Ang Pamahayag sa Pamilya: Mopaibabaw sa Kalibug sa Kultura
Kini ang una sa duha ka artikulo ni Elder Hafen nga mitabang sa pagsaulog sa ika-20 nga anibersaryo sa “Ang Pamilya: Usa ka Pamahayag ngadto sa Kalibutan.” Ang ikaduha nga artikulo imantala sa Septyembre 2015 nga isyu sa Liahona.
Gikuha gikan sa “Marriage, Family Law, and the Temple,” nga gihatag sa J. Reuben Clark Law Society Annual Fireside sa Siyudad sa Salt Lake niadtong Enero 31, 2014.
Ang permanenteng mga pasalig sa kaminyoon ug pagkaginikanan sama sa duha ka pinakaimportanting hilo nga gitahi sa desinyo sa atong social tapestry.
“Unsa ang imong pinakadako nga kabalaka?” usa ka newspaper reporter nangutana ni Presidente Gordon B. Hinckley (1910–2008) niadtong Hunyo 1995, sa hapit na siya mag-85 anyos. Siya mitubag: “Nabalaka ko sa kinabuhi sa pamilya diha sa Simbahan. Kami adunay maayong mga tawo, apan kami usab may daghang pamilya nga nagkatibulaag. … Sa akong hunahuna [kini] ang akong pinakaseryuso nga kabalaka.”1
Paglabay sa tulo ka bulan gibasa ni Presidente Hinckley sa publiko “Ang Pamilya: Usa ka Pamahayag ngadto sa Kalibutan.”2
Dili sulagma nga kining solemneng pamahayag tukmang gipagawas sa dihang ang propeta sa Ginoo mibati, nga sa tanan niyang gikabalak-an, ang dili lig-on nga kinabuhi sa pamilya diha sa Simbahan mao ang iyang pinakadakong kabalaka. Sa wala madugay iyang gidugang nga ang pinakadakong hagit nga atubangon sa Amerika ug sa tibuok kalibutan “mao ang problema sa pamilya, nahitabo tungod sa wala matarung og giya nga mga ginikanan ug nagresulta sa wala matarung og giya nga mga anak.”3
Ang pamahayag dili lang koleksyon sa mga kinutlo nga para sa pamilya. Kini seryuso nga propetikanhong pasidaan kabahin sa dakong problema nga moabut sa tibuok kalibutan. Ug karon, 20 ka tuig ang milabay, nagkagrabe ang problema, nga nagpakita kon unsa ka propetikanhon kining 1995 nga pasidaan.
Sa dili pa nato hisgutan ang kahulugan niini para kanato, atong ikonsiderar kon sa unsang paagi nahimong ingon niini karon ang modernong kultura.
Istorya sa Gugma nga Para sa Tanan
Ang pinakakaraan, pinakagilauman nga linya sa istorya sa katawhan adunay pamilyar nga dagan sa istorya [plot]: nahimamat sa lalaki ang babaye, sila nagkahigugmaay, nagminyo, nanganak, ug—sila naglaum—magmalipayon hangtud sa hangtud. Kana nga istorya sa gugma nga para sa tanan mahinungdanon kaayo sa dakong plano sa kalipay nga kini nagsugod nila ni Adan ug Eva, ug kadaghanan sa mga miyembro sa Simbahan, kini naggiya gihapon sa atong kinabuhi sama sa North Star.
Ang kalipay sa gugma sa tawo ug pagkasakop sa pamilya naghatag kanato og paglaum, katuyoan, ug tinguha nga magkinabuhi nga mas maayo. Kini makapahimo kanato nga mangandoy sa adlaw nga kita magkinuptanay uban sa atong gimahal ug mag-ubang mosulod ngadto sa presensya sa Ginoo. Didto atong gakson ang atong mga minahal ug ikauban sila sa kanunay, “dili na [kita] magagula niini” (Pinadayag 3:12).
Sa daghang katuigan ang katilingban misuporta niining natural nga tinguha nga masakop. Siyempre, ang mga pamilya adunay mga problema, apan kadaghanan sa mga tawo nagtuo gihapon nga ang “pagpahigot” diha sa kaminyoon nakamugna og permanenteng unit sa pamilya. Ug kining mga higot naglig-on sa pundasyon sa katilingban, uban sa “mga kasingkasing nabugkos diha sa pagkahiusa ug diha sa gugma” (Mosiah 18:21).
Hinoon, sa henerasyon karon, ang pundasyon nagkaanam og kahuyang samtang kita nakasinati niining gitawag sa mga tagsulat og “ang pagkahugno sa kaminyoon.”4 Daghang tawo nga mga dili miyembro sa Simbahan wala na maglantaw sa kaminyoon nga usa ka tinubdan sa taas og termino nga mga pasalig. Hinoon, ilang gilantaw karon ang kaminyoon ug gani ang pagpanganak nga temporaryong personal nga kapilian. Apan ang permanenteng mga pasalig sa kaminyoon ug pagkaginikanan sama sa duha ka pinakaimportanting hilo nga gitahi sa desinyo sa atong social tapestry. Kon kining mga hilo mabadbad, ang tapestry magusbat ug atong malimtan ang dagan sa istorya sa gugma nga para sa tanan.
Ako mismo nakakita niining pagkagusbat gikan sa akong kaugalingon nga panglantaw isip amahan, miyembro sa Simbahan, ug magtutudlo og family law. Sugod sa mga 1960, ang civil rights movement miresulta sa bag-ong legal nga mga teyoriya kabahin sa pagkapatas, mga katungod sa indibidwal, ug kagawasan. Kining mga ideya nakatabang sa Estados Unidos sa pagsugod og buntog sa makaulaw nga kasaysayan sa racial discrimination. Kini nakatabang usab sa nasud nga maminosan ang discrimination batok sa mga babaye. Kining mga proteksyon batok sa discrimination kabahin sa indibidwal nga interes sa mga lumulupyo.
Pipila sa matang sa legal nga klasipikasyon, hinoon, makaayo. Sama pananglit, ang balaod “nag-discriminate” pabor sa mga bata basi sa ilang edad—sila dili makabutar, makadrayb og sakyanan, o makapirma og kontrata. Ug sila makadawat og libreng edukasyon sa mga katuigan. Kininga mga balaod nagprotekta sa mga bata ug katilingban gumikan sa mga sangputanan sa kakulang sa kapasidad sa mga bata samtang nag-andam usab kanila nga mahimong responsable nga mga hamtong.
Ang mga balaod naghatag usab og pribelihiyo sa mga relasyon basi sa kaminyoon ug panaghigalaay—dili sa pag-discriminate batok sa wala maminyo ug dili paryente apan sa pag-awhag sa biological nga mga ginikanan nga magminyo ug magmatuto og lig-ong mga bata nga ila mismo, kinsa importante para sa lig-on nga nagpadayong katilingban. Kining mga balaod nagpahayag sa sosyal nga interes sa katilingban para sa mga bata ug sa kaugalingon niining kalig-on ug pagpadayon sa umaabut.
Sa kasaysayan, ang mga balaod nagbalanse sa sosyal nga interes ug indibidwal nga interes tungod kining duha adunay importante nga tahas sa himsog nga katilingban. Apan, sa mga 1960 ug 1970, ang korte sa U.S. mi-interpret sa mga family law nga naghatag og prayoridad sa indibidwal nga interes kay sa sosyal nga interes, nga nakawala sa balanse sa legal ug sosyal nga sistema. Kining kausaban usa lang kabahin sa kausaban sa American family law—ang pinakadakong kausaban sa kultura sa kinaiya kabahin sa kaminyoon ug kinabuhi sa pamilya sa 500 ka tuig. Akong ihulagway kining kausaban gamit ang pipila ka ehemplo sa balaod sa U.S., bisan tuod ang mga balaod sa kadaghanang naglambo nga nasud adunay susama nga dagan [trend].
Kausaban sa Kultura
Sa pag-summarize, ang mga tigpasiugda nagsugod og gamit og epektibong mga ideya para sa kagawasan sa indibidwal sa paghagit sa mga balaod nga dugay nang nagsuporta sa interes sa mga bata ug katilingban sa lig-ong mga istruktura sa pamilya. Ang mga korte ug tigmugna og mga balaoranan midawat niining mga ideya sa indibidwal, bisan kon kini nga mga ideya nakadaut sa mas dakong sosyal nga mga interes. Sama pananglit, ang no-fault divorce gipatuman sa California niadtong 1968 ug dayon mikatap sa tibuok Estados Unidos. Ang no-fault [walay sad-an] nakausab gayud sa panghunahuna sa tawo kabahin sa kaminyoon. Ubos sa karaang mga balaod sa diborsyo, ang magtiayon dili lang makaderitso og hukom nga tapuson ang ilang kaminyoon; hinoon, kinahanglan ilang ipaprubar ang dautang binuhatan sa kapikas, sama sa pagpanapaw o pang-abuso. Niadtong mga panahona ang maghuhukom lang nga nagrepresentar sa interes sa katilingban makatino kon ang diborsyo igong may pagpangatarungan labaw sa sosyal nga interes sa pagpadayon sa kaminyoon.
Sa orihinal nga pagmugna niini, ang no-fault divorce may maayo nga mga tumong. Gidugang niini ang dili na masulbad nga pagkabungkag sa pamilya, bisan unsa pa ang personal nga sayop, isip basihan sa diborsyo—nga nakapasayon sa proseso sa diborsyo. Sa teyoriya, ang maghuhukom lang, kinsa nagpresentar gihapon sa interes sa katilingban, ang makadesisyon kon ang kaminyoon dili na gyud mahiusa. Apan sa kinatibuk-an, ang mga maghuhukom sa family court mouyon sa personal nga gusto sa magtiayon ug sa katapusan mopalingkawas ni binsan kinsa nila nga gustong motapos sa kaminyoon.
Kining legal nga mga kausaban nakapadali sa mas dakong kausaban sa kultura nga wala na maglantaw sa kaminyoon nga permanenteng sosyal nga institusyon apan temporaryo, pribado nga relasyon, matapos sumala sa gusto—nga wala gyud magkonsiderar kon sa unsang paagi ang diborsyo makadaut sa mga anak, gani makadaut sa katilingban. Sa dili madugay, ang mga pagduhaduha sa maghuhukom kabahin sa katungod sa katilingban sa pagpatuman sa mga saad sa kaminyoon naghatag sa magtiayon og sayop nga impresyon nga ang ilang personal nga mga saad wala nay sosyal o moral nga bili. Busa karon, kon ang mga pasalig sa kaminyoon mosukwahi sa personal nga gusto, ang mga tawo may purohang mag-diborsyo. Ilang gilantaw ang kaminyoon nga “walay obligadong pasalig,” kon unsa man ang gipasabut niini.
Nagpakita niining bag-ong kinaiya, ang mga korte mipalapad sa katungod sa pagkaginikanan sa wala maminyo nga mga amahan ug mihatag og kustodiya sa bata ug katungod nga mosagop sa wala maminyo nga mga indibiwal. Kini hingpit nga nakapausab sa dugay nang naestablisar nga gusto sa family law nga ihatag, kon mahimo, ngadto sa minyo, duhay ginikanan nga biological nga pamilya. Ang kasinatian ug ang social science nga pagsiksik klarong nagpakita—ug karon nagpakita gihapon—nga ang pamilya nga gipangulohan sa minyo, biological nga mga ginikanan kanunay naghatag sa pinakamaayong palibut sa pag-amuma sa bata. Apan sa paglabay sa panahon, ang mga kaso sa wala magminyo nga ginikanan nakatampo, ug naimpluwensyahan sa, paspas nga pagdaghan sa mga nagpuyo-puyo ug pagpanganak sa dili minyo nga ginikanan.
Dugang pa, niadtong 1973 ang Korte Suprema sa U.S. mihatag sa mga babaye sa katungod sa aborsyon, sa ingon nagsalikway sa dugay nang tinuohan sa kultura kabahin sa sosyal nga mga interes nga girepresentahan sa wala pa matawo nga mga anak ug sa piniling mga magbabalaod kinsa hangtud niana mihukom sa importante kaayo nga pangutana kon kanus-a magsugod ang kinabuhi.
Ang paghisgot sa no-fault divorce mopadulong ngadto sa mubong komentaryo kabahin sa same-sex nga kaminyoon. Kining artikulo nahimong usa ka lisud ug talandugon nga hilisgutan, apan hinumdumi nga 17 ka tuig lang ang milabay, walay nasud sa kalibutan ang legal nga miila sa same-sex nga kaminyoon. Busa sa unsang paagi nga kining ideya sa same-sex nga kaminyoon sa kalit lang mitumaw sa tibuok kalibutan sa dihang ang karaang konsepto sa kaminyoon wala na hatagi kaayo og bili sa milabayng upat ka dekada?
Usa ka posible nga tubag mao ang teyoriya sa “personal nga kagawasan” sa unang kaso sa U.S. pro-same-sex marriage niadtong 2001 nga yanong nagtanyag sa samang legal nga konsepto sa pagkaindibidwal nga nagmugna sa no-fault divorce. Kon ang korte mopatuman sa katungod sa indibidwal nga tapuson ang kaminyoon, dili igsapayan sa sosyal nga mga sangputanan (sama sa mahitabo sa no-fault divorce), kana nga baruganan ingon og nagsuporta sa katungod sa indibidwal sa pagsugod og kaminyoon, nga dili igsapayan ang sosyal nga mga sangputanan (sama sa mahitabo sa same-sex marriage).
Sa ato pa, kon ang mga tawo molantaw sa kaminyoon sa lalaki ug babaye ingon nga personal lang nga gusto imbis importante nga sosyal nga institusyon sa katilingban, dili ikatingala nga daghang mosulti karon bahin sa same-sex nga kaminyoon nga ang indibidwal kinahanglan gawasnon sa unsay ilang pilion nga kaminyoon. Mao kana ang mahitabo kon dili nato ikonsiderar ang interes sa katilingban sa kaminyoon ug mga anak. Klaro nga ang Dios nahigugma sa tanan Niyang mga anak ug nagdahum nga i-tratar nato ang usag usa uban sa kalooy ug pagkamatugtanon—dili igsapayan ang pribadong pamatasan nga mahimo natong masabtan o dili. Apan lahi na kaayo kon moendorso o mopasiugda niana nga pamatasan pinaagi sa pag-usab sa legal nga ideya—kaminyoon—kansang katuyoan sa kasaysayan mao ang pagpasiugda sa interes sa katilingban nga ang biological ng mga ginikanan moalima sa ilang mga anak diha sa lig-ong panimalay.
Ang Korte Suprema misalig sa personal nga kinaugalingon [autonomy] nga teyoria, apil sa uban nga legal nga mga teyoria, sa dihang kini gilagdaan niadtong Hunyo 26, 2015, nga ang mga balaod sa estado dili mahimong “mobabag sa parisan sa managsamang sekso [same sex] nga magminyo” Sa ingon ang kaminyoon sa managsamang sekso legal na karon sa matag estado sa U.S.
Hinoon, ang kadaghanan sa mga opinyon sa korte usab “mihatag og gibug-aton nga ang mga relihiyon, ug kadtong kinsa midapig sa relihiyosong mga doktrina, mahimong magpadayon sa paglaban uban sa kinatas-an, sinsero nga pagtuo nga, pinaagi sa balaanon nga mga lagda, ang kaminyoon sa managsamang sekso dili gayud angayng tugutan. Ang First Amendment misiguro nga ang mga relihiyosong organisasyon ug mga tawo mahatagan og tukma nga proteksyon samtang sila nagtinguha sa pagtudlo sa mga baruganan nga magapatuman ug maoy sentro sa ilang mga kinabuhi ug sa hugot nga pagtuo, ug ngadto sa ilang halawom nga mga pangandoy sa pagpadayon sa estraktura sa pamilya nga dugay na nilang gitahud. Sama sab gihapon niadtong kinsa misupak sa kaminyoon sa managsamang sekso alang sa uban nga mga rason.”5
Mga Epekto diha sa Kaminyoon ug mga Bata
Karon ikonsiderar ang epekto niini nga mga kausaban ngadto sa kaminyoon ug mga bata. Sukad sa mga 1965 ang gidaghanon sa diborsyo sa U.S. sobra nga midoble, bisan tuod kini miubos og gamay sa bag-ohay nga katuigan—tungod usab kay misaka ang gidaghanon sa wala maminyo nga mga magtiayon og mga 15 ka beses, ug ang ilang kanunay nga panagbulag wala maapil sa gidaghanon sa diborsyo. Karon mga katunga sa unang kaminyoon matapos sa diborsyo; mga 60 porsyento sa ikaduhang kaminyoon mao usab ang nahitabo. Ang Estados Unidos mao ang nasud nga pinakadako ang puruhan nga magdiborsyo.6
Karon 40 porsyento sa mga bata nga natawo sa U.S. sa mga ginikanan nga dili minyo. Niadtong 1960 kana nga numero kay 5 porsyento lang.7 Mga 50 porsyento sa mga batan-on karon nagkonsiderar nga ang pagpanganak nga dili magminyo “maayo nga estilo sa kinabuhi.”8 Ang porsyento sa mga bata nga natawo sa dili minyo nga mga ginikanan sukad 1960 misaka og upat kapilo, gikan sa 8 porsyento ngadto sa 31 porsyento.9 Sobra katunga sa kaminyoon sa U.S. karon nag-ipon una sa wala pa magminyo.10 Ang dili gayud normal niadtong mga 1960 normal na karon.
Sa Europe, 80 porsyento sa populasyon miuyon sa panag-ipon una pa magminyo. Sa pipila ka dapit sa Scandinavia, 82 porsyento sa kinamagulangan nga anak natawo sa ginikanan nga wala pa magminyo.11 Sa nagpuyo mi sa Germany bag-ohay lang, among nabati sa mga taga-Europe, nga sa daghang paagi, wala nay bili ang kaminyoon. Sama sa gisulat sa usa ka magbabalak nga French, ang kaminyoon “wala nay amor sa mga batan-on,” kinsa mibati nga ang “gugma usa ka pribadong butang nga wala gyuy labut” ang katilingban nga mokomentaryo kabahin sa ilang kaminyoon o sa ilang mga anak.12
Bisan pa niana, ang mga anak sa nadiborsyo o wala maminyo nga mga ginikanan katuloon ang kagrabehon sa problema sa kinaiya, emosyonal ug paglambo kon itandi sa mga anak sa pamilya nga may duha ka ginikanan. Sa kada sukod sa kaayo sa bata, kining mga bataa layo ra gyud kaayo. Ug kon kini nga mga bata motubo nga dili maayo, ang katilingban mahimong dili maayo. Ania ang pipila sa mga ehemplo niana, nag-ila nga pipila sa mga elemento sa ingon nga kinatibuk-ang dagan sa panghitabo tingali may daghang hinungdan. Sa milabay nga lima ka dekada:
-
Ang krimen nga hinimo sa mga batan-on misaka og kaunom.
-
Ang pagbaliwala sa bata ug tanang matang sa pag-abusar sa bata misaka og kalima.
-
Ang psychological nga mga sakit sa bata migrabe, gikan sa problema sa drugas ngadto sa pagkaon; ang depresyon sa mga bata misaka og 1,000 ka porsyento.
-
Ang pagpangdapat sa mga babaye misaka, ug ang kakabus misaka nga nagpunting sa mga bata.13
Unsa man ka seryuso kini nga mga problema? Sama sa giingon ni Presidente Hinckley niadtong 1995, kini nga mga problema mao ang iyang “pinakadakong kabalaka.” Ug ang dagan sa mga panghitabo nga nakapabalaka niya niadto migrabe na kaayo karon. Sama sa gisulat sa usa ka tagsulat sa Time magasin:
“Walay laing hinungdan niining grabeng kalisud ug kasubo sa tawo niining nasud kondili ang pagkatibulaag sa kaminyoon. Kini nakapasakit sa mga bata, kini nakapakunhod sa pinansyal nga seguridad sa mga inahan, ug kini grabeng nakahugno niadtong naglisud sa pagdumala niini: ang mga kabus sa nasud. …
“Ang kabus [mipahimulag] sa pagkaginikanan gikan sa kaminyoon, ug ang adunay kwarta tapuson [dayon] ang ilang [kaugalingong] kaminyoon kon [sila] wala na malingaw.”14
Pagpabalik sa Atong mga Kasingkasing
Sa wala: paghulagway sa litrato pinaagi ni Janae Bingham
Usa ka naputol nga bulawang hilo diha sa nagkagusbat nga social tapestry naghulagway sa sentro sa problema: ang mga bata—bukog sa atong bukog, unod sa atong unod. Adunay tinuod, gani sagrado, kabahin sa kaliwatan—sa mga bata ug paglalang ug mahangturong relasyon sa kasuod nga daw misteryusong panumduman nga anaa kanatong tanan.
Ang relasyon sa anak ug ginikanan importante kaayo nga ang Dios mipadala ni Elijah niadtong 1836 sa “pagpabalik sa mga kasingkasing” sa mga amahan ug anak sa usag usa. Kon kadtong mga kasingkasing dili mobuhat niini, Siya miingon, “ang tibuok yuta pagahampakon uban sa usa ka tunglo” ug “pagalaglagon” sa dili pa mobalik si Kristo (D&P 110:15; Joseph Smith—Kasaysayan 1:39; tan-awa usab sa Malaquias 4:6). Sa kalibutan karon, kadtong mga kasingkasing nagpakita og pagbalik—apan palayo, imbis nga paduol, sa usag usa.
Kita ba nagpuyo karon sa kalibutan nga gitunglo? Tingali. Ang mga bata karon (ug mao usab ang katilingban—ang yuta) sa tinuoray “nalaglag” (gipaubsan ang bili, gihimong walay gamit, gilaglag) sa kada problema nga gihisgutan karon.
Ang doktrina klaro—ug gipamatud-an sa katuigan nga pagsiksik. Dili na kita kinahanglang modangop pa sa mga family law kaniadto, apan kon kita mas moamuma sa atong mga anak ug sa ilang umaabut, ang mga tawo magminyo una sa dili pa mahimong ginikanan. Sila mas mosakripisyo, sa mas hilabihan, aron magpabiling minyo. Ang mga bata padak-on, kutob sa mahimo, sa ilang biological nga mga ginikanan. Labing maayo unta, walay opsyonal nga mga aborsyon o pagpanganak nga dili pa minyo. Siyempre, pipila ka mga eksepsyon ang gikinahanglan—pipila ka mga diborsyo may katarungan, ug ang pagsagop maoy kanunayng hulog sa langit. Apan sa baruganan, ang 1995 nga pamahayag sa pamilya hingpit nga nagsulti niini: “Ang mga anak adunay katungod nga matawo ngadto sa mga ginikanan kinsa naminyo, ug maamumahan sa usa ka amahan ug sa usa ka inahan nga nagtahud sa mga panaad sa kaminyoon uban sa hingpit nga pagkamatinuoron.”15
Apan ato kining nakalimtan isip katilingban. Kita nakalimot sa mahangturon nga panumduman, o gani bag-ohay, nga panumduman. Ang kaaway sa atong kalipay gusto nga mokombinser kanato nga ang sagrado, malungtaron nga kasuod sa pamilya nagpugong, nga sa pagkatinuod kini mas gawasnon ug mas matagamtam.
Ang pagtukod og lig-ong kaminyoon dili sayon. Dili usab kini angay nga sayon. Apan kon ang libug nga kultura nakapalibug kanato sa kahulugan sa kaminyoon, kita dali ra nga mobaliwala sa usag usa ug sa atong kaugalingon. Apan ang mahangturong panglantaw sa ebanghelyo, sumala sa gitudlo diha sa kasulatan ug templo, makatabang nato nga mopatigbabaw sa modernong kagubot sa kaminyoon hangtud ang atong kaminyoon maoy pinakanindot ug pinakabalaan—bisan kon kini pinakamahagiton—nga mga kasinatian sa atong kinabuhi.
Sa ibabaw sa tuo: paghulagway sa litrato pinaagi ni Jerry Garns