“O Tusi i Papatisoga mo E ua Maliliu,” Faaaliga i le Talaaga (2016)
“O Tusi i Papatisoga mo E ua Maliliu,” Faaaliga i le Talaaga
O Tusi i Papatisoga mo E ua Maliliu
Ina ua toefuatai mai e le Alii e ala ia Iosefa Samita le aoaoga faavae o le togiolaina o e ua maliliu e ala i le faatinoina o papatisoga sui, sa Ia taliina fesili ua tausagā o i ai ma faamalieina ai faanaunauga loloto. Mo le tele o seneturi, sa felafolafoai ai le au Kerisiano pe o a le mea o le a tupu pe a mavae lenei olaga i le faitau miliona o e sa ola e aunoa ma se malamalama i le talalelei a Iesu Keriso. Sa mafatia Iosefa Samita lava ia i le taunuuga o lona uso pele o Alavini, o se Kerisiano faamaoni ae lei papatisoina.
Ia Ianuari 1836, sa vaai ai Iosefa Samita i se faaaliga vaaia o le malo selesitila lea na ia aoaoina ai faapea o i latou o e e lei mauaina le atoatoaga o le talalelei i lenei olaga, ae semanu e maua pe a na fai e tuuina atu i ai le avanoa, e pei o lona uso o Alavini, o le a le tuua e aunoa ma taui aupito maualuluga i le olaga a sau. Faatasi ai ma lenei faaaliga, na amata ai ona faaali malie mai e le Alii ia aoaoga faavae ma faiga e fesootai ma le papatisoga mo e ua maliliu ia Iosefa Samita ma e na suitulaga ia te ia i le gasologa o ni nai tausaga.
O le faaaliga vaaia a Iosefa na faamautu ai le alofa mutimutivale o le Atua, ae sa lei manino atoatoa pe faataunuuina le tulaga manaomia faaletusitusiga paia o le papatisoga mo Alavine ma isi e pei o ia pe o le a faataunuuina i se isi auala. O nisi Au Paia o Aso e Gata Ai na latou iloaina lenei va i lo latou malamalama. Mo se faataitaiga, o Iosefa Filitia, “sa mafaufau tele i le mataupu o le togiolaina o i latou o e na maliliu i lalo o le feagaiga ua solia” ma taumatemate faapea “atonu o i latou o e mauaina le perisitua i nei aso e gata ai o le a papatisoina i latou i le afio mai o le Faaola.”
A e i le falelauasiga o Seymour Brunson i le aso 15 Aokuso, 1840, sa aoao mai ai e Iosefa Samita le mataupu faavae e faapea o alii ma tamaitai o i le lalolagi e mafai ona galulue e fai ma sui o o latou tuaa ua maliliu ma faataunuu mea e manaomia o papatisoga mo i latou. Sa taliaina ma le fiafia e le Au Paia lenei avanoa ma sa amata loa toetoe i lena lava taimi ona papatisoina i vaitafe ma auvai e lata ane i Navu mo e pele ua maliliu .
Ona oo lea ia Ianuari 1841, na maua ai e Iosefa Samita se faaaliga taua lea sa le gata ina manaomia ai ona fausiaina se malumalu i Navu ae sa fesootai e faavavau ai le sauniga o le papatisoga mo e ua maliliu ma malumalu: “Aua e leai se vai papatisoga i luga o le fogaeleele; ina ia mafai ona papatisoina i latou, la’u au paia mo i latou o e ua maliliu, aua o lenei sauniga e a lo’u fale.” Sa vave ona tulei i luma e le Au Paia i Navu le fausiaina o le malumalu, ma e oo atu ia Novema 1841, ua faapipii le fogafale i lalo, ma sa vaneina se vaipapatiso talafeagai mai se laau.
O Tusi o Papatisoga mo e ua Maliliu
O nisi faatonuga ma faamaninoga i lenei faiga fou o le a oo mai. Ia Aokuso 1842, sa tuuaia ai Iosefa Samita o se sa taupulepule i le fasiotiga o Lilburn W. Boggs, o le sa avea muamua ma kovana o Misuri. Ina ia aloese mai le pue faapagotaina, sa tumau pea le lafi o Iosefa pe tusa ma le tolu masina i fale o ni uo faatuatuaina. Sa tusia e Uilifoti Uitilafi i lana api talaaga e faapea e ui “sa aveesea mai ia Iosefa le avanoa e vaaia ai o ia i nofoaga faitele” ae “o loo faatasi le Alii ma ia e pei ona sa i ai o ia i le motu o Patamo ma Ioane,” ma le faailoa mai ai faapea na maua e Iosefa faaaliga faaleagaga i le taimi na toesea ai o ia mai le nofoaga faitele.
I le aso 31 o Aokuso, na faaali puupuu mai ai Iosefa e lauga atu i se tamai faapotopotoga o sui auai o le Aualofa a Tamaitai ma sa talanoa atu mo le taimi muamua i le tusifaamaumauina o mea sa ia aoaoina i vaiaso ua mavae: “O tagata uma e papatiso mo e ua maliliu e tatau ona i ai se tusitalafaamaumau, ina ia mafai ona avea o ia ma molimau vaaitino e faamaumau ma molimau atu i le moni ma le aoga o lana faamaumauga. O le a alagatatau, i le Fono Tele, le molimauina o nei mea.”
O le aso na sosoo ai, na amata ai ona ia tusia se tusi i le Ekalesia o le a avea mulimuli ane ma Mataupu Faavae ma Feagaiga 127. I le tusi lenei, sa faamalamalama atu ai e Iosefa lona toesea ona o moliaga e faasaga ia te ia ma faamautinoa atu i le Au Paia afai “e maea le tetele o le vevesi i lea mataupu, ona ou toe foi atu lea ia te outou.” Sa ia fai mai na faaali atu e le Alii ia te ia le tatau ai o se tusitalafaamaumau mo papatisoga mo e ua maliliu ma faamalamalama mai le mafuaaga pe aisea: “Ina ia tusifaamaumauina i le lagi a outou faamaumauga uma. … O lenei foi, ia tuu atu ia faatulaga tatau talafaamaumau uma, ina ia mafai ona tuu o i latou i potutusi faamaumau o loʼu malumalu paia, e taofi ai ia manatua mai lea tupulaga i lea tupulaga, ua fetalai mai ai le Alii o Au.”
Sa ia faaiuina lana tusi i le faapea mai sa ia manao e tautala “mai le Tulaga, i le mataupu” ae e tatau ona faamalieina o ia e “auina atu ia te outou i le Meli.” Na faapena ona ia tuu atu ia Erastus Derby e ave atu le tusi ia Viliamu Clayton i lena Aso Sa, 4 Setema, “e faitauina i luma o le au paia ina ua faapotopoto i le Vao.” Ua lipoti mai e le api talaaga a Iosefa ma le faamalieina, “Ina ua faitauina lenei tusi i luma o le usoga sa faamalosiauina o latou loto ma iloa ai sa i ai le aafiaga o le faaosofia o i latou ma musuia i latou i le lototele, ma le faamaoni.”
I le aso 7 o Setema, na faalau mai ai e Iosefa Samita se tusi lona lua e uiga i le mataupu lava lea, “lea na ia faatonuina ia faitauina i le isi Sapati e soso’o ai,” 11 Setema. O lenei tusi lona lua ua maua nei i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 128. I totonu, na tuuina atu ai e le Perofeta se talosaga e sili atu ona auiliili mo le tausiga o faamaumauga, valaauina o molimau, o se tusitalafaamaumau i uarota taitasi e 10 a Navu, ma se tusitalafaamaumau aoao o le a tuufaatasia faamaumauga uma a le uarota i se “Tusi aoao a le Ekalesia.”
Ona ofoina atu lea e Iosefa se faamaoniga umi faatusi paia mo le faiga o papatisoga mo e ua maliliu ma le tatau ai o se tusitalafaamaumau. Sa ia aoao mai o sauniga mo e ua maliliu na foafoaina ai ni sootaga e tatau ai ma faavavau i le va o augatupulaga: “O le a taia le lalolagi i se fetuu, sei vagana ua i ai se sooga mau po o se isi, i le va o tamā ma fanau, i luga o se mataupu po o se isi. Ma faauta! o le a lena mataupu? O le papatisoga lea mo e ua maliliu. Ona o i tatou e aunoa ma i latou e lē mafai ona faaatoatoaina. E le mafai foi ona faaatoatoaina i latou e aunoa ma i tatou.”
Sa ia faaiuina i lenei valaau faaosofia ma le lauiloa e faatino: “Uso e, tatou te le o atu faaauau pea ea i lenei galuega? Agai pea i luma ae lē … o le solomuli. Lototetele, uso e! ma o atu pea i le manumalo. Ia olioli o outou loto, ma ia fiafia tele. Ia amata e le lalolagi ona alalaga i pesega. Tuu atu i e ua maliliu e tautala mai i viiga e faavavau i le Tupu o Emanuelu, o lē na faauuina, ae lei i ai le lalolagi, le mea e mafai ai e i tatou ona togiolaina i latou i fafo mai lo latou falepuipui; ona o le a faasaolotoina le pagota. Ia tatou tuu atu i lona malumalu paia, pe a uma, se tusi ua i ai talafaamaumau o o tatou tagata maliliu, lea o le a agavaa mo le taliaina atoatoa.”
O nei tusi e lua mai ia Iosefa Samita sa faailoa ma taliaina aloaia i le 1844 ma ua avea ma se vaega o le Mataupu Faavae ma Feagaiga talu mai lena taimi. Sa mulimuli atoatoa le Au Paia i faatonuga na tuuina atu i nei tusi, ma sa valaauina ai tusitalafaamaumau mo uarota taitasi. Sa faaaoga e tusitalafaamaumau se tusi faamaonia masani po o se fomu e tusifaamaumau ai papatisoga: “Ou te faamaonia atu i le aso o loo ta’ua atu, sa ou vaaia ai ma faalogo o faia papatisoga nei i totonu o le Faatanoa i le Maota o le Alii i le Aai o Navu, Ilinoi; o [avanoa] ma o [avanoa] ma [avanoa] sa i ai o ni Molimau i ia Papatisoga, ma o lena Faamaumauga na faia e a’u ma e moni.”
“Lea Fuaitau i luga o Lea Fuaitau”
Ina ua mavae le maliu o Iosefa Samita ia Iuni 1844, sa tauaveina e Polika Iaga le taitaiga o le Ekalesia o se Peresitene o le Korama a Aposetolo e Toasefululua. I le taimi o le taumalulu o le 1844–45, sa ia faalauiloa mai ai se faaatoatoaga faaopoopo i le faiga o papatisoga mo e ua maliliu ma faamalamalama atu lenei mataupu i le konafesi ia Aperila 1845.
I lo latou faananati atu e faatautaia lenei sauniga mo e pele ia i latou, sa faatinoina ai e le Au Paia ia papatisoga e aunoa ma le manatu i le itupa, o alii na papatisoina mo tamaitai ma tamaitai mo alii. I le agai i luma, na aoao mai ai e Iaga e faapea o le Au Paia “o le a le vaai lava i se tane ua alu atu e papatiso mo se fafine, po o se fafine mo se tane.” Aisea la, na faatagaina ai lenei faiga e faaauau pea? “A oo ina tuuina mai e se tagata e leai se gataaga se tulafono i ana tagata e i ai le mutaaga, e tatau ona ia afio ifo i le tulaga gafatia o i latou o e mauaina lana tulafono, ina ua faatoa tuuina mai le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu, sa i ai lenei ekalesia i lona tamameamea. … Ua taitaiina e le Alii lenei nuu i taimi uma i lenei ala, e ala i le tuuina atu ia i latou o sina mea itiiti iinei ma sina mea itiiti iina, o lea na te faateleina ai lo latou poto, ma o ia o lē e mauaina sina mea itiiti ma e faafetai mo lena mea o le a maua atili ai.”
I le faatatau i tusi a Iosefa Samita, sa faamalamalama mai ai e Iaga, “Ina ua faatoa faaalia mai e lei faailoa maia le faatulagaga atoa o lena aoaoga faavae, ae mulimuli ane sa faailoa mai ai, o faamaumauga, failautusi, ma se tasi pe lua molimau sa tatau ona i ai a leai o le a le aoga i le au paia. Na ia faaiu ai, “E lei maua uma e Iosefa i lona olaga mea uma e faatatau i le aoaoga faavae o le togiolaina, ae na ia tuuina le ki ia i latou o e malamalama i le ala e maua ai ma aoao atu i lenei nuu tele mea uma e manaomia mo lo latou faaolataga ma le faaeega i le malo selesitila o lo tatou Atua.”