Vulica

“7: Vulica,” Kune Kaukauwa mai vua na Turaga: Vakaqaqacotaki ni Lomada (2020)

“7: Vulica,” Kune Kaukauwa mai vua na Turaga: Vakaqaqacotaki ni Lomada

Vulica—Levu ni Gauna: 60 na miniti

1. Ivakatagedegede Duidui ni Veivakatotogani

Wilika na:

Na Galala ni Digidigi e dua na isolisoli vakalou mai vua na Tamada Vakalomalagi E vinakata na vu-ni-meca me vagolei keda tani ka yalana na noda rawa ni digidigi vinaka. E dua na sala e vakayacora kina oqo o ya mai na veivakatotogani. E rawa ni dua e veivakatotoganitaki ki na vuqa na veimataqali itovo se veika e yaco. Oqo e oka kina ia e sega ni yalani ga ena alakaolo, waigaga vakatabui, iyaloyalo vakasisila, veiyacovi, tavako, kakana, tekinolaji, kei na veimau ilavo.

Veitalanoataka:

O na vakamacalataka vakacava na vosa veivakatotogani?

iTaviqaravi (10 na miniti)

iKalawa 1: Eso na tamata era nanuma ni ra sa vakatotoganitaki tu ka sega ni dina. Eso tale era nanuma ni sega ni dua na ka e cala, dina ga ni ra tao tu ena dua na itovo veivakatotogani. Wilika vakailawalawa na tolu na ivakatagedegede ni veivakatotogani kei na itovo veivakatotogani e ra (moici mai na Dallin H. Oaks, “Vakalesui mai na Dai ni iYaloyalo Vakasisila,” Liaona , Okoto. 2015, 32–37). Nanuma tiko ni ivakatagedegede oqo e baleta na kena dau vagauna na nona vakaitavi e dua ena ivakarau ni veivakatotogani se ivakarau veirawai. Sa kena ibalebale oqo, me kena ivakaraitaki, ni ivakatagedegede oqo e sega ni vakayagataki me vaka e dua na ivakarau ni kana vakarauta se bulabula vinaka, ia era vakayagataka e na dua na ivakarau ni kana vakasivia.

Vakaraitaki Raraba. Na ivakatagedegede oqo sai koya na vanua e vakaitavi kina e dua ena dua na itovo se vakayagataka e dua na wai vakacalaka se kevaka e vinakataka ga me tovolea mada. Sa ka bibi me da kila ni itovo se ivakarau ni vakacala ka e okati me cala, ka gadrevi kina na veivakadodonutaki ka sega ni veivutuni.
Vakayagataki Vagauna. E dina ni na sega beka ni yaco ena veisiga, se vakawasoma, na rerevaki ni kena nakiti ni vakayagataki sai koya ni dau veisureti tikoga. Veitalia na kena vakamamadataki se vakavudua na itovo, ena vakalevutaka sara na gagadre me vakayagataki na veika se vakaitavi ena itovo.
Vakayagataki Vakawasoma. Na vakayagataki vakawasoma e rawa ni veimuataki ki na dua na itovo, ka sa dua na ivakarau ni itovo e dau dredre me lewai ka voleka me sa yaco ga vakataki koya. Ena kena ivakayagataki vakamatau, era na sotava na tamata yadua e dua na gagadre me levu cake na sala me rawati kina na ka vata oya me rawa ni vakamamautaki kina na gagadre se ganova.

iKalawa 2: Wilika vakailawalawa na vosacavuti oqo mai vei Peresitedi Oaks ka qai veivosakitaka na taro e tarava.

“Kevaka e kalasitaki cala na ivakarau me nanumi ni sa veivakatotogani, ena rawa ni nanuma o koya e raica tiko ni sa vakayalia na nona galala ni digidigi kei na nona rawa ni saga me ulabaleta na leqa. Oqo ena rawa ni vakamalumalumutaka na sasaga me bula tale mai ka veivutuni. Ena yasana kadua, na kena kilai vakamatata sara na titobu ni dua na leqa—ena sega ni na yaco me tudei se ca vakalevu sara me vaka e taqayataki—sa na rawa ni solia na inuinui kei na vakatuburi ni sasaga ni vakayagataki ni galala ni digidigi me tagutuvi kina ka veivutuni” (“Vagalalataki mai na Dai ni iYaloyalo Vakasisila,” 34–35).

Ena rawa ni veivakamavoataki vakacava kevaka me vakatokai na itovo me itovo veivakatotogani ka sega ni dina?

Ena rawa vakacava me veivakamavoataki ke o nanuma ni o sega ni vakatotogani ena gauna dina o ya?

2. Na Veivakatotogani Sai Koya na iBolebole Vakayalo ka Vakayago

Wilika na:

Na itovo veivakatotogani ka dau yacova vakawasoma e sega walega ni dua na bolebole vakayalo ia e ibolebole vakayago talega. E vakavulica o Elder M. Russell Ballard: “Era tukuna vei keda na dauvakadidike ni tiko e dua na iwalewale ena noda mona e vakatokai na vale ni marau [raica na National Institute ena Drug Abuse, Waigaga, Mona, kei na iTovo—Na Vakatotogani (2010), 18, drugabuse.gov/scienceofaddiction/sciofaddiction.pdf]. Ni gauna e vakayagataka kina na waigaga se itovo, ena laki vakamalumalumutaka na tiki ni noda mona e lewa tiko na noda kaukauwa, vakatulewa, dina, kei na bula savasava. Oqo ena muataki ira sa vakatotogani me ra biuta laivi na veika e kila ni dodonu” (“Raica na Nona iNaki Qaseqase na Vu ni Ca,” Liaona , Nove. 2010, 108). Ni da cakava tiko na veika kece e ganita me da vakabulai kina vakayalo mai na vakatotogani, ena rairai yaga tikoga na veivakabulai ki na yagoda, vakatabakidua na noda mona. Ni da cakacakataka na noda itovo ni veivakatotogani, na noda mona e rawa ni veisau ka vakabulai.

Na Vunautaka Noqu Kosipeli e solia e dua na ivakaraitaki ni ka oqo ni vakamacalataki na bolebole vei ira na saumaki vou mai, ia na ivakasala oqo sa baleti koya ga e vakaitavi ena veivakatotogani: “Na veivutuni e rawa ni oka kina na iwalewale ni lomada kei na yago. … Koya gona, ena taura e levu na gauna na veivutuni kei na veivagalalataki. Na papitaiso kei na veivakadeitaki ena sega beka ni taucoko ena veivakauqeti vakayalo kei na yago e salavata kei na itovo oqo. E dina ga ni na rawa vua e dua na tamata me gugumatua taumada, na ikuri ni vakabulai ni yalo e rawa ni veiganiti ki na taucoko ni veivutuni kei na vakataucokotaki” (Vunautaka na Noqu Kosipeli: iDusidusi ki na Veiqaravi ni Daukaulotu [2018],189).

Veitalanoataka:

Na cava na vuna e bibi kina me kilai deivaki ni veivakatotogani e bolebole ruarua vakayago ka vakayalo?

3. Cakava Nomu iTavi

Wilika na:

E dina ga ni rawa ni dredre na cakacaka ni veivagalalataki, e solia na ivolanikalou na inuinui ni “Au sa rawata na ka kecega ena vukui Karisito o koya sa vakaukauwataki au” (Filipai 4:13). Sa koto e ra eso na ivakavuvuli raraba e rawa ni vukei iko, ena veivuke ni Turaga, mo vagalalataki mai na dua na itovo veivakatotogani se itovo.

Masu mo vukei. Sa rawa mo kerea tikoga vua na Kalou na Nona veivuke. Sa tiko o Koya ka na sauma na nomu masu.
Kunea na inuinui. Mo kila tiko ni iVakabula e rawa ni vakabulai iko ni ko cakava na nomu itavi.
Mo dina. Na veivakatotogani e rawata na kaukauwa ena vunivuni, ia e sa malumalumu ena dina.
Sema vei ira tale eso. Na isema e rawa ni vakatawana na gagadre e dau vakaseva wasoma na veivakatotogani.
Cakava e dua na ituvatuva. Vakasamataka ena masumasu na veisau e gadrevi mo cakava, levea na veituvaki dredre, ka vuli mai na nomu cala. Vakasamataki Moronai kei na vuqa na iukuuku ni veitaqomaki mai vei ira na Leimanaiti e tarai ira cake na nona tamata (raica na Alama 49).
Mo na saumi taro kina. Kerea na veivuke mai vua e dua o nuitaka, cakava e dua na ituvatuva ni talemuri vata kei na nomu tamata nuitaki, ka railesuva wasoma na nomu toso.
Vakasaqara na Veitokoni E sega ni o cakava duadua na ka oqo. Veivosaki kei na nomu matavuvale, bisopi, iliuliu, se itokani.
Dau nanuma tikoga ni ko sa luve ni Kalou. Kakua ni vakamacalataki iko na nomu vakatotogani. Mo daulomani iko kei ira na tani
Kakua ni soro. Kevaka sara mada ga o sika lutu, e sega ni dua na sasaga ena vakalusi. E taura na gauna me da vakabulai kina. Mo dau vosoti iko vakai iko.

Raica na wase 2 “iVakarau bulabula ni Vakasama,” me ikuri ni vakasama.

Wilika na:

Eso na tamata era na gadreva beka me ra taura e levu cake na ikalawa bibi me ra vakabulai kina. Oqo e oka kina na kerei ni dua na vuniwai me vukei, tiko ena dua na soqoni ni 12 na ikalawa ni veivagalalataki mai na veivakatotogani, cakacaka vata kei na dua na vuniwai se parokaramu ni veiqaravi, se dua na kena ivakarau cokovata ni veivuke.

iVakasala:

Me baleta na ikuri ni ivakamacala, railesuva na ikuri ni ivurevure ni Lotu, me vaka na kena ena tarava mai.

AddressingPornography.ChurchofJesusChrist.org
AddictionRecovery.ChurchofJesusChrist.org
“Veivakatotogani” ena iwasewase ni “Veivuke ni Bula” ena app ni Gospel Library

4. Tokoni Ira Era Sotava Tiko na Veivakatotogani

Wilika na:

O ira era sasaga bula tiko ena dua na itovo ni veivakatotogani se itovo veivakatotogani era gadreva na veitokoni kei na veivuke mai vei ira era tu wavoliti ira. Kevaka e dua e dolele yani vei iko me vukei, vakavinavinakataki koya ena nona yaloqaqa me yalodina tiko vata kei iko ka vakarorogo vinaka ki na veika e tukuna tiko. Masu mo vukei ena maroroi ni yalomu, me vaka na cudru, mosi, se yaloca. Tukuna vua ni o lomani koya ka via veivuke. Vakayaloqaqataka na tamata yadua me cakacaka vata kei ira na iliuliu ni Lotu kei ira tale eso era rawa ni veivuke.

Kevaka o vakabauta ni dua o lomana e gadreva na veivuke ia e sega ni vakaraitaka vei iko, wasea vua na nomu kauwai. Vakaraitaka na nomu loloma, wasea na nomu kauwai, ka tukuna na nomu gagadre mo veivuke. Kevaka sara mada ga e vakasukai na nomu lomasoli mo veivuke, tomana tikoga na nomu vakaraitaka na nomu loloma ka kakua ni soro.

Ni saga tiko o nomu daulomani me vakabulai, ena rawa ni yalolailai ka sega na nona inuinui. E rawa ni o vakarautaka na veivakayaloqaqataki kei na veitokoni ena nomu vakadinata tiko na toso e vakayacori tiko vakatalega na nomu vakadinadinataka ni tiko na inuinui ka lomani koya na Turaga.

Wilika na:

E rawa ni o tokona na nomu daulomani ena nomu vauca na nona sasaga me lako mai vei Karisito ka vakabulai. Ena so na gauna, na nomu veivuke e rawa ni yaga sara ka veivakabulai sara mada ga. Ia, e dodonu mo qarauna mo kakua ni tokoni ira na nomu daulomani ena digidigi cala se mo vakarawarawataka vua me caka cala. Kevaka o lutu ki na dua na icori ni nomu vueti ira wasoma na nomu daulomani, sa rawa mo tarova na nona vakalesui mai ka vakaberaberataka na nomu daulomani mai na nona gole vua na Turaga me vukei. E duidui na ituvaki ni tamata kece ka na duatani talega kina na nodra veiciqomi. Masuta na Yalotabu me dusimaki iko, ka vakasamataka mo tarogi ira na tani ena veika o sotava se e dua na kenadau me veivuke.

Na ituvatuva kei na lawa e rawa ni vukea e dua e sotava tiko na veivakatotogani ena cakacakataki ni veivagalalataki. E dua na tamata e vakaitavi—e dua na itubutubu se watina, me kena ivakaraitaki—e rawa ni vakadavora ka vakadewataka vakamatata na iyalayala, cakava na lawa, ka me tarogi na nomu daulomani ena vuku ni nona digidigi, ena veika e sotava tiko ena rawa ni vakarautaka vei ira na nomu daulomani na inaki ni veivakabulai. Na ivalavala oqo e sega ni caka me lewai kina na nomu daulomani se itokani ia me vakalolovirataka na revurevu ca ni nona digidigi ena nomu bula kei na nodra bula o ira era tu wavoliti koya.

iTaviqaravi (10 na miniti)

iKalawa 1: Wilika vakailawalawa na ituvaki oqo.

Erau sa vakamau o Jorge kei Juanita me 18 na yabaki ka rau saumaki mai ki na Lotu. Ni bera ni lewena na Lotu, e dau gunu vagauna o Jorge, ka e vica na gauna e gunu sara vakalevu, ia sa sega ni gunu tu mai ena vuqa na yabaki. Dua na siga, a raica o Juanita ni gunuva tiko e dua na bia o Jorge. E cakitaka o koya ni dua na leqa, vakalailaitaka na ituvaki, ka yalataka ni na muduka. E nanuma o Juanita ni sega ni dina tiko vua, ia e dau vakalutuma na ulutaga ka logaloga ca ni vosa vua me baleta na ituvaki oqo. Ena vuqa na yabaki, e dau tutaka o Jorge na nona itutu vakatama kei na turaga vakawati, ia sa vakayawaki koya tiko mai vei itratou na nona matavuvale ni sa tosocake tikoga na nona gunu. E gadreva lo dina o Jorge me muduka, ia veitalia na nona sasaga vinaka duadua, sa qai ca ga vakalevu na nona ituvaki. Sa rere o koya me tukuna vei Juanita na dina ka se bera ni veivosakitaka vata kei nona bisopi e dua na ka.

iKalawa 2: Veivosakitaka vata kei na ilawalawa na cava e rawa ni tukuna o Juanita. Na isau cava soti e veivuke? Na isau cava soti e sega soti ni veivuke?

5. Watina, Lewe ni Matavuvale, kei na iTokani

Wilika:

E rawa ni veivakarusai ni dua e kila ni dua na daulomani e sasaga dredre tiko ena dua na itovo veivakacacani se itovo veivakatotogani. Ena rawa ni beitaki ira ga ena cala, cudru, se lomaleqa ni sa sega na nodra inuinui. E gadreva e dua na watina, lewe ni matavuvale, se itokani na kaukauwa veivakabulai ni iVakabula me vaka ga na nona daulomani e vesuki tu ena dua na itovo veirawai se itovo veivakacacani se itovo veivakatotogani.

Sa koto e ra eso na ivakatutu ki vei watina, lewe ni matavuvale, kei na itokani ni dua e sotava tiko na veivakatotogani:

Oqo e sega ni leqa walega ni nomu daulomani. Ena tarai iko talega, dina ni sega ni dodonu. Vukica na nomu icolacola vua na Turaga ka vakasaqara mo vakabulai iko.
Masulaka na veivuke kei na veidusimaki. Vakasaqara na Turaga. Mo tiko wavoliti ira na tamata era lomani kemuni.
O sega ni vakavuna na veivakatotogani, o sega ni rawa ni vakatulewataka, ka sega ni rawa ni o vakavinakataka. Oqo na nona ibolebole na nomuni daulomani.
Vakasaqara na Veitokoni Veivosaki kei ira tale eso o nuitaka ka vakila ni o taqomaki. E sega ni dodonu mo galuva tu na nomu rarawa.

iVakasala:

Me baleta na ikuri ni ivakamacala, raica na iDusidusi ni Watina kei na Vuvale se tiko ena dua na ilawalawa veitokoni ni watina kei na matavuvale (AddictionRecovery.ChurchofJesusChrist.org/spouses-and-families).

Dauniveivakarautaki:

Digitaka e dua vei ira na vidio e ra mo sarava vakailawalawa.

Vakananuma:

Na cava o sa vulica mai na vidio ka na rawa ni vukei iko?

6. Tarovi ni Veivakatotogani

Wilika:

E vuqa na veivakatotogani e rawa ni tarovi kevaka o kilai iko vinaka kei na veika e rawa ni vakayarayarataki iko ki na itovo ni veivakatotogani. Vei ira e vuqa na tamata, na ivakarau ni veivakatotogani e dau tekivu ena mua ni yabaki tinivakacaca. Na ivakavuvuli era tiko ena ivolakabi oqo e rawa ni vukea na kena tarovi na veivakatotogani.

iVakavuvuli	iVakamacala
iVakavuvuli 1. Vuli	iVakamacala Vakavulici iko ena veika e veivakatotogani kei na veika e dau vakayacora na vakatotogani vua e dua na tamata. Ni kilai na sala e rawa ni vakayavalata kina na yagomu, vakasama, kei na yalomu na veivakatotogani e rawa ni dua na imua yaga.
iVakavuvuli 2. Vakarauta	iVakamacala O ira na parofita ena veigauna kece era dau vakavulica na bibi ni vakarauta. Tuva na yalayala ni nomu itovo ka vakatulewataka na veika o na cakava ka na sega ni rawa ni taqomaki iko mai na lutu ki na veivakatotogani.
iVakavuvuli 3. iSema	iVakamacala Ni tiko e dua na isema kaukauwa vua na iVakabula kei ira na tamata tale eso e rawa ni dua na ivakarau veitaqomaki levu me levei kina na itovo veivakatotogani. O ira na tamata vinaka ena nomu bula e rawa ni vukei iko mo vakila na loloma ni Kalou ka gugumatua cake.
iVakavuvuli 4. Tautauvata	iVakamacala Na nomu dina vua e dua me baleta na nomu ivalavala e rawa ni vukei iko mo levea na itovo e sema vakawasoma ki na veivakatotogani, oka kina na lasu, veicavilaki, kei na veivakadonui. E dredre me vakawakana na itovo veivakatotogani kevaka e sega ni vunitaki e dua na ka.
iVakavuvuli 5. Vakadikeva	iVakamacala Me baleti ira na itubutubu, ni kilai o cei o ira na nodra itokani na luvemuni, ni kilai na itaviqaravi cava era vakaitavi kina, ka vakarautaki na lawa matata e rawa ni taqomaki mai na veivakatotogani. Veivosaki vakawasoma kei ira na luvemu me baleta na veiulutaga oqo.

Vakananuma:

Vakasamataki iko se dua o kauwaitaka. O cei vei ira na ivakavuvuli ena vidio kei na ivolakabi o na vinakata mo vakayagataka ena veimaliwai oqo? Sa rawa mo wasea na nomu ituvatuva vei nomu itokani ni cakacaka.