goneyalewa kei na ivana ni wai

20.

iTaviqaravi

20.1

Kena iNaki

Na itaviqaravi ni Lotu e kauti ira vata mai na lewe ni Lotu kei ira na tani me “koro vata ga kei ira era sa lotu” (Efeso 2:19). Na inaki ni itaviqaravi e rawa ni oka kina na veika oqo:

• Taracake na vakabauti Jisu Karisito.

• Vakarautaka na lasa ka vakatubura na duavata.

• Vakarautaka na madigi ni tubu ni tamata yadua.

• Vaqaqacotaki ni tamata yadua kei na matavuvale

• Vukei ira na lewenilotu mera vakaitavi ena Nona cakacaka ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei na Kalou (raica na 1.2).

Eso na ivakaraitaki ni itaviqaravi ni Lotu e oka kina na:

• Na veiqaravi e vakalougatataki ira na tani ka tara cake na veimaliwai vakaitikotiko.

• Cakacaka ni kaulotu, cakacaka ni valetabu, kei na cakacaka ni tuva kawa.

• Na madigi eso me tarai cake kina na kila maqosa ni bula rawati koya kei na veiliutaki.

• Rawati ni vuli kei na vulici ni cakacaka.

• iTaviqaravi e tautuba.

• Madigi me tara cake na taledi kei na marautaki ni itaviqaravi vakavanua.

• Qito kei na kaukauwa ni yago.

• Marautaki ni soqo talei eso, me vakataka na vakacagicagi se gauna ni itukutuku makawa ni Lotu se itikotiko.

Me vaka e vakayagataki ena ivoladusidusi, na vosa itaviqaravi ni Lotu e tukuna tiko e dua na itaviqaravi e vakarautaka e dua na taba ni Lotu, kuoramu, se isoqosoqo.

20.2

Tuvai ni iTaviqaravi

Ni bera na kena tuvalaki e dua na itaviqaravi, me ra vakasamataka na iliuliu na nodra gagadre vakayalo ka vakayago na lewenilotu. Me ra vakasaqara na iliuliu na veidusimaki ni Yalo me vakatulewataka se mataqali itaviqaravi cava e rawa me vukea na kena sotavi na gagadre oqori.

20.2.1

iTavi baleta na Tuvai ni iTaviqaravi

Me baleta na itukutuku ni kena tuvai na itaviqaravi ni iteki kei na veimataiteki, raica na 20.3.

Na itaviqaravi ni tabanalevu e rawa ni tuvanaki ena dua vei ira na sala oqo, ka yavutaki ena gagadre ni noda vanua:

• Sa rawa ki na matabose ni tabanalevu me raica raraba na kena tuvanaki.

• Sa rawa ki na matabose ni tabanalevu me lesia e dua na mataisoqosoqo me veivuke ena kena tuvalaki e dua se sivia na itaviqaravi.

• Ni gadrevi kina ka veirauti na lewenilotu, sa rawa ki na matabisopi me tauyavutaka e dua na komiti ni itaviqaravi ni tabanalevu. E rawa ni ra kacivi na itabagone me ra lewe ni komiti. Ena cakacaka na komiti oqo ena veidusimaki ni matabose ni tabanalevu. Na matabose ni tabanalevu e lesia e dua vei ira na lewena me dau veitaratara wasoma kei na komiti ni itaviqaravi.

Me baleta na ivakamacala ni tuvai ni itaviqaravi ni itabagone ni tabanalevu, raica na 10.2.1.3 kei na 11.2.1.3.

20.2.2

Sureti Ira Kece mera Vakaitavi

O ira era tuvanaka na itaviqaravi me ra saga vagumatua me dolele ve ira kece, vakabibi o ira na curuvou, o ira era sa luluqa tu, itabagone, itabagone qase cake, o ira era vakaleqai tu vakayago, kei ira e duidui nodra vakabauta. O ira era tuvanaka e dodonu me ra yalani ira na vakaitavi’ ena nodra malumalumu vakayago. Sa dodonu talega me ra dau kidava na duidui ni itovo vakavanua kei na ivosavosa.

O ira era tuvanaka na itaviqaravi me ra vaqara na sala eso me ra vakaitavi kina o ira era okati kina. Me ivakaraitaki, e rawa ni ra sureti ira na lewenilotu kei ira tale eso me ra vakayagataka na nodra kila kei na taledi ena itaviqaravi.

Ni ra soqoni vata ena itaviqaravi e rawa me dua na veivakalougatataki, e sega ni dodonu me ra nanuma na lewenilotu ni sa dodonu me ra vakaitavi ena itaviqaravi yadua. Na itaviqaravi e sega ni dodonu me vakacolati ira na iliuliu kei na lewenilotu.

20.2.3

iVakatagedegede

Na itaviqaravi e dodonu me veilaveti ka vakabibitaka na veika e “savasava, na ka e totoka, se rogorogo vinaka se daudokai” (Yavu ni Vakabauta 1:13). Na itaviqaravi e sega ni okati kina e dua na ka e veisaqasaqa kei na ivakavuvuli ni Lotu. Me kakua ni okati ena itaviqaravi na itukutuku raraba se veivakamarautaki tale eso ka vaka me sega ni veiraurau na ka e vakatarai.

Na veika era veibasai vata kei na Vosa ni Vuku era sega ni vakatarai ena itaviqaravi ni Lotu se ena veivale ni Lotu. Me ra kua ni vakaitavi o ira na tamata mateni ena alakaolo se waigaga eso ena itaviqaravi ni Lotu. Kevaka e yaco e dua na ka vakaoqo, era na veivuke ena yalololoma na iliuliu.

20.2.4

Vakatautauvatataki kei na Veimataqali

Era na tuvanaka na iliuliu e dua na vakatautauvata ni itaviqaravi, oka kina na veiqaravi, itaviqaravi vakavanua, kei na itaviqaravi vakayago (raica na 20.1). O ira na lewenilotu e dodonu me so nodra gauna donu ni vakaitavi ena itaviqaravi era taleitaka. Sa dodonu talega me ra tokoni ira na tani ena veika era taleitaka.

Na vei wase e muri oqo e vakarautaka eso na ivakaraitaki ni itaviqaravi vivinaka.

20.2.4.1

Veiqaravi

Na itaviqaravi ni veiqaravi e vakarautaka na madigi me vakaraitaki kina na loloma vei ira na tani, me vakilai kina na reki ni nodra vukei, ka vakatorocaketaki na veitikotiko.

Na veitaviqaravi oqo e rawa me okati kina na nodra sikovi na tauvimate se galili, vakarairaivinakataka na veivale ni Lotu kei na lomanibai, kei na vakaitavi ena cakacaka vakaitikotiko. Ena vanua e tiko kina, na JustServe.org e vakatura na madigi eso ni veiqaravi vakaitikotiko.

Na itaviqaravi ni veiqaravi e dodonu me vakamuria na idusidusi ni veitaqomaki (raica na 20.7.6.1

20.2.4.2

iTaviqaravi Vakavanua

Na itaviqaravi vakavanua e vakarautaka na madigi vei ira na lewenilotu me ra vakatoroicaketaka ka wasea na nodra taledi. Na veitaviqaravi talega oqo era bucina kina na bulibuli, nuidei, kei na veitokoni. Sa rawa mera oka kina na valavala kei na cakacaka ni liga, vakaraitaki taledi, se danisi, ivakatagi, kei na drama. E rawa talega ni ra oka kina na marautaki ni itovo vakavanua, vakacagicagi, se itukutuku raraba ni Lotu.

culacula tiko na marama

20.2.4.3

Veivakamarautaki, Bulabula, Kaukauwa, kei na Qito

Koi keda yadudua, na matavuvale, kei na lawalawa ni Lotu, me ra vakayaloqaqataki na lewenilotu me ra vakaitavi ena veitaviqaravi ni vakabulabulataki ira ka vakaukauwataki ira vakayago. Eso na itaviqaravi ni vakacagicagi ena Lotu e rawa ni tuvanaki ni ra vakaitavi vata kina na lewe ni matavuvale.

Na itukutuku me baleta na itaviqaravi ni qito, raica na 20.5.9.

20.2.5

Tuvai ni iTaviqaravi

Na itaviqaravi ni Lotu e dodonu me dau tuvai vakabalavu tu mai ka vakaibalebale. O ira na iliuliu e dodonu me ra dau tukuna vei ira na itubutubu na itaviqaravi me baleti ira na gonelalai kei na itabagone.

Na itaviqaravi e dodonu me vakayacori ena dua na auwa veiganiti. E dodonu me oti ena gauna totolo me rawa ni taqomaki na nodra lesu ki vale o ira na vakaitavi.

Kevaka me na vakayacori e dua na itaviqaravi ena dua na valenilotu se dua tale na vale ni Lotu, sa dodonu me na biu tu vakawawa na valenilotu me levei kina na veisaqasaqa ena gauna oya.

Me dau biu vakatikitiki na bogi ni Moniti me baleta na lotu vakamatavuvale (raica na 20.5.3).

20.2.6

Vakailavotaki ni iTaviqaravi

Na itaviqaravi e dodonu me ra rawarawa ga ka lailai se sega sara ga ni dua na ilavo e vakayagataki kina. Na vakayagataki ilavo kece e dodonu me vakadonui taumada mai vei iratou na matabisopi se mataveiliutaki ni iteki.

Me ra kakua ni dau sauma na lewenilotu na vakaitavi ena itaviqaravi. Me baleta na lawatu kei na idusidusi ni itaviqaravi vakailavotaki, raica na 20.6.

20.3

iTaviqaravi ni iTeki, Veimataiteki, kei na iWasewase

20.3.1

iDusidusi Raraba

E vuqa na itaviqaravi ni Lotu era vakayacori ga ena itagede ni tabanalevu. Era sa vakauqeti talega na iliuliu me ra dau vakayacora na itaviqaravi vagauna ni iteki kei na veimataiteki ena gauna ena veivuke kina na itaviqaravi vakaoqo me vakayacori kina na inaki ena 20.1.

Na itaviqaravi ni iteki kei na veimataiteki era yaga vakabibi vei ira na itabagone, lewenilotu sega ni vakawati, kei na marama, vakabibi ena veiwasewase e vica wale ga na lewenilotu. Na itaviqaravi ni iteki kei na veimataiteki e rawa ni solia vei ira na lewenilotu e dua na iwirini rabailevu ni veitokani. Era na raica ka kila na iliuliu oqo na nodra gagadre o ira era veiqaravi kina ka vakatulewataka se na rawa ni sotavi na gagadre oqori mai na itaviqaravi. Era na qai vakatura na iliuliu oqori na itaviqaravi vei iratou na mataveiliutaki ni iteki.

20.3.2

Veitaviqaravi ni iTeki

Era na tekivuna na mataveiliutaki ni Cauravou, Goneyalewa, iSoqosoqo ni Veivukei, kei na Lalai na tuvai ni itaviqaravi ni iteki me baleta na nodra isoqosoqo.

Eratou na tekivuna na tuvai ni itaviqaravi ni itabagone qasecake ena iteki kei na mataiteki na komiti ni itabagone qasecake ena iteki.

Kevaka e tauyavutaki e dua na komiti ni uabula sega ni vakawati ena iteki, era na tekivuna na lewe ni komiti na cakacaka ni tuvai ni itaviqaravi ni uabula sega ni vakawati.

Kevaka e tauyavutaki e dua na komiti ni itaviqaravi ni iteki, e rawa ni ra tuvanaka na itaviqaravi ni iteki ka veiqaravi vaka-ivurevure ki na isoqosoqo ni iteki ena tuvalaki ni nodra itaviqaravi me vaka e dusimaki ena 20.3.2.1.

Na itaviqaravi ni iteki ena gadrevi kina na veivakadonui ni mataveiliutaki ni iteki. Era na raici vata ena nodra bose na matabose ni iteki.

Mera tukuna kusarawa na iliuliu ni iteki vei ira na iliuliu ni tabanalevu me baleta na itaviqaravi ni iteki. Me ra vakadeitaka talega ni itaviqaravi ni iteki e vakuria na itaviqaravi ni tabanalevu ka ra sega ni veiqati.

20.3.2.1

Komiti ni iTaviqaravi ni iTeki

Na mataveiliutaki ena iteki e rawa me tauyavutaka e dua na komiti ni itaviqaravi ni iteki me vukea na matabose ni iteki me tuvanaka na itaviqaravi ni iteki. Na komiti ni itaviqaravi ni iteki e lewena e dua na iliuliu (e dua na lewe ni matabose e cake) kei na lewe ni komiti (raica na 20.3.2.2 kei na 20.3.2.3). E rawa talega vei iratou na mataveiliutaki ni iteki me ratou sureta eso tale na lewenilotu me ra veivuke ena kena tuvalaki e dua se sivia na itaviqaravi.

20.3.2.2

Jemeni ni Komiti ni iTaviqaravi ni iTeki

Kevaka e sa tauyavutaka na mataveiliutaki ni iteki e dua na komiti ni itaviqaravi ni iteki, e ratou na lesia e dua na lewe ni matabose e cake me jemeni ni komiti. Na Nona itavi e rawa ni oka kina na:

• Maroroya e dua na ivolanivula ni itaviqaravi ni iteki.

• Liutaki ni lewe ni komiti ena tuvalaki ni itaviqaravi ni iteki.

• E vakatura e dua na matailalai ni ilavovakarau ni itaviqaravi ni iteki ki na mataveiliutaki ni iteki ni bera na itekitekivu ni veiyabaki yadua. Na ilavo vakarau oqo e sega ni wili kina na itaviqaravi era a tuvalaki tu mai vei ira na veimataisoqosoqo ni iteki.

• E veiqaravi me vaka e dua na ivurevure vei ira na iliuliu ni veimataisoqosoqo ena nodra tuvanaka na veitaviqaravi.

20.3.2.3

Lewe ni Komiti ni iTaviqaravi ni iTeki

E dua na lewe ni mataveiliutaki ni iteki se e dua na matabose e cake sa lesi sa rawa me kaciva na lewenilotu me veiqaravi ena komiti ni itaviqaravi ni iteki. Era veiqaravi ena veidusimaki ni jemeni ni komiti. Era na veivuke na lewe ni komiti ena kena tuvalaki ka virikotori na itaviqaravi ena iteki.

20.3.3

iTaviqaravi ni Veimataiteki kei na iWasewase

Ena veivanua e lailai kina na itabagone, e dodonu me ra dau vakayacora vagauna na iliuliu na itaviqaravi eso ni itabagone ena veimataiteki me rawa ni yaga vei ira na itabagone na veimaliwai vakailawalawa lelevu. Na itaviqaravi ni iwasewase me baleti ira na itabagone e rawa talega me vakayacori vagauna.

Me vakayacori vakawasoma na itaviqaravi ni veimataiteki me baleti ira na itabagone qase cake ena vanua e sega ni gadreva kina na vakasoqoni vata e levu na gauna se vakayagataki ilavo. Na itaviqaravi vakaiwasewase baleti ira na itabagone qase cake e rawa talega me vakayacori vagauna.

Ena ivakamacala me baleta na itaviqaravi vakamataiteki vei ira na lewenilotu sega ni vakawati, raica na 14.2.1.3.

Na itaviqaravi ni veimataiteki e dodonu me rawarawa ka duidui.

Kevaka era nanuma na peresitedi ni iteki ni dua na itaviqaravi ni veimataiteki ena yaga vakalevu vei ira na lewenilotu ena nodra iteki, e rawa me ra kerea na veivakadonui ni Mataveiliutaki ni iWasewase. Ni bera ni vakaturi e dua na itaviqaravi ni veimataiteki, me ra vakatulewataka o ira na peresitedi ni iteki kevaka sa ikoya na kena sala uasivi me sotavi kina na gagadre era vakaraitaka. Me ra vakasamataka o ira na peresitedi ni iteki na kena isau, gauna, kei na ilakolako ena gadreva na itaviqaravi. Era navuca talega na veitaqomaki (raica na 20.7.6).

Na bose me vakacokotaka na tuvai ni itaviqaravi ni veimataiteki e rawa ni vakayacori ni se bera se ni oti na matabose ni wasewase kei na matabose ni veisoli itukutuku (raica na 5.2.3 kei na 5.2.4). Kevaka e gadrevi, eso tale na iliuliu—oka kina na peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei, Cauravou, kei na Goneyalewa ena iteki—e rawa ni ra sureti me ra tiko kina.

E rawa me ratou lesia na Mataveiliutaki ni iWasewase na peresitedi ni iteki se na Vitusagavulu ni iWasewase me ra liutaka na komiti ena tuvalaka ka vakayacora na itaviqaravi ni veimataiteki se iwasewase. Na mataveiliutaki ni iteki e rawa me ra kacivi ira na lewenilotu ena nodra iteki me ra veiqaravi ena veikomiti oqo.

Na vakailavotaki ni levu na itaviqaravi ena veimataiteki e lako mai na ilavo vakarau ni veiteki era vakaitavi kina. Na vakailavotaki ni itaviqaravi ni wasewase e rawa ni lako mai na ilavovakarau ni wasewase se itikotiko liu ni Lotu ena gauna e vakadonui kina.

20.3.4

Vakamuria tiko na Lawatu ni Veilakoyaki ni Lotu

Na itaviqaravi ni iteki, veimataiteki, kei na wasewase e dodonu me vakamuria na lawatu ni ilakolako ni Lotu (raica na 20.7.7). Na veilakoyaki ena koniferedi ni MST me na muria na lawatu ni veilakoyaki ni Lotu vakavo kevaka e solia e dua na iliuliu ni MST na ivakasala tale eso vei na veiliutaki ni vanua.

era vosa tiko na tamata

20.4

Koniferedi ni iTabagone

Me tekivu ena Janueri ni yabaki era sa yabaki 14 kina, era sa sureti na cauravou kei na goneyalewa me ra vakaitavi vata ena dua na koniferedi ni itabagone. E dau vakayacori vakayadua ena veiyabaki na koniferedi ni itabagone ena nodra dui tabanalevu se iteki. Sa rawa talega me vakayacori vata kei na iteki tale eso se vakaiwasewase. Ena dua na yabaki era sa lesi kina na itabagone me ra tiko ena dua na koniferedi ni MST, me kua kina ni vakayacori na koniferedi ni itabagone ena iteki kei na tabanalevu.

Na inaki ni koniferedi ni itabagone me vukei ira na itabagone me ra:

• Taracake na vakabauti Jisu Karisito.

• Vaqaqacotaka na ivakadinadina.

• Vakatorocaketaka na taledi.

• Sema iTokani Vovou

• Veilasamaki kei ira na itabagone era wasea na vakabauta kei na ivakatagedegede tautauvata.

Sa rawa talega mera vulica na itabagone na kilamaqosa ni veiliutaki ena nodra veivuke ena kena tuvalaki na veikoniferedi ni itabagone.

Na koniferedi eso ni itabagone ni tabanalevu era tuvai ka vakayacori mai na matabose ni itabagone ni tabanalevu, ena ruku ni nodratou veidusimaki na matabisopi (raica na 29.2.6). Na matabisopi me na ciqoma na veivakadonui ni mataveiliutaki ena iteki ena tuvalaki ni dua na koniferedi ni itabagone ena tabanalevu.

Ena tuvanaka ka vakayacora na koniferedi ni itabagone ni iteki na komiti ni veiliutaki ni itabagone ena iteki (raica na 29.3.10). Mera sureti na itabagone mera vukea na komiti ena kena levu e rawa.

Na veikoniferedi ni itabagone era vakailavotaki mai na ilavovakarau ni iteki se tabanalevu . Mera kua ni kerei na lewenilotu mera sauma na veikoniferedi ni itabagone (raica na 20.6).

Ni ra tuvanaka na iliuliu kei na itabagone e dua na koniferedi ni itabagone, e dodonu me ra rokova na lawatu ena iwase oqo kei na idusidusi emuri oqo:

• Digitaka e dua na itoko vakakosipeli, me vaka e dua na ivolanikalou, ka na vakauqeti ira na itabagone ka na vukea na nodra kilamatata na ka e namaki ena koniferedi. Na itoko vakayabaki ni itabagone ni Lotu e rawa me vakayagataki me itoko ni koniferedi. Me na vakadonuya na matabisopi kei na mataveiliutaki ni iteki na itoko.

• Tuvanaka na itaviqaravi e veisotari kei na itoko.

• Ciqomi na veivakadonui ni matabisopi se mataveiliutaki ni iteki baleti ira taucoko na vosa kei na itaviqaravi. E dodonu me ra lewe ni Lotu o ira era vosa ka ra veivakatavulici mai na Yalo tabu. Raica na 38.8.18 ena idusidusi tale eso me baleti ira na vosa.

• Kevaka e nakiti e dua na soqo me baleta na Sigatabu, e dodonu me na ganita na Siga ni Vakacecegu. Na soqoni ni ivakadinadina, veivosaki kei na matabisopi, se veisoqoni e vakaoqori era vakadonui. Ia, e sega ni dodonu me vakayacori na soqoni ni sakaramede—ka me kua ni votai na sakaramede—e taudaku ni vei valenisoqoni ni tabanalevu se iteki. Ena vakavo ga me dua na itaviqaravi cicivaka na Lotu ka dodonu me vakadonui mai vei iratou na Mataveiliutaki ni iWasewase. Na vei ilawalawa e sega ni dodonu me ra lako se lesu ena koniferedi ni itabagone ena dua na Sigatabu.

• Vakadeitaka ni veirauti na wanonovi mai vei ira ka uabula ena veigauna taucoko (raica na 20.7.1).

• Muria na idusidusi kece ni veitaqomaki ena 20.7.6.

Era sa sureti na iliuliu uabula me ra tiko ena vuqa na gauna ni koniferedi ena kena levu ga e rawa. Oqo era oka kina na lewe ni matabisopi se mataveiliutaki ni iteki, mataveiliutaki ni Goneyalewa ena tabanalevu se iteki, kei na mataveiliutaki ni Cauravou ena iteki. E rawa talega ni ra sureti na daunivakasala ni Goneyalewa kei na Cauravou me ra tiko kina.

20.5

Lawatu kei na iDusidusi ni Kena Digitaki ka Tuvalaki na iTaviqaravi

O ira na iliuliu me ra vakadeitaka ni ra sa rokovi na lawatu kei na idusidusi oqo ena kena digitaki ka tuvalaki na itaviqaravi taucoko ni Lotu.

20.5.1

iTaviqaravi ni Veivoli se Politiki

E sega ni vakatarai na itaviqaravi e vakayacori ena inaki ni veivoli se politiki (raica na 35.5.6.1 kei na 35.5.6.3).

20.5.2

Danisi kei na Sereivakatagi

Ena danisi kece, na isulusulu, ukutaki, mataqali cina, mataqali danisi, qaqanisere, kei na ivakatagi e dodonu me cau ki na draki ka rawa ni tiko kina na Yalo ni Turaga (raica na Me iSakisaki ni iTabagone ivolalailai).

Era vakayagataka na veiliutaki na fomu ni Konitaraki ni Veivakamarautaki ena saumi ni dua na mataqiriqiri, daunivakatagi sere, se dua na digitaki ivakatagisere. Na konitaraki oqo e vukea na vakadeitaki ni veiliutaki kei na ivakatagi me veiganiti vata kaya na danisi ni Lotu. Era na veidinadinati vakamatata na iliuliu ni ra volavola o ira era vakarautaka na sereivakatagi me ra muria na ivakatagedegede ni Lotu ena itaviqaravi ni Lotu.

20.5.3

Bogi ni Moniti

Era sa vakauqeti na lewenilotu me ra vakayacora na itaviqaravi ni matavuvale ena Moniti se ena so tale na gauna. E sega ni dodonu me vakayacori na itaviqaravi ni Lotu, bose, se lotu ni papitaiso, ni oti na 6 na kaloko ena yakavi ni Moniti.

Me ra vakadeitaka na iliuliu ni Lotu me ra sogo na veivale ni Lotu kei na iyauqaqa ni Lotu ena bogi ni Moniti. Na veisoqoni ni marau kei na so tale na itaviqaravi ka tautauvata me kakua ni vakayacori ena veivale ni Lotu ena bogi ni Moniti.

Vakavo ga, na tabanalevu ni itabagone qase cake kei na tabanalevu ni uabula sega ni vakawati e rawa ni vakayacora na itaviqaravi ena bogi ni Moniti, oka kina ena veivale ni Lotu. Vakavo talega kevaka e Bogi ni Vakatawase edua na Moniti (raica na 20.5.4).

20.5.4

iTaviqaravi ni Bogi ni Vakatawase

Kevaka e tuvalaka e dua na tabanalevu se iteki e dua na itaviqaravi ni Vakatawase ni Yabaki Vou, ka na yaco na Yakavi bogi ni Vakatawase ena Vakarauwai, Sigatabu, se Moniti, me ra vakamuria na iliuliu na idusidusi oqo.

Vakarauwai. E vakarautaka na peresitedi ni iteki e dua tale na Sigatabu me baleta na rokovi ni siga ni lolo. Na itaviqaravi e rawa ni sivia yani na bogilevututu. Ia, sa dodonu me cava ni oti ga vakalailai me rawa vei ira na vakaitavi mera tiko ena soqoni ni Sigatabu.

Sigatabu. Na itaviqaravi ni Lotu e rawa ni tuvai me lutu ki na Vakarauwai, 30 ni Tiseba. Na idusidusi ena parakaravu sa eliu ena yaco kina. E rawa ni vakauqeti na matavuvale me ra marautaka na Yakavi ni Yabaki Vou ena nodra veivale. Na itaviqaravi e dodonu me veiganiti kei na Siga ni Vakacecegu.

Moniti. E rawa ni vakatara o peresitedi ni iteki se o bisopi me vakayagataki na veivale e taukena na Lotu ena yakavi ni Moniti.

20.5.5

iTaviqaravi ena Sigavaka

Na veivakadonui mai vei ira na itubutubu se dauniveisusu e gadrevi me baleta taucoko na itaviqaravi ni Lotu ena sigavaka ka okati kina na itabagone (raica na 20.7.4).

Na itaviqaravi bogidua ni Lotu me baleti ira na ilawalawa ni cauravou kei na goneyalewa cokovata e dodonu me vakadonuya na bisopi kei na peresitedi ni iteki. Sa vakakina ena itaviqaravi me baleti ira na tagane kei na yalewa sega ni vakawati. Na itaviqaravi vakaoqo e dodonu me dau vakavudua. Na ivakaraitaki eso e oka kina na koniferedi ni itabagone, koniferedi ni MST, se veisiko ki na valetabu e gadrevi kina na veilakoyaki balavu.

O ira na tagane kei na yalewa era vakaitavi kei ira na iliuliu e dodonu me duidui nodra icili. Ia, e rawa ni rau wasea na veiwatini na rumu vata ga se valelaca. O ira yadua na itabagone e dodonu me tiko na nodra idavodavo se beqi ni moce.

Ena vuqa na gauna, e sega ni rawa vua e dua na itabagone me tiko ena valelaca se rumu vata kei na uabula vakavo ga ke sa nona itubutubu se dauniveisusu o koya na uabula. E rawa ni caka e dua na veisau kevaka me rua na uabula ena valelaca se rumu erau tagane se yalewa vata kei koya na itabagone.

Kevaka era wasea vata na iliuliu ni uabula kei na itabagone na vale ena bogi taucoko, me vaka e dua na bure, e dodonu me rau lewe rua na uabula me rau tiko kina, ka me dodonu me rau tautauvata me rau tagane se rau yalewa vata kei na itabagone.

Na itaviqaravi ena bogi taucoko e dodonu ke lailai me rua na iliuliu uabula me rau na tiko kina.

Me vakarauta na iwiliwili ni iliuliu ni matabete ni uabula e dodonu me ra dau tiko ena veigauna taucoko ni itaviqaravi ni bogi taucoko me ra veitokoni ka veitaqomaki. Me baleta na itaviqaravi ni Goneyalewa, o ira na iliuliu ni matabete e dodonu me ra dau tiko ena duatani na vale mai vei ira na goneyalewa.

Era na vakalewena na veiliutaki na fomu ni iTuvatuva ni iTaviqaravi me baleta na itaviqaravi ni bogidua taucoko.

Na itaviqaravi ni bogi taucoko ena veivale ni Lotu se lomanibai ni valenilotu e sega ni vakadonui.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

20.5.6

iVakatakarakara Vakalou

Na Kalou ko Tamada kei na Yalo Tabu e sega ni dodonu me rau vakatakarakarataki ena veisoqoni, drama, se ivakatagi.

Kevaka me sa vakatakarakarataka na iVakabula, e dodonu me caka vata ena cecere ni vakarokoroko kei na veidokai. O ira walega na turaga e taucoko tu na nodra ivakarau vakatamata e dodonu me ra vakasamataki baleta na tikina o ya. Na tamata e vakatakarakarataka na iVakabula e sega ni dodonu me danisi se lagasere. Ena gauna e vosa kina, e dodonu me vakayagataka walega na ivosavosa vakadodonu mai na ivolanikalou ka cavuta na iVakabula. Ni sa cava na cakacaka, e dodonu me veisau vakatotolo ki na isulusulu tudei.

E sega ni dodonu me matanataki na iVakabula mai vei ira na gonelalai ena drama vakavo ga na gauna e a sucu kina.

20.5.7

Masumasu kei na Lotu ena iTaviqaravi

Na veitaviqaravi kece me dau dola ka kevaka e ganita me sogo ena masu. Sa rawa me okati e dua na serenilotu, vakasama vakayalo, se vosa mai vua e dua na iliuliu se vakaitavi.

20.5.8

Vakarokorokotaki ni Siga ni Vakacecegu

E sega ni dua na keba ni Lotu, soqo ni qito, se soqo ni veivakabulabulataki me na tuvai ena Sigatabu. E sega talega ni dodonu vei ira na isoqosoqo ni itabagone kei ira eso me ra lako yani se lako mai na keba se na koniferedi ni itabagone ena Sigatabu.

E dua kena vakavo, ni leqataki vakabibi na taqomaki se isau ni veilakoyaki, eso na itaviqaravi ni itabagone e rawa ni tuvai me tarava ga na soqoni eso ni sokalou ena Sigatabu. Na veitaviqaravi oqo e dodonu me duidui mai na ituvatuva ni soqoni ena Sigatabu. Sa dodonu me ra na dau rokova tiko na yalo ni Siga ni Vakacecegu. Sa gadrevi na veivakadonui nei bisopi kei peresitedi ni iteki.

20.5.9

Qito

Na veitaviqaravi ni qito ni Lotu era vakarautaka na madigi ni itaviqaravi vakayago kei na veitokani. Era vakabibitaka na vakaitavi, dauqito, kei na vakatorocaketaki ni maqosa ni kila. Ni okati ena itaviqaravi na veisisivi, me na sagai sara vakaukauwa na veisaqasaqa me levei kina na veileti. O ira kece na lewe ni timi e dodonu me tiko na nodra madigi ni qito vakawasoma, veitalia ga na ivakatagedegede ni maqosa ni kila.

Na mataveiliutaki ena iteki e vakadonuya na lawa me baleta na itaviqaravi ni qito tokoni ena loma ni nodra iteki. Era na tauyavutaka talega na idusidusi e (1) vakamatatataka na yabaki e rawa ni ra vakaitavi kina na dauqito ena qito ni Lotu kei na (2) vakatulewa taki na nodra rawa ni curu na dauqito. Na vakatulewa vakaoqo e dodonu me vakayacori ni bera ni tekivu e dua na gauna ni itaviqaravi ni qito.

Kevaka e vakayacori na itaviqaravi ni qito ena veimataiteki, me ra raica raraba na Mataveiliutaki ni iWasewase se o ira na Vitusagavulu ni iWasewase e lesi. Kevaka e vakayacori na itaviqaravi ni qito ena mataiteki, era na qarava na kenadau ni qito era lesi mai vei ira na peresitedi ni iteki itini ka lesia na Mataveiliutaki ni iWasewase. Na sotasota vakaiwasewase ena qito e sega ni vakadonui.

O ira na vakaitavi ena itaviqaravi ni qito tokoni ni Lotu e sega ni gadrevi me ra lewe ni Lotu. Ia, e dodonu me ra vakaitikotiko ena iyalayala ni tabanilotu ka vakadonuya me ra muria na ivakatagedegede kei na lawatu ni Lotu ena gauna ni itaviqaravi.

Kevaka era vakayagataki na iunifomu ni timi, e dodonu me rawarawa, sau lailai, ka veiganiti kei na itaviqaravi. Na siqeleti vakarokana se siqeleti ni katakata veisau me sote e rauta vinaka sara ga. Na iunifomu e dodonu me saumi mai na ilavo vakarau ni iteki se tabanalevu.

E sega ni vakauqeti na vakaicocovitaki ni timi se tamata yadua.

era qito soka tiko na tagane

20.5.10

Veisiko ena Valetabu

Na veisiko ena valetabu e tuvalaki ena itagede ni tabanalevu se iteki ena loma ni valetabu digitaki ni tikina.

Na tuvalaki ni veisiko ena valetabu ni tabanalevu se iteki ena taudaku ni valetabu digitaki ni tikina e sega ni vakauqeti. Na mataqali ilakolako vakaoqori ena gadrevi kina na veivakadonui ni mataveiliutaki ni iteki. Na veisiko ki na valetabu ena bogi taucoko e gadrevi talega kina na veivakadonui ni mataveiliutaki ni iteki.

Na ilakolako ki na valetabu me na vakamuria na lawatu ni veilakoyaki ka tiko ena 20.7.7. Na ilakolako ki na valetabu ka na sivia e bogi dua me na vakamuria na lawatu ni veilakoyaki ka tiko ena 20.5.5.

20.5.11

iTaviqaravi Sega ni Vakadonui

Na veitabana ni Lotu e sega ni tokona na itaviqaravi e sega ni sala vata kei na idusidusi ena wase oqo. Oqo e oka kina na:

• iTaviqaravi ka rawa ni ririkotaki vakalevu kina na mavoa se tauvimate (raica na 20.7.6).

• iTaviqaravi e gadrevi kina na vakayagataki ilavo se ilakolako duatani (raica na 20.7.7).

• Parokaramu ni vakaukauwa yago e tiko kina na ivakatagi, qaqa ni sere, isulusulu, se so tale na veika era sega ni lako vata kei na ivakatagedegede ni Lotu.

Kevaka e dua na bisopi e taro me baleta na veiganiti ni dua na itaviqaravi, ena taroga na peresitedi ni iteki. Era rawa ni vagoleya na taro eso vei iratou na Mataveiliutaki ni iWasewase o ira na peresitedi ni iteki.

20.6

Lawatu kei na iDusidusi ni iTaviqaravi vakailavotaki ni iTaviqaravi

Me ra raica na iliuliu me ra vakadeitaka ni lawatu kei na idusidusi oqo era sa vakamuri tiko ena vakailavotaki ni itaviqaravi taucoko ni Lotu.

20.6.1

iTaviqaravi e Saumi ena iLavo Vakarau ni Tabanalevu se iTeki

Na ilavovakarau ni tabanalevu se iteki e dodonu me vakayagataki me saumi kina na itaviqaravi taucoko—kei na kena e rawa ni vakaraitaki ena 20.6.2.

Me ra kakua talega ni vakarautaka na iyaya, iyayavakarau, ilavo ni rede se icurucuru, se ivodovodo ni ilakolako balavu mai na nodra taga na lewenilotu. E rawa ni ra vakarautaka na leweniotu na kakana kevaka e sega ni dua na icolacola bibi.

20.6.2

Vakailavotaki ni Keba ni iTabagone

Kevaka e lailai na ilavo tuvanaki ni tabanalevu me saumi kina na itaviqaravi oqo, sa rawa mera kerea na iliuliu vei ira na vakaitavi mera sauma vakatikina se taucoko:

• E dua na keba vakayabaki balavu ni Matabete i Eroni se itaviqaravi e tautauvata

• E dua na keba vakayabaki balavu ni goneyalewa se itaviqaravi e tautauvata

Me kakua ni levu cake na vakayagataki ilavo se ilakolako ki na dua na keba vakayabaki. Na leqa ni vakailavo ni tamata yadua, me kua ni tarova edua na lewenilotu mai nona vakaitavi.

Kevaka e sega ni veirauti na ilavo mai na ilavovakarau ni tabanalevu kei na iteki mai vei ira na vakaitavi, sa rawa vei bisopi me vakadonuya e dua na soqoni ni vakailavotaki ni tabanalevu ena veiyabaki. Na soqo oqo e dodonu me salavata kei na idusidusi ena 20.6.5.

Ena ivakamacala baleta na vakailavotaki ni soqo vakamataiteki se iwasewase me baleti ira na itabagone qase cake, raica na 14.2.1.3.

20.6.3

Vakailavotaki ni Koniferedi ni MST

E rawa ni ra kerei na itabagone me ra cau ki na isau ni dua na ilakolako ki na koniferedi ni Me iSakisaki ni iTabagone (MST). Kevaka na bibi ni kena isau ena vakataotaka na nona vakaitavi e dua na itabagone, sa rawa vei bisopi me vakayagataka na ilavovakarau ni tabanalevu me sauma taucoko se vakatikina na kena isau. Raica na FSY.ChurchofJesusChrist.org.

20.6.4

Vakailavotaki ni iYaya Ni Cakacaka kei na iYayavakarau

Kevaka e rawa, na misini kei na iyaya e gadreva na tabanalevu me baleta na keba vakayabaki ni itabagone me ra voli mai na ilavo vakarautaki ni tabanalevu. Kevaka e sega ni veirauti na ilavo oqo, sa rawa vei bisopi me vakadonuya na kena vakailavotaki e dua na tabanalevu ena veiyabaki. Na itaviqaravi oqo me na salavata kei na idusidusi ena 20.6.5.

Na iyaya ni cakacaka kei na iyayavakarau e voli mai na ilavovakarau ni tabanalevu se ilavo e vakaturi cake mai na dua na soqo vakailavotaki e dau vakayagataki ga ena Lotu. E sega ni baleta ga na kena ivakavakayagataki yadua.

20.6.5

Soqoni ni Kumuniilavo

Na vakayagataki ilavo me baleta na itaviqaravi ni iteki kei na tabanalevu e dau saumi mai na ilavovakarau. Ia, sa rawa vua e dua na peresitedi ni iteki se bisopi me vakadonuya e dua na soqoni ni kumuniilavo ena veiyabaki me baleta walega na inaki oqo:

• Me vukea na saumi ni itaviqaravi e volai tiko ena 20.6.2 kei na 20.6.3.

• Me vukea na voli ni iyaya e gadreva na tabana baleta na keba vakayabaki me vaka e dusimaki koto ena 20.6.4.

Kevaka e vakayacori e dua na itaviqaravi ni kumuni ilavo, e dodonu me vakaibalebale na kena yaga se me ia kina na veiqaravi.

Me ra vakadeitaka na iliuliu ni sa veisoliyaki vakavinaka yani na ilavo. E yavutaki na ilavovakarau ni veikuoramu ni Matabete i Eroni mai na iwiliwili ni cauravou ena tabanalevu. E yavutaki na ilavovakarau ni goneyalewa mai na iwiliwili ni goneyalewa ena tabanalevu.

Na cau ki na itaviqaravi ni kumuni ilavo e ka ni dui lomada. Me ra vakadeitaka na iliuliu me ra kakua ni vakaogai na lewe ni Lotu me ra cau.

Na tabanilotu e tutaka na kumuniilavo me kakua ni kacivaka se kerekere me sivia yani na kedra iyalayala. Me ra kakua talega ni volitaka na ivoli se na nodra veiqaravi ki na veivalevale.

Na mataqali itaviqaravi ni kumuni ilavo e sega ni vakadonui era oka kina na kena oqo:

• Na itaviqaravi ena vakaicavacavataki vakamatanitu

• Vakacavari na itaviqaravi era saumi kina na tamata, o ira era cakacaka saumi se ra konitaraki.

• Na veivakamarautaki e dau sauma kina na iteki se tabanalevu na nodra veiqaravi.

• Na volivolitaki ni iyaya se veiqaravi mai na dua na bisinisi vakabisinisi.

• Na qito ni veimau, me vakataka na volitaki tikite, loteri, kei na biqo.

• Na itaviqaravi e sega ni taqomaki.

Kevaka me dua na ka e duatani mai na idusidusi oqo e dodonu me ratou vakadonuya na Mataveiliutaki ni iWasewase.

20.7

Lawatu ni Tataqomaki kei na iDusidusi ni iTaviqaravi

O ira na iliuliu me ra vakadeitaka ni lawatu kei na idusidusi oqo era sa vakadikevi ena itaviqaravi taucoko ni Lotu.

20.7.1

Veiliutaki ni Uabula

Kevaka e lailai e dodonu me rua na uabula me dau tiko ena veitaviqaravi kece e cicivaka na Lotu ka ra tiko kina na gone kei na itabagone. E rawa ni gadrevi eso tale na uabula me vakatau ena levu ni ilawalawa, na kila maqosa e gadrevi me baleta na itaviqaravi, se na veika tale eso. E dodonu me ra vakauqeti na itubutubu me ra veivuke.

O ira kece era cakacaka vata kei ira na gone kei na itabagone e dodonu me ra vakacavara na vuli ni nodra taqomaki na gone kei na itabagone. Raica na ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org.

20.7.2

Yabaki ni Bula e Gadrevi me Baleta na Vakaitavi ena iTaviqaravi ni iTabagone

Ena veivakadonui ni nodra itubutubu, sa rawa ni ra lako na itabagone ena keba bogidua me tekivu ena Janueri ni yabaki era na yabaki 12 kina. E rawa ni ra lako ki na danisi, koniferedi ni itabagone, kei na koniferedi ni MST me tekivu ena Janueri ni yabaki era na yabaki 14 kina.

20.7.3

Inisua

20.7.3.1

Inisua ni Motoka Vakaitaukei

Raica na 20.7.7.

20.7.3.2

Inisua ni Bula kei na Vakacalaka ni Tamata Yadudua

Ena vuqa na veiyasai vuravura, na inisua ni bula kei na vakacalaka e rawa ni tauri mai vei ira na taukei ni cakacaka se parokaramu ni matanitu. O ira na lewenilotu e tu vei ira na veika oqo e dodonu me ra raica na veika yaga kece kevaka era vakamavoataki ena dua na itaviqaravi ni Lotu ni bera ni ra vakasaqara na veivuke mai na inisua ni itaviqaravi ni Lotu (raica na 20.7.3.4).

20.7.3.3

Inisua Vakalawa ni Vakatamata Yadua

Sa vakasalataki ira na lewenilotu kei na iliuliu o ira na iliuliu era dau raica raraba na itaviqaravi ni Lotu me ra taqomaki ira kina, ena vanua e rawa kina, ena kena rawati na levu ni ilavo e rawati mai na inisua vakalawa. Na inisua oqo e rawa me rawati mai na nodra inisua na itaukei ni vale se mai na so tale na lawatu. Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

20.7.3.4

Na Veivuke ni Veiqaravi Vakavuniwai ena iTaviqaravi ni Lotu

E Amerika kei Kenada, na parokaramu ni Veiqaravi Vakavuniwai ni iTaviqaravi ni Lotu (CAMA) e vakarautaka na ikarua ni veivuke vakavuniwai kei na bati me baleta na mavoa e tokoni ni vakaitavi tiko ena itaviqaravi ni Lotu. Ena vakarautaka talega na veivuke ni veibulu ke gadrevi vakakina. Na parokaramu oqo e nakiti taumada me vakaikuritaka, sega ni sosomitaka, e dua nona bula e dua na tamata kei na inisua ni vakacalaka. Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

Kevaka e yaco e dua na ka ena gauna e cicivaka kina na Lotu, era na vakadeitaka na iliuliu ke gadrevi vakakina na CAMA. Sa rawa vua e dua na iliuliu me ripotetaka e dua na ka e yaco ena ivakarau ni Ripote ni Veika e Yaco e Vuravura Raraba ena veika a yaco ena incidents.ChurchofJesusChrist.org. Kevaka e vakaraitaka na iliuliu ni namaki na veiqaravi e sega ni namaki na imatai ni veivuke, ena qai vakaraitaki yani na bisopi ka na ciqoma na itukutuku ni volayaca. Ena vakasamataka o bisopi na nona rawa ni sauma na veiqaravi vakavuniwai e dua na tamata ena sala tale eso, me vaka na inisua ni tamata yadua se ivurevure tale eso. E rawa ni vakadonuya o koya na vakayagataki ni ilavo ni CAMA kevaka e nanuma ni ganita.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na iVoladusidusi ni Veiqaravi Vakavuniwai ni iTaviqaravi ni Lotu. Mo rawata na ivoladusidusi oqo, veitaratara kei na:

Vakailesilesi ni Deseret Mutual Benefit

P.O. Box 45530

Salt Lake City, UT 84145-0530

Talevoni: 1-801-578-5650 se 1-800-777-1647

Imeli: [e-mail]

Mataveilawa: dmba.com/churchactivity

20.7.3.5

Sitivikiti ni Inisua

E dau kerei wasoma na Lotu me vakarautaka na ivakadinadina ni inisua me baleta na itaviqaravi. Na kerekere oqo e yaco mai ena vuku ni veidinadinati redetaki, konitaraki, se vakatara me salavata kei na itaviqaravi.

E Amerika kei Kenada, sa rawa vei ira na iliuliu me ra taura e dua na sitivikiti ka vakaraitaki kina na ivakadinadina ni inisua ena InsuranceCertificates.ChurchofJesusChrist.org. O ira na bisopi ena taudaku kei Amerika kei Kenada e dodonu mera veitaratara kei na nodra dui valenivolavola veiliutaki. Na kerekere e dodonu me oka kina na:

• Na yaca kei na itikotiko ni isoqosoqo e gadrevi kina na ivakadinadina ni inisua.

• E dua na ivakamacala kei na vanua ni vale, kevaka e redetaki.

• E gadrevi na iyalayala vakalawa.

• Eso tale na itukutuku e veirauti me baleta na itaviqaravi.

E dodonu me ra tuvanaka sara tu yani ki liu o ira na iliuliu me solia na gauna ni kena vakarautaki na sitivikiti.

20.7.4

Veivakadonui ni iTubutubu

Me ra kakua ni vakaitavi na gone kei na itabagone ena dua na itaviqaravi ni Lotu kevaka e sega na veivakadonui ni nodra itubutubu se dauniveisusu. Me baleta na itaviqaravi ni Lotu ka okati kina na tiko ga ena bogi, na ilakolako balavu, se levu cake mai na ririko rerevaki, e gadrevi na veivakadeitaki vaka ivola. Eso na itaviqaravi e rawa ni gadrevi kina eso tale na ituvatuva me vakalailaitaki kina na ririko. Na veitaqomaki e dodonu me dua na vakasama bibi. Raica na 20.7.6.1.

Era na solia na itubutubu kei ira na dauveisusu na veivakadonui oqo ena nodra sainitaka na Fomu ni Veivakadonui ni Veiqaravi Vakavuniwai. Na tamata e liutaka na itaviqaravi e dodonu me tiko vua e dua na fomu sainitaki me baleti ira yadua na vakaitavi.

20.7.5

Ripote ni Vakavakayagataki Cala

Na veivakacacani cava ga e yaco ena gauna ni dua na itaviqaravi ni Lotu e dodonu me ripotetaki vei ira na vakaitutu vakamatanitu. Me na veitaratara sara vakatotolo o bisopi. iDusidusi vei ira na lewenilotu era tiko ena 38.6.2.7. Na idusidusi vei ira na bisopi era tiko ena 38.6.2.1.

Me baleta na ivakamacala ni veivakacacani, raica na 38.6.2.3 kei na 38.6.2.4.

20.7.6

Tataqomaki, iWali ni Vakacalaka, kei na Ripote ni Vakacalaka

20.7.6.1

Qarauni ni Tataqomaki

Era na vakadikeva vakamatau na iliuliu kei ira na vakaitavi na itaviqaravi me vakadeitaki kina ni na lailai na kena rawa ni yaco kina na mavoa se tauvimate. Na itaviqaravi e dodonu talega me wili kina na vakalailaitaki ni ririko ena vakacacani ni iyau. Ena gauna ni itaviqaravi, sa nodra itavi na iliuliu mera raica na taucoko ni veitaqomaki. Na tuvatuva matau kei na vakamuri ni lawa ni tataqomaki mai vei ira na iliuliu, ena vakalailaitaki kina na yaco ni vakacalaka.

Me oka ena itaviqaravi na vuli veiganiti kei na veitaqomaki e kilikili. Oqo mena veiraurau kei na nodra yabaki ni bula kei na nodra matua o ira na vakaitavi.

O ira na iliuliu era na dusimaki ira taucoko era vakaitavi ena ivalavala ni veitaqomaki e ganita na itaviqaravi. Ni gadrevi ena itaviqaravi eso na kila vakatabakidua vakayago se kila vakacakacaka, ena rairai veiganiti me rawati na veituberi vei ira na kenadau se me ra vakayagataka na idusidusi vakacakacaka.

E dodonu me ra vakavakarau na iliuliu me baleta na leqa tubukoso. Mera na kila taumada tiko na nodra tarai na tabana ni lawa kei na veiqaravi ni leqa tubukoso. Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

kelikeli tiko e dua na ilawalawa

20.7.6.2

iWali ni Vakacalaka

Kevaka e dua na vakacalaka se mavoa e yaco ena vale ni Lotu se ena gauna ni itaviqaravi tokona na Lotu, me ra vakadikeva na iliuliu na idusidusi oqo, ena kena vakayagataki:

• Vakayacora na imatai ni veiqaravi. Kevaka e gadreva e dua na tamata na ikuri ni veiqaravi vakavuniwai, veitaratara ki na veiqaravi vakavuniwai ni leqa tubukoso. Veitaratara talega vua na itubutubu, dauveisusu, se dua tale na tamata ka tarava kei na bisopi se peresitedi ni iteki.

• Kevaka e dua e yali se mate, tukutuku sara vakatotolo vua na tabana ni lawa ni vanua. Dauavata vakataucoko vata kei ira.

• Vakaraitaka na veitokoni ni loloma.

• Kakua ni vakauqeta se vakayalolailaitaka na cakacaka vakalawa. Kakua ni yalayala ena vuku ni Lotu.

• Soqona ka maroroya na yacadra na ivakadinadina, nodra itukutuku ni veitaratara, itukutuku ni veika a yaco, kei na itaba.

• Ripotetaka na vakacalaka (raica na 20.7.6.3).

20.7.6.3

Ripotetaki ni Vakacalaka

Na veituvaki eso oqo e dodonu me ripotetaki ena initaneti incidents.ChurchofJesusChrist.org. Na bisopi, peresitedi ni iteki, se lewenilotu e lesia o koya ka kila tu na veika e yaco ena soli ripote vakatotolo.

• E dua na vakacalaka, mavoa, se tauvimate e yaco ena vale ka taukena na Lotu se ena dua na itaviqaravi vaka-Lotu.

• E dua na tamata a vakaitavi tiko ena dua na itaviqaravi vaka-Lotu e sa yali.

• E vakacacani na iyau vakaitaukei, raraba, se iyauqaqa ni Lotu ena gauna ni itaviqaravi ni Lotu.

• Na cakacaka vakalawa e vakarerei se namaki.

Kevaka e yaco e dua na mavoa bibi, madra kaukauwa, se dua e yali, na peresitedi ni iteki, bisopi, se lewenilotu e lesia vakatotolo me cakava e dua na ka oqo:

• E Amerika se Kenada, me tukuna ki na Veiliutaki Dauqaqarauni ena valenivolavola liu ni Lotu (1-801-240-4049 se 1-800-453-3860, isema ni talevoni 2-4049; ni oti na gauna ni cakacaka se ena mua ni macawa, qiri ena 1-801-240-1000 se 1-800-453-3860, na kenadau ni talevoni ena qai semata vakatotolo kivua e dua tale ). Qai veitaratara ki na Mataveiliutaki ni iWasewase.

• Ena taudaku kei Amerika kei Kenada, vakaraitaka ki na valenivolavola ni iwasewase.

Na peresitedi ni iteki se na bisopi e ripotetaka talega na mavoa kei na vakacaca ka okati kina na iyauqaqa ni Lotu se iyauqaqa vua na manidia ni iyauqaqa ni Lotu.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

20.7.6.4

Inisua kei na Taro

Kevaka e yaco e dua na mavoa ena gauna ni dua na soqo ni Lotu, era na vakadeitaka na iliuliu kevaka ena vakayagataki na parokaramu ni Veivuke Vakavuniwai ni iTaviqaravi ni Lotu (raica na 20.7.3.4).

Ena so na gauna, ena tu beka vei peresitedi ni iteki se bisopi na taro me baleta na veika ni veitaqomaki se na veika e rawa ni leqa kina na Lotu. Me vakauta vakadodonu o peresitedi ni iteki ( se dua na bisopi ka lesia) na taro vakaoya ki na Tabana ni Qaqarauni ni Leqa Rivarivabitaki se ki na valenivolavola ni iwasewase.

20.7.7

Veilakoyaki

Na ilakolako ni itaviqaravi ni Lotu e dodonu me vakadonuya na bisopi se peresitedi ni iteki. Na ilakolako me baleta na itaviqaravi e sega ni dodonu me icolacola rui bibi vei ira na lewenilotu. E saqati na ilakolako balavu ni itaviqaravi.

Ena so na gauna duatani, e rawa ni vakila e dua na peresitedi ni iteki se bisopi ni sa dodonu na ilakolako balavu ki na dua na itaviqaravi. Ena vakasamataka ena masumasu na kena rawa ni yaga vakayalo na itaviqaravi, na kena isau, kei na kena revurevu ki na matavuvale. Kevaka e vakadonuya na veilakoyaki vakaoqo, me ra kakua ni solia na lewenilotu ena nodra ilavo ga vakataki ira.

Na ivalavala kei na idusidusi ni veitosoyaki e sa dodonu me na tautauvata ena veitabanilotu ni vanua vata se matabose veivakacokotaki. E rawa ni ra veivosakitaka na peresitedi ni iteki ka rawa ni ra duavata ena ivalavala ni ilakolako soqoni ni matabose veivakacokotaki.

Era na vakalewena na iliuliu e dua na fomu ni iTuvatuva ni Soqo kei na iTaviqaravi me baleta na itaviqaravi e oka kina na ilakolako balavu.

Ena dua na itaviqaravi ni Lotu me baleti ira na itabagone ka oka kina na ilakolako balavu se tiko me laki bogi taucoko, mera na solia na itubutubu se dauniveisusi na veivakadonui vakaivola me baleti ira na nodra gone me rawa ni ra vakaitavi (raica na 20.7.4). Me na vakarautaki na itavi ni yadravi nuitaki mai vei ira na uabula (raica na 20.7.1).

Ni sau rawarawa, mera taura ga na ilawalawa ni Lotu na ivakalele saumi me baleta na ilakolako balavu. E dodonu me vakalaiseni ka taqomaki vaka inisua mai na leqa.

Ni ra veilakoyaki na ilawalawa ni Lotu ena lori vakaitaukei, na lori yadua e dodonu me taqomaki vinaka tu. Me vakayagataka na tamata yadudua na beleti ni idabedabe. Me vakalaiseni ka uabula yalomatua na draiva yadua. Sa dodonu me na kovuti na lori taucoko kei na draiva ena iwiliwili matata eso ni inisua. Sa dodonu me caka na ituvatuva me vakadeitaka ni ra sa kila tiko na draiva ka kidava tiko. Ena veigauna e rawa kina, me kakua ni tiko duadua e dua na uabula kei na dua na itabagone ena dua na motoka vakavo ga ke sa luvena o koya.

Na veisoqosoqo ni Lotu mera kua ni taukena se volia na motoka se basi me baleta na ilakolako ni isoqosoqo.

Me rau kua ni lako vata e dua na tagane se dua na yalewa ena dua na itaviqaravi ni Lotu, bose, se ilesilesi vakavo ga kevaka e rau veiwatini se erau dawai ruarua.

Ena ikuri ni ivakamacala, raica na “FAQs—What Should I Do?” ena ChurchofJesusChrist.org.

20.8

Lawatu ni Veiliutaki ni iTaviqaravi

O ira na iliuliu me ra vakadeitaka ni lawatu kei na idusidusi oqo era sa vakamuri ena itaviqaravi taucoko ni Lotu.

20.8.1

iYaya Taqomaki Vakalawa

Raica na 38.8.11

20.8.2

Redetaki ni iYauqaqa Sega ni Nona na Lotu baleta na iTaviqaravi

Ni sa sega ni veirauti na iyauqaqa ni Lotu me baleta e dua na itaviqaravi ni iteki se veimataiteki, e rawa me redetaki na iyauqaqa ena veivakadonui mai vua na peresitedi ni iteki. Na kerekere vakaoqori ena dau qarava na manidia ni iyauqaqa ni Lotu.

Na noda tabana e rawa ni kerei me vakaraitaka na ivakadinadina ni taukeni ni inisua ni leqa ena kena redetaki se vakayagataki na iyauqaqa ka ra sega ni taukena na Lotu. Me baleta na ivakamacala ni kena rawati e dua na sitivikiti ni inisua, raica na 20.7.3.5.

20.8.3

iTaviqaravi e Vakaicavacavataki

Me ra vakadeitaka na iliuliu ni itaviqaravi era sega ni vakacacana na itutu ni Lotu mai na galala ni vakacavacavataki. Me baleta na kena idusidusi, raica na 34.8.1.