Ngaahi Uiuiʻi Fakafaifekaú
7. Fakamatala Fakalahí


7

Fakamatala Fakalahí

7.0

Talateú

Muimui ʻi he ngaahi fakahinohino kehe ʻi he fakamatala fakalahi ko ʻení ʻi hano fiemaʻu pea mo ʻene feʻunga ki hoʻo misioná mo e ngaahi tūkungá.

7.1

Ngaahi Fatongia Fakataki ʻo e Faifekau Kei Talavoú

ʻOku kau e ngaahi meʻa ʻoku lisi atu ʻi laló kae ʻikai fakangatangata ki ai, ʻa e ngaahi ngafa mo e fatongia ʻo e kau taki faifekau kei talavoú.

Hoa Takí

ʻOku vahe ha faifekau ʻe taha ʻi he ngaahi hoá takitaha ko ha hoa taki. Ko e hoa takí ʻokú ne:

  • Tataki ʻa e hoa ngāue fakafaifekaú ke fakahoko e ngāué ʻi ha ʻēlia kuo vahe ke na ngāue ai.

  • Poupouʻi ʻa e hoa ngāue fakafaifekaú ke ako, lotu, muimui ʻi he taimi-tēpile fakaʻahó, pea tauhi ha lekooti totonu.

  • Tokoniʻi hono hoa ngāue fakafaifekaú ke hoko ko ha faifekau lelei ange.

  • Fakatokangaʻi pea ʻiloʻi e ngaahi taukei, talēniti, mo e ngāue lelei hono hoá.

  • Fakahaaʻi ʻa e founga ke fengaūeʻaki lelei ai mo e kau taki fakalotofonuá mo e kāingalotú ke fakafekauʻaki ʻa e ngāue fakafaifekaú.

Hoa Fakataukeí

ʻOku vahe ha faifekau ʻe taha ke hoko ko ha hoa fakataukei mo ha hoa taki ki he faifekau foʻou kotoa pē. Ko e hoa fakataukeí ʻokú ne:

  • Ngāue mo fakataukeiʻi ha faifekau foʻou ʻi he ʻofa, faʻa kātaki, ʻofa faka-Kalaisi, mo e loto-mahino.

  • Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e tokoni mo e ngaahi fakakaukau ʻa e faifekau foʻoú ko ha hoa tuʻunga tatau.

  • Fakaʻaongaʻi ha taimi lahi ange ʻi he ʻaho takitaha ke ako mo e hoá (vakai, “Maʻá e Kau Faifekau Foʻoú: Ako Lahi Ange mo e Hoá ʻi he “Talateú: Ko e Hā ʻa e Founga Lelei Taha Ke U Fakaʻaongaʻi Ai ʻa e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí?” ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí [2019], ix–x

  • Ako fakaʻaho ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení mo hono hoá.

  • Akoʻi ʻa e faifekau foʻoú ʻi he ngaahi tefito ʻoku ʻasi ʻi he Maluʻi ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Tekinolosiá mo e Fakaangaanga ki he Moʻui Fakafaifekaú.

  • Fakahaaʻi ʻa e founga ke fakafekauʻaki lelei ai e ngaahi ngāue fakafaifekaú mo e kau taki mo e kāingalotu fakalotofonuá.

Taki Fakavahé

ʻOku vahe ki ha ʻeletā ʻe taha ke ne hoko ko ha taki fakavahe ʻi ha vahe, ʻa ia ʻoku kau ki ai ha ngaahi ʻēlia ngāue ʻoku lahi. Ko e taki fakavahé ʻokú ne:

  • Tataki, akoʻi, mo faleʻi e kau faifekaú ʻi he ngaahi fakataha alēlea fakauike ʻa e vahé.

  • Fakahoko ʻa e ngaahi ʻinitaviu papitaisó (vakai, 2.3.6).

  • Tataki ʻa e vilo hoa mo e kau ʻeletā ʻi hono vahé (vakai, 2.3.1).

  • Ngāue mo e kau taki fakauōtí mo e kāingalotu fakalotofonuá ke aleaʻi ʻa e ngaahi ngāue fakafaifekaú.

  • Lipooti fakahangatonu ki he taki fakasouní.

Kau Sisitā Taki Akoʻí mo e Kau Taki Fakasouní

ʻOku vahe ha sisitā ʻe toko ua ke na ngāue ko ha ongo sisitā taki akoʻi ʻi ha souni ʻe taha pe lahi ange. ʻOku vaheʻi ha taha ʻo e ongo sisitaá ko e hoa takí. ʻOkú na fatongia ʻaki hono akoʻi mo tokangaʻi e kau faifekau sisitā ʻoku vahe ange kiate kinauá. ʻOkú na hoko foki ko ha ongo mēmipa ʻo e ngaahi vahé mo e souní peá na tokoni ki he palesiteni fakamisioná, kau taki fakasouní, mo e kau taki fakavahé ʻi he ngaahi fakataha akó mo e konifelenisi fakasouní.

ʻOku vahe ha ongo ʻeletā ke na ngāue ko ha hoa taki fakasouni ʻi ha souni ʻe taha. ʻOku vaheʻi ha taha ʻo e ongo ʻeletaá ko e hoa takí. ʻOkú na fatongia ʻaki hono akoʻi mo tokangaʻi e kau faifekau kotoa kuo vahe ki heʻena souní. ʻOkú na tokoni foki ki he palesiteni fakamisioná ʻi he ngaahi fakataha akó mo e konifelenisi fakasouní.

Ko e kau sisitā taki akoʻí mo e kau taki fakasouní ʻoku nau:

  • Tataki, akoʻi, mo fakahoko ʻa e vilo hoá mo e kau faifekau kuo vahe ki honau souní pe ngaahi souní. ʻOku tataki ʻe he kau sisitā taki akoʻí ʻa e vilo hoa mo e kau sisitaá, pea tataki ʻe he ongo taki fakasouní ʻa e vilo hoa mo e kau ʻeletaá.

  • Ngāue mo e kau takí mo e kāingalotu fakalotofonuá ke aleaʻi ʻa e ngaahi ngāue fakafaifekaú.

  • Kau atu ki he fakataha alēlea fakatakimuʻa ʻa e misioná.

  • Lipooti fakahangatonu ki he palesiteni fakamisioná.

ʻOku fakahoko foki ʻe he kau taki fakasouní ʻa e ngaahi ʻinitaviu papitaisó (vakai, 2.3.6).

Ongo ʻAsisiteni ki he Palesitení

ʻOku vahe ha ongo ʻeletā ʻe toko ua ke na hoko ko ha hoa ʻasisiteni ki he palesiteni fakamisioná. Ongo ʻAsisitení:

  • Fakahoko e vilo hoá mo e kau taki fakasouní mo e kau faifekau kehé (vakai, 2.3.1).

  • Fai e ako ʻi he ngaahi fakataha alēlea fakatakimuʻa ʻa e misioná mo e ngaahi konifelenisi fakasouní ʻi hano kole ʻe he palesiteni fakamisioná.

  • ʻE lava ke na ʻoatu ha faleʻi kau ki he fehikitaki ʻa e kau faifekaú pe ngaahi fatongia fakatakimuʻá, ka ʻoku ʻikai ke na fai e tuʻutuʻuni aofangatukú.

  • Lipooti fakahangatonu ki he palesiteni fakamisioná.

7.2

Ngaahi Fakahinohino ki he Ngāue Tokoní

Muimui ki he ngaahi fakahinohino ki he ngāue tokoní ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi konga iiki ange ko ʻení.

7.2.1

Ngaahi ʻEkitivitī Ngāue Tokoni Kuo Fokotuʻutuʻu Māú

Te ke lava ʻo ʻiloʻi e ngaahi faingamālie ngāue tokoní ʻi he ngaahi kautaha hangē ko e JustServe.org (ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku maʻu aí), pea fakatatau ki he fakahinohino ʻa hoʻo kau taki fakamisioná.

ʻI hoʻo kau atu ki ha polokalama ngāue tokoni kuo fokotuʻutuʻu, fakakaukau ki he ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení:

  • Fakangatangata ʻa e ngāue tokoní ki he taimi ʻahó pē.

  • Fakaʻehiʻehi mei he ngāue tokoni ʻi he taimi lelei taha ki he kumí mo e akoʻí, tuku kehe ʻo ka fakahinohino atu ʻe he palesiteni fakamisioná.

  • Kau ʻi he ngaahi polokalama ngāue tokoni ʻa e koló ʻo ka malava.

  • Fakaʻehiʻehi mei hano fakahoko ha ngaahi ʻekitivitī ngāue tokoni ʻi he ʻaho teuteú pe ʻi he ngaahi taimi ʻoku fepaki ai mo e ngaahi fakataha alēlea fakavahé pe konifelenisi fakasouní.

  • ʻOua naʻa kaniseli pe toloi e ngaahi taimi akoʻi ne ʻosi fokotuʻú koeʻuhi ko e ngaahi polokalama ngāue tokoní, tuku kehe ʻo ka fakahinohino atu ʻe hoʻo palesiteni fakamisioná.

  • Nofo fakataha mo ho hoá ʻi hoʻo ngāue tokoní.

  • Tui ho pine hingoá ʻo ka fakangofua pea feʻunga, ʻo tatau ai pē kapau ʻokú ke vala ngaholo ki he ngāué.

  • ʻOua naʻá ke kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī te ke fakamoleki ai ha paʻanga pe ʻe ʻoatu ai ha totongi kiate koe.

  • ʻOua naʻá ke fakatukupaaʻi koe ki ha ngaahi ngāue taimi lōloa taʻe maʻu ha ngofua mei hoʻo kau taki fakamisioná.

7.2.2

Malu Lolotonga e Ngaahi Faingamālie Ngāue Tokoní

Ke ke malu lolotonga e ngaahi faingamālie ngāue tokoní, faʻa fakakaukau lelei pea muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní mo e ngaahi fakahinohino ko ʻení:

  • Fakahoko pē ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻokú ke malava fakatuʻasino ʻo fakakakató.

  • ʻOua ʻe fakaʻaongaʻi ha ngaahi meʻangāue fakaʻuhila pe ngāue ʻaki pe heka ʻi ha mīsini (hangē ko e palau, taulani, pe ʻi mui ʻi ha loli).

  • Tui ha teunga ngāue feʻunga (hangē ko e kofu nima pe sote nima lōloa).

  • ʻOua naʻá ke ngāue ʻi ha feituʻu te ke ala tō ai mei ha meʻa maʻolunga (hangē ko e ʻató pe ʻi ha fuʻu ʻakau).

  • ʻOua naʻá ke ngāue ʻi ha feituʻu te ke fihia ai pe lavea ʻi ha feituʻu ʻoku māpunipuni (hangē ko ha fakatafeʻanga vai loloto).

  • ʻOua naʻá ke ngāue tokoni ʻi he ngaahi ʻapiakó, tauhiʻanga fānaú, pe ngaahi feituʻu kehe te ke nofo toko taha ai mo e fānaú, ʻo kau ai e Palaimelí mo e nesilií (vakai, 3.5.2).

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo hono fakahoko e ngāue tokoní.

7.3

Fakaʻapaʻapaʻi ʻo e Niʻihi Kehé

Angaʻofa mo fakaʻapaʻapa maʻu pē ki he niʻihi kehé. Muimui foki ʻi he ngaahi fakahinohino fakalahi ʻi he vahe ko ʻení.

7.3.1

Ngaahi Kaveinga Fepōtalanoaʻaki ke Fakaʻehiʻehi Mei Aí

Ke fakahaaʻi hoʻo fakaʻapaʻapa ki he niʻihi kehé mo tokangaʻi hoʻo tuʻunga malú, fakaʻehiʻehi mei hono talanoaʻi ha ngaahi kaveinga fakatupu palopalemá. ʻOku kau ʻi he ngaahi kaveinga ke fakaʻehiʻehi mei aí ʻa e ngaahi meʻa fakapolitikale fakalotofonua mo fakafonua ʻi he ʻēlia ʻokú ke ngāue aí; fakaʻehiʻehi foki mei hono fakahoko ha ngaahi lea fakapolitikale fakataautaha pe ʻi he kakaí. ʻIkai ngata ai, ʻoua naʻá ke teitei:

  • Fakakata fekauʻaki mo e tautoitoí pe ngaahi tōʻonga tautoitoí.

  • Fokotuʻu ke hiki e kakaí ki ha fonua kehe—naʻa mo e ngāueʻangá pe akoʻangá.

  • Foaki pe fai ha ngaahi palōmesi fakapaʻanga pe tokoni fakaevisa maʻá e kakai ʻi he ʻēlia ho misioná, ʻo kau ai ha ngāue, ako, fale nofoʻanga, pe fānau ohi.

7.3.2

Ngaahi Laó mo e Anga Fakafonuá

Talangofua ki he ngaahi lao mo e tuʻutuʻuni fakalotofonua kau ki hono tufaki ʻo e ngaahi naunaú, mo e ngaahi tuʻutuʻuni fakafeituʻu mo faka-kauʻāfonuá, mo e ngaahi fiemaʻu ki he paasipōtí mo e visá. Kapau ʻoku ʻikai ke ke maheni mo e ngaahi lao fakalotofonuá, tukufakaholó mo e ʻulungaanga ʻoku tāú, kole tokoni ki hoʻo kau taki fakamisioná.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga ʻoku tāú.

7.4

ʻAlu ki he Temipalé

ʻI hoʻo ʻalu ki he temipalé, manatuʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Nofo mo ho hoá.

  • Kau ʻi ha taha pē ʻo e ngaahi ouau ʻoku fakahoko ʻi he temipalé. Ka neongo ia, ke fakaʻehiʻehi mei hono fakaʻuhingaʻi hala ʻo e ongo fakalaumālié ko ha ongoʻi ʻofa fakakaumeʻa, ʻoua naʻá ke hoko ko ha fakafofonga ʻo ha husepāniti pe ko ha uaifi ʻi ha ouau sila pe ko ha fakamoʻoni ʻi ha sēsini ʻenitaumeni.

  • ʻOua naʻá ke tokanga ke ʻalu mo ha teunga temipale; ʻoku ʻoatu taʻe totongi ʻa e teunga temipalé ki he kau faifekaú ʻi he temipalé.

  • Muimui ʻi he ngaahi founga lelei ki he telefoní. Te ke malava ʻo ʻave hoʻo telefoní ki he temipalé ke paaki ʻa e ngaahi kaati ouaú. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai totonu ke ke fakaʻaongaʻi hoʻo meʻafaitaá, talanoa ʻi hoʻo telefoní, pe feʻaveʻaki ha pōpoaki lolotonga hoʻo ʻi he temipalé.

  • ʻOua naʻa ʻomai ha meʻafaitā pe tohi laukonga, ʻo kau ai e ngaahi tāpuaki fakapēteliaké, ke fakaʻaongaʻi ʻi loto ʻi he temipalé.

  • ʻOua naʻa mou nofo fakapupunga ko ha kau faifekau pe tūʻulutui ʻo lotu ʻi he loki silesitialé.

Manatuʻi ke ke tui maʻu pē ʻa e kāmeni fakatemipalé ʻo hangē ko ia kuo fakahinohinoʻi atú. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo hono tui ʻo e kāmení pe fekauʻaki mo e ʻalu ki he temipalé, fehuʻi ki hoʻo kau taki fakamisioná.

7.5

Tekinolosiá

Muimui ki he ngaahi tuʻunga moʻui ki he tekinolosiá ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi konga iiki ange ko ʻení.

7.5.1

Muimui ki he Ngaahi Tuʻunga Moʻui Fakalūkufua ki he Tekinolosiá

Tokanga taha ki he kakaí, kae ʻikai ko e tekinolosiá. ʻI ha fakataha ʻoku femātaaki ai, tuku kakato hoʻo tokangá ki he kakaí. ʻOku fakahohaʻa mo taʻe fakaʻapaʻapa ʻa hono vakaiʻi e ʻīmeilí, tali ʻo e ngaahi pōpoaki telefoní, pe sio vave ki he mītia fakasōsialé ʻi he taimi ʻokú ke ʻi ha haʻohaʻonga ai ʻo ha niʻihi kehe.

Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e:

  • Wi-Fi ʻi ha feituʻu kuo ʻosi fokotuʻu pea fakangofua ai ʻe hoʻo palesiteni fakamisioná.

  • Ngaahi komipiuta maʻá e kakaí, hangē ko ia ʻi he ngaahi laipelí pe fale ʻinitanetí.

  • Komipiuta fakataautaha ʻa ha taha ki he akoʻí kapau ʻe fakangofua ia ʻe he tokotaha ko iá.

  • Ngaahi meʻa fanongo (headphones) ki he ngaahi ʻekitivitī fakafaifekau kuo fakangofuá ʻo hangē ko e fetuʻutaki mo ho fāmilí pe toʻo ha ngaahi kalasi fakafaifekau.

ʻOua naʻá ke tokangaʻi ha meʻa fakatekinolosia, uepisaiti, tohi he ʻinitanetí (blogs), pe ngaahi ʻakauni mītia fakasōsiale ʻa e uōtí pe siteiki fakalotofonuá.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi meʻangāue toʻotoʻó ʻi he ngāue fakafaifekaú.

7.5.2

Fakaʻaongaʻi Malu ʻo e Tekinolosiá

‘Oku totonu ke ke fakakakato ʻa e kalasi Maluʻi ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Tekinolosiá ʻi he ʻinitanetí lolotonga hoʻo ʻi he senitā ako fakafaifekaú. ʻE lava foki ke tokoni atu e ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosiá ʻi he malu pea ʻi ha taumuʻa fakafaifekau:

  • Fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosiá ʻi ha taumuʻa. Palani ha ngaahi ʻekitivitī te ne tokoniʻi koe ke ke fakaafeʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu ki he Fakamoʻuí.

  • ʻOua naʻa fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosiá ke fakafiemālieʻi ʻa e loto-mafasiá pe ko hoʻo taʻeoliʻiá.

  • Fakafanongo mo muimui ki he ngaahi ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e fakafehokotaki mālohi ki he Laumālie ʻo e ʻEikí ʻa e maluʻi lelei taha ki hono fakaʻaongaʻi taʻe fakapotopoto ʻo e tekinolosiá.

  • Nofo maʻu pē ʻi ha tuʻunga te ke malava ai mo ho hoá ʻo fakatou sio ki hoʻomo screen. ʻOua naʻa fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻangāue toʻotoʻó ʻi hoʻo nofo toko tahá, hangē ko hoʻo ʻi he falemālōloó.

  • Ngāue fakataha mo ho hoá ʻi hoʻomo kumi mo akoʻi he ʻinitanetí. Fevakaiʻiʻaki hoʻomo meʻa naʻe tohí mo e ngaahi pōpoakí kimuʻa pea tuku atu pe ʻave ha pōpoakí, ke mo fakatou lava ʻo fevahevaheʻaki hoʻomo ngaahi fakakaukaú mo haʻisia ki he ola ʻo e fetuʻutakí Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻikai kau heni ʻa e fetuʻutaki mo ho fāmilí (vakai, 3.9.1), ʻōfisi misioná, pe palesiteni fakamisioná.

  • Vakai maʻu pē ki he Maluʻi ki hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Tekinolosiá ʻi he ako fakatāutahá mo e ako mo e hoá.

7.5.3

Fakaʻehiʻehi mei he Ponokalafí

ʻE lava ke haʻu ʻa e ponokalafí ʻi ha ngaahi founga kehekehe. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he tomuʻa palani mo fakahoko e ngaahi fili māʻoniʻoní ke ke fakaʻehiʻehi ai mei he ponokalafí (vakai, Maluʻi ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Tekinolosiá). ʻI hoʻo fetaulaki mo iá, tafoki mei ai, tamateʻi ʻa e meʻangāué, pe mavahe mei ai. ʻOku ʻoatu ʻi lalo ha ngaahi fokotuʻu ke tokoni atu ke ke fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí:

  • Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi uepisaiti, naunau, mo e feituʻu ʻoku ngalingali te ke fanongo, lau, pe mamata ai ki he ngaahi naunau te nau ala taki ai koe ki he ponokalafí.

  • Ako ke fakatokangaʻi e ngaahi taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi lahi taha ai koe ke ke fakaʻaongaʻi taʻe-totonu ʻa e tekinolosiá, ʻo hangē ko hoʻo helaʻiá pe taʻeoliʻiá.

  • Faʻu ha palani ki he meʻa te ke fai ʻi he taimi ko iá. ʻE lava ke tokoni atu hoʻo kau taki fakamisioná. Te ke lava foki ʻo maʻu ha fakamatala ʻi he ChurchofJesusChrist.org/addressing-pornography.

ʻE lava ke maʻu ʻe ha tokotaha pē ʻoku fāifeinga ke fakaʻehiʻehi pe ikunaʻi e ponokalafí ha tokoni mo ha fakamoʻui ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Kapau ʻokú ke faingataʻaʻia, talanoa mo hoʻo palesiteni fakamisioná ʻa ia ʻoku totonu ke ne ʻoatu ha poupou, faleʻi, mo ha tokoni ʻi he loto-ʻofa.

7.5.4

Faiako ʻAki e Tekinolosiá

Fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosia ʻinitanetí ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku fakangofua aí, mo e kāingalotú mo e kakai ʻokú ke akoʻí ke fetuʻutaki mo kinautolu, tokoniʻi kinautolu, pea mo vahevahe e ngaahi pōpoaki ʻo e ongoongoleleí mo kinautolu.

  • Tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau ako e ngaahi founga lelei ki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, mo poupouʻi e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi heʻenau fakaʻaongaʻi e tekinolosiá ki heʻenau ngāue fakafaifekaú.

  • Ngāue ʻi he ʻinitanetí mo e kakai ʻokú ke akoʻi ka ʻoku nau nofo ʻi tuʻa ʻi he ʻēlia ʻoku vahe koe ki aí, pea tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau fakauluí.

  • ʻI hoʻo akoʻi ha tokotaha ʻoku nofo ʻi tuʻa ʻi ho ʻēliá, ngāue vāofi mo e kau faifekau kuo vahe ki he ʻēlia ʻoku nofo ai ʻa e tokotaha ʻoku akoʻí. Ngāue fakataha ke tokoniʻi ʻa e tokotaha ko iá ke ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

  • Fakaʻaongaʻi ha ʻū tā, vitiō, mo ha ngaahi mītia kehe mei he Media Library ʻa e Siasí mo e ngaahi uepisaiti totonu kehe ʻa e Siasí, ʻi hoʻo akoʻí ʻo ka feʻunga. ʻOua naʻa fakaʻaongaʻi e mītia ʻoku ʻikai fakangofua ʻe he Siasí ʻi hoʻo ngaahi fetuʻutakí (hangē ko e ngaahi vitiō faʻu ʻe he kāingalotú pe ʻiuniti fakalotofonuá).

  • Vahevahe atu ʻa e ngaahi pōpoaki fekauʻaki mo e ongoongoleleí mo hoʻo aʻusia ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi hoʻo tuku atu ha fakamatala ʻi he mītia fakasōsialé, kae ʻikai nofotaha pē ʻi hoʻo fefonongaʻakí.

Tauhi ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení ke maluʻi e totonu fakafoʻituitui mo e fakamatala fakataautaha ʻa e kakaí:

  • Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻikai fakahāhāholo e hingoa kakato, ʻū tā (vakai, 3.7), fakamatala fetuʻutaki, mo e tūkunga fakataautaha ʻo e kakai ʻokú ke akoʻí. ʻE lava ke maumauʻi ʻe hono tuku atu e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻa e lao ki he totonu fakatāutahá. Matuʻaki tokanga ʻaupito ki he meʻa ʻokú ke tohi ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí, he ʻe lava ke nau tuku atu hoʻo tohí pe ʻīmeilí he ʻinitanetí.

  • Maʻu ha fakangofua mei ha taha pē ʻoku ʻasi ʻi ha tā pe vitiō kimuʻa pea vahevahe ia mo ha taha pē pe tuku atu ʻi he ʻinitanetí. Maʻu e fakangofua ʻa e mātuʻá kimuʻa peá ke vahevahe ha ʻū tā pe vitiō ʻo e fānaú (vakai, 3.7).

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo hono maluʻi ʻo e totonu fakafoʻituitui ʻa e niʻihi kehé.

7.5.5

Fakaʻaongaʻi ʻo e ʻĪmeilí

ʻOku vahe atu haʻo ʻakauni ʻīmeili fakafoʻituitui lolotonga hoʻo ngāue fakafaifekaú, ke ngāue ʻaki kae ʻikai ko e ngaahi ʻakauni ʻīmeili fakataautaha kehé. Fakaʻaongaʻi e ʻīmeili ko ʻení ki he ngaahi fetuʻutaki kotoa pē tuku kehe hoʻo faitohi fakauike ki he palesiteni fakamisioná, ʻa ia te ke ʻave ʻi he Missionary Portal.

7.5.6

Ko Hono Ngāue ʻAki ʻo e Mītia Fakasōsialé

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻa e mītia fakasōsialé ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Fakapapauʻi ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi uepisaiti mītia fakasōsiale kuo fakangofua ki ho misioná, he ʻoku kehekehe pē ʻa e ngaahi lao ki he mītia fakasōsialé ʻi he ngaahi fonua takitaha.

Muimui ki ha faʻahinga tuʻunga moʻui pau pē ʻa e misioná fekauʻaki mo e mītia fakasōsialé kae pehē ki he ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení:

  • Fakapapauʻi ʻoku hoʻata mei hoʻo ʻakauni mītia fakasōsialé hoʻo taumuʻa mo e uiuiʻi ko e faifekaú.

  • Fakapapauʻi ʻoku hā mei he tā ʻi hoʻo pēsí mo e niʻihi fakafoʻituitui mo e ngaahi kulupu ʻokú ke muimuiʻí, ko ha taha koe ʻo e kau faifekau ʻa e ʻEikí.

  • ʻOua naʻa faʻu ha ʻakauni hono ua ʻi ha uepisaiti mītia fakasōsiale ke fakaʻehiʻehi ai mei hono liliu ʻo ha ʻakauni ʻoku lolotonga ngāue. ʻOku maumauʻi heni ʻa e aleapau ngāue mo e ngaahi uepisaiti mītia fakasōsiale lahi.

  • ʻOua naʻa fakaʻaongaʻi e “ʻEletā” pe “Sisitā” ʻi ho hingoa he ʻakauní. ʻOku ʻikai ngofua e ngaahi hingoa peheé ʻi ha ngaahi saiti mītia fakasōsiale ʻe niʻihi.

  • Tokanga taha ki he ngaahi fevahevaheʻaki ʻuhingamālié, kae ʻikai ko hono maʻu ha niʻihi ke “saiʻia” pe vahevahe hoʻo pōpoakí he ʻinitanetí.

  • ʻOua naʻa ʻai ke pehē ko hoʻo pōpoakí ko ha fetuʻutaki fakaʻofisiale ia ʻa e Siasí.

  • Maluʻi hoʻo totonu fakafoʻituitui ʻaʻaú. Tokanga ʻaupito ʻi hono vahevahe hoʻo taimitēpilé mo e feituʻu ʻokú ke ʻi aí ʻi he ʻinitanetí. Tokanga ʻaupito ki he kakai ʻokú ke tali ki ho ʻātakai fakasōsialé; ʻe lava ke fakangalikoviʻi ʻe ha niʻihi fakafoʻituitui e kau faifekaú.

  • Maluʻi e totonu fakafoʻituitui ʻa e niʻihi kehé. Kapau ʻokú ke loto ke tuku atu ha fakamatala fekauʻaki mo ha tokotaha ʻokú ke ngāue mo ia, ʻoku fiemaʻu ke ke kole ha fakangofua (ʻi he lea pe ʻi ha tohi) kimuʻa pea toki tuku atu ha fakamatala ʻoku ʻasi ai hono hingoá pe kau ai hano taá (vakai, 3.7). Koeʻuhi ko e ngaahi lao fakalotofonua ki he totonu fakatāutahá, ʻoku ʻikai ngofua ai e kau faifekaú ʻi ha ngaahi misiona ʻe niʻihi ke nau vahevahe ha ʻū tā ʻo kinautolu ʻoku nau akoʻí.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo hono maluʻi ʻo e totonu fakataautaha ʻa e niʻihi kehé.

7.6

Ngaahi Tūkunga Faingataʻá

Muimui he ngaahi fakahinohino ʻi laló ʻi haʻo fehangahangai mo ha ngaahi tūkunga faingataʻa.

7.6.1

Fehangahangai mo e Ngaahi Tūkunga ʻOku ʻIkai Leleí

Hangē ko e Fakamoʻuí, kau palōfitá, mo e kau faifekau tokolahi kimuʻa ʻiate koé, te ke aʻusia ha taimi ʻe fakasītuʻaʻi ai koe pea naʻa mo ha ngaahi founga taʻe fakaʻapaʻapa kehe ʻi hoʻo hoko ko e faifekaú. ʻE tokoni atu e ngaahi fakahinohino ko ʻení ke ke fehangahangai mo hono fakasītuʻaʻi koé:

  • ʻOua naʻa tukunoaʻi hoʻo ngaahi ongó.

    • Fakatokangaʻi ange ʻoku sai pē ke fakahaaʻi e loto-mamahí mo e loto-foʻí ki ho hoá, kau taki faifekau kei talavoú, kau taki fakamisioná, mo e kau mēmipa ʻo ho fāmili ofí.

    • Maʻu e mahino ʻe lava ke tokoni hono talanoaʻi ha tūkunga ʻoku ʻikai leleí ke mole atu ai e ongo ko iá.

    • ʻOua naʻá ke nofo ʻi ha tūkunga ʻoku ʻikai lelei pe tuku ia ke ne liliu ho ʻulungāngá ʻo fuoloa.

  • Toe fakakaukau lelei ki he fakafisingá.

    • ʻIloʻi ʻoku ʻikai tala ʻe he ngaahi tūkunga koví ho tuʻunga totonú, meʻa naʻe uiuiʻi koe ke ke faí, pe ko hoʻo malava ʻo fakahoko lelei iá.

    • Feinga ke ʻoua naʻá ke fakalahi ha ngaahi fakamatala ʻo hangē ko e “ʻOku ʻikai teitei fie fanongo e kakaí.”

    • Maʻu e mahino ʻoku fakaʻatā ʻe he tauʻatāina ke filí e niʻihi fakafoʻituituí ke nau tali pe fakafisingaʻi hoʻo pōpoakí.

    • Fakatokangaʻi ange ʻoku liliu e moʻui mo e ngaahi tūkunga ʻo e kakaí. ʻOku ʻikai ʻuhinga maʻu pē e fakasītuʻaʻí he ʻikai toe tokanga e tokotaha ko iá ki he ongoongolelei kuo fakafoki maí.

  • Manavaʻofa kiate koe mo e niʻihi kehé.

    • Fekumi ki ha fakafiemālie ʻi he lotu. Manatuʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí koe, ko ho tūkungá, mo hoʻo ngaahi fiemaʻú.

    • ʻOua naʻá ke fakaangaʻi koe, ko e tūkungá, pe kakai ʻoku kaunga ki aí.

    • Fai ho lelei tahá ke ke fakakaukau lelei maʻu pē.

  • Ako mei he meʻa naʻe hokó. Fakakaukau ki ha meʻa kehe te ke fai he taimi ka hokó.

7.6.2

Fehangahangai mo e Kakai Fakakikihí

Mahalo te ke fetaulaki mo ha kakai angakovi pe ʻafungi. Kapau ʻoku angakovi ha tokotaha, anga fakaʻapaʻapa pē pea mavahe mei he tūkunga ko iá. Kapau ʻokú ke ongoʻi ha fakatuʻutāmaki, mavahe leva he taimi pē ko iá. Ko e meʻa mahuʻinga tahá ʻa hoʻo malu mo ho hoá (vakai, 4.5).

ʻOku fakamafasia ʻa e kakai ʻoku fakakikihi mo tukutukulaló. Fakahoko e meʻa ʻokú ke fie maʻú ke feau ʻa e loto-mafasiá (vakai, 4.3) pea ke tokangaekina hoʻo tuʻunga fakaelotó mo fakalaumālié.

Fakatokangaʻi ange, ko e hā pē ha faʻahinga founga ngaohikovia ʻi he leá, ngaahi meʻa fakaeongó, pe ngaohikovia fakatuʻasino ʻe ha faʻahinga taha pē, kau ai ho hoá, ʻoku ʻikai tali ia. ʻE lava ke kau heni ʻa e ngaahi lea, fakafōtunga, pe ngaahi tōʻonga ʻokú ne hohaʻasi pe ngaohikovia ha taha kehé.

Fetuʻutaki leva ʻi he vave tahá ki hoʻo palesiteni fakamisioná, ki hono uaifí, pe ha taha falalaʻanga kehe kapau ʻokú ke aʻusia, pe fanongo ki ha faʻahinga ngaohikovia fakasekisuale pe fakatuʻasino, tā, pe fakamanamana (vakai, 7.8.2–7.8.4).

7.7

Ngaahi Hohaʻa ki he Moʻui Lelei Fakaesino mo Fakaʻatamaí

Muimui ki he ngaahi fakahinohino ki he moʻui leleí ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi konga iiki ko ʻení.

7.7.1

Fetuʻutaki ki he ʻŌfisi Fakamisioná Fekauʻaki mo e Ngaahi Meʻa Fakafaitoʻó

ʻOua naʻa fakafalala pē ki hoʻo ʻiló pe ko e fakakaukau ʻa e niʻihi kehé. Neongo ʻe lava ke ʻaonga e faleʻi fakafaitoʻo mei ho hoá, kāingalotu kehe ʻo e Siasí, fāmilí, pe ngaahi kaungāmeʻá, ka ke fetuʻutaki pē ki he kouʻotineita fakafaitoʻo ʻa e misioná ʻi haʻo faʻahinga fehuʻi pe hohaʻa, tautautefito ki he ngaahi lavea lalahí pe palopalema fakaemoʻui leleí. ʻE fetuʻutaki hoʻo palesiteni fakamisioná ki hoʻo palesiteni siteikí mo e fāmilí fekauʻaki mo ha ngaahi lavea lalahi pe hohaʻa fakaemoʻui lelei.

Fetuʻutaki ki he kouʻotinetia fakafaitoʻo ʻa e misioná kapau ʻokú ke feʻao mo ha taha ʻo e ngaahi palopalema fakaemoʻui lelei ko ʻení:

  • Fokoutua ʻoku lahi ange ʻi ha momoko pe ngaahi fakaʻilonga taimi-nounou.

  • Lavea lahi.

  • Tā vave ʻo e mafú (tā tuʻo 100 ʻi he miniti) lolotonga ʻoku ʻikai ke ke fakamālohisinó.

  • Faʻahinga mofi pē ʻoku maʻolunga ange ʻi he 101° F (38.3° C), mofi 101° F (38.3° C) ʻo laka hake ha ʻaho ʻe ua, pe mofi ʻoku ʻikai sai ki ha faitoʻo.

  • Holo lahi ʻi he mamafa ʻo e sinó pe sino vave.

  • Hulu ʻa e fieinuá pe tuʻuofí.

  • Lua hokohoko, langa ʻulu, ninimo, tale pe veli.

  • Fufula ʻo e vaʻé, alangá, keté, pe fofongá.

  • ʻAu pe tuʻu mamaʻo ʻuliʻuli.

  • Faingataʻa e tuʻu mamaʻó pe fakalele ʻo laka hake ʻi ha ʻaho ʻe ua.

  • Langa nifo.

  • Hū kakano e ngeʻesi vaʻé.

7.7.2

Tokangaʻi ʻo e Moʻui Lelei Fakaesinó

ʻE fakafiefia ange hoʻo aʻusia he ngāue fakafaifekaú pea lelei ange hoʻo malava ʻo tokoni ki he ʻEikí ʻi hoʻo tokangaʻi hoʻo moʻui lelei fakatuʻasinó. Faivelenga ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú, kae ʻoua ʻe kikivi ʻo lahi ange ʻi he ivi ʻokú ke maʻú.

Ke tokoni ki hoʻo moʻui lelei fakatuʻasinó, fakapapauʻi ke:

  • Fakamālohisino maʻu pē.

  • Maʻu ha mohe feʻunga.

  • Maʻu meʻatokoni moʻui lelei pea lahi ai e vesitapoló, fuaʻiʻakaú, mo e kēlení.

  • Inu ke lahi e vaí.

  • Fanofano maʻu pē ho nimá.

  • Fakaʻaongaʻi ha kilimi maluʻi mei he laʻaá mo e ʻinisēkité ʻo ka fiemaʻu.

  • Kumi ha ngaahi founga ke maʻu ai ha mālōlō.

  • Fiefia ʻi he ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki ʻi he ʻaho teuteú.

7.7.3

Tokangaʻi ʻo e Moʻui Lelei Fakaʻatamaí

ʻOku angamaheni pē ke ongoʻi loto-mamahi, loto-hohaʻa, taʻelata, mo loto-foʻi he taimi ʻe niʻihi lolotonga e ngāue fakafaifekaú. Ka neongo ia, ʻoku fiemaʻu ke fai ha tokanga ki he ngaahi ongo mo e ʻulungaanga ʻokú ne taʻofi koe mei hoʻo ngāue leleí. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení ʻa e:

  • Fetōʻaki e ongó.

  • Fuʻu tōtua e loto-hohaʻá pe ongoʻi halaiá.

  • Ongoʻi loto-mafasiá.

  • Sīpinga kai ʻoku ʻikai fakatupu moʻui leleí.

  • Faingataʻa ke mapuleʻi e ngaahi ongo fakasekisualé.

Maʻu ha mahino ʻoku ʻikai fakamā ʻa hono fakatokangaʻi mo faitoʻo ha faʻahinga palopalema fakaemoʻui lelei, ʻo kau ai ʻa e ngaahi hohaʻa fakaelotó pe fakaʻatamaí. Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻokú ke fiemaʻu tokoni pe ko ho hoá, talanoa ki hoʻo palesiteni fakamisioná, ki hono uaifí, pe ko e kouʻotineita fakafaitoʻó. ʻOku nau lava ʻo maʻu ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ki he moʻui lelei fakaʻatamaí. Te ke lava foki ʻo maʻu ha faleʻi ʻaonga ʻi he Fakaangaanga ki he Moʻui Fakafaifekaú.

7.7.4

Tokangaekina e Uʻu ʻa e Monumanú mo e ʻInisēkité

ʻE lava ke fakatupu ʻe he uʻu ʻa e monumanú pe ʻinisēkité ha fokoutua ʻoku fakatuʻutāmaki ʻaupito he taimi ʻe niʻihi. Kapau ʻe fufula pe langa faikehe ha uʻu ʻa ha ʻinisēkite, telefoni ki he ʻōfisi misioná he vave tahá.

Founga Fakaʻehiʻehí

Te ke lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he uʻu ʻa e namú mo e fanga ʻinisēkite kehé ʻi haʻo muimui ki he ngaahi fakahinohino ko ʻení:

  • Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi anovai pe tukuʻanga vai fuoloá, ʻa ia ʻoku faʻa nofo ai e namú.

  • Fakaʻehiʻehi mei he feituʻu ʻuluʻakaua ʻoku lata ki ai ʻa e fanga ʻinisēkite huhu totó.

  • Tui e vala ʻokú ne ʻufiʻufi ho nimá mo e vaʻé, ʻo aʻu pē ki he taimi māfaná.

  • Sio ʻi he foʻi vitiō “ʻOku Faleʻi e Kau Faifekaú ke Muimui ʻi he Ngaahi Tuʻutuʻuni ki he Mahaki Malēliá.”

  • Fakaʻaongaʻi ha kilimi tuli ʻinisēkite ʻi ho kilí pe kemikale ki tuʻa ʻi he valá.

Faitoʻó

Kapau ʻoku uʻu koe pe huhu ʻe ha ʻinisēkite huhu toto pe namu pe ha toe ʻinisēkite kehe pe monumanu, muimui ʻi he ngaahi fakahinohino ko ʻení:

  • Faitoʻo e fanga kiʻi uʻu iiki ʻa e ʻinisēkité ʻaki ha ʻaisi poloka pe faitoʻo.

  • Vakai ki ha tokotaha mataotao fakafaitoʻo ke ne toʻo fakalelei ʻa e ʻinisēkite huhu toto kuo piki ki ho kilí pea sivi ki he mahaki Laimí (Lyme).

  • Fufulu ha uʻu pe lavea mei ha monumanu ʻaki e koá mo e vaí (lelei tahá ke miniti ʻe 15), pea fetuʻutaki ki he ʻōfisi misioná. Feinga ke ʻiloʻi e tokotaha haʻana e monumanú, kae lava ke toʻo fakaʻaufuli ʻe he misioná ʻa e rabies pe ngaahi fokoutua lalahi kehé.

  • Kapau ʻe fufula ha uʻu ʻa ha ʻinisēkite huhu toto pe monumanu kehe pea angakehe e mamahí, pe fakafōlahi ʻene tupú pe fefulofulai faikehe, fetuʻutaki he vave tahá ki he ʻōfisi misioná.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange ki hono maluʻi koe mei he uʻu ʻa e ʻinisēkité mo e monumanu kehé.

7.8

Ngaahi Tūkunga Fakatuʻutāmakí

Muimui ki he ngaahi fakahinohino ki he malú ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi konga iiki ko ʻení.

7.8.1

Teuteu ki he Ngaahi Tūkunga Fakatuʻutāmakí

ʻE lava ke tokoni atu e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi hoʻo teuteu mo tali e ngaahi tūkunga fakatuʻutāmakí:

  • Lotua ke maʻu e maluʻi fakaʻaho ʻa e ʻEikí.

  • Fakafanongo mo muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālié, ʻa ia ʻe lava ʻo fakatokanga atu fekauʻaki mo ha fakatuʻutāmaki.

  • Maheni mo e palani ngāue fakamisiona ki he meʻa fakatuʻupakeé. Muimui he ngaahi sitepu ki he meʻa ke fai ʻi he ngaahi tūkunga fakatuʻupakeé.

  • Fakahū ʻa e fakamatala fetuʻutaki fakatuʻupakē ki ho ʻēliá mo e fonuá ʻi hoʻo telefoní. Fakafonu hoʻo telefoní peá ke nofo mo ia ʻi he taimi kotoa pē.

  • Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ʻēlia ʻoku pehē ʻe he misioná ko e ngaahi feituʻu fakatuʻutāmakí.

  • ʻOua ʻe ʻai ke ngali ʻoku ʻi ai haʻo koloa mahuʻinga (hangē, ko hano toʻo ha fuʻu kato lahi).

  • Mata tokanga ki ha meʻa ʻoku hā ngali kehe, hangē ko ha tokotaha ʻokú ne siofi koe, ʻeke ha ngaahi fehuʻi fakataautaha, pe muimuiʻi koe.

  • Feinga ke fakafōtunga pē ʻokú ke loto-toʻa pea ʻikai manavahē.

  • Fakaʻaongaʻi ha lea pe kupuʻi lea fakapuli mo ho hoá ke ʻilo ʻa e taimi ʻoku fiemaʻu ai ke mo mavahé. Fakaʻaongaʻi ia kapau ʻokú ke ʻi ha tuʻunga ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai malu.

Toutou fakaangaanga hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi fakahinohino ko ʻení, neongo kapau ʻe fakaʻaiʻai koe ʻe he niʻihi kehé (ʻo kau ai ʻa e kau faifekau kehé) ke ʻahiʻahiʻi hoʻo tuʻunga malú ka ke ikuna ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú.

7.8.2

Ko Hono Fakatokangaʻi ʻo e Ngaahi Tūkunga Fakatuʻutāmakí

Fetuʻutaki leva he vave tahá ki ha taha ʻo hoʻo kau taki fakamisioná pe takimuʻa falalaʻanga kehé kapau ʻokú ke aʻusia, sio tonu, pe fanongo ki ha faʻahinga tōʻonga taʻetaau fakatuʻasino pe fakasekisuale ʻi ha faʻahinga founga pē. ʻE lava ke kau ai e taá, fakamanamaná, pe ngaohikoviá. Neongo ʻe lava ke fakaʻuhingaʻi kehekehe ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ko ʻení ʻi he ngaahi lao fakalotofonuá, lipooti ha faʻahinga meʻa pē ʻoku fakatupu hohaʻa kiate koe:

  • ʻOku kau ʻi he fakamālohí ha faʻahinga tōʻonga fakatuʻasino pe fakasekisuale taʻe-loto ki ai ha tokotaha. ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpingá ha fetuʻutaki fakaesino ʻoku ʻikai loto ki ai, ala taʻetaau, pe fakamamahi fakatuʻasino.

  • ʻOku hoko ʻa e fakamanamana fakatuʻasinó ʻi he taimi ʻoku manavahē ai ha tokotaha naʻa lavea pe mate. ʻOku kau ʻi he sīpingá ha ngaahi lea fakamanamana pe faʻahinga tōʻonga fakamanamana pē.

  • ʻOku kau ʻi he fakamamahiʻi fakasekisualé ha ngaahi lea pe tōʻonga taʻefeʻunga, kole ha ngaahi tōʻonga fakasekisuale, pe faʻahinga tōʻonga fakasekisuale pē ʻoku ʻikai fiemaʻu. ʻE lava ke kau ʻi he ngahi sīpingá hano muimuiʻi ʻo ha tokotaha (muimuiʻi ke fakaʻohovaleʻi pe fakaʻitaʻi) pe fakahāhā ʻo e ngaahi konga fūfūnaki ʻo e sinó.

7.8.3

Ko e Tali ki he Fakamālohí, Fakamanamaná pe Fakamamahí

Fakahoko ʻeni kapau ʻoku fai ha kaihaʻa meiate koe pe ko ho hoá:

  • Liʻaki leva hoʻomo koloá he vave tahá. ʻE lava ke ʻalu heni e taha kaihaʻá taʻe te ne fakalaveaʻi kimoua. ʻOku mahuʻinga ange hoʻomo moʻuí mo e tūkunga leleí ʻi hoʻomo koloá.

  • Feinga ke ʻoua naʻá ke ʻita pe fai ha tōʻonga kovi. ʻE lava ke toe kovi ange ai e tūkungá.

Fai ʻeni kapau ʻokú ke ongoʻi mo ho hoá ʻoku fakamanamanaʻi pe fakamamahiʻi kimoua, pea ngali maumau ai ha ngaahi meʻa lahi ange ʻi hoʻomo koloá pē:

  • Ko koe pē te ke lava ʻo fakakaukauʻi ʻa e founga lelei taha ke tali ʻaki ʻa e tūkungá. Mahalo te ke fili ke lele, maluʻi koe, pe fai e meʻa ʻoku talaatú. Hangē ko ʻení:

    • Kapau te ke lele, mahalo te ke hao ai mei hano ʻohofi koe.

    • Kapau te ke maluʻi koe, mahalo te ke lava ʻo maluʻi ho sinó ʻaki haʻo kaikaila, tā, vaku, uʻu, ʻaka, pe lotu.

    • Kapau te ke puputuʻu pe fili ke fai e meʻa ʻoku talaatú, ʻa ia ko ha meʻa angamaheni pē ʻe lava ke fai, kātaki ʻoua naʻá ke tukuakiʻi koe ʻamui.

  • Fakakaukau ke maʻu ha tokoni pe tokanga ʻa ha taha kehe. Hangē ko ʻení:

    • ʻE lava ke ke kole tokoni mei he niʻihi kehé, tautautefito mei ha taha maʻu mafai (hangē ko e fakaʻuli pasí) ʻi he feituʻu ʻokú ke ʻi aí.

    • Kapau ʻokú ke ʻi ha feituʻu fakapuleʻanga ʻoku tokolahi ai ha kakai pea ʻikai lava ke ke hola mei hano fakamālohiʻi fakatuʻasino pe fakasekisuale koe (hangē ko haʻo heka ʻi ha meʻalele fakatokolahi), fakakaukau ke ke lea lahi ʻo feinga ke taʻofi ʻa e tokotahá mei haʻane toe fai ha meʻa pe fakamamahiʻi koe. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakahaaʻi ha fōtunga mālohi, sio fakahangatonu ki he taha ʻokú ne fai iá, pe lea leʻo lahi. Te ke lava ʻo lea fakahangatonu ki he taha ko iá, talaange ʻene tōʻonga taʻefeʻungá, pea talaange e meʻa ʻokú ke fiemaʻu ke ne faí, hangē koe, “ʻEi, ʻa koe ʻoku sote engeengá, ʻoua te ke ala mai kiate au. ʻUnu mamaʻo meiate au.”

    • Kapau ʻoku ʻikai ofi atu ha taha, te ke lava ʻo kikī, kaikaila, pe feinga ke maʻu ha tokanga; mahalo naʻa fakatokangaʻi koe ʻe ha taha pea lava ʻo tokoni atu.

7.8.4

Līpooti ʻo e Fakamālohí, Fakamanamaná pe Fakamamahí

Kapau kuo fakamālohiʻi, fakamanamanaʻi, pe fakamamahiʻi koe (vakai ki he 7.8.2) ʻe ha taha, fetuʻutaki leva ki ha taha ʻo hoʻo kau taki fakamisioná, tokotaha ʻi he ʻōfisi misioná, pe ko ha taki falalaʻanga kehe. ʻOku maʻu ʻe hoʻo kau taki fakamisioná ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ke tokoniʻi ʻaki koe ʻi ha fiemaʻu fakafaitoʻo, faleʻi fakapalōfesinale, hiki koe ki ha feituʻu ʻe taha, pe tokoni kehe ʻe fiemaʻu. Fakatokangaʻi mahalo te ke kei ʻohovale pē hili e meʻa naʻe hokó pea lava ke ke aʻusia ha ngaahi fakaʻilonga loto-hohaʻa. ʻI hoʻo ongoʻi malú pē, feinga ke lekooti ha faʻahinga meʻa ʻokú ke manatuʻi kau ki he meʻa ne hokó.

Maʻu e mahinó kapau naʻe ʻohofi koe, ʻo tatau ai pē pe ko e hā hoʻo meʻa naʻe faí, ʻoku ʻikai ko ha foʻui ia ʻoʻou. Te ke lava maʻu pē ʻo fili ke talanoa mo ha taha ʻokú ke falala mo ongoʻi fiemālie ki ai, hangē ko hoʻo palesiteni fakamisioná, ko hono uaifí, kau maʻu mafai fakapuleʻangá, pe kakai ʻi ʻapí. Ko e fili pē ia ʻaʻau pe te ke fakakau mai ai e kau polisí pe ʻikai.

ʻOku angamaheni pē ke ke fakafehuʻia pē koe mo e meʻa kehe naʻá ke mei lava ʻo faí pe ko ho hoá. Falala pē naʻá ke fai e lelei taha naʻá ke lavá ʻi he fakatamakí. ʻOku kehekehe pē e tūkunga fakakaukau ʻa e kakaí ʻi he ngaahi aʻusia fakamamahí. ʻE tokoniʻi koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo feinga fakaakeaké.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e mateuteu, ʻiloʻi, mo hono tokangaekina ʻo e ngaahi tūkunga fakatuʻutāmakí mo e ngaahi fakamanamaná.

7.9

Malu ʻo e Nofoʻangá

Muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻi laló ke ke tauhi ho fale nofoʻangá ke fakataautaha, malu, pea maʻa.

7.9.1

Totonu Fakataautahá mo e Tuʻunga Malú

Muimui ki he ngaahi fakahinohino ko ʻení ke fakapapauʻi ʻoku fakataautaha pea malu ho fale nofoʻangá:

  • Fokotuʻu e meʻangāue ʻokú ne tala e ʻea koná mo e ʻahú. Vakaiʻi pea fetongi e maká ʻo fakatatau ki hono fakataimitēpileʻi ʻe he kouʻotineita ʻa e misioná ki he fale nofoʻangá. ʻOua naʻá ke tamateʻi ʻa e ngaahi meʻangāue fakahaofi moʻui ko ʻení.

  • ʻOua naʻa tutu ha faʻahinga teʻelango.

  • Lokaʻi ʻa e ʻū matapaá mo e luvá pe matapā sioʻata ki tuʻá. Kapau ʻe fiemaʻu, mahalo ʻe lava ke fokotuʻu atu ʻe hoʻo kau taki fakamisioná ha ngaahi founga ʻe lava ke haʻu ai ha ʻea lelei mei tuʻa.

  • Toho maʻu pē ʻa e puipuí ʻi he poʻulí.

  • ʻOua ʻe vahevahe ho tuʻasilá ki he kakaí pe kakai ʻokú ke akoʻí.

  • ʻOua naʻa fakaava e matapaá kapau ʻoku ʻikai ke ke ʻilo ʻa e tokotaha ʻi tuʻá pe ongoʻi taʻefiemālie kiate ia.

  • ʻOua naʻa teitei akoʻi e kakaí ʻi ho fale nofoʻangá pe fakaafeʻi ha kakai ki loto tuku kehe kapau ko ha kau faifekau kinautolu pe kau taki fakalotofonua ʻo e Siasí, ʻa ia kuo fakangofua ʻe he kau taki fakamisioná ʻene ʻaʻahi atú.

  • ʻOua naʻá ke teitei nofo ʻi ha ʻapi ʻoku nofo ai ha kakai tangata teʻeki mali kapau ko e fefine koe, pe fefine teʻeki mali kapau ko e tangata koe, pe ha feituʻu ʻoku faʻa mamaʻo ai e hoamali tuʻunga fefine pe tangata tatau mo koé.

  • Lipooti he vave tahá ki he ʻōfisi misioná ha ngaahi hohaʻa ki he tuʻunga malú, ʻo kau ai ha taha ʻokú ne siofi homo falé pe ʻai koe ke ke ongoʻi ʻoku ʻikai ke ke malu.

  • Tuku pē ʻa e kau faifekau tangata kehé kapau ko ha tangata koe, pe fefine kapau ko ha fefine koe, ke nau mohe ʻi ho fale nofoʻangá he ngaahi taimi vilo hoa kuo ʻosi fakangofuá.

  • Fakaʻaongaʻi ha paʻanga ʻo ka fiemaʻu ke tauhi e tuʻunga malu ʻo ho fale nofoʻangá. Hangē ko ʻení, fetongi ha ngaahi foʻi ʻuhila kuo pā ʻi hano fiemaʻu.

7.9.2

Tuʻunga Maʻá mo e Monomonó

Tauhi ho fale nofoʻangá ke maʻa mo maau:

  • Fakamaau ʻapi he ʻaho teuteú (vakai, 2.5.1) pea fakaʻaho ʻo ka fiemaʻu.

  • Fakahoko ha ngāue ke taʻofi e fanga ʻinisēkité (vakai, 7.7.4) mei ho loto fale nofoʻangá.

  • ʻIlo e founga malu ki hono fakaʻaongaʻi e ʻū meʻangāué, tautautefito ki he sitoú mo e meʻa fakamāfaná.

  • ‘Oua naʻá ke tauhi ha faʻahinga monumanu pē.

ʻE vakaiʻi maʻu pē ho fale nofoʻangá ke fakapapauʻi ʻoku feʻunga, malu, pea tokangaʻi lelei.

Sio ʻi he ongo vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e malu ʻo e fale nofoʻangá.

7.10

Tuʻunga Malu ʻo e Fefonongaʻakí

Muimui ʻi he ngaahi fakahinohino ki he malú ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi konga iiki ko ʻení.

7.10.1

Lue Laló

ʻI he taimi ʻokú ke fononga lalo aí:

  • Fononga ʻo hanga ki he feituʻu ʻoku haʻu mei ai ʻa e ʻū meʻalelé, kapau ʻe lava.

  • Lue ʻi he ngaahi feituʻu māmá ʻi he fakapoʻulí.

  • Feliliuʻaki e ngaahi hala mo e taimi ʻo hoʻomo fononga holo ʻi homo ʻēliá. Muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e laumālié ke liliu e hala ʻokú ke fou aí pe tōʻonga angamahení.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e malu ʻi he taimi lue laló.

7.10.2

Heka Pasikalá

ʻI he taimi ʻokú ke heka ai ʻi ha pasikala:

  • Muimui ki he ngaahi lao mo e fakahinohino ki he malu ʻo e ʻaka pasikalá, kau ai hono tui ʻo e tatā kuo fakapapauʻi ʻoku malu, tui ʻo ha ngaahi vala ʻoku ulo he poʻulí, pea fakaʻaongaʻi e fakaʻilonga nima totonú ʻi hano fiemaʻu.

  • ʻOua naʻá ke tomuʻa fakakaukau atu ko koe ʻoku tonú.

  • Feinga ke ke fakaʻehiʻehi mei he fononga pasikalá lolotonga ha ʻalotāmaki, kiu lōloa e meʻalelé, pe fakapoʻuli. Fakaʻehiʻehi mei he heka fakamatapapa pe fuʻu vāofi he halá.

  • Feinga ke mamaʻo feʻunga mei ho hoá ka ke kei lava pē ʻo sio ki ai.

  • Tauhi hoʻo pasikalá ke ʻi ha tuʻunga ngāue lelei, kau ai ʻa e maama muʻá, maama muí, mo e ongo sioʻata he tafaʻakí pea ʻi muí.

  • Loka pe fakamaʻu hoʻo pasikalá ʻo ka ʻikai ke ke heka ai.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e malu ʻi he heka pasikalá.

7.10.3

Fakaʻaongaʻi ʻo e Meʻalelé

Kapau ʻoku vahe atu ke ke fakaʻuli lolotonga hoʻo ngāue fakafaifekaú, fakaʻaongaʻi pē ʻa e ʻū meʻalele ʻa e misioná. Kuo pau ke ke maʻu laiseni fakalao ʻi he fonua ʻokú ke ngāue aí, fakahaaʻi ʻoku mahino kiate koe e ngaahi tuʻunga ʻoku totonu ke ʻi ai e meʻalele ʻa e misioná, pea maʻu ha fakangofua mei he kau taki fakamisioná ka ke toki fakaʻuli ʻi ha meʻalele ʻa e misioná. Muimui foki ʻi he ngaahi fakahinohino ko ʻení:

  • ʻAi ke mahino ʻokú ke fatongia ʻaki mo ho hoá hoʻomo tuʻunga malú ʻo tatau ai pē pe ko hai ʻoku fakaʻulí.

  • Tui e letá, fakaʻuli tokanga, fakaʻaongaʻi ʻa e maama muʻá he poʻulí mo e ʻahó, pea ʻāʻā ʻo tatau ai pē pe ʻokú ke pāsese pe fakaʻuli.

  • Kapau ʻokú ke fakaʻuli, ʻoua naʻa mole hoʻo tokangá ʻi ha faʻahinga founga pē, ʻo kau ai hono fakaʻaongaʻi ʻo e meʻangāue toʻotoʻó pe letiō he meʻalelé.

  • Kapau koe pāsesé koe, tokoni ki he fakaʻulí ʻaki hoʻo ʻāʻā ʻo tokanga.

  • Kapau ko koe ʻoku pāsesé, tuʻu ʻi ha feituʻu mamaʻo ʻoku malu ʻi tuʻa ʻi he meʻalelé ʻo fakahinohino e fakaʻulí ʻi ha faʻahinga taimi pē ʻoku holomui ai e meʻalelé.

  • He ʻikai lava ke ke fakaheka ha faʻahinga taha pē tukukehe ʻa e kau faifekau taimi kakato tangata kehé kapau ʻokú mo tangata pe fefine kapau ʻokú mo fefine, koeʻuhí ko ha ngaahi ʻuhinga maluʻi pe hao mei he moʻuá.

  • Fakangatangata pē e fakaʻulí ki he maile ʻoku fakangofua atú.

  • ʻOua naʻa feinga ke liliu e meʻa lau kilomitá pe ha faʻahinga meʻangāue pē kuo fokotuʻu ki he malu ʻi he kaá.

  • Tauhi e meʻalelé ke maʻa pea ʻi ha tuʻunga lelei.

  • Kapau ʻokú ke ʻi ha fakatuʻutāmaki, vakai ki he naunau ʻo e Meʻa ke Fai ka Hoko ha Fakatuʻutāmaki, ʻa ia ʻoku totonu ke ʻi he puha ʻi muʻa he loto meʻalelé. Fetuʻutaki ki he kouʻotineita meʻalele ʻa e misioná ʻi he vave tahá ʻi haʻo ʻi ha tuʻunga malu ke fakahoko ai ia.

Sio ʻi he vitiō ko ʻení ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e malu ʻi he meʻalelé.

7.10.4

Fakaʻaongaʻi ʻo e Fefonongaʻaki Fakapuleʻangá

ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻo e meʻalele fefonongaʻaki fakatokolahí:

  • Fakaʻaongaʻi pē e meʻalele fefonongaʻaki fakatokolahi ʻoku fakangofua ki hoʻo misioná.

  • ʻIloʻi e ngaahi halanga ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi he fefonongaʻaki fakatokolahí mo e ngaahi feituʻu ʻokú ke ʻalu ki aí.

  • Nofo ofi ki he fakaʻulí ʻo ka malava. Tuku hoʻo ʻū kató ʻi muʻa ʻiate koe kapau ʻe hao mo malu pē ke fai ia.

7.11

Ngaahi Ouaú mo e Tāpuaki Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakaʻaongaʻi e ngaahi fakahinohino fakalukufua ko ʻení ki hono fakahoko e ngaahi ouau mo e tāpuaki lakanga fakataulaʻeikí. Ko e fakamatala ʻi he konga ko ʻení ʻoku fakanounouʻi ia mei he vahe 18 ʻo e Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

Fakatokangaʻi ange: Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he ngaahi vahe ko ʻení, kuo pau ke fakamafaiʻi e ngaahi ouau ʻe niʻihi ʻe he tokotaha maʻu mafai ʻokú ne maʻu e ngaahi kī totonú.

7.11.1

Ngāue ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí: Ngaahi Fakahinohino Fakalukufua maʻá e Kau Maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

ʻOku totonu ke feinga maʻu pē ʻa e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke nau taau ke maʻu pea fakahinohinoʻi kinautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku totonu ke nau fakahoko ʻa e ouau pe tāpuaki takitaha ʻi ha founga ʻoku fakaʻeiʻeiki, ʻo fakapapauʻi ʻokú ne aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu ko ʻení:

  1. ʻOku totonu ke fakahoko ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

  2. ʻOku totonu ke fakahoko ia ʻaki e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  3. ʻOku totonu ke fakahoko ʻaki ia e ngaahi founga ngāue ʻoku fie maʻú ʻo hangē ko hono fakaʻaongaʻi ʻo ha fakalea pau pe ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e lolo kuo fakatapuí.

  4. ʻOku totonu ke fakamafaiʻi ia ʻe he maʻu mafai pule ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī totonú (ʻi he angamahení ko e pīsopé pe palesiteni fakasiteikí pe palesiteni fakamisioná), ʻo ka fiemaʻu ʻo fakatatau mo e ngaahi fakahinohino ʻi he vahe ko ʻení.

ʻE lea ʻa kinautolu ʻoku nau fakahoko e tāpuaki fakataulaʻeikí ʻaki ʻa e ngaahi lea ʻo e tāpuakí (“ʻOku ou [pe ʻoku mau] tāpuakiʻi koe ke …”) kae ʻikai ko hano fai ʻo ha lotu (“Tamai Hēvani, ʻaloʻofa muʻa ʻo tāpuakiʻi ʻa e tokotahá ni ke …”).

ʻI he taimi ʻoku tokolahi ai ha houʻeiki tangata ʻoku kau ʻi ha ouau pe tāpuaki, te nau takitaha hili fakamaʻamaʻa honau nima toʻomataʻú ʻi he ʻulu ʻo e tokotahá (pe hapai hake ʻaki ʻa e pēpē ʻoku tāpuakiʻí), pea ko hono nima toʻohemá ʻi he uma ʻo e tokotaha ʻi hono tafaʻaki toʻohemá.

Ko e houʻeiki tangata pē ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki totonú mo moʻui tāú te nau lava ʻo fakahoko ha ouau pe tāpuaki. ʻOku lava ʻe he kau pīsopé pe palesiteni fakasiteikí ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālié, ʻo fakaafeʻi ha kau tangata maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻoku ʻikai ke nau taau kakato mo e temipalé, ke nau fakahoko pe kau atu ki ha ngaahi ouau mo ha ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá, 18:3).

ʻOku ʻikai poupouʻi hono fakaafeʻi tokolahi e fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, mo e kau takí ke tokoni ʻi hano fakahoko ʻo ha ouau pe tāpuaki he ʻe hā ngalikehe ia ki ha niʻihi pea fakaangavale ke fakahoko e ouaú.

7.11.2

Papitaisó

ʻOku maʻu ʻe he palesiteni fakamisioná ʻa e ngaahi kī ki hono papitaiso ʻo e kau uluí. ʻE lava ke fakahoko ʻa e ouau ʻo e papitaisó ʻe ha taulaʻeiki taau pe taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e maʻu mafai pulé. Ko hono fakahokó, ʻe:

  1. Tuʻu ʻi he loto vaí mo e tokotaha ʻoku ʻamanaki ke papitaisó.

  2. Puke ʻa e fasiʻanima toʻomataʻu ʻo e tokotahá ʻaki hono nima toʻohemá (ke fiemālie mo malu); ʻoku puke ʻe he tokotaha ʻoku papitaisó ʻa e fasiʻanima toʻohema ʻo e tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻaki hono nima toʻohemá.

  3. Hiki hono nima toʻomataʻú ke sikuea.

  4. Ui e hingoa kakato ʻo e tokotahá mo pehē, “Kuo fakamafaiʻi au ʻe Sīsū Kalaisi, pea ʻoku ou papitaiso koe ʻi he huafa ʻo e Tamaí, pea mo e ʻAló, pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻĒmeni” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:73).

  5. Fakaʻatā ʻa e tokotahá ke puke hono ihú ʻaki hono nima toʻomataʻú (ki heʻene fiemālié). ʻOku puke ʻe he tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻe tuʻa ʻo e tokotahá ʻaki hono nima toʻomataʻú pea fakauku kakato ia ʻi he vaí, ʻo kau ai ʻa e vala ʻo e tokotahá.

  6. Tokoniʻi ʻa e tokotahá ke tuʻu hake mei he vaí.

Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá,18.7.6, ʻe fakapapauʻi ʻe ha ongo fakamoʻoni ʻe toko ua ʻoku fakahoko totonu ʻa e papitaiso kotoa pē. Kuo pau ke toe fakahoko ʻa e papitaisó kapau ʻoku ʻikai tonu ʻa e fakaleá ʻo hangē ko ia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:73 pe ʻoku ʻikai pulia kakato ha konga ʻo e sinó pe valá.

7.11.3

Hilifakinimá

ʻOku maʻu ʻe he palesiteni fakamisioná ʻa e ngaahi kī ki hono hilifakinima ʻo e kau uluí. Ka neongo ia, ʻoku tokangaʻi ʻe he pīsopé ʻa hono fakahoko ʻo e hilifakinima kotoa pē. ʻOkú ne fakapapauʻi ʻoku fai e hilifakinimá ʻi ha houalotu sākalamēniti ʻa e uooti ʻoku nau nofo aí, ʻo tautautefito ki he ʻaho Sāpate hili hono papitaisó. ʻOku ʻikai hilifakinima ʻa e kau uluí ia ʻi he ouau papitaisó.

ʻE lava ke kau atu ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisēteki ʻe taha pe lahi hake ʻi he hilifakinimá. Te nau hilifaki fakamaʻamaʻa honau ngaahi nimá ʻi he ʻulu ʻo e tokotahá. Pea ʻe fakahoko leva ʻeni ʻe he taha ʻokú ne fakahoko ʻa e ouaú:

  1. Lea ʻaki ʻa e hingoa kakato ʻo e tokotahá.

  2. Fakahaaʻi ʻoku fakahoko ʻa e ouaú ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  3. Fakamaʻu ʻa e tokotahá ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

  4. Fakaʻaongaʻi ʻa e fakalea “Maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” (ʻoku ʻikai ko e “Maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní”).

  5. Foaki ha tāpuaki ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e Laumālié.

  6. Fakaʻosi ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

7.11.4

Fakatapui ʻo e Loló

Kuo pau ke fakatapui ʻa e lolo ʻōlivé ʻe ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ʻe toko taha pe tokolahi ange, kimuʻa pea toki fakaʻaongaʻi ki hano tākai ʻaki ʻo ha taha ʻoku puke pe faingataʻaʻia. He ʻikai ke fakaʻaongaʻi ha toe faʻahinga lolo kehe. Ke fakatapui ʻa e loló, ʻe fakahoko ʻeni ʻe he maʻu lakanga fakataulaʻeikí:

  1. Pukepuke ha ʻaiʻanga lolo ʻōlive kuo ʻosi fakaava.

  2. Fakataufolofola ki he Tamai Hēvaní.

  3. Fakahaaʻi ʻokú ne fakahoko ʻeni ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  4. Fakatapui ʻa e loló (ʻikai ko e hiná) pea vaheʻi ia ki he tākai mo e tāpuakiʻi ʻo e mahakí mo e faingataʻaʻiá.

  5. Fakaʻosi ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

7.11.5

Faingāue ki he Mahakí mo e Faingataʻaʻiá

Naʻe foaki ʻe Sīsū ʻa e mafai lakanga fakataulaʻeikí ki Heʻene kau ʻAposetoló “ke fakamoʻui ʻa e ngaahi mahakí, mo kapusi ʻa e kau tēvoló” (Maʻake 3:15). ʻOku maʻu ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí e mafai tatau. Fakaʻaongaʻi maʻu pē e meʻafoaki ko ʻení pea ʻi he founga totonu.

Ko e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí pē te nau lava ʻo faingāue ki he mahakí pe faingataʻaʻiá. ʻOku angamaheni ʻaki ha faingāue ʻa ha toko ua pe lahi ange ki he mahakí, ka ʻe lava ʻe ha toko taha pē ʻo fakahoko ʻa e tākaí mo e fakamaʻu ʻo e tāpuakí ʻo ka fiemaʻu.

Kapau ʻoku ʻikai ke maʻu ha lolo kuo fakatapui, ʻe kei lava pē ʻo tāpuakiʻi ʻa e tokotahá ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo ʻikai fai ha tākai.

ʻOku angamaheni ʻaki ke faingāue ha husepāniti pe tamai moʻui taau ʻokú ne maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ki he kau mēmipa ʻoku fokoutua ʻi hono fāmilí.

ʻOku totonu ke faingāue ʻa e houʻeiki tangatá ki ha taha ʻoku fokoutua ʻi ha kole ʻa e tokotaha fokoutuá pe ʻanautolu ʻoku nau fuʻu vāofi mo e taha ko iá, koeʻuhí ke fakatatau ʻa e faingāué mo ʻenau tuí. Ko e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ko ia ʻoku ʻaʻahi ki he ngaahi falemahakí ʻoku ʻikai totonu ke nau kole ha ngaahi faingamālie ke nau faingāue ki he kakai mahakí.

Kapau ʻoku kole ʻe ha taha ha faingāue tuʻo ua ki ha faʻahinga puke tatau, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke toe tākai ʻaki ia e loló ʻe he tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeikí hili ʻa e ʻuluaki faingāué. Ka te ne tāpuakiʻi pē ia ʻi he hilifaki ʻo e nimá pea ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ko e faingāue ki he mahakí ʻoku konga ua: (1) ko hono tākai ʻaki ʻa e lolo kuo fakatapuí mo hono (2) fakamaʻu ʻo e tākaí.

Ko Hono Tākai ʻaki ʻa e Lolo kuo Fakatapuí

Ko e tākai ʻaki ʻa e loló ʻoku fakahoko ia ʻe ha taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki pē ʻe toko taha. Te ne:

  1. ʻAi ha tulutā ʻe taha ʻo e lolo tapú ʻi he ʻulu ʻo e tokotahá.

  2. Hili fakamaʻamaʻa hono ongo nimá ki he ʻulu ʻo e tokotahá pea ui e tokotahá ʻaki hono hingoa kakató.

  3. Fakahaaʻi ʻokú ne fakahoko ʻeni ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  4. Fakahaaʻi ʻokú ne tākai ʻaki ia e lolo kuo ʻosi fakatapui ki hono tākai mo tāpuakiʻi ʻo e mahakí mo e faingataʻaʻiá.

  5. Fakaʻosi ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

Ko Hono Fakamaʻu ʻo e Tākaí

ʻOku angamaheni ʻaki hono hili fakamaʻamaʻa ʻe ha ongo maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ʻe ua pe lahi hake honau ongo nimá ʻi he ʻulu ʻo e tokotahá ke fakamaʻu e tākaí; ka neongo ia, ʻe lava ke fakahoko toko taha pē ʻe ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ʻa e faingāué ʻo ka fiemaʻu. ʻI hono fakamaʻu ʻo e tākaí, ʻoku hanga ʻe he tokotaha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻo:

  1. Ui e hingoa kakato ʻo e tokotahá.

  2. Fakahaaʻi ʻokú ne fakamaʻu ʻa e tākaí ʻaki e mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  3. Foaki ha ngaahi tāpuaki ʻo fakatatau mo e tataki ʻa e Laumālié.

  4. Fakaʻosi ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

7.11.6

Foaki ʻo e Ngaahi Tāpuaki Fakafiemālié mo e Faleʻí

ʻE lava ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke foaki ha ngaahi tāpuaki ʻo e fakafiemālie mo ha faleʻi ki he niʻihi te nau kole kiate kinautolú. Ke fakahoko ha tāpuaki pehē, ʻe hilifaki fakamaʻamaʻa ʻe ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻe toko taha pe lahi ange honau nimá ki he ʻulu ʻo e tokotahá. Pea ʻe fai leva ʻeni ʻe he tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻokú ne foaki ʻa e tāpuakí:

  1. Ui ʻa e tokotahá ʻaki hono hingoa kakató.

  2. Fakahaaʻi ko e tāpuakí ʻoku fakahoko ia ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  3. Foaki ha ngaahi tāpuaki ʻo fakatatau mo e tataki ʻa e Laumālié.

  4. Fakaʻosi ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻOku totonu ke lipooti fakahangatonu ʻe he kau faifekau ʻoku nau fakahoko ha ngaahi tāpuaki ki he kau mēmipá ʻa e tāpuakí ki he pīsope ʻa e mēmipá pe fakafou ʻi he palesiteni kōlomu ʻo e kaumātuʻá pe taki faifekau fakauōtí, ʻa ia te ne toki talaange ki he pīsopé.