O Ezra Booth ma Isaako Morley

Matthew McBride

Mo tagata o le po po fou o le Ekalesia, o le taumafanafana o le 1831 na amata i faamoemoega maualuluga. Sa faia se konafesi taua i le vaiaso muamua o Iuni i le faleaoga i le faatoaga a Isaako Morley e lata i Katelani. Sa tumu le potu, ma e toatele sa nonofo i fafo tonu lava o faamalama o loo matala, ma sa faigata ona lagona. O le savili o le taumafanafana na aumai ai le manogi o le mint na faatoa uma ona selesele, na totoina i le tele o eka i fanua lata ane. Na amatalia e Iosefa Samita le konafesi i le tatalo.

I lenei faapotopotoina, sa faatinoina ai le faauuga muamua i le “perisitua maualuga”. O nisi o toeaina na oo i faaaliga faaleagaga, e aofia ai le tutulieseina o agaga leaga. Ona oo lea, ina ua lata i le faaiuga o le konafesi e fa aso, na maua ai e Iosefa Samita se faaaliga sa faatatau i faamoemoega sili ona pele o e faamaoni.

Talu lava ona latou faitauina muamua le Tusi a Mamona, sa taumanatunatu tagata talitonu pe faapefea, o fea, ma pe o afea foi o le a taunuu ai valoaga o le tusi. Pe o afea le taimi o le a talitonu ai sa Lamana—o le taimi lea o latou ia o Initia Amerika i Matu—o le a liua ma auai atu i tagata o le Ekalesia i le fausiaina o se Ierusalema Fou i Amerika? Sa iloa e nei tagata o po po fou o le ekalesia le nofoaga mo le aai o le a i ai “i totonu o sa Lamana.” Sa latou auina atu foi Oliva Kaotui ma isi faifeautalai e toatolu i sisifo mamao o eria o le Iunaite Setete e talai atu i Initia Amerika e latalata i Misuri.

O lenei, i le faaaliga fou lenei, na tautino mai ai e le Alii e faapea o Misuri e moni lava “o le laueleele lea o le a ou faapaiaina mo lo’u Nuu.” I le talanoa ai e uiga i le Ierusalema Fou, sa Ia folafola atu ai o le a Ia “faanatinatia le Aai i lona taimi.” Sa valaauina foi e le faaaliga Iosefa Samita, Sini Rikitone, ma isi paga e 13 o faifeautalai e malaga taitoalua i Misuri, lea e tatau ona faia ai le isi konafesi. Sa ta’u atu ai foi ia i latou afai latou te faamaoni, o le a faaali mai e le Alii “le laueleele o o latou tofi.”

O paga o faifeautalai na malaga ese atu mo Misuri ma ni faamoemoega maualuluga. Sa latou talitonu o le aso o le toe foi mai o Iesu i le lalolagi sa latalata lava ma o la latou malaga o le suea ma fausia se aai o le malumalu lea o le a latou faapotopoto ai e talia le Alii pe a afio mai o Ia. Na taape tala faapea o Oliva Kaotui ma ona uso a faifeautalai sa i ai i se tulaga o le faaliliuina o le toatele o Initia Amerika. Sa faamoemoe faifeautalai faapea i Misuri “o faamoemoega o le faatuatua ma le faamoemoe, o le a avea foi ma faamoemoega o le malamalama ma le fua mai.”

O Le Malaga i Misuri

O Isaako Morley ma Ezra Booth o ni isi o faifeautalai na valaauina. Sa la auai uma i le konafesi ma sa faauuina, ma ua tofia nei i laua e malaga o ni soa.

O Isaako Morley o se tasi o uluai tagata liliu mai i le Ekalesia i Ohaio. I le taimi o lona liliu mai, o Morley; lana ava, o Lusi; lona aiga; ma e toatele ni uo sa nonofo i lana faatoaga, ma faasoa atu se olaga faalenuu. Sa latou taumafai i le mea sili latou te mafaia e ola ai e pei ona taua o Kerisiano anamua i le tusi o Galuega, o e sa “tuu tele a latou mea uma” (Galuega 4:32).

Sa avea Ezra Booth ma se failauga faaaloalogia Metotisi i matusasae o Ohaio. O lona liua na fatuina ai se uunaiga laitiiti i ana uo ma e masani ai, o e na faanoanoa i lona auai atu i “sa Mamona.” Sa lagona e Booth le uunaia malosi e auai i le faatuatuaga fou. “O uunaiga a lo’u mafaufau sa loloto ma mamana,” sa ia manatua ai, “ma sa fiafia o’u lagona i se tulaga faaosofia e lei lagonaina muamua.”

Ae e oo atu i le taimi o lona malaga ese atu ia Iuni 1831, ua amata ona masalosalo Booth. O faaaliga faaleagaga i le konafesi sa lei ausia ai ona faamoemoega, ma sa le fiafia o ia i le tuua ai e Iosefa Samita ma Sini Rikitone mo Misuri i luga o se taavale solofanua, a o valaauina i laua ma Isaako e savavali i le mamao atoa i le vevela o le taumafanafana, ma talai atu i le ala.

Sa lei faigofie foi le malaga mo isi. Sa malaga ese atu Iosefa Samita i le na o ni nai vaiaso talu ona maliliu le la masaga ma Ema i le le’i leva ona fananau mai. Sa ia tuua lona toalua faavauvau, o le e tatau ona tausia o ia lava ma le masaga faatoa vaetamaina a le au Murdock (o le tina, o Iulia, na maliu i le faaiuga o Aperila ma o lona tamā, o Ioane, o le a alu ese atu foi i le malaga i Misuri).

Ina ua taunuu Ezra Booth i Misuri, sa ia lagona le le fiafia. O ia ma isi na “faamoemoe e maua se atunuu ua faatumulia i mea e tatau ona i ai ma mea e manaomia o le olaga.” Nai lo lena, sa ia tilotilo solo ma iloa ai “sa foliga mai ua fai a si faaletonu o le vaaiga.” Sa manatua e Booth le mautinoa o Iosefa Samita a o lei alu le malaga e faapea o le a tele ma tuputupu a’e le Ekalesia i Misuri, ae ina ua latou taunuu atu sa latou mauaina na o le toafitu tagata fou.

Atonu o Iosefa Samita lava ia na le fiafia i le taimi muamua ina ua ia taunuu i Misuri. O le eria faataamilo i Initipene sa tele lava o ni laufanua taalaelae sa na o ni nai laau sa taape solo ai. E mamao mai faaaliga musuia o se laumua o le meleniuma, o le taulaga tuaoi lava ia e matua mamao i tua i “se seneturi lona tuai i le taimi.” Mo le toatele o toeaina, o le tulaga moni sa i ai Misuri o se tulaga faanoanoa. Ae o le a latou taulimaina lena le fiafia i ni auala eseese.

O Se Tatalo mo le Taitaiga

Pe o le tulaga moni lea o se nofoaga ma le taimi tonu e taumafai ai e fausia Siona? I le aso 20 o Iulai, i le naunau ia malamalama i le taimi ma faamoemoega o le Atua, na liliu atu ai Iosefa i le Alii. “O afea ea o le a fuga mai ai le vao e pei o le rosa?” na ia tatalo ai? “O afea ea o le a fausia ai Siona i lona mamalu, ma o fea o le a tu ai Lou malumalu?” O nei fesili na uunaia ai se faaaliga—lea ua avea nei ma Mataupu Faavae ma Feagaiga 57—lea na iu ina atofaina ai le nofoaga mo le aai ma le malumalu.

O se isi faaaliga i le aso 1 Aokuso (Mataupu Faavae ma Feagaiga 58) na faatonuina ai faifeautalai e faapaia le laueleele ae na faaataata mai o le a fausia Siona i le na o le “mavae ai o puapuaga e tele.” O le faaaliga na aoaiina ai i latou o e, e pei o Ezra Booth, sa muimui i faitioga. “Ona sa latou fai ifo i o latou loto, E lē o le galuega lenei a le Alii, ona ua lē taunuu ana folafolaga.” Sa lapatai mai e faapea “o lo latou taui e mai i lalo & e le mai lugā.”

E ui i le le fiafia ma le faigata o le galuega faatino o le fausiaina o le aai, ae sa naunau lava Iosefa e faia se amataga. Faatasi ai ma Sini Rikitone ma isi, sa ia amata galue ai. Sa latou faapaiaina le laueleele e lata ane i Initipene mo se nofoaga o le faapotopotoina, faataatia le ogalaau muamua mo se fale i Siona, ma faatuina le maatulimanu i matusasae mo se malumalu.

O nisi o toeaina, e pei o Reynolds Cahoon, sa vaaia ni avanoa matagofie i nei amataga faafaatusa. “O iina sa vaai ai o’u mata faaletino i mea maoae ma le ofoofogia,” sa ia tusia ai, “sa leai ma se manatu e vaai i ai o’u mata i lenei lalolagi.” Peitai sa le’i faagaeetiaina Ezra Booth i le amataga faatauvaa. Sa “o se fiailoa,” sa ia fai atu ai, “ae sa le aoga le alu i Misuri e vaai i ai.”

O Le Toe Foi i Ohaio

E ui ina sa filifilia ni nai faifeautalai e nonofo ai pea i Misuri, ae o le faaaliga i le aso 1 Aokuso na poloaiina ai isi faifeautalai na totoe e toe foi atu i o latou fale, e ta’u mai ai “e lei oo mai le taimi mo le tele o tausaga mo i latou e maua ai lo latou tofi i lenei laueleele.”

O le isi faaaliga, lea ua avea nei ma Mataupu Faavae ma Feagaiga 60, na faatonuina ai faifeautalai ua foi mai e malaga i le Vaitafe o Misuri i sasae i St. Lui. O iina o le a malaga vave ai Iosefa ma Sini Rikitone i Cincinnati, Ohaio, e talai atu, a o isi sa tatau ona malaga “taitoalua & e talai atu le afioga e le faanatinatia i faapotopotoga a e amioleaga.”

Sa latou o i paopao mo St. Lui i le aso 8 o Aokuso. O le Vaitafe o Misuri sa matuai faigata ona faatautai. Sa faapopoleina kapeteni o vaa Sitima i le au ili laupapa, po o laau pa’ū o loo lalafi i le vaitafe, lea sa masani ona malepelepe ai a latou vaa. Sa ta’u mulimuli ane e toeaina ia Elizabeth Marsh o le faamalumalu mai o le aave o le vaitafe o se “vaaiga le fiafia e peiseai ua fetuuina.”

O le faigamalaga o se finauga faafinau mo toeaina. O le vaivai, vevela, ma le Vaitafe matautia o Misuri na tele ina mafua ai lo latou maitaita gofie. I lo latou aso lona tolu i luga o le vai, sa toetoe lava a lavelavea ai nisi i le au ili laupapa, lea sa faamata’uina ai le sa’e o paopao, ma lamatia ai ola o i latou o e sa le mafai ona aau.

Ina ua latou taunuu ma le saogalemu i le apitaogalu, sa faaauau pea ona latou finau i mea faatauvaa. E ui lava o ia e mafua ai finauga i ni isi o taimi, ae sa itiiti lava se faapalepale o Ezra Booth i finauga a isi. Sa ia matauina mulimuli ane ma se faatausuauigā, “O taitai nei o le ekalesia, ma ua na o le pau lea o le ekalesia i luga o le fogaeleele e silasila mai i ai le Alii ma le finagalo malie.”

Na maua e Iosefa Samita se isi faaaliga i le taeao na sosoo ai i luga o le auvai (Mataupu Faavae ma Feagaiga 61), lea na lapataia ai i latou e le Alii e uiga i le lamatia ai i luga o le vai ae na fetalai mai, “E le afaina ia te au … pe latou te o i luga o le vai po o le laueleele.”

Sa faaauau Iosefa i luga o le laueleele i le aso na sosoo ai ma nisi o le vaega. Sa latou fetaiai ma lona uso o Ailama ma isi o e na faatuai ma sa lei asiasi atu lava i le nofoaga mo Siona. O se faaaliga (Mataupu Faavae ma Feagaiga 62) na apoapoaiina ai i latou, “Faaauau la outou Malaga, faapotopoto outou lava i luga o le laueleele o Siona, & fai se sauniga & ia olioli faatasi & osi atu se faamanatuga i le silisili ona maualuga.”

I le isi itu, na filifili ai Ezra Booth e toe foi vave mai i le vave e mafai ai nai lo le talai atu i le ala e tusa ai ma le faaaliga na muamua atu. Sa malaga o ia ma ni nai soa i le vaega na totoe o le malaga i Ohaio e ala i vaa ma taavale solofanua.

“Faafememeai O Outou Fili”

“E le’i leva ona toe foi mai o ia i Ohaio, ae faamavae Ezra Booth mai le Ekalesia i se faiga na matuai faalauaitele lava. Talu ai sa le’i tutusa ona aafiaga ma ona faamoemoega i le mea e tatau ona foliga a’i Siona, pe o le ala foi e tatau ona amioa’i Iosefa Samita, sa muamua vaivai lona [faatuatua] ona ia tuua ai lea o lana faatuatuaga. E amata atu i lena Oketopa, na amata lolomi ai e le Ohio Star, o se nusipepa i Ravenna, Ohaio, se faasologa o tusi na tusia e Booth, ma faitioina mamafa ai Iosefa Samita ma le Ekalesia.

E oo atu ia Tesema ua amata ona faalavelave ana tusi i le galuega faafaifeautalai, ma sa maua ai e Iosefa Samita ni faaaliga se lua ia Tesema 1831 ma Ianuari 1832, lea ua maua nei i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 71 ma le 73. Sa latou luiina Booth ma isi tagata tete’e e pei o Symonds Ryder e “aumai a latou mafuaaga malolosi faasaga i le Alii.” Sa latou uunaia foi Iosefa ma Sini Rikitone e talai atu ma le mataalia: “Faafememeai o outou fili; Valaau atu ia i latou ia latou feiloai ma outou i luma o tagata lautele ma i se tulaga tuma’oti.”

E ui ina sa lu’iina e Sini Rikitone ia Booth ma Ryder i se felafolafoaiga faalauaitele, ae sa la teenaina, atonu na la iloaina le tulaga tauleleia o Rikitone o se tagata felafolafoai matautia. Sa talai atu Rikitone i Ravenna, Ohaio, ma i isi nofoaga, ma teena ai faamatalaga a Booth. E ui lava o tusi a Booth sa faaitiitia ai aafiaga aoga i le galuega faafaifeautalai, ae sa lei leva ona i ai lena aafiaga.

O le mea e faanoanoa ai, o le lē talitonu o Booth na mafua ai se vala e le gata i lona va ma le ekalesia toefuataiina a o le va foi o ia ma ona aafiaga faaleagaga na ia maua muamua. Na iu lava ina ia “lafoaiina le faaKerisiano ma avea ma se tagata le talitonu.”

Tofotofoga o Isaako Morley

E ui o aafiaga o Ezra Booth i le malaga atu i Misuri na liliuese ai o ia mai le Ekalesia, a o le tofotofoga o Isaako Morley na i’u lava ina latalata atu ai o ia i le Ekalesia. I le taimi o le malaga, sa iloa ma i ai ia Morley se vaega itiiti o le lē talitonu o Ezra Booth. O se faaaliga na maua i le aso 11 o Setema (Mataupu Faavae ma Feagaiga 64) na aoaiina ai Booth ma Morley: “Sa laua tausalaina mo le leaga lena mea sa leai se leaga na i ai.” Soo se manatu lē mautonu atonu na i ai ia Morley e uiga i lana misiona e lei umi ona ia te ia. E le pei o Ezra Booth, na taofia e Isaako Morley ana faitioga ma suia lana vaaiga. Sa faaauau pea le faaaliga i le siufofoga o le Alii lava ia: “Ua Ou faamagaloina la’u Auauna o Isaako.”

Ae sa i ai ni osigataulaga faaopoopo a le Alii na ia mafaufauina mo Isaako Morley. Sa talosagaina o ia e aveese atu ana fanua tetele o meatotino sa umia i Katelani ma toe foi atu i Misuri ma lona aiga. I se faaaliga na tuuina mai a o lei leva ona toe foi atu Iosefa Samita i Katelani (Mataupu Faavae ma Feagaiga 63), sa faatonuina ai e le Alii le uso faaletulafono o Morley o Tito Billings e faatulaga le “eveese atu” o le faatoaga a Morley. I le faaaliga na tuuina mai i le aso 11 o Setema, sa faamalamalama mai ai e le Alii e faapea na ia poloaiina ia faatau atu le faatoaga, “ina ia le faaosoosoina la’u auauna o Isaako i luga atu o le mea e mafai ona ia lavatia.”

Sa naunau Isaako ma Lusi Morley e osi le taulaga. Ia Oketopa 1831, na faatau atu ai e Tito Billings le tele o le faatoaga a Morley. Sa toe ave e Morley lona aiga i Initipene, e pei ona poloaiina ai o ia, ma toe galue foi e faatu se faavae mo le aai o le malumalu. O le tumau ai pea i le faatoilaloina o ona masalosaloga, sa ia faaauau ai ona auauna atu o se epikopo ma se peteriaka. Na maliu o ia i Iuta i le 1865.