zauważyć, że w miejsce zwykłego klucza wiolinowego postawiony jest klucz tenorowy. W takich hymnach należy grać nuty prawej ręki o oktawę niżej niż w kluczu wiolinowym. Rezultatem tego jest bogaty i efektowny akompaniament dla męskich głosów.
Symbol klucza tenorowego
Symbol klucza wiolinowego
DLA POCZĄTKUJĄCYCH DYRYGENTÓW
Takty, metrum i miary taktu
Takt to najmniejsza jednostka muzyczna ograniczona pionowymi liniami:
W śpiewniku, kiedy takt jest przeniesiony z jednej linii nut do następnej, koniec pierwszej linii pozostaje otwarty, aby zaznaczyć, że takt jest kontynuowany w następnej linii:
Metrum (dwie cyfry: jedna nad drugą, na przykład 2/4) znajduje się na początku każdego hymnu. Górna cyfra wskazuje na liczbę uderzeń w każdym takcie. Dolna cyfra określa wartość rytmiczną jednego uderzenia. Na przykład metrum 3/4 oznacza, że na jeden takt hymnu przypadają trzy uderzenia, a uderzenie stanowi jedna ćwierćnuta (
Kiedy dyrygujesz wykonaniem muzyki, pierwsze uderzenie w twoim taktowaniu (zob. ilustracje ze schematami taktowania) powinno współgrać z pierwszym uderzeniem w każdym takcie. Pierwsze uderzenie, czyli akcentowana miara taktu, jest najmocniejszym uderzeniem w każdym takcie. Można zauważyć, że wiele hymnów rozpoczyna się od nieakcentowanej miary, w przedtakcie, a więc przed pierwszym akcentem.
Podstawowe schematy taktowania
Celem schematów taktowania jest zachowanie jedności pod względem rytmicznym pośród kongregacji oraz zasygnalizowanie nastroju hymnu. Schematy te powinny być proste, ale mogą się zmieniać w zależności od charakteru hymnu. Kropki zaznaczone na schematach taktowania pokazują, gdzie padają akcenty rytmiczne hymnu.
Metrum dwudzielne (zastosowane w pieśniach z oznaczeniem 2/2 lub 2/4):
Metrum trójdzielne (zastosowane w pieśniach z oznaczeniem 3/4 lub 3/2):
Metrum czterodzielne (zastosowane w pieśniach z oznaczeniem 4/4):
Metrum sześciodzielne (zastosowane w pieśniach z oznaczeniem 6/8 lub 6/4):
Hymny w metrum 6/8 lub 6/4 i charakteryzujące się wolnym tempem, takie jak „Cicha noc” (nr 120), mogą być dyrygowane za pomocą zarówno tradycyjnego metrum sześciodzielnego, jak i podwójnego metrum trójdzielnego, w którym za pierwszym razem ruchy są obszerne, a za drugim — zwarte.
Hymny w metrum 6/8 lub 6/4 charakteryzujące się tempem umiarkowanym, jak na przykład „Najdroższe sercu pasterza” (nr 135), mogą być dyrygowane poprzez pominięcie drugiego i piątego uderzenia w tradycyjnym metrum sześciodzielnym i zatrzymanie się w zaznaczonych miejscach na schemacie:
Hymny w metrum 6/8 lub 6/4 charakteryzujące się tempem szybkim, jak na przykład „Panie, w krąg burza szaleje” (nr 50), mogą być dyrygowane w metrum dwudzielnym — pierwsze trzy uderzenia przypadają na pierwszy akcent, a ostatnie trzy uderzenia — na drugi.
Korzystając z ostatnich dwóch schematów, zadbaj o to, żeby rytm i metrum hymnu pozostały niezmienne.
Przykładowe hymny łatwe do dyrygowania:
Metrum dwudzielne: „Cieszmy się”, „Prawość nam daj” i „ O starsi Izraela”.
Metrum trójdzielne: „Pójdź za mną dziś”, „Czyń, coś powinien”, „Na wysokości Bóg”, „Boże, Ojcze, usłysz nas” i„Naucz mnie chodzić tą drogą”.
Metrum czterodzielne: „Ze mną bądź!”, „Kiedy badam pisma święte”, „Dzieci Pana, pójdźmy wraz”, „Czy modliłeś się”, „Za urodę ziemi tej”, „Wszystkie narody, usłyszcie wraz”, „Tyś nadzieją Izraela”.
DLA POCZĄTKUJĄCYCH ORGANISTÓW I PIANISTÓW
Dostosowywanie akompaniamentu hymnów
Niektóre hymny mogą zawierać nuty lub pasaże, które są trudne do zagrania. Swobodnie dostosuj takie pasaże do swoich możliwości, opuszczając mniej ważne nuty w akordach. W tym celu możesz nanieść zmiany we własnym egzemplarzu śpiewnika.
W hymnach pomiędzy nutami partii tenoru i basu często występuje odstęp, który jest zbyt szeroki do zagrania lewą ręką. Prawa ręka może z łatwością dosięgnąć nuty partii tenoru. Możesz zaznaczyć takie nuty nawiasem żeby pamiętać o zagraniu ich prawą ręką:
Niektóre hymny i pieśni dla dzieci są przeznaczone do gry na pianinie. Jeśli do tych pieśni używane są organy, czasami lepiej jest korzystać tylko z klawiatury ręcznej, bez pedałów.
Ozdobniki
Ozdobnik oznacza, że zagranie danej nuty jest opcjonalne. Poniższe przykłady przedstawiają zastosowanie ozdobników:
-
Ozdobnik może wskazywać na to, że poszczególne nuty mają być grane i śpiewane w niektórych zwrotkach, a w niektórych nie — w zależności od tekstu każdej zwrotki:
Obrazozdobnik -
W niektórych przypadkach nuty są kompletne, nawet jeśli ozdobnik zostanie pominięty:
Obrazozdobnik który może być pominięty -
Ozdobniki mogą również wskazywać na to, że dany fragment muzyczny ma być zagrany przez pianistę lub organistę, lecz nie należy go śpiewać:
Obrazozdobnik grany zamiast śpiewany
Przykładowe hymny łatwe do zagrania:
„Pójdź za mną dziś”, „Czyń, coś powinien”, „Z Bogiem zostań, aż spotkamy się”, „Łagodny jest nasz Bóg!”, „Podziwiam miłości czyn”, „Słuchaj przykazań”, „Niech prowadzi Święty Duch”, „Teraz wszyscy radujmy się”, „O Zbawco Izraela”, „Boże, radością wielką mi”, „Modlitwy czas”, „Naucz mnie chodzić tą drogą”, „Dziękujemy Ci, Boże, za proroka”.