Roksinkil li B’ichleb’aal

Eb’ li perel a’in tate’xtenq’a chiroksinkil li b’ichleb’aal chi chaab’il. Wan arin xch’olob’ankil k’a’ru lix raqalil li b’ichleb’aal; yeeb’il chanru roksinkileb’ li b’ich choq’ reheb’ li ch’utam, choq’ reheb’ li ch’uut aj b’ichanel, ut choq’ reheb’ li jar ch’uutileb’ chik; ut wan ajwi’ li na’leb’ choq’ reheb’ aj b’eresinel b’ich ut laj ch’e’ol wajb’ li toj ak’ rokikeb’.

Eb’ lix Raqalil li B’ichleb’aal

Li wan chi sa’ li hu

Li perel sa’ xtiklajik li b’ichleb’aal li naxye k’a’ru wan sa’ li hu naxch’utub’eb’ li b’ich sa’ laajeb’ chi jolomil na’leb’. Eb’ li b’ich li junaqikeb’ sa’ na’leb’ malaj sa’ ch’oolej neke’tawman sa’ xna’aj li jolomil na’leb’ a’an. A’b’anan, rik’in naq tusub’anb’ileb’ sa’ junaq ajwi’ chi jolomil na’leb’ ink’a’ naraj naxye naq ka’ajwi’ te’oksimanq choq’ re li jun ajwi’ chi na’leb’ a’an. Jo’ eetalil, wankeb’ li b’ich rub’el li jolomil na’leb’ re li loq’laj wa’ak, jo’ li b’ich “K’a’jo’ xrahom ut xchaab’ilal” ut “Sachso ninkana,” li neke’ru chi oksimank choq’ re jalaneb’ chik li k’anjel, ut wan raqal sa’ junjunq reheb’ li b’ich a’in li neke’ru chi oksimank choq’ re li Rahil Kutan. Li tusleb’aal na’leb’ sa’ xraqik li b’ichleb’aal tatxtenq’a chixtawb’aleb’ li b’ich choq’ re jalan jalanq li na’leb’.

Reetalil lix xikik lix b’ichankil ut li ch’oolej

Eb’ li ch’olob’aal aatin, jo’ eb’ li aatin Rik’in tuulanil malaj Rik’in kawilal, neke’xye chan ru li ch’oolej taab’ichamanq wi’ junaq li b’ich, a’b’anan li ch’oolej reheb’ li b’ich naru chi jalmank a’ yal li hoonal b’ichanb’il wi’ malaj li rajomeb’ li komon. Li reetalil lix xikik lix b’ichankil naxk’ut xjunpaatil li b’ich (jo’

= 69–76) ut eb’ li ajl neke’xye jarub’ tenok neke’tochman chiru li jun k’asal. A’in ajwi’ jun na’leb’ ink’a’ tento xpaab’ankil junelik; li na’ajej b’ichanb’il wi’ li b’ich malaj k’a’aq chik re ru yoo chi k’ulmank naru chixk’utb’al naq usaq xjalb’al a’an.

Reetalil lix tikib’ankil li b’ich choq’ re laj wajb’

Eb’ li tz’apleb’ xuk (

) sa’eb’ li b’ich neke’xsut li yaab’ naru xwajb’ankil choq’ xtikib’ankil li b’ich. Naq toj maji’ tat-ok chixwajb’ankil junaq li b’ich, xb’eenil tawil re naq taak’e reetal b’ar wan chixjunil lix tiikib’ankil. Maare tawaj xb’onb’aleb’ li tz’apleb’ xuk sa’ laa b’ichleb’aal laa’at; q’axal nak’anjelak a’in wi lix raqik lix tikib’ankil ink’a’ nachal b’ar wi’ k’aynaqat chirilb’al.

Maare tawaj ajwi’ xk’osb’al malaj xyu’b’al lix tikib’ankil. Wi ink’a’ na’no ru li b’ich, wan naq us xwajb’ankil chixjunil li b’ich choq’ xtikib’ankil, re te’k’ayq li komon rik’in. Wi na’no ru li b’ich, wan naq tz’aqal lix raqik li b’ich jo’ xtikib’ankil. Wi tak’os lix tikib’ankil, maare tawaj xk’osb’al xjunpaatil sa’ xraqik re xk’utb’esinkil naq yoo chi tz’aqob’resiik.

Eb’ li raqal sa’eb’ li loq’laj hu

Najter chaq sa’ xyanqeb’ laj paab’anel re li Kristo, lix k’ihaleb’ li b’ich a’aneb’ chaq aatin reheb’ li loq’laj hu yiib’anb’il ru choq’ re li b’ichank. Lix k’ihaleb’ li qab’ich anajwan neke’xk’ul rib’ rik’in jo’ k’ihalaq raqal sa’eb’ li loq’laj hu; junjunq reheb’ li raqal a’an tz’iib’anb’ileb’ resil rub’el li junjunq chi b’ich. Sa’ li K’utul Raqal reheb’ li Loq’laj Hu malaj sa’ li Tusleb’aal Na’leb’ wan sa’eb’ li loq’laj hu li puktesinb’il xb’aan li Iglees, naru tataw naab’aleb’ chik li raqal sa’eb’ li loq’laj hu li neke’nimob’resink re li esilal jultikanb’il xb’aaneb’ li qab’ich.

Eb’ li tusulal

Sa’ xraqik li b’ichleb’aal natawman oxib’ li tusulal, li junjunq wan lix ch’olob’ankil sa’ xtiklajik. A’aneb’ a’in: Eb’ li raqal sa’eb’ li loq’laj hu; Li tusleb’aal na’leb’; utEb’ li xb’een aatin ut li k’ab’a’ej.

Eb’ li B’ich choq’ reheb’ li Ch’utam

Li b’ichank chi jun xja’ajil ut chi jalan jalanq xja’ajil

Us ta chalen chalen sa’ li iglees na’uxman li b’ichank chi jalan jalanq xja’ajil (soprano, alto, tenor, ut bajo), lix yaalalil li b’ichank sa’ ch’utam a’an naq chixjunileb’ te’okenq, chi moko na’ilman ta lix seeb’aleb’ chi b’ichank. Rik’in naq naab’aleb’ li komon neke’xb’icha li xb’eenil xja’ajil chi maak’a’ naxye k’a’ru xyaab’al xkuxeb’, eb’ li b’ich tz’iib’anb’ileb’ xjayalileb’ lix yaab’al b’ar wi’ ink’a’ ch’a’aj li b’ichank chi jun xja’ajil jo’ wi’ chi jalan jalanq xja’ajil. Wankeb’ li b’ich, ut xcha’aleb’ li b’ich, li tz’iib’anb’ileb’ ka’a’jwi’ choq’ re li b’ichank chi jun xja’ajil.

Lix sik’b’aleb’ ru li b’ich re jun hoonal

Eb’ li b’ich li neke’sik’man ru re xb’ichankil sa’eb’ li ch’utam tento naq te’xk’ul rib’ rik’in li rajom li ch’utam a’an, re naq te’xtz’aqob’resi ru li musiq’ej aajel ru.

Li xb’een li b’ich naru naxjultika jun tz’aamank malaj nimank-u; naru naxjultika xb’antioxinkil li evangelio, sahil ch’oolejil xb’aan li wank sa’ komonil, malaj anchalil ch’oolejil choq’ re li k’anjel taab’anumanq.

Li sb’ich re li loq’laj wa’ak tento raj naq taa’aatinaq chirix li loq’laj wa’ak malaj chirix lix mayej li Kolonel.

Jun li b’ich re sa’ xyi li ch’utam naxk’e jun hoonal re naq te’okenq li komon ut naru tixk’ul rib’ rik’in li na’leb’ wotzb’il sa’ li ch’utam. Wi ilb’il naq us, naru te’xaqliiq li komon re xb’ichankil li b’ich a’in.

Li b’ich re xraqik naxk’e jun hoonal re naq li komon te’xsume li musiq’ej ut li na’leb’ xk’ulman sa’ li ch’utam.

Moko chixjunileb’ ta li b’ich neke’xk’ul rib’ rik’in chixjunileb’ li k’anjel re li Iglees. Maare jujunqeb’ li b’ich usaqeb’ choq’ re jun xch’utameb’ li saaj komon chiru li ch’utam re li loq’laj wa’ak.

Xsik’b’al k’a’ru raqal re li b’ich taab’ichamanq

Maak’oxla naq aajel ru xb’ichankil chixjunileb’ lix raqal jun li b’ich, ka’ajwi’ wi li na’leb’ naxjultika ink’a’ tz’aqal nawulak naq na’isiman junaq raqal. A’b’anan mat-ok ajwi’ chixk’osb’al li b’ich junelik rik’in xb’ichankil ka’ajwi’ li xb’eenileb’ raqal. Nayeeman eere naq us naq taa’uxq xb’ichankileb’ ajwi’ li raqal tz’iib’anb’ileb’ toj rub’el li b’ich.

Li jaltesink sa’ li sik’ink ru li b’ich

Aajel ru naq rochb’eeneb’ li b’ich li na’nookeb’ ru ut raarookeb’ xb’aaneb’ li komon, te’oksimanq ajwi’ li b’ich li toj ak’eb’ ut li ink’a’ jwal na’nookeb’ ru. Us naq taak’e xna’aj li b’ich li na’nookeb’ ru jo’ ajwi’ li b’ich li ink’a’ na’nookeb’ ru.

Eb’ li b’ich choq’ re li ch’utub’aj-ib’ re oqech

Choq’ reheb’ li ch’utub’aj-ib’ re oqech, li rusilal a’an xsik’b’aleb’ li b’ich nawb’il xb’aaneb’ li komon; q’axal us a’in naq moko wan ta jun li b’ichleb’aal choq’ reheb’ chixjunil sa’ li ch’utam. Naqak’e wiib’ oxib’ reetalileb’ li b’ich jwal na’nookeb’ ru: “At xDios Israel”; “B’antiox xaq aawe”; “Chalqat, xReyeb’ li rey”; “Chalqex, chalqex, aj santil paab’anel”; “Chisaho’q sa’ qach’ool”; “Jehova, chak’am qab’e”; “Kawil k’ojleb’aal”; “K’e sa’ ajl li k’iila usilal”; “K’e xmetz’ew aawuq’ chi yaal”; “Laa’in jun ralal li Dios”; “Lix Musiq’ li Dios”; “Nimanb’ilaq li ki’ilok re Jehova”; “Ninnaw naq yo’yo inKolonel”; “Ralal xk’ajol li Qaawa’”; “Sa li k’anjel”; “Sa’ xk’anjel li Dios chiqayal tz’aqal qaq’e”; “Taqe’q sa’ xb’een li tzuul”; “Us taab’aanu”.

Naru risinkil reetalileb’ li b’ich chiru li hu najek’iman re xk’utb’al xtusulal li k’anjel li nawan sa’ li ch’utam; ka’ajwi’ wi naxye sa’ li b’ich naq ramro chiru chaq’rab’ ink’a’ taab’aanumanq.

Li B’ich choq’ reheb’ li Ch’uut aj B’ichanel

Roksinkileb’ li b’ich choq’ reheb’ li ch’uut aj b’ichanel

Sa’ li b’ichleb’aal a’in ink’a’ jachb’ileb’ ru li b’ich choq’ re lix ch’utameb’ li komon rik’in li b’ich choq’ reheb’ li ch’uut aj b’ichanel. Eb’ li ch’uut aj b’ichanel us naq te’roksi li b’ichleb’aal jo’ xb’eenil lix k’anjeleb’aaleb’ aajel ru ut naq te’xsik’eb’ chaq ru li b’ich sa’ chixjunil li hu. Eb’ li ch’uut aj b’ichanel neke’ru ajwi’ chixb’ichankil jalaneb’ chik li b’ich re loq’onink ut jalaneb’ chik xk’uub’ankileb’ li b’ich re li b’ichleb’aal wi neke’xk’ul rib’ rik’in li ch’oolej re li k’anjel.

Xyiib’ankil ru li b’ich re roksinkil sa’eb’ li ch’uut aj b’ichanel

Junelik us choq’ re li ch’uut aj b’ichanel roksinkileb’ li b’ich sa’ li b’ichleb’aal chi maak’a’ xjalb’aleb’. Naru ajwi’ xjalb’al chanru neke’k’utb’esiik li b’ich; a’b’anan, te’oksimanq li jalb’il k’utb’esink a’an chi b’isb’il, ut tento rilb’al naq neke’xk’ul rib’ rik’in li ch’oolej re li b’ich. Wan arin junjunq li na’leb’ li naru te’k’anjelaq re xyiib’ankil ru li k’utb’esink:

1. Eb’ li winq, malaj eb’ li ixq, malaj chixjunileb’, te’xb’icha jun raqal re li b’ich chi jun xja’ajil.

2. Eb’ li komon te’tz’aqonq sa’ xb’ichankil rik’in li ch’uut aj b’ichanel li jun raqal sa’ xraqik, malaj lix sumenkil li b’ich li nab’ichaman sa’ xraqik li junjunq raqal. (Naru chi jo’ka’in naq eb’ li komon te’xtzol rib’ rik’ineb’ li ak’ b’ich.)

3. Eb’ li ixq neke’xb’icha jun raqal re li b’ich jo’ nayeeman chi rub’el b’ar wi’ nach’olob’aman “Eb’ li b’ich choq’ re lix yaab’ xkuxeb’ li ixq”.

4. Eb’ li winq neke’xb’icha jun raqal re li b’ich jo’ nayeeman chi rub’el b’ar wi’ nach’olob’aman “Eb’ li b’ich choq’ re lix yaab’ xkuxeb’ li winq”.

5. Eb’ li soprano ut eb’ li tenor neke’xb’icha chi wiib’ xja’ajil li jun raqal re li b’ich.

6. Eb’ li tenor ut li bajo neke’xb’icha li xb’eenil xja’ajil, naq eb’ li soprano ut li alto yookeb’ chixb’ichankil xja’ajil li alto.

7. Jun tasaleb’ li ch’uut aj b’ichanel yookeb’ chixb’ichankil li xb’eenil xja’ajil ut eb’ lix komon yookeb’ chi janjanink sa’ xkomoneb’ lix ja’ajil.

Eb’ li b’ich choq’ re lix yaab’ xkuxeb’ li ixq

Jo’ xkomon li jun chi b’ich tz’iib’anb’il choq’ reheb’ li ixq, eb’ li ixq naru te’xb’icha chi maak’a’ xjalb’al lix k’ihaleb’ lix komoneb’ li b’ich sa’ li hu chi wiib’ xja’ajil (li soprano rochb’een li alto) malaj chi oxib’ xja’ajil (wi ink’a’ jwal kub’enaq xja’ajil li tenor choq’ reheb’).

Eb’ li b’ich choq’ re lix yaab’ xkuxeb’ li winq

Sa’ li hu a’in wan jun raqal rik’ineb’ li b’ich li yiib’anb’il ru choq’ reheb’ xch’uutameb’ li winq. Eb’ a’an ut lix komoneb’ chik li b’ich neke’ru chi oksiik, jo’ naq najultikaman arin, re naq te’xb’icha li ch’uut aj b’ichanel winq malaj li kaahib’ aj b’ichanel winq.

Hymn showing what men sing

Eb’ li baritono:
Neke’xb’icha li xb’eenil xja’ajil.

Eb’ li xyiib’ankil ru tenor:
Neke’xb’icha lix ja’ajil li alto, chi taqenaq xteram sa’ xb’een li xb’eenil xja’ajil.

Eb’ li xkab’il tenor:
Neke’xb’icha lix ja’ajil li tenor.

Eb’ li bajo:
Neke’xb’icha lix ja’ajil li bajo.

Li nimla ch’a’ajkilal rik’in xjalb’al jun li b’ich choq’ reheb’ li ch’uut aj b’ichanel winq, a’an xtawb’aleb’ li tenor li neke’ru chixb’ichankil lix taqe’qil lix ja’ajil li alto; wi taqenaq xja’ajil li alto choq’ reheb’, wan naq taa’ajmanq xyiib’ankil ru. Naru ajwi’ xkub’sinkil xjayalil lix yaab’al jun li b’ich chi yiib’anb’il ajwi’ xja’ajil li bajo.

Re xjalb’al jun li b’ich choq’ re li ch’uut aj b’ichanel winq naru ajwi’ xb’ichankil xja’ajil li alto rub’el li xb’eenil xja’ajil. Naq nab’aanuman a’in, wan naq naru risinkil xja’ajil li bajo.

Reheb’ laj B’eresinel b’ich li toj Ak’eb’

Eb’ li b’isleb’, reetalil li rajlil, ut kub’ek tenok

Jun b’isleb’ a’an li jun raqal sa’ li b’ich tz’apb’il xb’aaneb’ li xaqxookil tzol:

Example of a musical measure

Sa’ li b’ichleb’aal, naq jun b’isleb’ nanume’ toj sa’ li jun tasal chik re li b’ich, lix raqik li xb’een tasal nakana chi teeto re xk’utb’al naq toj yoo li b’isleb’ sa’ li jun tasal chik:

measure on two lines

Li reetalil li rajlil (wiib’ li ajl, li jun sa’ xb’een li jun chik, jo’ 2/4) natawman sa’ xtiklajik li junjunq chi b’ich. Li ajl sa’ xb’een naxye jarub’ tenok wan sa’ li junjunq b’isleb’. Li ajl wan chi rub’el naxye k’a’ru chi tz’iib’ul naxk’ul li jun tenok. Jo’ eetalil, wi li reetalil li rajlil a’an 3/4 naraj naxye naq oxib’ tenok wan sa’ li jun b’isleb’, ut naq li kaajachal tz’iib’ (

) naxk’ul li jun tenok.

Naq nakab’eresi li b’ich, li xb’een tenok sa’ xtoonal li tenok (chi’ilmanq xjalam-uucheb’ li xtoonaleb’ li tenok) tento raj naq tixk’ul rib’ rik’in li xb’een tenok sa’ li junjunq’ b’isleb’. Li xb’een tenok a’in, a’ li kub’ek tenok nayeeman re, a’an li tenok wan xkawil chiruheb’ lix komoneb’ chik sa’ li b’isleb’. Taak’e reetal naq naab’aleb’ li b’ich neke’tikla sa’ jun li taqe’k tenok, malaj ut li xokleb’ tenok nayeeman ajwi’ re, naq toj maji’ nachal li kub’ek tenok.

Eb’ lix toonaleb’ li tenok

Lix toonaleb’ li tenok neke’xtenq’aheb’ li komon chi b’ichank sa’ junajil ut neke’xk’utb’esi chan ru li ch’oolej re li b’ich. Aajel ru naq ink’a’ utz’u’ujinb’ilaq li b’eresink, a’ut naru xjalb’al b’ayaq a’ yaal chan ru li b’ich. Eb’ li ch’ina q’otq’o sa’eb’ lix toonal neke’xk’ut rajlil li tenok sa’ li b’ich.

Xtoonal li wiib’ tenok (na’oksiman rik’ineb’ li b’ich wan rajlileb’ sa’ 2/2 ut 2/4):

two-beat pattern

Xtoonal li oxib’ tenok (na’oksiman rik’ineb’ li b’ich wan rajlileb’ sa’ 3/4 ut 3/2):

three-beat pattern

Xtoonal li kaahib’ tenok (na’oksiman rik’ineb’ li b’ich wan rajlileb’ sa’ 4/4):

four-beat pattern

Xtoonal li waqib’ tenok (na’oksiman rik’ineb’ li b’ich wan rajlileb’ sa’ 6/8 ut 6/4):

six-beat pattern

Jun li b’ich wan rajlil sa’ 6/8 malaj 6/4 wi timil xxikik, jo’ “Santil q’ojyin”, naru nab’eresiman rik’in li waqib’ tenok, malaj rik’in oxib’ tenok k’eeb’il wiib’ sut, li xb’een chi nim, ut li xkab’ chi ka’ch’in:

alternative six=beat pattern

Jun li b’ich wan rajlil sa’ 6/8 malaj 6/4 li ink’a’ timil xxikik, jo’ “Sa’ raam laj Ilol Karneer”, naru nab’eresiman rik’in risinkil xtenb’al li xkab’ ut li ro’ tenok, ut yal naxaqliman b’ayaq xxikik sa’eb’ li tenok a’an:

another alternative six-beat pattern

Jun li b’ich wan rajlil sa’ 6/8 malaj 6/4 li junpaat xxikik, jo’ “Qaawa’, xwakli chik li iq’”, naru nab’eresiman rik’in wiib’ tenok—li xb’eenil oxib’ tenok neke’xik sa’ li xb’een tenok, ut li oxib’ sa’ xraqik neke’xik sa’ li xkab’ tenok:

another alternative six-beat pattern

Naq nakawoksi li wiib’ chi toonal a’in, taak’e reetal naq ink’a’ taajal xmetz’ew xxikik li b’ich.

Junjunq li b’ich li ink’a’ ch’a’aj xb’eresinkil:

Sa’ wiib’ tenok: “Chitamq li us”; and “Ex li ak b’oqb’ilex”.

Sa’ oxib’ tenok: “At qaYuwa’, chawab’i; “Kim, taaqehin”; “Nim li Qaawa’ tz’aqal”; “Tzolin chi b’eek sa’ saqen”; “Us taab’aanu”.

Sa’ kaahib’ tenok: “Chatwanq wik’in”; “Ex tenamit, ak xtaw xkutankil”; “Ma tijok xayal?”; “Naq nintzol li loq’laj hu”; “Ralal xk’ajol li Qaawa’”; “Xb’aan xchaq’al li ru li tzuul”; “Xyo’onihom laj Israel”.

Choq’ reheb’ laj Ch’e’ol Piano ut Organo li toj Ak’eb’

Xjalb’al xwajb’ankileb’ li b’ich

Sa’ junjunq reheb’ li b’ich, wan b’ar wi’ ch’a’aj xch’e’b’al. A’ yal laa seeb’al chixch’e’b’al naru tajal b’ayaq eb’ li b’ich a’an rik’in risinkileb’ li tz’iib’ li ink’a’ jwal aajeleb’ ru. Naru taak’e xb’onol sa’ laa b’ichleb’aal b’ar wi’ nakab’aanu a’in.

Wan naq sa’eb’ li b’ich nim xyanqeb’ li tz’iib’ choq’ re li tenor rik’in li tz’iib’ choq’ re li bajo, ut ink’a’ taataw xch’e’b’al xkab’ichal rik’in laa tz’e uq’. A’b’anan wan naq rik’in laa nim uq’ ink’a’ ch’a’aj xch’e’b’al xtz’iib’ul li tenor. Naru taatz’iib’a reetalileb’ li tz’iib’ a’an re taajultiko’q aawe naq taach’e’ rik’in laa nim uq’:

tenor note marking

Wankeb’ li b’ich li tz’iib’anb’il choq’ re li piano. Wi na’oksiman li organo choq’ reheb’ li b’ich a’an, wan naq us roksinkil junes xtuslal li uq’ej, ut ink’a’ xtuslal li oq’ej.

Eb’ li kok’ tz’iib’

Naq natawman li kok’ tz’iib’, naraj naxye naq ink’a’ aajel ru xch’e’b’aleb’ li tz’iib’ a’an. K’utb’il arin reetalil chan ru naru neke’oksimank li kok’ tz’iib’:

1. Wan naq li kok’ tz’iib’ naxk’ut li tz’iib’ naru xch’e’b’al ut xb’ichankil sa’ jun raqal re li b’ich ut ink’a’ sa’ li jalaneb’ chik, a’ yaal jo’ chanru li raatinul li junjunq raqal:

   cue note

2. Wan naq tz’aqal li wajb’ak us ta ink’a’ nach’e’man li kok’ tz’iib’:

   cue note left out

3. Wan naq li kok’ tz’iib’ neke’xk’ut li ch’e’b’ilaq xb’aan laj wajb’, a’ut ink’a’ b’ichanb’ilaq:

   cue notes played by organist

Junjunq b’ich li ink’a’ ch’a’aj xch’e’b’al:

“Aawik’in chiwanq li Dios rajlal”; “At xDios Israel”; “B’antiox xaq aawe”; “Chaab’il tijok, k’a’jo’ xsahil”; “Chaab’il xchaq’rab’ li Dios”; “Chiqab’i li Musiq’ej”; “Chisaho’q sa’ qach’ool”; “Kim, taaqehin”; “Paab’eb’ li taqlahom”; “Sa li k’anjel”; “Sachso ninkana”; “Tzolin chi b’eek sa’ saqen”; “Us taab’aanu”; “Xhoonal tijok, k’a’jo’ xsahil”.