Ngaahi Fakataha Lotu 2017
ʻOfá mo e Nofomalí


ʻOfá mo e Nofomalí

Ko ha Efiafi mo Palesiteni Russell M. Nelson

Fakataha Lotu Fakaemāmani Lahi maʻá e Kakai Lalahi Kei Talavoú• Sanuali 8, 2017 • Brigham Young University

Fakamālō ki he kuaeá koeʻuhi ko e hiva fakaʻofoʻofa ko iá.

ʻE hoku kāinga, ʻoku mau ʻofeina mo fiefia ke fakataha mo kimoutolu! Ko e ʻamanaki lelei moʻoni kimoutolu ʻo ʻIsilelí, ʻa ia ko e ʻuhinga ia ʻoku ou lotua ai ʻi heʻeku vahevahe ha ngaahi poupou he efiafí ni, ke foaki atu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kimoutolu, ʻa e ngaahi pōpoaki totonu ʻoku mou fie maʻú.

Kimuʻa pea u mali mo hoku husepāniti fakaʻofoʻofá, naʻá ku hoko ko ha palōfesa ki hono fakatupulaki ʻo e nofomalí mo e familí, ʻo laka hake ʻi ha ngaahi taʻu ʻe 25—ko e taʻu ai ʻe 13 ne u ʻi heni ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí. Naʻá ku faleʻi ai ha ngaahi hoa mali ʻe lauiafe, mo fanongoa ha ngaahi talanoa fakamamahi lahi ʻo ha ngaahi fāmili, mo e ngaahi vā fetuʻutaki kuo maumau mo moveuveu. Ne u ʻuluaki mamata ai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻaonga mo taʻeʻaonga ʻi he ngaahi nofo malí. Naʻá ku ako e ngaahi meʻa te ne lava ʻo fakamoʻui e nofomali kuo maumaú, mo e ngaahi meʻa te ne lava ʻo maumauʻi ʻi ha hilipō. ʻI he ʻaho ní, te mou fakangofua ke u lea fekauʻaki mo e taha ʻo e ngaahi taumuʻa ʻoku mou manako taha aí? ʻOfá mo e Nofomalí?

ʻOku ou loto ke vahevahe ha ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe fā ʻoku ou tui ʻe ʻikai ngata pē hono fakahaofi kimoutolu mei he ngaahi mamahi fakaeloto taʻeʻaongá, ka te ne tokonia kimoutolu ke hoko ʻo fili, ha hoa māʻoniʻoni mo faʻu ha nofomali fiefia mo ha fāmili tupulekina.1

ʻOkú ou fakaʻamu ke mou fakakaukau pē ko “Aunty Wendy” au, lolotonga ʻeku vahevahe mo kimoutolu ʻa hoku lotó ʻo hangē—haʻaku vahevahe ia—ki hoku ngaahi ʻilamutú. Ko ia ai, ko e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻeni ʻe fā ʻa Aunty Wendy fekauʻaki mo e ʻofá mo e nofomalí:2

Moʻoniʻi Meʻa #1: Ko e ngaahi moʻoni kotoa pē ʻo kau ki he ʻofá mo e nofomalí, ʻoku ʻomi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní mei heʻetau Tamai Hēvaní. ʻOkú Ne tuʻutuʻuni ke hoko ʻa e nofomalí ko ha kupu ʻo ʻEne palani ʻo e fiefiá.3 Ko e laumālié ʻa e talafekau totonu ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení. ʻOkú ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou fekumi ke mahino ia kiate kimoutolu.

Ko hono fehangahangaí, ʻoku fatu e ngaahi loi fekauʻaki mo e ʻofá mo e nofomalí, ʻe Sētane mo ʻene kau tamaioʻeikí. ʻOku fiefia maʻu pē ʻa e filí ʻi he taimi ʻokú ne fakaʻaiʻai ai ha taha, ke pikitai ki ha meʻa ʻokú ne maumauʻi pe veuki ʻa e ʻofá mo e nofomalí. Ka neongo iá, ʻoku kei moʻoni ʻa e moʻoní, pea loi e ngaahi loí, pea ʻoku ʻikai ʻo ha tuʻuaki poto, kemipeini, pe taukapo ʻo liliu e moʻoni ko iá.

Moʻoniʻi Meʻa #2: Ko e haohaoa fakatāutahá ʻa e kī ki he ʻofa moʻoní. Ko e maʻa ange ko ia hoʻo ngaahi fakakaukaú, ongó, ngaahi leá mo e ngāué, ko e lahi ange ia ho faingamālie ke maʻu mo foaki ʻa e ʻofa moʻoní.

Falala mai kiate au ʻi he meʻá ni: ʻI he taimi kotoa pē ʻokú ke huaʻi ho loto ki he Tamai Hēvaní ʻi he lotu, peá ke fakafanongo: taimi kotoa pē ke ako ai e folofola ke tali e fehuʻi ki hoʻo lotó; taimi kotoa pē ʻokú ke fakaʻehiʻehi ai ʻi ha faʻahinga meʻa te ne fakalaveaʻi ai hoʻo laumālié (hangē koe ponokalafí); taimi kotoa pē ʻokú ke moihū ʻi he temipalé, taimi kotoa pē ʻokú ke maʻu ai ha fakamatala ʻo e ouau ʻo ha taha ho ngaahi kuí ʻe malava ke fakakakató, ʻokú ke fili ai ke tupulaki ho moʻui haohaoa fakatāutahá.

ʻE fakamālōʻiaʻi koe ʻe hoʻo malí ʻi he kahaʻú koeʻuhi ʻokú ke teuteu ʻi he mōmeniti ko iá ki he feohi fafale totonu ʻo e nofomalí. Ko ia ai, kapau ʻokú ke kei tāutaha mo fakaʻanaua ki he founga lelei taha ke teuteu ki ha ʻofa moʻoni, ko e talí: Fai e meʻa kotoa pē te ke malavá, ke hoko ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú, ongó, leá, mo e ngāué ʻo maʻa. Fakaafea ʻa e Laumālié ke tataki koe. Té Ne tokoniʻi koe! Pea kapau ʻokú ke ʻosi mali, ko e faleʻi tatau pē!

ʻI hoʻo ngāue ke toe haohaoa angé, te ke maʻu ʻa e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo toe lahi ange. ʻE toe tupulaki ange ʻa hoʻo malava ke maʻu ha ngaahi fakahā fakafoʻituitui, ko hono ʻuhingá ʻe toe mahino ange kiate koe ʻa e hala ki hoʻo moʻuí. Te ke toe ongoʻi melino ange, mo fiefia, siʻisiʻi mo e tuenoá, pea pehē ki ha ʻamanaki lelei ange ki hoʻo kahaʻú. Te ke toe tupulaki fakaʻatamai ange ʻi hoʻo akó mo e ngāué. Tānaki atu ki he ngaahi tāpuaki ʻa hoʻo ngāue fakaʻaho ke ke toe moʻui haohaoa angé, te ke tupulaki ange ʻi hoʻo malava ke aʻusia ʻa e feohi fafale ʻi he nofomalí.

Ko hono ʻuhinga ʻeni ʻoku fakatuʻutāmaki ai ʻa e ponokalafí! Neongo ʻa e ngaahi tuʻuaki ʻa hono kau poupoú, ʻe taʻofi koe ʻe he ponokalafí mei hoʻo aʻusia ʻa e faʻahinga feohi fafale fakaofo tahá.

Ko e moʻoni hono hokó, Moʻoni #3, ʻe kiʻi ofo ai hoʻomou fakakaukaú, he ko e fehangahangai moʻoni ia ʻo e tui ʻoku fie maʻu ʻe he filí mo e tokolahi ʻo e māmaní, ke tau tui ki ai fekauʻaki mo e ʻofá mo e nofomalí.

Moʻoniʻi Meʻa #3: ʻI he taha ʻo e konga mahuʻinga ʻo hono fakahaaʻi ʻa ʻena feʻofaʻakí, ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke maʻu ʻe he husepānití mo e uaifí ʻa e fiefia mo hono fakaofo ʻo e feohi fafale ʻi he nofomalí.

ʻOku fakanofo ʻa e feohi fafale ʻi he nofomalí ʻe he ʻOtuá. Ko ha fekau ia mo ha tuʻutuʻuni meiate Ia, koeʻuhi he ʻokú ne tohoakiʻi e husepānití mo e uaifí ke na toe vāofi ange, mo ofi ange ki he ʻEikí! Ko e feohi fafale ʻo e nofomalí ʻoku kau ki ai e laumālie kotoa ʻo e ongomeʻa malí.4 Ko hono fakatahaʻi ia ʻo e sino mo e laumālie ʻo e husepānití ki he sino mo e laumālie ʻo hono uaifí.

ʻOku fakahā ʻe he fakataha fonu laumālieʻia ko ʻení ʻa e kafataha ʻo ha husepāniti mo e uaifi ʻi he ʻēlia kotoa ʻo ʻena moʻuí. ʻOkú na fengāueʻaki fakataha ko ha ongo hoa. ʻOkú na lotu, vaʻinga, faingataʻaʻia, ako, mo fiefia fakataha ʻi heʻena moʻuí. ʻOkú na feilaulau maʻa kinaua mo fepoupouʻaki ke na hoko ki he meʻa kotoa pē ne fie maʻu kiate kinauá.

ʻE hoku kāinga ʻofeina, ʻoku toputapu e feohi fafale ʻi he nofomalí. Ko hono moʻoní, ʻe malava ke toe vāofi ange ʻa e husepānití mo e uaifí ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻokú fakataha ai ʻi he feohi fafale totonu ʻo e nofomalí.

Te ke teuteu fēfē ki he faʻahinga feohi fafale ko ʻení? ʻOku fie maʻu ke ke moʻui angatonu ke hoko e Laumālié ko ha takaua kiate koe mo hoʻo malí.

ʻOku taki ai ʻeni ki he Moʻoniʻi Meʻa #4: ʻOku totonu ke kau ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he feohi fafale totonu ko ia ʻo e nofomalí. He ʻikai ke maʻu e faʻahinga aʻusia fafale ko ʻení ʻi tuʻa ʻi he nofomalí he ʻoku ʻikai ke ʻi ai ʻa e Laumālié.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Parley P. Pratt ʻo pehē ʻoku malava ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo “fakatupulaki, fakalahi, mo fakamaʻa kotoa ʻa e ʻofa mo e feohi fakanatulá.”5 Fakakaukauloto ki ai: Té Ne malava ke fakamaʻa ho ngaahi ongó! Ko ia ai, ko e meʻa kotoa pē ʻokú ne fakaafeʻi e Laumālié ki hoʻo moʻuí, mo e moʻui ʻo hoʻo hoá pehē ki hoʻomo nofomalí, te ne fakatupulaki ho malava ke aʻusia e feohi fafale ʻi he nofomalí. ʻOku pehē ʻa ʻene faingofua mo fakaofo moʻoní!

ʻI hono ʻai ʻe tahá, ʻe hoko ha faʻahinga meʻa te ne uesia ʻa e Laumālié ke ne uesia ʻa hoʻo malava ke fakataha mo ho hoá. Ko e ngaahi meʻa hangē ko e ʻitá, holi koví, taʻefakamolemolé, fekeʻikeʻí, taʻemaʻá, mo e angahala taʻeveté, te ne fakasiʻisiʻi ʻa hoʻo feinga ki he feohi fafale ʻi he nofomalí ka ki ha aʻusia fakasekisuale pē.

Ko ia ai, ke toe fakamahino: Neongo hono tākiekina ʻa e sekisuale fakamāmaní ʻe he māmaní mo e filí, pea kau ki ai e holi fakakakanó, fakatauelé, mo e ʻofa fakatēvoló, ʻoku tākiekina ʻe he Laumālié ʻa e feohi fafale ʻi he nofomali kuo fakanofo ʻe he ʻOtuá, pea kau ki ai mo e ʻofa ʻoku haohaoa mo nofoʻia ʻe he Laumālié. Ko hono moʻoní, ko hoʻo maʻa angé, ko e fakaofo ange ia ʻa hoʻo feohi fafale ʻi he nofomalí.6

ʻI he sekisuale fakaemāmaní, ʻoku ngofua e meʻa kotoa. Ka ʻi he feohi fafale ʻi he nofomalí, ʻoku fai ha tokanga lahi ke fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga meʻa mo e meʻa kotoa pē—mei he lea ki he hiva, ki he ngaahi faiva—ʻa ia te ne uesia ʻa e Laumālié, ʻa hoʻo laumālie ʻoʻoú, pe laumālie ʻa hoʻo hoá.

Lolotonga e hulutuʻu e holi kovi ʻi he feʻauakí mo fakaʻauha e ʻofá, ʻoku faʻu ʻe he feohi fafale ʻi he nofomalí ha ʻofa ʻoku toe lahi angé.

ʻOku fakaʻauha ʻe he feʻauakí ʻa e tangatá mo e fefiné mo hona sinó, kae fakalangilangiʻi ʻe he feohi fafale ʻi he nofomalí ʻa e tangatá mo e fefiné mo fakafiefiaʻi e sinó ko e taha ʻo e ngaahi pale māʻolunga ʻo e moʻui fakamatelié.

ʻOku ongoʻi taʻeʻaonga mo lotomamahi, mo ongoʻi tuenoa ha tokotaha ʻoku feʻauaki. ʻOku ongoʻi faaitaha mo ʻofa, ongoʻi tupulaki mo femahinoʻaki ange ʻa e ngaahi hoa malí ʻi he feohi fafale ʻi he nofomalí.

ʻOku fakaʻauha pea fakaʻau pē ʻo maumauʻi ʻe he feʻauakí ʻa e ngaahi vā fetuʻutakí. ʻOku fakamālohia ʻe he feohi fafalé ʻa e nofomalí. ʻOkú ne poupouʻi, fakamoʻui, mo fakamāʻoniʻoniʻi e moʻui ʻo e ongo meʻa malí mo ʻena nofomalí.

ʻOku fakatatau e feʻauakí ki ha kiʻi leʻo ʻo ha meʻaifi pē ʻe taha, ka ʻoku fakatatau e feohi fafale ʻo e nofomalí ki ha ʻokesitulá fakaʻeiʻeiki moʻoni.77

ʻOku hoko e feʻauakí ko ha uluisino ʻataʻatā pē he ʻoku ʻikai tauhi ki heʻene ngaahi palōmesí. ʻOku langilangiʻia ʻa e feohi fafale ʻoku fakanofo ʻe he ʻOtuá pea ʻe hokohoko ai pē ki he taʻengata maʻá e ngaahi husepāniti mo e uaifi ʻoku tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

Ko hono fakanounoú, ʻoku faitāpuekina mo fakamāʻoniʻoniʻi ʻe he ʻEikí ʻa e feohi fafale ʻi he nofomali ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālié.88

ʻOku ʻikai ke faingofua hono faʻu ha nofomali ʻoku fiefia mo mālohi! Te u lava ʻo fakamoʻoni ki ai. Ka te ne ʻomi kiate koe ʻa e fiefiá!

ʻI hono fakafiefiaʻi ʻo e taʻu ʻe 10 ʻo ʻema nofomalí, naʻá ku fifili pe ko e hā e meʻa te u foaki ki hoku husepānití ke fakafofongaʻi ʻaki ʻa e fiefia ʻokú ou maʻu ʻi heʻema nofomalí. Ko e meʻa ʻeni ne u foaki kiate iá:

Ko ha swing!

ʻE kāinga ʻofeina, kapau te ke fakahoko tōtōivi e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe fā ko ʻení, ʻokú ou ʻilo fakapapau te ke lava ʻo faʻu ha nofomali fiefia te ne fakafiefiaʻi mo fakanonga koe ʻo taʻengata. Ha nofomali te ne ngaohi koe ke ke toe lelei ange ʻi ha toe taimi ʻi hoʻo moʻuí.

ʻOkú ou fakamoʻoni ko e nofomalí ko e taha ia ʻo e ngaahi faingamālie fisifisimuʻa ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú, pea ke hoko ʻa e nofomalí ko ha maʻuʻanga fiefia taʻefakatataua, pea ko e haohaoa fakafoʻituituí ʻa e kī ki he fiefia ko iá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Notes

  1. Vakai Henry B. Eyring, “Renaissance of Marriage: To Become as One“ (address given at the Complementary of Man and Woman: An International Interreligious Colloquium in Vatican City, Rome, Nov. 18, 2014), LDS.org.

  2. Vakai Wendy L. Watson, Purity and Passion: Spiritual Truths about Intimacy That Will Strengthen Your Marriage (2001).

  3. Vakai D. Todd Christofferson, “Why Marriage, Why Family,“ Ensign pe Liahona, Mē 2015, 50–53.

  4. Vakai Jeffrey R. Holland, “Of Souls, Symbols, and Sacraments,“ in Morality (1992), 152–66.

  5. Parley P. Pratt, Key to the Science of Theology (1978), 61

  6. Ko e niʻihi ʻo kimoutolu ʻoku mou fie maʻu ke mou lelei—kae ʻikai ko e fuʻu lelei Ko e niʻihi ʻo kimoutolu ʻe ʻahiʻahi ke mou fai e meʻa kotoa pē ke fakaʻehiʻehi mei he hā māʻoniʻoni ʻaupitó, kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa pehē. Neongo ia ʻokapau ʻoku mou fie maʻu ʻa e fiefia ʻi he faʻahinga feohi fafale lelei taha ʻo e nofomalí, ko e meʻa totonu ʻena ʻoku totonu ke mou faí. ʻOku fie maʻu ke mou feinga ki he maʻa ʻaupito te mou malavá kae lava ke aʻusia ʻe hoʻo feohi fafale ʻi he nofomalí ki he lelei taha ʻe malavá.

  7. Personal communication with Truman G. Madsen.

  8. Vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:44.