Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
22–28 ʻEpelelí. Mātiu 18; Luke 10: ‘Ko e Hā Te U Fai Ke Maʻu Ai ʻa e Moʻui Taʻengatá?’


“22–28 ʻEpelelí. Mātiu 18; Luke 10: ‘Ko e hā Te u Fai ke Maʻu ai ʻa e Moʻui Taʻengatá?’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Fuakava Foʻoú 2019 (2019)

“22–28 ʻEpeleli. Mātiu 18; Luke 10,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2019

ʻĪmisi
the good Samaritan

Ko e Samēlia Leleí, tā fakatātaaʻi ʻe Dan Burr

22–28 ʻEpeleli

Mātiu 18; Luke 10

“Ko e Hā Te U Fai Ke Maʻu Ai ʻa e Moʻui Taʻengatá?”

Lau e Mātiu 18 mo e Luke 10, pea lekooti hoʻo ngaahi ongo fakalaumālié. ʻI hoʻo maʻu ha ngaahi ongó, ʻe lava ke ke fehuʻi e meʻa naʻe fokotuʻu mai ʻe ʻEletā Richard G. Scott, “ʻOku ʻi ai mo ha toe meʻa ʻoku totonu keu ʻiloʻi?” (“Ke Maʻu Ha Tataki Fakalaumālie,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 8).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
sharing icon

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

ʻOku maʻu ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ha ngaahi sīpinga lahi ʻo e ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí ʻoku kehe mei he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he māmaní. Ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ʻoku faingataʻa ke tali pe moʻui ʻaki ʻe ha kakai ʻe niʻihi?

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Mātiu 18:21–35

Kuo pau ke tau fakamolemoleʻi e niʻihi kehé kapau ʻoku tau fie maʻu ha fakamolemole mei he ʻEikí.

  • ʻE ʻi ai ha ngaahi taimi, ʻe fie maʻu ke tau fakamolemoleʻi kotoa ha taha kuó ne fakamamahiʻi kitautolu. Te ke lava fēfē nai ʻo fakaʻaongaʻi e talanoa ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá ke ueʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau faʻa fakamolemole ange? ʻE lava ke ke hiki ha ngaahi fehuʻi pehé ni ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto ki ai kae toe talanoaʻi ʻe ha taha e talanoa fakatātaá: Ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tuʻí? Ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe hono moʻuá? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe hono kaungā-tamaioʻeikí? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe hono moʻuá? ʻE lava ke maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha fakakaukau mei he fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi talēniti mo e peni ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ki he founga ʻoku faikehekehe lahi ai e ongo moʻua ʻi he talanoa fakatātaá. Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto pe ko e hā e ngaahi pōpoaki ʻoku maʻu ʻe he talanoa fakatātaá maʻanautolu fakatāutahá.

  • ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kalasí ke nau liliu e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá ke ne akoʻi e ngaahi lēsoni tatau fekauʻaki mo e fakamolemolé, kae ngāue ʻaki e ngaahi tūkunga mo e fakaikiiki ʻo e kuonga fakaonopōní. (ʻE lava ke nau ngāue ki ai ʻi ha ngaahi kulupu.) Aleaʻi e founga ʻoku tali ai ʻe he talanoa fakatātaá e fehuʻi ʻa Pita fekauʻaki mo e tuʻo lahi ʻo e taimi ʻoku totonu ke fakamolemole aí.

  • ʻE lava ke tokoni e vitiō “Forgive Every One Their Trespasses: The Parable of the Unmerciful Servant” (LDS.org) ke nau sioloto ki he talanoa fakatātaá. Makehe mei he Mātiu 18:35, ʻe lava ke tokoni e ngaahi folofola ko ʻení ke mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí e ʻuhinga ʻoku finangalo ai e ʻEikí ke tau fakamolemoleʻi e tokotaha kotoa ʻoku faihala kiate kitautolú: Mātiu 6:12–15; ʻEfesō 4:32; mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:7–11.

Luke 10:25–37

Kuo pau ke tau ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau ngaahi kaungāʻapí, ka tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

  • Ko ha fakakaukau ʻeni ʻe lava ke maʻu mei ai ʻe he kalasí ha fakakaukau foʻou fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ʻo e Samēlia Leleí: Fakaafeʻi kinautolu ke nau pehē pē ʻoku nau fakatotoloʻi ha keisi fakamālohi mo e kaihaʻa ʻi he hala ʻo e vahaʻa ʻo Selikō mo Selusalemá. Kole ki ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke nau omi mateuteu ke fakafofongaʻi e kakai kehekehe ʻi he talanoa fakatātaá mo talanoa fekauʻaki mo ʻenau kau ʻi he keisí. Hangē ko ʻení, ko e hā naʻe ʻikai tuʻu ai e taulaʻeikí mo e tangata Līvaí ke tokoniʻi e tangata kafó? Ko e hā naʻe tuʻu ai ʻa e tangata Samēliá? Ko e hā e ngaahi fakakaukau ʻe lava ke tānaki mai ʻe he tauhi ʻo e fale tali fonongá? Ko e hā naʻe ongoʻi ʻe he tangata kafó fekauʻaki mo e niʻihi kehé? Fakapapauʻi ʻoku ueʻi ʻe he fealēleaʻakí e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hangē ko e tangata Samēlia leleí mo e tauhi ʻo e fale tali fonongá, pea fakaʻehiʻehi mei he hangē ko e taulaʻeikí mo e tangata Līvaí. Ko e fē ha taimi kuo ongoʻi tatau ai e kau mēmipa ʻo e kalasí mo e “tangata,” naʻe fuʻu fie maʻu tokoní? Naʻe aʻu fēfē mai ʻa e tokoní? Te tau lava fēfē ko e kau mēmipa ʻo e uōtí ʻo ngāue fakataha ke tokoniʻi e niʻihi kehé, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he tangata Samēlia leleí mo e tauhi ʻo e fale tali fonongá?

  • Makehe mei hono akoʻi e ʻuhinga ʻo e ʻofa ʻi hotau kaungāʻapí, ʻoku lava foki ke fakataipe ʻe he talanoa fakatātā ʻo e tangata Samēlia leleí e mālohi ʻo Sīsū Kalaisi ke fakamoʻui kitautolú. (ʻE lava ke maʻu e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e fakaʻuhinga ko ʻení ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé.”) ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau e talanoa fakatātaá, ʻo kumi ʻeni mo ha ngaahi ʻuhinga kehe ʻo e fakataipé. Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí ʻi heʻetau lau fekauʻaki mo e talanoa fakatātaá ʻi he founga ko ʻení?

Luke 10:38–42

ʻOku tau fili “ʻa e meʻa leleí” ʻaki hono fai ha ngaahi fili fakaʻaho ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá.

  • ʻOku mahutafea ʻa e moʻuí ʻi ha ngaahi meʻa mahuʻingamālie ke fai. ʻE lava ke tokoni e talanoa ʻo Mele mo Māʻatá ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukau ki he founga ke fili “ʻa e meʻa lelei” ko iá (veesi 42; vakai foki ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí). Hili hono lau fakataha ʻo e Luke 10:38–42, ʻe lava ke ke ʻeke ange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻenau tali ki he faleʻi ʻa e ʻOtuá ʻo kapau ko Māʻata kinautolu. ʻE liliu fēfē nai ʻe he aʻusia ko ʻení ʻenau ngaahi fili ʻi he kahaʻú? ʻE founga fēfē haʻatau ʻilo pe ko e ngaahi meʻa fē ʻoku “mahuʻinga” ʻi heʻetau moʻuí? (Luke 10:42). ʻE tokoni fēfē nai e pōpoaki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi, “Lelei, Lelei Ange, Lelei Tahá” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2007, 104–8) ki he kau mēmipa ʻo e kalasí

ʻĪmisi
learning icon

Poupouʻi ʻo e Ako ʻi ʻApí

Talaange ki hoʻo kalasí, ʻi heʻenau lau e ngaahi fakahā ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo Hono fakalangí ʻi he Sione 7–10 ki he kalasi ʻo e uike kahaʻú, ʻe lava ke nau ʻilo fakapapau ai ko Ia ʻa e Kalaisí.

ʻĪmisi
resources icon

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Mātiu 18; Luke 10

Ngaahi Talēnití mo e pení.

ʻOku faingataʻa ke ʻilo e mahuʻinga totonu ʻo e lahi e paʻanga ʻoku ʻasi ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá (vakai, Mātiu 18:23–35). Ka neongo ia, ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakahinohino ʻi he Fuakava Foʻoú ʻe lava ke tokoni mai ke mahino kiate kitautolu e faikehekehe lahi ʻo e moʻua peni ʻe 100 mo e moʻua talēniti ʻe 10,000.

Naʻe siʻisiʻi ange e moʻua peni ʻe 100  ʻa e kaungātamaioʻeikí ʻi he talanoa fakatātaá. ʻI he Mātiu 20:2, ko e peni ʻe tahá (ko e tuʻunga tāutaha ia ʻo e foʻi lea pence) ko e vahe ia ʻoku totongi ki ha ngāue ʻaho kakato ʻi ha ngoue vaine. Ko ia ai, kuo pau ke ngāue ʻa e kaungātamaioʻeikí ʻi ha ʻaho ʻe 100  ke maʻu ha peni ʻe 100  ke totongi hono moʻuá. ʻOku fuʻu siʻisiʻi ʻaupito e mahuʻinga ko ʻení ʻi he taimi ʻoku fakafehoanaki ai ki he moʻua talēniti ʻe 10,000 ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá. ʻI he Mātiu 25:14–15, ʻoku fakamahuʻingaʻi kotoa e koloa ʻa e tangatá —“ʻene ngaahi meʻa”—ki ha talēniti pē ʻe valu. Ko ia ai, ʻe fakatahaʻi kotoa e koloa ʻa ha kakai ʻe toko 1,000 tupu hangē ko e tangata ko ʻení ke totongi e moʻua ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá.

ʻĪmisi
ancient coins

Naʻe akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻo ngāue ʻaki ʻa e paʻangá mo e moʻuá ke akoʻi ʻa e fakamolemolé.

Ko e moʻua lahi ʻoku totongi ʻe Sīsū Kalaisi maʻatautolu takitahá.

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Jeffrey R. Holland e meʻa naʻá ne ako fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻemanavaʻofá mei ha kalasi ʻinisititiuti naʻe kau ki ai.

“Naʻe pehē ʻe he [faiakó] ko e fakamolemole peni ʻe 100, ʻa ia naʻa tau ʻamanaki kotoa ke tau fefoakiʻakí mo fakahaaʻi ko ha paʻanga feʻunga iá, ʻoku fuʻu siʻisiʻi ia he taimí ni ke kole ʻaki ha fakamolemole talēniti ʻe 10,000 ʻa ia kuo fakahoko mai ʻe Kalaisi kiate kitautolú.

“Ko e moʻua ko ia kimuí, ʻa hotau moʻuá, ko e fuʻu moʻua lahi ia, naʻe fakamanatu mai [ʻe he faiakó] kiate kimautolu, naʻe meimei taʻe malava hano fakakaukaua. Ka, naʻá ne pehē, ko e ʻuhinga matematē ia ʻa e Fakamoʻuí ʻi he akonaki ko ʻení, ko ha konga mahuʻinga ʻo e talanoa fakatātaá. Naʻe fakataumuʻa ʻa Sīsū ki Heʻene kau fanongó te nau ongoʻi pē ha konga siʻi ʻo e tuʻunga taʻengatá mo e ngaahi meʻafoaki lahi ʻo ʻEne ʻaloʻofá, fakamolemolé, mo ʻEne Fakaleleí.

“…  ʻOku ou manatuʻi e fuofua taimi ʻi heʻeku moʻuí ne u ongoʻi ai e mafatukituki ʻo e feilaulau ʻa Kalaisi maʻakú—ko ha meʻaʻofa ʻoku teʻeki pē ke mahino kiate au ʻo aʻu ki he ʻahó ni. Ka ko ha meʻaʻofa ia naʻá ne ngaohi au ʻi he fuofua taimi ko iá ke u fakakaukau fakamātoato ki he fie maʻu ke fakamolemoleʻi e niʻihi kehé, pea ke fai ha foaki ʻofa maʻu pē fekauʻaki mo ʻenau ngaahi ongó mo ʻenau ngaahi fie maʻú pea mo honau ngaahi tūkungá” (“Students Need Teachers to Guide Them” [Church Educational System satellite broadcast, June 20, 1992]).

Ko e fakaʻuhinga ʻa e kau Kalisitiane ʻo e kuonga muʻá ki he talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí.

Kuo laui senituli hono maʻu ʻe he kau Kalisitiané ha ngaahi fakataipe ʻo e talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí, ʻokú ne akoʻi e fatongia ʻo Sīsū Kalaisí ko hotau Fakamoʻuí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fakafofongaʻi kitautolu kotoa ʻe he tangata naʻe tō ki he lotolotonga ʻo e kau kaihaʻá. ʻE lava ke fakafofongaʻi ʻe he kau kaihaʻá ʻa e angahalá mo e maté. ʻE lava ke fakafofongaʻi ʻe he tangata Samēliá ʻa e Fakamoʻuí. ʻE lava ke fakafofongaʻi ʻe he fale tali fonongá ʻa e Siasí, pea ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he palōmesi ʻa e tangata Samēliá ke foki maí e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí. (Vakai, John W. Welch, Ensign, Feb. 2007, 40–47.)

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Muimui ‘i he Sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻI hoʻo lau e ngaahi talanoa ʻo e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Fuakava Foʻoú, kumi e ngaahi lēsoni ʻi Heʻene sīpingá ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke hoko ai ko ha faiako lelei ange. Hangē ko ʻení, ʻi he Luke 10:25–37, ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ke akoʻi e loeá fekauʻaki mo e founga ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá.