Wase 9
“iVakatawa ni Vuvale”
Vakadeitaka, Susuga, ka Taqomaka na Matavuvale
Ena ika 23 ni Sepiteba, 1995, a tucake kina e matadra na marama ena Lotu o Peresitedi Gordon B. Hinckley, na katinikalima ni Peresitedi ni Lotu ena dua na soqoni raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei. E vakaraitaka na nona vakavinavinaka me baleta na nodra yalodina kei na gugumatua na marama Yalododonu Edaidai—gone kei na qase, vakawati kei na sega ni vakawati, vakaluveni se sega. Ni vakadinadinataka na veika dredre era sotava tiko, a veivakayaloqaqataki, veivakasalataki, ka solia na ivakasala ni qaqarauni me vukei ira ena nodra qarava vakavinaka na nodra itavi ka kune marau ena nodra bula, e kaya kina:
Gordon B. Hinckley
“Ni sa rui levu na veika lasu ka vaka na irairai ni dina, ni sa rui levu na lawaki ena noda dui ivakatagedegde kei na veika eda vakabibitaka, ni sa rui levu na veivakayarayarataki kei na veivakauqeti ki na ivalavala ca ni vuravura, keimami sa nanuma kina me keimami vakasalataki kemuni ka vakasalataki kemuni tale. Me ikuri ni veika oqori keitou sa solia kina oqo na Mataveiliutaki Taumada kei na Matabose ni iApositolo Le Tinikarua e dua na ivakaro ki na Lotu ka vakakina ki vuravura me ivakaro ka vakadeitaki kina na ivakatagedegede, na ivunau, kei na ivalavala ni bula e semati ki na matavuvale ka ra sa dau taleva wasoma tiko vei keda o ira na parofita, daurairai ka dauvakatakila ni lotu oqo ena kena veitabagauna kece sara.”1 A qai wilika “Na Matavuvale: Ai Vakaro ki Vuravura.” Oqo na imatai ni gauna a wiliki raraba kina na ivakaro.
Ena ivakaro, eratou tukuna kina na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ni “bula mamarau ena matavuvale ena rawa kevaka e yavutaki ena ivakavuvuli nei Jisu Karisito.” Eratou “sa vunautaka kina vakabibi ni lewa va-Kalou na nodrau vakawati na tagane kei na yalewa ka itakele ni nona ituvatuva na Dauveibuli me baleta na nodra icavacava tawamudu na Luvena.” Eratou vakananuma vei ira na veiwatini na nodra “itavi bibi me ra dau veilomani ka veikauwaitaki vakataki ira ka vakakina vei ira na luvedra.”2
Me vaka e vakabibitaki ena iulutaga ni ivakaro, a tabaki me “iVakaro ki Vuravura Raraba” —me vakananumi kina vei ira na tamata kecega, oka kina o ira na iliuliu ni veimatanitu, me baleta na bibi tawamudu ni matavuvale. Ni oti e walu na vula mai na gauna e vakaraitaki kina na ivakaro, a vosa o Peresitedi Hinckley ena dua na nodra koniferedi na daunitukutuku mai Tokyo e Japani. A kaya kina o koya: “Na cava e qai soli mai kina ena gauna oqo na ivakaro ni matavuvale? Baleta ni sa bololaki tiko na matavuvale. Sa kakaseresere tiko mai na veimatavuvale e vuravura raraba. Na vanua me tekivu kina na noda vakavinakataka na bula vakatamata na vuvale. Era dau cakava kina vakauasivi cake na gone, na veika era vakavulici kina. Eda tovolea tiko me da vakavinakataka cake na vuravura ena noda vaqaqacotaka na matavuvale.”3
E vakaraitaki ena nodra ivakadinadina na iSoqosoqo ni Veivukei me ikuri ni kena sa ivakaro ki vuravura raraba, sa vakaibalebale na veimalanivosa vakaivunau oqo me baleta na matavuvale kei na tamata yadua ena Lotu. Sa tara na yalodra na marama ena veitagede kece sara ni bula na ivakavuvuli ena ivakaro oqo.
Barbara Thompson
A tiko ena Valecavu e Salt Lake o Sisita Barbara Thompson, ka a qai kacivi e muri me daunivakasala ena mataveiliutaki raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei, ena gauna e wilika kina e kea o Peresitedi Hinckley na ivakaro. “Oqo e dua na soqoni cecere,” e nanuma lesu o koya. “Au vakila na bibi ni itukutuku oya. Au qai vakasamataka, ‘Oqo e dua na idusidusi cecere vei ira na itubutubu. Sa dua talega na nodra itavi cecere na itubutubu.’ Au nanuma vakalailai ni sega ni baleti au sara me vaka niu sega tu ni vakawati ka sega na luvequ. Ia e totolo talega na noqu lai vakasamataka mai, ‘Ia sa baleti au talega. Au lewe ni dua na matavuvale. O au e dua na goneyalewa, e dua na tacidra, e dua na nei, e dua na tavale, e dua na vugona, ka makubuna. E tu talega na noqu itavi—kei na veivakalougatataki—baleta niu lewe ni dua na matavuvale. Kevaka sara mada ga o au duadua ga na lewe ni noqu matavuvale au se bula tiko, au lewena talega na matavuvale ni Kalou, ka tiko na noqu itavi meu veivuke ena kena vaqaqacotaki na veimatavuvale tale eso.’”4
A tiko talega ena Valecavu o Sisita Bonnie D. Parkin, o koya a qai veiqaravi e muri vakaikatinikava ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei, ena gauna a wilika kina na ivakaro o Peresitedi Hinckley. A nanuma lesu o koya: “A vakanomodi na ivavakoso ia e tiko talega na yalo nanamaki, na vakasama ni ‘io —keimami gadreva na veivuke ena neimami matavuvale!’ Au nanuma lesu niu a vakila ni sa dodonu vakavinaka. A drodrova sobu na baluqu na wainimata. Niu raici ira na marama era dabe volekati au, e vaka ni ra vakila tale tikoga na veika vata oya. Sa levu dina na ka e tiko ena ivakaro sa sega kina ni rawa niu waraka me dua na noqu ilavelave meu vulica. E vakadeitaki ena ivakaro na rokovi ni bula vakamarama. Ia ni da vakasamataka ni a soli taumada vei ira na marama ena Lotu ena soqoni raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei.”5
Na cava beka eratou digitaka kina na Mataveiliutaki Taumada me ratou kacivaka na ivakaro ni matavuvale ena dua na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei? Ni wilika oti o Peresitedi Hinckley, a vakarautaka e dua na isau ni taro oya. “Oi kemuni na ivakatawa ni vuvale,” e tukuna vei ira na marama. “Oi kemuni o ni vakasucumi ira mai na gone. Sai kemuni o ni susugi ira cake ka tauyavutaka e lomadra na nodra itovo ni bula. E sega tale ni dua na cakacaka me voleka duadua ki na vakalou me vaka na nodra susugi ka tuberi cake na luvena tagane kei na luvena yalewa na Kalou.”6
E vakuria ena ivakamacala oqo o Peresitedi James E. Faust, na ikarua ni daunivakasala: “Me vaka ni o ni uto ka yalo ni dua na matavuvale na tina, sa kilikili kina me wiliki [na ivakaro] taumada ena soqoni raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei.”7
E Dua na “Vakadeitaki Tale ni iVakatagedegede, iVunau, kei na iValavala”
Era sega ni ka vou ena 1995 na ivakavuvuli ena ivakaro ni matavuvale. Me vaka e tukuna o Peresitedi Hinckley, era sa “vakadeitaki tale ni ivakatagedegede, ivunau, kei na ivalavala.”8 Era sa “itakele ni nona ituvatuva na Dauniveibuli” ni se bera mada ga ni bulia na vuravura.9
E vaqo na nona ivakavuvuli o Sisita Julie B. Beck, na ikatinikalima ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei: “Ena Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, e tiko e dua na rai vakaivolatabu me baleta na matavuvale ka yavutaki ena Veibuli, na Lutu, kei na Veisorovaki. Na Buli ni vuravura sa vakarautaki kina e dua na vanua me ra mai bula kina na veimatavuvale. … Na Lutu sa vakarautaki kina e dua na sala me tubu kina na matavuvale. … Na Veisorovaki sa rawa kina me vauci vata tawamudu na matavuvale.”10
Era sa dau dinata na yalewa kei na tagane yalodina na rai vakaivolatabu oqo ni matavuvale ka muria na ivakatagedegede, na ivunau, kei na ivalavala eso oqo ena veigauna kece e tu kina e vuravura na kosipeli. “Na tinada lagilagi o Ivi” kei na “Tamada o Atama” erau nodra iliuliu na luvedrau, ka vakavulica vei ira “na reki ni noda sereki, kei na bula tawamudu e solia na Kalou vei ira kece era talairawarawa.”11 Erau vakadeitaka o Repeka kei Aisake me kakua ni yali mai na nodrau matavuvale na veiyalayalati kei na veivakalougatataki ni matabete.12 A rawa vua e dua na yada ena koro ko Sarifaci me qarava tiko na luvena tagane ena vuku ni nona vakabauta me talairawarawa vua na parofita o Ilaija.13 Era vala vakaukauwa e ruanaudolu kaono na sotia me ra taqomaka na nodra matavuvale, ena nodra vakabauta na nodra yalayala na tinadra ni na “vakabulai ira dina ko Koya.”14 Ni se cauravou ko Jisu Karisito “sa sinai ena vuku, a sa tu vei koya na loloma ni Kalou,” sa susugi cake ena loloma kei na kauwai ni Tinana, o Meri, kei na watina o Josefa.15
A tubucake na nodra kila ka na lewenilotu taumada me baleta na bibi ni matavuvale ni sa vakalesui mai na kosipeli.16 Era vulica na Yalododonu ni, ena kaukauwa ni matabete, era na ciqoma kina na veicakacaka vakalotu ni valetabu kei na veiyalayalati ka na vauca vata na nodra veimatavuvale me tawamudu. Na yalayala oqori e vaqaqacotaki ira na Yalododonu Edaidai ena kena qaravi na nodra itavi vakaluvena tagane ka luvena yalewa na Kalou.
Era dau veivakayaloqaqataki o ira na veiliutaki taumada ni iSoqosoqo ni Veivukei vei ira na marama me ra vakayacora me itakele ni nodra bula na matavuvale. A sega ni dua na luvei Sisita Eliza R. Snow, na ikarua ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei. Ia, a kila na bibi ni nona veivakauqeti e dua na tina. A vakasalataki ira kina na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei, “Me imatai ni cakacaka mo qarava mada sai koya na nomu itavi mai vale.”17 E vakavulici ira na marama o Sisita Zina D. H. Young, na ikatolu ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei me ra “cakava me dau dreta na mata ni tamata na vuvale, me dau tiko kina na yalo ni loloma, sautu, kei na duavata, ka me dau tikotiko ga kina na loloma cecere ka sega ni dau vakasamataka e dua na ka ca.”18
A vakotora o Mary Fielding Smith e dua na ivakaraitaki ni dua na tina qaqa ka dauloloma. A nanuma lesu kina na luvena tagane o Joseph F. Smith, ka a yaco me ikaono ni Peresitedi ni Lotu:
“Au rawa ni nanuma lesu na tinaqu ena veigauna mai Nauvoo. Au nanuma lesu na noqu raici koya kei ira na luvena ena nodra vodo yani ki na dua na boto rabaraba kei na veika e rawa ni kauta yani mai nodratou vale ni sa tekivu me bololaki na siti o Nauvoo mai vei ira na dauvakacaca. Au nanuma na veika dredre a sotava na Lotu mai kea ka vakakina ena gaunisala ki Winter Quarters, ena uciwai na Missouri, kei na nona dau masulaki koya kei na nona matavuvale ena ilakolako oca oya. … Au rawa ni nanuma na ka ni veivakatovolei keitou sotava ena neimami tovolea me keimami lako vata yani na Keba kei Isireli, neimami yaco mai ki na bucabuca oqo ni veiulunivanua ka sega tu na manumanu e veirauti me dreta na neimami qiqi; ka sega vei keimami na iyau me voli kina na manumanu e veiganiti, e vauci ira vata na nona bulumakua kei na luveni bulumakau, ka vesuka vata e rua na qiqi, ka tekivu me keitou lako mai ki Utah ena ituvaki ca ka vakaloloma oya, qai kaya kina na tinaqu — ‘Ena dolava na Turaga na sala;’ ia na ivakarau ena dolava kina o Koya na sala e sega ni dua e kila, au se gonetagane lailai kina ena gauna oya, kau draivataki ira na manumanu ka qarava na noqu itavi ni cakacaka. Au nanuma na noqu donumaka yani na nona masu vuni vua na Kalou me rawa ni qarava kina vakavinaka na nona itavi. O sega beka ni nanuma ni veika oqori ena vakaimawe tu ena vakasama? O nanuma beka ni rawa niu guilecava na ivakaraitaki nei tinaqu? Sega; na nona vakabauta kei na nona ivakaraitaki ena serau tiko ga ena noqu vakanananu. Na cava beka na noqu nanuma! Na icegu kece au ceguva, na nanuma kece ni lomaqu e talave cake vua na Kalou ena vakavinavinaka Vua ni dua na Yalododonu na tinaqu, ni a dua o koya na marama ni Kalou, savasava ka yalodina, e vinaka cake vua na mate mai na nona vakawalena na veivakabauti sa nuitaki vua; ni vinaka cake vua me sotava na bula dravudravua kei na yaluma ena lekutu ena nona tauri iratou vata toka na nona matavuvale mai na nona tu ga mai Papiloni. Oqori na yalo a dau curumi koya kei iratou na luvena.”19
iColacola Vakayago kei na iTavi Tawamudu
Me sala vata kei na ivakavuvuli tawayalani me baleta na ituvaki tabu ni vuvale kei na matavuvale, ena veivuke na veikuoramu ni Matabete i Melikiseteki vei ira na tagane me ra qarava vakavinaka na nodra itavi vakagonetagane, tacidra, tagane vakawati, ka tama. Ena veivuke na iSoqosoqo ni Veivukei vei ira na yalewa me ra qarava vakavinaka na nodra itavi vakagoneyalewa, tacidra, yalewa vakawati, ka tina. Era dau veitokoni vakataki ira na marama ena nodra sasaga me vaqaqacotaki na matavuvale, vulici na maqosa eso me na vakavinakataki kina na nodra vuvale, me vanua e rawa ni tiko kina na Yalotabu na nodra veivale.
Susugi ni Veimatavuvale
O Sisita Zina D. H. Young e dua na tina dauloloma ka dauveisusu, e vakavulica vei ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei na ivakavuvuli eso ka dau dusimaka na nona sasaga mai vale. A vakasalataka kina: “Kevaka e tiko eke e dua na tina ka sega ni dau veivakavulici ka veidusimaki vakadodonu vei ira na luvena, … au vakatakekere vei kemuni mo ni kitaka vakakina. Kacivi ira wavoki na luvemu … ka masu vata kei ira. … Vakasalataki ira na gone me ra qarauna na veika ca e tu vakavolivoliti ira … me ra kakua kina ni yaco me ra rawai mai na veika ca oqori, ia me ra tubu cake ena savasava ena mata ni Turaga.”20 E vakavuvulitaka talega o koya: “Ni gumatuataka na itavi kecega ni bula, me vaka ni o tina ka radinivale. … Me da qarauna me da vosa vakayalomatua e matadra na luveda, kakua ni dau vaqara na cala, … ka vakabulabulataka na veitovo ni bula cecere cake ena noda bula, oqori ena laveta cake, tauvulona ka vakasavasavataka na yalo. … E dodonu me da vosota na kena dredre cava ga me da vakavuvulitaka vei ira na gone e Saioni me ra dau dina, ivalavala dodonu, buladodonu ka yaco ena kena gauna ki na noda itavi; vakatalega kina me da dau gugumatua ka vakatabuya na Siga ni Vakacecegu. … Me kakua ni cavuta o Na e dua na malanivosa me vakacacani kina o Ta e matadra na gone, ni ra dau vakadidike vakamalua o ira. Kaburaka na sorenikau vinaka ena nodra vakasama gone ka savasava, ka dau vakayagataka vakalevu cake na ivakavuvuli mai na lawa, oqori eda na binia cake kina vei keda na iyau mai lomalagi.”21
Ni veiqaravi vakaikava ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei o Sisita Bathsheba W. Smith, a raica o koya na gagadre me vaqaqacotaki na veimatavuvale, sa mani tauyavutaka kina na nodra lesoni ni vuli na tina me baleti ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei. E oka ena lesoni na ivakasala ni vakamau, na veiqaravi ni bera na vakasucu, kei na susu gone. Na veilesoni oqo e tokona na ivakavuvuli nei Peresitedi Joseph F. Smith me baleta na nodra vukei mai na iSoqosoqo ni Veivukei na marama me baleta na nodra itavi e vale:
“Ni basika na lecaika se ni sega na kila ka me baleta na matavuvale, itavi ni matavuvale, me baleta na icolacola e dodonu me tiko kei na kena e tu ena kedra maliwa na veiwatini kei na kedra maliwa na itubutubu kei ira na gone, e keri sa tu se tu voleka kina na isoqosoqo oqo, ia mai na isolisoli kei na veivakauqeti ka nona na isoqosoqo oqori era sa vakarau tu kina me ra veivakaroti ena idusidusi ki na veitavi bibi oqo. Kevaka e dua na tina gone, ka se bera ni tu vua na kila ka e dodonu me tu vua me rawa ni susugi ira ka qaravi ira kina na luvena, se me vakarairai vinakataka me taleitaki kina na nona vale ki vua vakakina vua na watina, sa tu na isoqosoqo oqo, ena so na tikina, me solia na idusidusi vua na tina gone oqori, ka vukei koya me cakava na nona itavi ka cakava vakavinaka. Kei na veivanua kece e sega kina na kila me baleta na nodra qaravi na gone ena kakana tei, bulabula ka veiganiti, se ni gadrevi me soli na veidusimaki vakayalo kei na kakana vakayalo vei ira na gone, sa tu ena isoqosoqo cecere na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai kei na isoqosoqo ni tina kei na luvedra yalewa mai Saioni, o ira era sa vakaiyaragi tu me ra solia na veidusimaki oqori.”22
Na kena rawati na veisusu e sega ni nodra ga na marama era vakaluveni. E dikeva kina o Sisita Sheri L. Dew: “Ena vuku ni so na inaki e kila ga na Turaga, sa gadrevi kina vei ira eso na marama me ra waraka na gauna me ra qai vakaluveni kina. Na wawa oqori e sega ni dau rawarawa vei ira na marama buladodonu. Ia na nona gauna na Turaga me baleti keda yadua ena sega ni kauta laivi na noda gagadre ni veisusu kei na loloma. Eso vei keda, sa dodonu me ra segata eso na sala me ra tina kina. Ka tu wavoliti keda o ira era gadreva tu me ra lomani ka liutaki.”23
Sa nodra madigi na marama ena Lotu na veisusu na gauna era ciqoma kina na veikacivi me ra veiliutaki ka veivakavulici ka vakakina na gauna era veiqaravi kina vakadausiko vuvale. Eso na marama era solia na loloma vakatina kei na veivakauqeti vei ira na gone era a sega ni vakasucuma mai. Era sa dau tu kina ena laini e liu ni veisasaga vakaoqo na marama sega ni vakawati, ka vakalougatataka na nodra bula na gone era gadreva tu na nodra veivakauqeti na marama buladodonu. Ena so na gauna na veisusu oqori sa dau ia tu me vica vata na siga, macawa, ka vakayabaki. Mai na veiqaravi sega ni nanumi koya kei na vakabauta yadua, era sa dau veivueti kina na marama vei ira e vuqa na gone mai na veika rerevaki ni lomada, ni yaloda, ka vakakina ni yagoda.
Caka na Vuvale me iTakele ni Bulaqaqaco
Me tekivu mai na veisiga taumada ni iSoqosoqo ni Veivukei e Nauvoo mai Illinois, era soqoni yani na marama me ra vulica na nodra itavi ni yalololoma kei na itavi e veisiga. Era vakatovotovotaka na maqosa eso me vukei ira ena nodra vakalevutaka na vakabauta kei na buladodonu ni tamata yadua, vaqaqacotaka na nodra matavuvale ka cakava na nodra vuvale me itakele ni bula qaqaco vakayalo, ka vukei ira era vakaleqai tu. Era vakayagataka na ivakavuvuli ni bula manini kei na bula rawati koya vakayalo ka vakayago talega. Era sa tubucake talega ena bula vakaveitacini marama kei na duavata ena nodra sa veivakavulici vakataki ira ka veiqaravi vata. Na veituberi oqo era sa vakalougatataki kina na marama ena veituvaki kece sara ni bula. E tukuna o Sisita Bonnie D. Parkin na ivakarau a vaqaqacotaki koya kina na veisoqoni oqo:
“Ni da lewe ni iSoqosoqo ni Veivukei ena Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, sa noda veivakalougatataki ka noda itavi me da susuga ka tokona na matavuvale. Na tamata kece e lewe ni dua na matavuvale, ia na veimatavuvale yadua ena gadrevi me vaqaqacotaki ka taqomaki.
“Na veivuke cecere duadua e soli vei au ena noqu yaco me dua na dauqaravi vuvale a yaco taumada mai vei tinaqu kei buqu qai tarava mai vei ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei ena veitabanalevu duidui keitou a vakaitikotiko kina. Au vulica na maqosa eso; Au raica ni vakatakarakarataki na reki e yaco mai ena kena tarai e dua na vuvale era na gadreva eso tale me ra tiko kina. … Kemuni na veiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei, raica me na vaqaqacotaka na nodra matavuvale kece na nomuni marama na itaviqaravi o ni tuva.”24
E vakananuma vei ira na marama o Sisita Barbara W. Winder, na ikatinikadua ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei me baleta na veivakalougatataki vakayalo ena yaco mai ena nodra maroroya na savasava kei na ivakarau ena nodra veivale: “E tiko e dua na taledi ni dauqaravi vale. Me baleti keda kei na noda matavuvale, sa ka bibi me tiko e dua na noda ivakaruru—me dua na ivakaruru mai vuravura na vanua me da logavinaka kina ka vanua, kevaka era na lako mai kina eso tale, era na logavinaka talega.”25
O ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei era sa ivakaraitaki tiko ki vei ira vakataki ira vakatamata yadua ka vakakina vakaisoqosoqo, ena sasaga ni kena vaqaqacotaki na itikotiko kei na matavuvale. E wasea o Sisita Belle S. Spafford, na ikaciwa ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei na nona ivakadinadina me baleta na itekitekivu vakalou ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na kena itavi ena nodra vukei na marama me ra qarava vakavinaka na nodra itavi vakayalewa vakawati ka tina. “Au vakabauta ni dua na kena veivakauqeti vinaka e vale,” e kaya o koya. “Kevaka e dua e vinaka na tinana sa na vinaka talega na nona itikotiko, ia kevaka e dua na tinana vinaka ena iSoqosoqo ni Veivukei, sa na vakadeitaki vua na yalomatua kei na veivakauqeti vinaka ena loma ni nona vale.”26
Na marama kece era wasea na itavi ni veisusu, se itavi “vakatina.” E vakavuvulitaka o Elder M. Russell Ballard ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: “Kemuni na marama, o keimami, na ganemuni, keimami sega ni rawa ni cakava na nomuni ilesilesi vakalou mo ni mai cakava ni se bera ni tauyavu na vuravura. E rawa beka ni keimami tovolea, ia keimami na sega ni rawa ni namaka me keimami sosomitaka na isolisoli e nomuni duadua ga. E sega tale ni dua na ka ena vuravura oqo e ka vakatamata yadua, veivakamareqeti, se veisautaka na bula me vaka na nona veivakauqeti e dua na marama buladodonu. … O ira kece na marama e tu vei ira na taledi kei na dodonu me ra tina.”27
Na vosa bula vakatina e vakamacalataka na itavi tawamudu ni yalewa; e vakamacalataka na nodra bula vakadauveisusu. Na veisusu e dua na vosa vutuniyau. Na kena ibalebale me veituberi, me veivakavulici, me veivakatorocaketaki, me vakauqeta na tubu, me veivakamamautaki se veivakani. Sa soli vei ira na yalewa na galala cecere ka itavi oqo ni veisusu ena kena ibalebale kece sara oqo, ka sa nona itavi na iSoqosoqo ni Veivukei me vakavulici ira ka tokoni ira na yalewa ena nodra itavi ka ra tabaki mai kina vakalou bibi oqo vakatina ka dauveisusu.28
E vakavuvulitaka o Sisita Julie B. Beck me baleta na itavi vakadauniveisusu: “Mo susuga e kena ibalebale mo vakabulabulataka, qarauna, ka vakatubura. O koya, sa dodonu kina vei ira na tina me ra tara cake e dua na draki ni tubu vakayalo kei na tubu vakayago ena nodra veivale. E dua tale na vosa ni veisusu sai koya na qaravi vale. Na qaravi vale e oka kina na vakasaqa, sava isulu kei na iyaya ni kana, ka maroroya na ivakarau ni vale. Na vuvale sai koya na vanua e levu duadua kina na nodra kaukauwa kei na veivakauqeti na yalewa; o koya sa dodonu kina me ra dauqaravi vale uasivi duadua e vuravura na marama Yalododonu Edaidai. Na noda cakacaka tikivi ira na gone ena qaravi vale ena tarai kina na madigi eso me vakavuvulitaki ka vakaraitaki kina na itovo vinaka eso e dodonu me ra vakamuria na gone. Era kila ka vakalevu na tina dauveisusu, ia na vuli kece era rawata na yalewa ena sega na betena vei ira kevaka e sega vei ira na maqosa me ra qarava kina e dua na vale ka na tarai cake kina na draki ni tubu vakayalo. … Na veisusu e gadrevi kina na ituvatuva vakayalomatua, na vosota, na loloma, kei na cakacaka. Na noda vukea na tubu mai na veisusu sai koya na itavi qaqa ka veivakauqeti e soli vua e dua na marama.”29
Taqomaka na Matavuvale kei na Bula Vakatina
Me ikuri ni kena vaqaqacotaki na vuvale mai loma, sa vakarautaka na iSoqosoqo ni Veivukei na veitaqomaki sega ni soreva me vorata na veika e dau bololaka na matavuvale mai taudaku. E kaya kina o Peresitedi Howard W. Hunter, na ikatinikava ni Peresitedi ni Lotu:
“E vaka vei au ni gadrevi vakalevu me ra vakauqeti na yalewa ena Lotu me ra tu vata ka tutaki ira na Veitacini iLiuliu ena kena vorati na ua ni ivalavala ca ka vakavolivoliti keda tu ka vakakina ena kena tosoi ki liu na cakacaka ni noda iVakabula. …
“… O koya keimami sa kerei kemuni kina vagumatua mo ni veiqaravi ena nomuni veivakauqeti kaukauwa ni vinaka ena kena vaqaqacotaki na matavuvale, na noda lotu, kei na noda veitikotiko.”30
Era sa dau vakadiloya na veiliutaki ni iSoqosoqo ni Veivukei na veisasaga eso me vakamalumalumutaki kina na matavuvale ka vakalolovirataka na itavi tabu ni yalewa vakawati ka tina. E vakabibitaka o Sisita Amy Brown Lyman, na ikawalu ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei na kena gadrevi vei ira na tina me ra dau tiko vata kei ira na luvedra. A veiqaravi voli vakaperesitedi o koya ena iKarua ni iValu Levu, ena gauna era veivakayaloqaqataki tiko kina na veiliutaki vakamatanitu kei na veikorokoro vei ira na yalewa me ra cakacaka ena taudaku ni nodra veivale me ra tokona kina na bula vakailavo ni nodra vanua ni ra lako tu ki vala na watidra. Eso na marama era na gadreva me ra cakacaka ena taudaku ni nodra matavuvale me ra rawata na veika me bula kina na nodra matavuvale. E dina ni vakadinadinataka tu o Sisita Lyman na veika dredre oqori, a vakayaloqaqataki ira ga na yalewa me ra cakava na veika kece era rawata me ra tiko kina mai vale ka vakavulici ira na luvedra.
Na itukutuku nei Sisita Lyman e tautauvata kei na nodratou ivakavuvuli na Mataveiliutaki Taumada, ka ratou vakananuma kina vei ira na lewe ni Lotu me baleta na “yalayala tabu” ni bula vakatina.31 Eratou tukuna kina o Peresitedi Heber J. Grant, na ikavitu ni Peresitedi ni Lotu, kei rau na nona daunivakasala, o Peresitedi J. Reuben Clark Jr. kei David O. McKay:
“Na bula vakatina e voleka sara ki na bula vakalou. Sai koya na veiqaravi cecere ka savasava duadua e rawa ni cakava na tamata. E biuti koya e rokova na kena veikacivi kei na kena veiqaravi me taravi ira yani na agilosi. Vei kemuni na tina e Isireli keimami kaya me vakalougatataki kemuni ka taqomaki kemuni na Kalou, ka solia vei kemuni na igu kei na yaloqaqa, na vakabauta kei na kila ka, na loloma savasava kei na yalodina ki na itavi, ka na rawa kina vei iko mo qarava ki na kena ivakatagedegede cecere duadua na veikacivi tabu e nomu. Vei kemuni na tina kei kemuni o ni na tina ena dua na gauna mai muri keimami kaya: Ni bula savasava, vakasavasavataki iko tikoga, bula dodonu, me ra na kaya kina na nomu kawa ki na iotioti ni tabatamata ni ko sa vakalougatataki.”32
Ena veitabagauna ni oti na iKarua ni iValu Levu, a tubu cake vakalevu sara na ca me baleta na matavuvale kei na vuvale. Ena gauna e vakatikori Sisita Barbara B. Smith kina o Peresitedi Spencer W. Kimball, na ikatinikarua ni Peresitedi ni Lotu me ikatini ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei, a vakila o Sisita Smith “e dua na veivakauqeti matata me baleta na itavi … me taqomaki na vuvale kei na itutu ni yalewa ena iwirini tabu ni matavuvale.”33 Ena gauna taucoko ni nona veiliutaki, a taqomaka kina o koya na veidina vakatakilai mai me baleta na nodra itavi vakalou na yalewa kei na veivakalougatataki ni matavuvale tawamudu. Ni ra dikeva vagumatua na veika bibi ni bula vakatamata ena nodra gauna, eratou kunea kina kei rau na nona daunivakasala kei ira na veiliutaki ni matabete, ni veivakasama era kauta mai e lewevuqa ena sega ni taqomaki kina na nodra galala na marama ena nodra itavi vakayalewa vakawati kei na tina ka na vakamalumalumutaka na veimatavuvale.
A umana e dua na dauvolaitukutuku ni niusipepa na itukutuku tokaruataki nei Sisita Smith: “‘Vakamatara na ulumuni, kemuni na yalewa vakawati, kemuni na tina, kemuni na dauqaravi vale. O ni vakasucuma mai na bula ka vakavutuniyautaka. Kakua ni volitaka na kaukauwa rabailevu oqori ki na veiukuuku sega ni tudei ka tawayaga. Vakamareqeta, vakalevulevuya, ka vakacerecerea. O ni tu ena dua na itutu qaqa.’ Oqori na nona itukutuku na nodra iliuliu na marama ni Momani, o Barbara B. Smith.”34
Sa tubu cake na kena bololaki na savasava ni bula vakatina kei na matavuvale me tekivu mai na gauna ni mataveiliutaki nei Sisita Smith. Ia ena nodra vakabauta na Kalou kei na nodra kila na kena bibi tawamudu na nodra itavi, era dau tomana tiko na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei ena veitabayabaki na nodra tutaka ka taqomaka na dina e dau vaqaqacotaka na vuvale kei na matavuvale. Era taqomaka na savasava ni matavuvale ena vuqa na itavi: ni ra tina ka buinigone, goneyalewa ka tacidra, ni ra nei, ni ra qasenivuli ka veiliutaki ena Lotu. Ena gauna e vaqaqacotaka kina na nona vakabauta e dua na gone e dua na yalewa, sa cau tiko ki na qaqaco ni dua na matavuvale—ena gauna oqo kei na gauna mai muri.
Parofita ni Gauna Oqo iVakavuvuli me Baleta na Matavuvale
Erau taroga e dua na tama kei na tina vei ira na luvedrau na veika era taleitaka me baleta e dua na koniferedi raraba se qai oti. Qai kaya na luvedrau goneyalewa yabaki 16: “Au taleitaka dina! Au taleitaka ni rogoca na nodra vakadeitaka na parofita kei na iliuliu vakauqeti ka kila ka na bula vakatina.” E lomana mai loma sara, e dau vinakata tu ga na goneyalewa oqo me tina, ia e dau leqataka tiko ni bula vakatina e sega ni dau taleitaki ka dau vosa vakacacani mai vei ira e vuqa na tamata e vuravura. E logavinaka ena nona rogoca na nodra veivakadeitaki na parofita kei na iApositolo ena vinaka ni ka e dau taleitaka.35 Sa dau duavata tu ga e veigauna na nodra ivakavuvuli na parofita ni gauna oqo kei na cakacaka ni iSoqosoqo ni Veivukei ni kena vaqaqacotaki na matavuvale.
E dau vakavuvulitaka wasoma o Peresitedi David O. McKay, na ikaciwa ni Peresitedi ni Lotu “ni sega ni dua na rawa ka ena vakaisosomitaka rawa na druka e vale.”36
E veivakasalataki talega vakakina o Peresitedi Harold B. Lee, na ikatinikadua ni Peresitedi ni Lotu, “Na cakacaka bibi duadua ni Turaga e rawa ni o cakava ena caka ena loma ni nomu vale.”37
Ni leqataka na kena sa toso tikoga na bololaki ni matavuvale, A parofisai ka veivakasalataki kina vaqo o Peresitedi Spencer W. Kimball:
“E vuqa na vakatatabu ni bula vakatamata ka dau veivuke ena gauna e liu me vakaukauwataka ka tokona na matavuvale era sa waicala ka seyavu tiko yani. Ena yaco mai na gauna me na rawa walega vei ira e bulabula ka titobu na nodra vakabauta na matavuvale me ra maroroya na nodra matavuvale ena maliwa ni ca sa wavoliti keda tu.
“… Era tu o ira era na vakamacalataka vakasabalia na matavuvale ka ra na tukuna ni sega ni dua na ka. …
“Oi keda mai vei ira kece na tamata … me da kakua ni coriti ena vakasama ni matavuvale sa dua na yavu e semati ki na dua na igacagaca ni veivakatorocaketaki ni isoqosoqo vakatamata ka sa vakayacori tiko. Sa tu na galala me da vorata na veivakasama oqori ka vakacala tiko na inaki ni matavuvale ka vakamatatataka na ivakaraitaki ni dui caka nona ga. Eda sa kila ni sa ka tawamudu na matavuvale. Eda kila talega ni cala e dua na ka ena matavuvale, ena laki ca na veigacagaca ni bula raraba ni tamata.”38
Era sa dau wasea na parofita ni gauna oqo na vosa ni vakanuinui me baleti ira na itubutubu ka ra sa lako tani mai na sala ni kosipeli na luvedra ka sala vata kei na ivakasala ni qaqarauni tonotonomata oqo. E kaya o Peresitedi James E. Faust: “Vei kemuni na itubutubu yalorarawa oqo o ni buladodonu, gugumatua, ka daumasu ena nomuni vakavulici ira na luvemuni talaidredre, keimami kaya vei kemuni, sa vakatawai ira tiko na iVakatawa Vinaka. E kila tu na Kalou na nomuni yaluma. E tu na inuinui.”39
E vakaraitaka o Peresitedi Gordon B. Hinckley na nona nuidei ni na rawa vei ira na marama Yalododonu Edaidai, ni ra vaqaqacotaki tu mai na nodra veitokani ena iSoqosoqo ni Veivukei, me ra vukea na nodra matavuvale me vorata na kena bololaki na vuvale. E vakabibitaka ni rawa vei ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei me ra duavata ena kena taqomaki na matavuvale:
“Sa rui ka bibi cecere me ra tudei ka kaukauwa tiko ka sega ni yavalati rawa o ira na yalewa ena loma ni Lotu me baleta na veika sa dodonu ka dina ena ituvatuva ni Turaga. Au vakabauta dei ni sega tale ni dua na isoqosoqo ena dua na vanua me tautauvata kei na iSoqosoqo ni Veivukei ni Lotu oqo. … Kevaka era na duavata ka vosa ena dua na domo, ena sega ni vakasamataki rawa na nodra igu.
“Keimami sa kacivi kemuni na yalewa ena loma ni Lotu mo ni tutaka vata na buladodonu. E dodonu me ra na tekivu sara ga mai na loma ni nodra vuvale. Sa rawa me ra vakavulica ena loma ni nodra kalasi. Sa rawa me ra kaburaka yani ki na nodra itikotiko raraba.”
“Me ra nodra qasenivuli ka nodra ivakatawa na luvedra yalewa. Me ra vakavulici na goneyalewa oqori ena Lalai kei na veikalasi ni Goneyalewa me baleta na veika talei ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Ni o vakabula e dua na goneyalewa, o sa vakabula tiko na veitabatamata. Ena tubu cake ko koya ena igu kei na buladodonu. Ena vakamau o koya ena vale ni Turaga. Ena vakavulici ira na luvena ena sala ni dina. Era na lako ena nona sala ka na vakavulici ira vakakina na luvedra. Era na tu na buinigone vakasakiti me ra veivakayaloqaqataki.”40
“iRairai kei Lomalagi”
A tarogi Peresitedi Spencer W. Kimball e dua na tagane, “O sa bau lesu mai lomalagi?” Me isau ni taro oya, e kaya kina o Peresitedi Kimball ni a vakaraitaki vua ko lomalagi ena siga sara ga oya ena nona vauci rau e dua na veiwatini, e dua vei rau e iotioti vei iratou e 8 na veitacini me ciqoma na cakacaka vakalotu tabu oqo. “Era tu e kea na yalo savasava,” e kaya o Peresitedi Kimball. “E tu e kea ko lomalagi.” E tukuna e dua na gauna a vakaraitaki kina vua ko lomalagi ena nona itikotiko e dua na peresitedi ni iteki. E lailai toka ga na vale, ia era lewelevu na matavuvale. Era cakacaka vata na gone me vakarautaki na teveli, ka cabora e dua na gone na masu mai vu ni yalona ni bera na vakayakavi. E kaya o Peresitedi Kimball ni sa vakaraitaki vua ko lomalagi ena nona veitalanoa kei na dua na veiwatini ka a sega ni rawa ni rau vakaluveni ia erau “vakasinaita na nodrau vuvale” ena 18 na gone luveniyali. A wasea na veigauna tale eso a vakaraitaki kina vua na lomalagi ena nodra bula na Yalododonu Edaidai ka ra a vakaraitaka na nodra ivakadinadina ena nodra vosa kei na nodra ivalavala. E vakavuvulitaka o Peresitedi Kimball ni “Lomalagi e dua na vanua, ia e dua talega na ituvaki; sai koya na itikotiko kei na matavuvale. Sai koya na veiciqomi kei na yalovinaka. Sai koya na veirogorogoci kei na veiqaravi e sega ni nanumi koya ga. Sai koya na bula malua ena ivakarau matua; na solibula yadua, na veiqaravi dina, kei na veikauwaitaki e taucoko ena vukudra na tani. Sai koya na bulataka na ivakaro ni Kalou ka sega ni vakalecalecataka se veivakaisini. Sai koya mo guilecavi iko. E baleti keda ga na veika kece oqo. Eda gadreva ga me da vakadinadinataka ni da kunea ka rekitaka. Io, taciqu lomani, sa vuqa na gauna e vakaraitaki kina vei au ko lomalagi.”41
E vuravura raraba, era sa dau voleka cake ki lomalagi na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei kei na nodra matavuvale ena ivakarau era bulataka kina na nodra bula.
E dua na marama mai Amerika a qarava voli na tinana sa voleka tu ni mate me 3 na yabaki. Ni se bera ni oti e dua na yabaki, a tauva na luvena yalewa e dua na mate tawakilai. A qarava tu na luvena yalewa na marama yalodina oqo e veisiga ena loma ni 10 na yabaki me yacova ni qai mai leqa na goneyalewa ni sa yabaki 17.
E dua na marama sega ni vakawati mai Toga e dua na nona vale lailai toka ga ka susugi ira cake kina e vica na gone. Na nona gagadre levu duadua sai koya me ra qarava na Turaga na luvena tagane kei na luvena yalewa ka vakatorocaketaka na nodra bula. Ni vakamuria na ituvatuva oqori, a vukei ira na luvena me ra tauyavutaka na ivakarau vakosipeli ena nodra bula. Ena ruku ni nona veiliutaki, era a rawa ka vakavinaka ena vuli. Era dau masu, vuli ivolanikalou, cakacaka, ka sokalou vata.
E dua na marama mai Amerika e 8 na luvena era se bera ni yabaki 14. Na veisiga yadua ena sotava kina na bolebole vakayago, vakasama, vakayalo, ivakarau ni rai, kei na lomana, ia sa dau qarava o koya na veika e dodonu. Sa dau tokona na watina ena nona veiqaravi ena Lotu kei na nona sasaga me qarava na matavuvale. Erau dau masulaka vata na luvedrau yadua ka vakananuma na veisala me ra vukei yadua kina me ra toso ena nodra itavi yadua kei na nodra takete. Ena nona vuvale, na levu ni vakasaqa, vakatulewa, vakasama, kei na masu sa vakaitamera vua na marama oqo. Me kena ikuri, sa ciqoma o koya na itavi ni siko vuvale ka qaravi ira na marama ena nona tabanalevu era gadreva me ra laveti. Sa dau masulaki ira, lomaleqataki ira, sikovi ira, ka talevi ira vakavica ena dua na vula.
E dua na matavuvale yalodina mai Mexico eratou vakaitikotiko ena dua na siti osooso ena dua na vale ka tu ena daku ni dua na bai levu ka vakamatamata kaukamea. Ena loma ni lalaga , e droinitaka kina o tinadratou e dua na iteitei totoka, kei na veivunikau, na senikau, kei na dua na mataniwai. Ena loma ni vale eratou maroroya kina na matavuvale na ivola ena kena vata ka vakarautaki na vanua me ratou soqoni, vuli, ka qito vata kina.
E dua na marama mai Ghana e dau qarava na nodratou iteitei vakamatavuvale. E teivaka na iero ena daku ni bai. E loma e susu me kina ena kedra bai. E maroroya talega na vua ni pami (palm) ka dau vakasaqara me rawa kina na waiwai ni pami qai dau laki volitaki ena makete. Na veika kece ena loma ni nona vale e vakaraitaka na nona lomana na nona matavuvale. E dau rekitaka, samaka, ka taviraka na nona lomanibai. Ena ruku ni dua na vunimaqo, e toka kina e dua na idabedabe caka ga e vale ka ratou dau dabe kina ena gauna ni lotu vakamatavuvale kei na veisoqoni tale eso vakamatavuvale.
E dua na marama sega ni vakawati ka vakaleqai tu na ituvaki ni yagona e vakaitikotiko ena ika 80 ni itabavale ena dua na vale cecere mai Hong Kong. E tiko duadua ga ka lewe ni Lotu duadua ga o koya ena nona matavuvale, ia a tauyavutaka o koya e dua na vuvale ka ivakaruru me rawa ni ra vakila kina o koya kei ira na nona vulagi na veivakauqeti ni Yalotabu. E maroroya koto ena dua na vata lailai na nona ivolanikalou, na nona ivolavakarau, kei na nona ivolanisere. E dau vakasaqarai ira na tubuna ka lako ki na valetabu me cakava kina na nodra cakacaka vakalotu ena vukudra.
E dua na marama mai Idia a veivuke ena kena tauyavutaki e dua na tabanilotu ena nona siti. E peresitedi ni tabana na watina, ka peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei o koya vei ira e dua na ilawalawa lewenilotu rauta ni 20 na lewenilotu. Erau susuga e tolu na goneyalewa yalodina, ka ratou taqomaki mai na ivakavuvuli ni kosipeli ena nodratou vale savasava.
E dua na tina mai Brazil e vakaitikotiko ena dua na vale caka mai na vatu damudamu ena dua na lomanibai qeledamu ka vakavolivoliti ena dua na bai vatu damudamu. E rogo mai na ivakatagi ni sere ni Lalai, e robota na lalaga na iyaloyalo ni valetabu, na parofita ni Kalou, kei na iVakabula ka koti mai na Liaona. Erau solibula kei na watina me rau vauci vata ena valetabu me rawa ni ra sucu mai kina ena loma ni veiyalayalati na luvedrau. Na nona masu e veigauna sai koya me vukei koya na Turaga ka solia vua na igu kei na veivakauqeti e rauta me susugi ira cake kina na luvena ena rarama, dina, kei na kaukauwa ni kosipeli me rawa kina vei ira me ra cakava ka rokova tiko na veiyalayalati erau a solibula kina o koya kei na watina me rau solia vei ira.
O ira na marama oqo, ka ra matataki ira e vuqa tale, era sa, me vaka e tukuna o Peresitedi Gordon B. Hinckley, “ivakatawa ni vuvale.”42 Sa kilikili kaya kei ira na vosa e cavuta o Peresitedi Spencer W. Kimball:
“Mo marama buladodonu sa dua na ka lagilagi ena itabayabaki kecega. Mo dua na marama bula dodonu ena iotioti ni gauna oqo ena vuravura oqo, ni bera na ikarua ni nona lako mai na noda iVakabula, sa dua na ilesilesi vakaturaga. Na nodra igu na marama buladodonu nikua e rawa ni vakatinitaki ena gauna ni bula sautu. A biu mai ke o koya me veivuke ena kena vakavutuniyautaki, taqomaki, ka yadravi na vuvale—na isoqosoqo taumada ka vakaturaga duadua ni bula vakatamata. Era na kasura beka ka soreva yani na veisoqosoqo tale eso ni bula vakatamata, ia e rawa ni veivuke na marama buladodonu me vakabula na vuvale, sai koya beka na ivakaruru duadua ga era kila eso na tamata ena maliwa ni cava kei na bula dredre.”43
“Mo Vaqaqacotaki ki na Bolebole ni Siga Oqo”
Ena bogi vakairogorogo ko ya a wilika kina o Peresitedi Hinckley na ivakaro me baleta na matavuvale, a tinia na nona vosa ena dua na veivakalougatataki vei ira na marama ena Lotu:
“Me vakalougatataki kemuni na ganequ lomani na Turaga. … Mo ni vaqaqacotaki ki na bolebole ni siga oqo. Mo ni vakalougatataki ena vuku e sivia cake na nomuni ena nomuni sotava tiko na veileqa eso o ni dau sotava. Me saumi na nomuni masu kei na nomuni vakatakekere ena veivakalougatataki ki ulumuni kei na uludra na nomuni daulomani. Keimami laivi kemuni ena neimami loloma kei na veivakalougatataki, me vakasinaiti na nomuni bula ena sautu kei na marau. E rawa ni vakakina. E vuqa vei kemuni e rawa ni vakadinadinataka ni vakakina. Me vakalougatataki kemuni na Turaga ena gauna oqo kei na veiyabaki sa bera mai, sa noqu masu malumalumu.”44
“O ira na tina sai ira na uto kei na yalo ni dua na matavuvale” (James E. Faust).
Era a rawata na luvedra tagane na Onitai Nifai Liai na vakabauta cecere mai na nodra ivakavuvuli na tinadra (raica na Alama 56:47).
O Repeka, eke vata kei na tamata nei Eparaama, e kila na bibi ni vakamau ena loma ni veiyalayalati (raica na iVakatekivu 24:1–28).
Na iSoqosoqo ni Veivukei e vukei ira na tina ena nodra itavi tabu.
E rawa vei ira na tina kei ira na buinigone me ra vukei ira na luvedra yalewa kei na makubudra yalewa me ra dauveisusu.
Sa tu na nodra itavi tabu na tina kei na tama me ra vakavulici ira ka susugi ira cake na luvedra.
E rawa vei ira na marama gone ena iSoqosoqo ni Veivukei me ra vulica na maqosa ni qaravi vuvale mai vei ira na marama qase cake.
“Na nodrau vakamau na tagane kei na yalewa e lewa va-Kalou” (Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua).
E rawa vei ira na marama buladodonu me ra cakava na nodra itikotiko me ivakaruru e rawa ni tiko kina na Yalotabu.
O ira na marama buladodonu era na tubera cake na luvedra ena rarama ni kosipeli.
“Mo marama buladodonu ena iotioti ni gauna ni vuravura oqo … sa dua na ilesilesi vakaturaga” (Spencer W. Kimball).