Kūr ko n̄an Mijen
4. Kōjparok Ājmour


Pija
Jisōs ej kōjeraam̧m̧an juon armej

4

Kōjparok Ājmour

4.0

Kadkad In

Jerbal in mijenede ej aikuji wūjlepļo̧k ilo ānbwin im en̄jake. Jon̄ak ko ilo jekjōn in im ilo Okoktak ko n̄an Mour in Mijenede enaaj jipan̄ kwe kōpooj kōļmenļo̧kjeņ eo am̧ im ānbwinūm̧ n̄an an em̧m̧anļo̧k am̧ jerbal n̄an Irooj im kōttōpar eo an. Etale kajjojo raan jon̄ak kein ilo aolepān mijen eo am̧.

4.1

Ōn ko im Kōpooj M̧ōn̄ā

Jetjet in kein karreo im m̧ōn̄ā ko rōōne rej aorōk n̄an ājmour eo am̧.

4.1.1

Laajrak in Tōl ikkijeen M̧ōn̄ā ko Rōōne

Jouj im ļoor laajrak in tōl ko rej elaajrak ijin ilaļ:

  • Draak 6 n̄an 12 kūlaaj in dren (48 n̄an 96 aunij ko ak 1.5 n̄an 3 liter ko) in dren erreo kajjojo raan. Kwomaron̄ aikuj eļapļo̧k dren im jo̧o̧ļ eļan̄n̄e eļap am̧ menokadu ilo aolepān raan eo ak ilo iien am̧ kōmourour.

  • Mōn̄ā m̧ōn̄ā ko rejokkun wōt juon me ekoba pejetōbōl ko, leen wōjke ko, grain ko, fat ko rāājmour, im protin.

  • Kōm̧m̧an jon̄an riabin m̧ōn̄ā ko, dren ko retōn̄al, m̧ōn̄ā ko rej kōm̧m̧ani jen elōn̄ kāmikōļ ko, im m̧ōn̄ā ko ilo restaurant ko.

4.1.2

Laajrak in Tōl ko ikkijeen Kōpooj M̧ōn̄ā ko

Ekkatak jān laajrak in tōl ko n̄an lukkuun lale bwe m̧ōn̄ā ko kijem̧ ren pojak ilo tiljek:

  • Kwaļe jikin kōm̧m̧an m̧ōn̄ā ko am̧ kōn dren erreo, bwil im ejoobob m̧okta im ālkin am̧ kōmat.

  • Karreo kein kōm̧m̧an m̧ōn̄ā ko kōn dren erreo, bwil, im ejoobob ālkin kajjojo iien kōjerbali.

  • Kōjenolo̧k kanniek ikood ko, kanniek ko jet, lep ko, im m̧ōn̄ā in lo̧jet ko jān m̧ōn̄ā ko jet ilo iien am̧ kōmat.

  • Lukkuun kōmati kanniōk, ek, im kanniōk ko jet.

  • Jab m̧ōn̄ā m̧ōn̄ā ko rejjan̄in lukkuun mat ak kanniōk ko rejjan̄in lukkuun mat.

  • Kakūlkūl leen wōjke ko im pejtebōļ ko rejjan̄in kōmat, ak lukkuun kwaļi.

  • Likūt ilo refrigerate bwe in m̧ōn̄ā ko im m̧ōn̄ā ko me renaaj mōn̄. N̄an bōbrae am̧ nan̄inmej, julo̧k men ko me etoļo̧k aer pād jān iien eo kar kwaļo̧ke ilo pakij eo.

  • Kajjeon̄ jab m̧ōn̄ā jān jikin wia ko itūrin iaļ, kōnke jab jeļā kōn wāween aer kar kōpooj m̧ōn̄ā ko.

Kakutkut am̧ ļoor laajrak in tōl kein, men̄e ro jet (ekoba mijenede ro jet) rej kajjeon̄ rojan̄ eok bwe rejjab lukkuun aorōk im ļap.

Alooje bitio in n̄an meļeļe ko reļļapļo̧k kōn wāween kōpooj m̧ōn̄a ilo tiljek im kōjparok.

4.1.3

Kōjparok ikkijeen Dān im Dairy Ko

Dān erreo wōt im dairy product ko rem̧m̧an n̄an kwe n̄an daak ak m̧ōn̄ā.

Ļoor men kein im laajrak in tōl ko jet me kar lewaj jān mijen eo am̧:

  • Kōjerbal filter in dān eļan̄n̄e kwoj jerbal ilo juon eria eo ejjab dān erreo ie.

  • Kōjerbal dān erreo n̄an kwaļ lo̧n̄iim̧ im n̄an kwaļ im kōpooj m̧ōn̄ā.

  • Kan̄i wōt dairy product ko em̧ōj kōmāneeni im kōmati.

Ekkōl bwe ilo jet jikin ko, ice cube ko im dān ko retōn̄al ilo restaurant ko ak jikin wia ko remaron̄ kar kōm̧m̧an jān dān ko redoon. Ekkōl, im jab draak ice ak dān ko retōn̄al eļan̄n̄e rejjab em̧m̧an.

4.2

Kōmmourrur

Kōmourrur ej dāpij am̧ ājmour im jipan̄ joļo̧k inepata. Kōm̧m̧an bwe en m̧ōttan m̧akūtkūt ko kwoj kōm̧m̧ani kajjojo raan (lale 2.4.2). Kūrļo̧k mijen opij eo eļan̄n̄e ewōr am̧ kajjitōk. Ļoor jon̄ak ko an mijen ralikkar im barāinwōt laajrak in tōl ko:

  • Kaokōtaktak wāween am̧ kōmourrur āinbwinūm̧ ilowan wiik eo, ekoba cardio, strength, im flexibilty training. N̄an kōjparok eo am̧, jab ekkotak kein ekkotak ko reddo.

  • Eļan̄n̄e kwoj kōjerbal juon mobile device, kwomaron̄ kōjerbal juon app em̧ōj kōmālim jān ritōl ro an mijen eo am̧ n̄an karōke wāween am̧ kōmourrur ānbwinūm̧.

  • Kwojjab aikuj kōmourrur ānbwinūm̧ ilo public ak commercial gym ko.

4.3

Wāween Loloorjake Inepata

Jerbal in mijenede epen, im en̄jake in inepata jān iien n̄an iien ej juon men eo jeļā kake. Kwomaron̄ kōpooj ānbwinūm̧ im kōļmenļo̧kjeņ eo am̧ n̄an aer maron̄ em̧m̧anļo̧k aer kōmadmōd inepata ilo am̧ kōjerbal jipan̄ jān baam̧le (lale 3.9.1) im jān am̧ mour kōn imminene in m̧ōn̄ā m̧ōn̄ā in ājmour (lale 4.1.1), kōmourrur aolep raan (lale 4.2), kiki, kakkije, im kōmourrur jetōb eo am̧ (ekoba jar, kejo̧kļo̧kjeņ, im ekkatak).

Ilo aolepān mijen eo am̧, kōjerbal Okoktak n̄an Mour in Mijenede n̄an jipan̄ eok jeļā kōmadmōd inepata im jipan̄ mijenede ro jet. Eļan̄n̄e kwoj en̄jake bwe kwe im kam̧pānien eo am̧ epen amiro kōm̧adm̧ōde inepata ilo wāween ko rem̧m̧an, ak eļan̄n̄e ewōr juon idin̄, kūrļo̧k ritōl ro am̧ ilo mijen.

Eļan̄n̄e em̧ōj lewaj nim̧ōm̧ uno in joļo̧k m̧ōk ak inepata, ļoor uno eo im jekjek ko jān taktō eo am̧.

Rikaļoor Paul ekar kejo̧kļo̧kjeņ kōn kijejeto ko an mijenede ro im kar katakin er bwe Irooj enaaj rejtake, kōkajoore, jutak likūn, im jipan̄ ro rej kappukot E. Irooj ejjām̧in katajinemjen eok. Paul ekar katakin:

“Kōn Anij, eo ekar jiron̄ļo̧k meram eo bwe en romaak tok jān maroklep, kar romaak ilo buruōd, n̄an leļo̧k meram in jeļāļo̧kjeņ eo an m̧ōņōņō an Anij ilo turin mejān Jisōs Kraist. … Eļap kaen̄taan kōm, ak kōmij jan̄in obab; kōmij pok, a e jan̄in jako kōjatdikdik; rej matōrtōre kōm, a kōm jab make iaam; rej jolaļļo̧k kōm, a kōm jab jako. … A ke ej ippem jetōb eo in tōmak āinwōt men eo eṃōj jeje, Iartōmak, innām iar kōnono; kōm barāinwōt tōmak, innām barāinwōt kōmij kōnono. … Bwe am eñtaan eo e mera im jidik wōt an pād, eḷap otem ḷap an jerbale ñan kōm aiboojoj e kanooj eṃṃanḷọk im indeeo” (2 Korint 4:6, 8–9, 13, 17).

N̄an meļeļe ko reļļapļo̧k lale jekjōn 7.6, “Difficult Situations.”

4.4

M̧akūtkūt ko Ikkijeen Taktō

Lukkuun kōjpraok ājmour eo am̧ ilo ānbwin im en̄jake. Kōm̧m̧an bwe medical coordinator eo an mijen en jeļā kōn aolepān apan̄ im jorrāān ko am̧ ilo ājmour (ko āinwōt uno ko kwoj draaki, men ko kwoj kadōki, ak m̧akūtkūt ko kwoj aikuj jab kōm̧m̧ani) bwe kwon maron̄ bōk jipan̄ eo kwoj aikuji. Kūrļo̧k mijen opij eo am̧ eļan̄n̄e ewōr am̧ kajjitōk kōn men ko ikkijeen ājmour.

N̄an kōjparok eo am̧ make:

  • Jab kwaļo̧k uno ko nim̧ōm̧ liwaj jān taktō n̄an juon armej ak leļo̧k n̄an bar juon bwe ne daaki uno ko nimōm̧ jān taktō eo.

  • Jab ba baam̧le eo am̧ ak ro m̧ōttam̧ ren ijjilōkwaj nim̧ōm̧ uno ko me remo ilo laļ eo ak eria eo kwoj jerbal ie.

Eļan̄n̄e ewōr juon idin̄ ikkijeen ājmour, kōm̧m̧ani kālet ko jān jeļā eo am̧ n̄an m̧ōkaj im kōjparok eok. Kūrļo̧k jikin idin̄ ko ilo jikin eo (ko āinwōt 911 ilo Amedka) ijjeļo̧kin wōt n̄e em̧ōj kar lewaj n̄an eok wāween ko n̄an ļoori ilo mijen eo am̧. Ilo iien eo em̧ōkajtata, kūrļo̧k ritōl ro am̧ ilo mijen.

Eļan̄n̄e kwoj aikuj jipan̄ ko im rejjab idin̄, m̧ōkaj im kūrļo̧k medical coordinator eo an mijen. Loļo̧k ko rejjab idin̄ aikuj kōmālimi m̧oktaļo̧k jān medical coordinator eo. Medical coordinator eo emaron̄ tōl eok n̄an juon eo ej jipan̄ ikkijeen ājmour ilo eria eo am̧.

N̄an meļeļe ko reļļapļo̧k lale jekjōn 7.7, “Physical and Mental Health Concerns.”

4.5

Jekjek ko Rekauwōtata im Kamijak ko

Eļōn̄ jekjek ro rekauwōtata remaron̄ jab waļo̧k kōn kōjerbal jeļā eo ippād im jān mour kōn jon̄ak ko an mijen, ekoba pād ijo kwomaron̄ loe im ron̄ ainikien kam̧pānien eo am̧. Ijoke, armej ro remaron̄ in wōt kakkure eok jekdo̧o̧n n̄e kwoj kajjieon̄ in pād ilo kōjparok. Eļan̄n̄e ewōr juon būraabļōm̧, m̧ōkaj im kōjjeļāikļo̧k juon iaan ritōl ro am̧ ilo mijen.

Mōkaj im etal eļan̄n̄e kwe ak kam̧pānien eo m̧ōttam̧ ejjab en̄jake ineem̧m̧an kōn juon jikin, armej, ak jekjek, (ekoba juon jekjek in katakin). Ron̄jake im̧we ko an jetōb. Kwomaron̄ etal jān kam̧pānien eo am̧ eļan̄n̄e kwoj en̄jake bwe e, lieo ak ļāeo emaron̄ juon men ekauwōtata n̄an eok. Eļan̄n̄e kwoj etal jān kam̧pānien eo am̧, m̧ōkaj im kūrļok juon iaan ritōl ro am̧ ilo mijen.

N̄an meļeļe ko rļļapļo̧k lale jekjōn 7.8, “Dangerous Situations.”

4.6

Mōn Jokwe

Kwaļo̧k am̧ kautiej n̄an m̧ōn jokwe eo am̧, armej eo an jikin eo ak eo ej lale, im ro ritūrūm̧. Eļan̄n̄e kwar kōm̧m̧an jorrāān, ej am̧ eddo n̄an kōļļāik jān jāān ko am̧ make n̄an kōm̧m̧ane jorrāān eo. Ekōnono ippān eo ej lale m̧ōn jokwe ko an mijen eļan̄n̄e ewōr am̧ kajjitōk kōn m̧weo kwoj jokwe ie.

N̄an meļeļe ko reļļapļo̧k lale jekjōn 7.9, “Housing Safety.”

4.7

Ial ko

Ļoor aolep iien kakien ko an ijo ikkijeen traffic, kakien ko, im custom ko ilo am̧ em̧akūtkūt. Kōjerbal jeļā eo am̧, im ekkōl kōn ipeļaakūm̧, jeļā kōn eria eo am̧, im ļoor tarlep in jon̄ak in kōjerparok ilo bok in bōk meļeļe in.

Kōn elōn̄ļo̧k meļeļe ko lale jekjōn 7.10, “Transportation Safety.”

4.8

Jāān

Jāān ko kar letok jān kwe, baam̧le eo am̧, im ro uwaan Kabun̄ in n̄an jipan̄ kwe ilo mijen eo am̧ rej jāān ko rekwojarjar im aikuj kōjerbali ilo jim̧we im m̧ool.

4.8.1

Jāān in Mijen

Kōjerbal jāān in mijen eo n̄an kōļļā wōņeen aikuj ko am̧ n̄an mour. Kōn oktak ko reddik, kwoj aikuj kōjerbal aolepān jāān in mijen eo am̧ kajjojo allōn̄. Jab kakkoņ jāān jān jāān kein ak leļo̧k jabdewōt iaan jāān in n̄an jabdewōt, ekoba ro ilo m̧weo m̧ōm̧. Jab ļo̧o̧n ak m̧ūri jāān.

Bajet eo am̧ n̄an jāān in mijen eo am̧ emaron̄ koba:

  • Jāān in jitlo̧k kōļļāik n̄an ward eo ak branch eo ijo kwoj jerbal ie.

  • Mōņā ko n̄an kōpooj m̧ōn̄ā ko rōūne (lale 4.1.1).

  • Iaļ in ito itak, ekoba kiaj im iaļ in ito itak an aolep armej.

  • Aitōm̧ in kōjparok kooļin bar im erreo an juon armej.

  • Kein karreo ko im kwaļkoļ nuknuk ko

  • Wōņeen jitaam̧ in māāl ak internōt n̄an ekōnono kajjojo wiik (lale 3.8).

  • Kōm̧m̧an jon̄an m̧ōn̄ā ilo restaurant im m̧ōn wia m̧ōn̄ā ko.

Kwojjab aikuj kōļļā juon m̧ōttan jon̄oul kōn jāān in mijen.

Lale 4.8.2 n̄an juon laajrak in aitōm̧ ko rej aikuj kōļļāik jān jāān ko am̧ make.

4.8.2

Jāān Ko Am Make

Jāān ko am̧ make rej jāān ko rej jilikintok jān m̧weo im̧ōm̧. Kōjerbal jāān ko am̧ make n̄an:

  • Nuknuk im wia juuj.

  • Wia baajkōļ, wōņeen kōm̧m̧ani, im joļo̧k aer jorrāān.

  • Mijen ejjab kōļļā wōņeen taktō, ko āinwōt copayment ko, loļo̧k ko taktō n̄an lale mej im n̄i, im wōņeen jekjek ko kar waļo̧k m̧okta jān mijen.

  • Wōņeen fine ko an traffic im parking.

  • Kōm̧m̧ani jorrāān ko ilo m̧ōn jokwe eo eļan̄n̄e kwar kōm̧m̧ani.

  • Kein ron̄jak ko ak alooj bitio ko.

  • Jolet ko im menin letok ko.

Juon m̧ōttan jon̄oul jān jāān ko am̧ make im jabdewōt income ko jān juon bijnej ak jabdewōt jekjek kwoj ebbōk jāān jāne ilo m̧weo im̧ōm̧ aikuj kōļļāik kōn jāān ko am̧ make kōn ward eo am̧ ak kōn donation ko ilo online.

4.8.3

Un̄n̄are Peim̧ Make im Karōk n̄an Kōjerbal Jāān

Erom̧ juon eo ej un̄n̄are pein make ilo iien mijen eo am̧ jān am̧ kōm̧m̧ane im ļoor juon karōk n̄an kōjerbal jāān. Kapeel in enaaj jipan̄ im kōjeram̧m̧an eok ilo aolepān mour eo am̧. Jab kajjitōk jāān ippān kam̧pānien ro am̧ ak baam̧le eo am̧ m̧ae iien ewōr idin̄.

Kōm̧m̧ane im ļoor juon karōk in kōjerbal jāān ekoba kōm̧m̧ane juon laajrak in aolep men kwoj aikuj wiaki n̄an allōn̄ eo innem kālet aitōm̧ rot ko reaorōktata im kōļļāik er m̧oktata. Aolep iien kālet ta eo kwoj aikuji m̧okta jān am̧ kālet ta eo kokņaan.

Eļan̄n̄e kwoj aikuj elōn̄ļo̧k jāān ak elōn̄ am̧ kajjitōk kōn wōneen ko, ekōnono ippān rijeje in jāān eo an mijen ak ritōl an mijen ilo mijen eo am̧.

4.9

Nuknuk an Kōrā ro im Paaktok ko Rekarbōb an Em̧m̧aan Ro

Wāween am̧ nuknuk an kōrā im paaktok ko rekarbōb an em̧m̧aan ro rej aikuj juon kōmeļeļe kōn ettā, kautiej, im tōmak. Wāween eo kwoj kwaļo̧k eok make enaaj jelōt wāween eo armej rej lōmņak kōn eok im Kabun̄ in an Irooj im maron̄ jipan̄ kōjparok eok jān jorāāņ.

4.9.1

Jon̄ak ko n̄an Nuknuk an Kōrā ro

Jet aitōm̧ im jekjek in nuknuk ko naaj ļōmņaki n̄an kōņaki n̄an kajjejōt m̧anit eo im mejatoto in mijen eo am̧. Ilo raan in kōppopo eo, kwoj aikuj kōņak nuknuk in mijenede ko kwōj kōņaki aolep raan ilo lo̧blej. Ijoke, eļan̄n̄e emenin aikuj n̄an juon m̧akūtkūt, komaron̄ ekkōn̄ak nuknuk ko rekkar n̄an m̧akūtkūt eo. Jouj im etale jon̄ak ko loe ilo missionaryclothing.ChurchofJesusChrist.org.

Kōjerbal kein būttūk ko n̄an bōbrae jān ņam̧ n̄an kōjparok ājmour eo am̧, im ilo eria ko ijo aikuji, kajjeon̄ kōbare aolepān kūlūm̧ (lale 7.7.4).

4.9.2

Jon̄ak ko n̄an Karbōb

Ļoor laajrak in tōl ko ikkijeen nuknuk im paaktok ko rekarbōb an em̧m̧aan ro:

  • Tutu aolep raan, eļan̄n̄e emaron̄.

  • Būraje n̄iim̧ aolep iien.

  • Kōjerbal kein kamedwan̄wan̄.

  • Kakutkut am̧ kwaļ bōram̧.

  • Kwaļ peim̧ aolep iien, ekoba m̧okta jān am̧ kōpooj m̧ōn̄ā im ālkin am̧ kōjerbal m̧ōn kappojak ko.

  • Kōjerbal kein ekkapit n̄an kōjeparok eok jān aļ.

  • Kāālet juon m̧wijbar eo erreo, epidodo kōjparoke.