Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
37. Ngaahi Siteiki, Ngaahi Uooti, mo e Ngaahi Kolo Makehe


“37. Ngaahi Siteiki, Ngaahi Uooti, mo e Ngaahi Kolo Makehé,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalasi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (2020).

“37. Ngaahi Siteiki, Ngaahi Uooti, mo e Ngaahi Kolo Makehé,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá.

ʻĪmisi
kakai ʻoku kai ʻi tuʻa

37.

Ngaahi Siteiki, Ngaahi Uooti, mo e Ngaahi Kolo Makehé

37.0

Talateu

ʻE lava ke fokotuʻu atu ʻe ha palesiteni fakasiteiki ke fokotuʻu ha ngaahi siteiki, ngaahi uooti, mo ha ngaahi kolo makehe ke ne tokoniʻi e kāingalotú ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he vahe ko ʻení. Ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo hono fokotuʻu ha ngaahi ʻiuniti makehe ʻi ha misiona, vakai ki he 36.3.

ʻE kamata ʻe ha palesiteni fakasiteiki ha fokotuʻu foʻou ʻi he Ngaahi Fokotuʻu ki he Ngataʻangá mo e Tuʻunga Fakatakimuʻá. Kapau he ʻikai ke ne lava ʻo fakaʻaongaʻi e polokalama he ʻinitanetí, te ne lava pē ʻo download ʻa e foomu pepá ʻaki haʻane lomiʻi ʻi he fehokotakiʻangá. Ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí pē te nau lava ʻo fakangofua ʻa e fokotuʻú.

Ke maʻu ha tokoni ʻi he ʻIunaiteti Siteití mo Kānata, telefoni ki he 1-801-240-1007. Mavahe mei he ʻIunaiteti Siteití mo Kānatá, telefoni ki he ʻōfisi fakaʻēliá.

37.1

Ngaahi Uooti mo e Ngaahi Kolo Lea Fakafonua Kehé

ʻE lava ke fokotuʻu atu ʻe ha palesiteni fakasiteiki ke fokotuʻu ha uooti pe kolo lea fakafonua maʻá e kāingalotu ʻo e siteikí (1) ʻoku ʻikai ke nau poto ʻi he lea fakalotofonuá pe (2) ʻoku nau ngāue ʻaki e talanoa fakaʻilonga nimá.

ʻE toe lava foki ʻe ha palesiteni fakasiteiki ke ne fokotuʻu atu ke fokotuʻu ha uooti pe kolo lea fakafonua ʻoku fakakau ai e kāingalotu mei ha siteiki kaungāʻapi ʻe taha pe lahi ange. ʻE palani mo fakafekauʻaki ʻa e fokotuʻú ʻe he kau palesiteni fakasiteiki ʻoku kau ki aí. ʻE fatongia ʻaki ʻe he taha ʻo e ngaahi siteiki ʻoku kaú ʻa e uōtí pe koló.

Ko e Ngaahi Tuʻutuʻuni Fakangatangata ki Hono Fokotuʻu ha Uooti pe Kolo Lea Fakafonua ʻi ha Siteiki

Uooti

Kolo

Tokolahi ʻo e kāingalotú (mālohi mo e māmālohi)

Uooti

125

Kolo

ʻIkai ha fika siʻisiʻi taha ki ai

Tokolahi ʻo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki mālohi, totongi vahehongofulu kakato, ʻe lava ke ngāue ʻi he ngaahi tuʻunga fakatakimuʻá.

Uooti

Toko 1 ki he kāingalotu ʻe toko 20 kotoa pē (mālohi mo e māmālohi). Kuo pau ko e tokosiʻi tahá ko e toko 15.

Kolo

4

Ko e ngatangataʻanga ʻo e ngaahi ʻiuniti lea fakafonuá ʻe meimei ke muimui pē ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e ngaahi uooti, kolo, mo e siteiki fakasiokālafí.

ʻE lava ke fakatahaʻi ‘a e ngaahi kalasi ʻa e fānau mo e toʻu tupu ʻi ha ʻiuniti lea fakafonua mo ha ʻiuniti fakasiokālafi, ʻo ka fie maʻu (vakai, 29.2.8).

Vakai ki he 36.3 ki he ngaahi kolo lea fakafonua ʻi ha misiona. Vakai ki he 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ha uooti pe kolo.

ʻĪmisi
toʻu tupu ʻoku talanoa

37.1.1

Mēmipa ʻi ha Uooti pe Kolo Lea Fakafonua

  • Kuo pau ke nofo ʻa e kāingalotú ʻi loto he ngaahi ngataʻanga ʻo e uooti pe kolo lea fakafonuá.

  • ʻE lava ke fili pē ʻe he kāingalotú pe te nau mēmipa ʻi he ʻiuniti lea fakafonuá pe ko honau ʻiuniti fakasiokālafí.

  • ʻOku totonu ke ʻi he ʻiuniti ʻoku maʻulotu ai ʻa e mēmipa takitaha ʻa hono lekooti mēmipasipí.

37.1.2

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻi ha Uooti pe Kolo Lea Fakafonua

  • Ko e angamahení, ʻe uiuiʻi ʻa e pīsopé pe palesiteni fakakoló mo hono ongo tokoní ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e ʻiuniti lea fakafonuá. ʻE lava pē ha ngaahi fakaʻatā makehe ki he kau taki ʻoku ʻikai ke nau nofo ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e ʻiunití kapau ʻoku nau nofo ʻi loto ʻi he siteiki ʻokú ne tokangaʻí.

  • ʻOku fie maʻu e fakangofua ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí kimuʻa pea toki ui ha pīsope.

  • Ko e angamahení, ʻe ui e kau taki kehé mo e kau faiakó mei he kāingalotu ʻo e uōtí pe koló.

37.2

Ngaahi Uooti mo e Ngaahi Kolo ʻa e Kau Taautaha Kei Talavoú ʻi ha Siteiki Fakasiokālafi

ʻE lava ke fokotuʻu atu ʻe ha palesiteni fakasiteiki ke fokotuʻu ha uooti pe kolo ʻo e kau taautaha kei talavoú (maʻá e kāingalotu taʻu 18–30) ʻo kapau ʻoku tokolahi feʻunga ʻa e kakai lalahi kei talavou ʻi he siteikí ʻe fie maʻulotu aí. ʻOku totonu ke fakakaukauʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • ʻA e ola ʻo e fakalakalaka fakatāutahá mo e fakalakalaka fakalaumālie ʻa e kau taautaha kei talavoú. ʻOku kau heni ʻa ʻenau malava ke kau ʻi he ngaahi tafaʻaki kotoa ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí (vakai, 1.2).

  • Ko e uesia ʻo e ngaahi ʻiuniti fakasiokālafi ʻe toʻo mei ai e kāingalotu ʻo e ʻiuniti taautaha kei talavoú.

  • Ko e taimi fefonongaʻakí mo e fakamole ʻoku fie maʻu ki he kau taautaha kei talavoú mo e kau takí.

ʻE toe lava foki ʻe he kau palesiteni fakasiteikí ke fokotuʻu atu ke fokotuʻu ha uooti pe kolo ʻoku kau ai ha kāingalotu mei ha siteiki kaungāʻapi ʻe taha pe lahi ange. ʻOku totonu ke fakakaukauʻi ʻe he kau palesiteni fakasiteikí pe ʻe feau lelei ange ʻe he ngaahi ʻekitivitī fakavahaʻa siteikí ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi hano fokotuʻu ha uooti pe kolo. ʻE fatongia ʻaki ʻe ha taha ʻo e ngaahi siteiki ʻoku kaú ʻa e uōtí pe koló.

ʻOku ʻikai totonu ke ʻi ai ha ʻiuniti taautaha kei talavou ʻo ha siteiki fakasiokālafi ʻoku fehulunaki hono ngaahi ngataʻangá mo ha siteiki ʻa e kau taautaha kei talavou.

Ngaahi Tuʻutuʻuni Fakangatangata ki Hono Fokotuʻu ha ʻIuniti Taautaha kei Talavou ʻi ha Siteiki

Uooti

Kolo

Tokolahi ʻo e kāingalotu mālohí

Uooti

125

Kolo

50

Tokolahi ʻo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki mālohi, totongi vahehongofulu kakato, ʻe lava ke ngāue ʻi he ngaahi tuʻunga fakatakimuʻá

Uooti

Toko 1 ki he kāingalotu ʻe toko 20 kotoa pē (mālohi mo e māmālohi). Kuo pau ko e tokosiʻi tahá ko e toko 15.

Kolo

4

ʻOku meimei ko ha uooti ʻo e kau taautaha kei talavou ʻoku ʻikai totonu ke tokolahi ange hono kāingalotu malohí ʻi he toko 225.

Vakai ki he 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ha uooti pe kolo.

37.2.1

Mēmipasipi ʻi ha Uooti pe Kolo ʻa e Kau Taautaha kei Talavoú ʻi ha Siteiki Fakasiokālafi

  • Ko e kau mēmipá kuo pau ko ha kau taautaha kei talavou (taʻu 18–30) ʻoku nau nofo ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e uooti pe kolo ʻa e kau taautaha kei talavoú.

  • ʻE lava pē ke fili ʻe he kau taautaha kei talavoú pe te nau mēmipa ʻi he ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú pe ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí.

  • ʻOku totonu ke ʻi he ʻiuniti ʻoku maʻulotu ai ʻa e mēmipa takitaha ʻa hono lekooti mēmipasipí.

  • Kapau ʻe ongoʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí ʻe ala tokoni ki he kau taautaha kei talavou māmālohi ʻi hono siteikí, ʻe lava ke ne fakangofua ke ʻave ʻa e lekooti mēmipasipí mei he ʻiuniti fakasiokālafí ki he ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú. Ko e taimi ʻe mālohi ai ʻa e mēmipa māmālohí, ʻe lava leva ke ne fili pe ʻe ʻalu ki he ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú pe ko hono ʻiuniti fakasiokālafí.

  • ʻE nofo pē e ngaahi mātuʻa taautaha kei talavou (taʻu 18–30) ʻoku ʻi ai haʻanau fānau ʻi ʻapí ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí. ʻE lava ke ō ʻa e mātuʻá ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú.

  • He ʻikai toe maʻulotu ʻa e kau mēmipá ʻi he ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi he taimi te nau mali pe hoko ai honau taʻu 31. Vakai ki he 37.5 ki he kāingalotu taautaha ʻoku taʻu 31–45.

37.2.2

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻi ha Uooti pe Kolo ʻo e Kau Taautaha kei Talavoú ʻi ha Siteiki Fakasiokālafi

  • Ko e pīsopé pe palesiteni fakakoló ʻoku totonu ko ha tangata mali ʻoku fakakaukau fakapotopoto mo taukei. ʻOku fie maʻu ha fakangofua mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí kimuʻa pea toki ui ha pīsope. Ko e angamahení, ʻoku nofo ʻa e pīsopé pe palesiteni fakakoló ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú. ʻE lava ke ʻi ai ha ngaahi fakaʻatā makehe maʻá e ngaahi ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavou ʻoku kau ki ai e ngaahi ʻunivēsití mo e kolisí.

  • Ko e ongo tokoni pīsopé ʻe lava pē ko ha ongo mēmipa ʻo e ʻiunití. Pe ko ha ongo tangata teʻeki mali pe ʻosi mali ʻoku nofo ʻi loto he ngaahi ngataʻanga ʻo e ʻiunití. Kuo pau pē ko ha ongo taulaʻeiki lahi kinaua. Kapau kuo ui ha tangata ke tokoni ʻi ha kau pīsopeliki ka ʻoku ʻikai ko ha taulaʻeiki lahi, ʻe fakapapauʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí ke fakanofo ia ko ha taulaʻeiki lahi kimuʻa pea toki vaheʻi.

  • Ko ha palesiteni fakakolo mo hano ongo tokoni ʻe lava pē ko ha kau taulaʻeiki lahi pe kaumātuʻa.

  • ʻOku ui ʻa e kau taki kehé mo e kau faiakó mei he kau taautaha kei talavou ʻoku mēmipa he ʻiunití.

37.3

Ngaahi Siteiki ʻa e Kau Taautaha Kei Talavoú mo Honau Ngaahi Uōtí mo e Koló

ʻI he feituʻu ʻoku fuʻu tokolahi ai e kau taautaha kei talavoú, ʻoku meimei faʻa ofi ki he ngaahi ʻunivēsití pe kolisí, ʻe lava ke fokotuʻu ai ha ngaahi siteiki ʻe taha pe lahi ange maʻá e kau taautaha kei talavoú.

Ngaahi Tuʻutuʻuni Fakangatangata ki Hono Fokotuʻu ha Siteiki, Uooti, pe Kolo maʻá e Kau Taautaha kei Talavoú

Siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú

  • Kāingalotu (mālohi mo māmālohi) ʻe toko 1,500

  • Ngaahi uooti ʻe 5

Uooti ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi ha siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú

  • Kāingalotu (mālohi) ʻe toko 125

  • Taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisēteki mo totongi vahehongofulu kakato ʻe toko 1 ʻoku lava ke ngāue ʻi ha tuʻunga fakatakimuʻa ki he kāingalotu (mālohi mo māmālohi) ʻe toko 20 kotoa pē. Kuo pau ko e tokosiʻi tahá ko e toko 15.

Kolo ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi ha siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú

  • Kāingalotu (mālohi) ʻe toko 50.

  • Kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki mālohi mo totongi vahehongofulu kakato ʻe toko 4 ʻoku lava ke ngāue ʻi ha ngaahi tuʻunga fakatakimuʻa

ʻOku ʻikai totonu ke ʻi ai ha ʻiuniti taautaha kei talavou ʻo ha siteiki fakasiokālafi ʻoku fehulunaki hono ngaahi ngataʻangá mo ha siteiki ʻa e kau taautaha kei talavou.

ʻE toki lava pē ke hiki ha ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavou ʻoku ʻi ha siteiki fakasiokālafi ki ha siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi he taimi:

  • ʻOku hoko atu hono ngaahi ngataʻangá ki he siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú.

  • ʻOku fokotuʻu atu ʻe he ongo palesiteni fakasiteikí ʻa e fehikitakí.

Vakai ki he 36.4.1 mo e 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ʻo e siteikí mo e uōtí.

37.3.1

Mēmipasipi ʻi ha Siteiki ʻa e Kau Taautaha kei Talavoú mo Hono Ngaahi Uōtí mo e Koló

  • Ko e kau mēmipá kuo pau ko ha kau taautaha kei talavou (taʻu 18–30) ʻoku nau nofo ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e uooti pe kolo ʻa e kau taautaha kei talavoú.

  • Ko e kau taautaha kei talavou mālohi mo māmālohi kotoa pē ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e siteikí ʻoku ʻikai ke nau nofo ʻi ʻapi mo ʻenau mātuʻá, ko e kau mēmipa kinautolu ʻo e siteiki ʻa e kau taautaha kei talavoú tukukehe ka nau ka fili ke ō ki honau ʻiuniti fakasiokālafí.

  • ʻE lava ke fili ʻa e kau taautaha kei talavou ʻoku kei nofo ʻi ʻapi mo ʻenau mātuʻá ke nau hoko ko e mēmipa ʻo e ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú pe ko honau ʻiuniti fajasiokālafí.

  • ʻOku totonu ke ʻi he ʻiuniti ʻoku maʻulotu ai ʻa e mēmipa takitaha ʻa hono lekooti mēmipasipí.

  • ʻE nofo pē e ngaahi mātuʻa taautaha kei talavou (taʻu 18–30) ʻoku ʻi ai haʻanau fānau ʻi ʻapí ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí. ʻE lava ke ō ʻa e mātuʻá ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú.

  • He ʻikai toe maʻulotu ʻa e kau mēmipá ʻi he ʻiuniti ʻa e kau taautaha kei talavoú ʻi he taimi te nau mali pe hoko ai honau taʻu 31. Vakai ki he 37.5 ki he kāingalotu tāutahá (taʻu 31–45).

37.3.2

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻi ha Siteiki ʻa e Kau Taautaha Kei Talavoú mo Hono Ngaahi Uōtí pe Koló

  • Ko e palesiteni fakasiteikí, pēteliake fakasiteikí, kau pīsopé, mo e kau palesiteni fakakoló ʻoku totonu ko ha kau tangata kuo ʻosi mali mo fakakaukau fakapotopoto pea mo taukei. ʻOku fie maʻu e fakangofua ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí kimuʻa pea toki ui ha pīsope. ʻE lava ke uiuiʻi kinautolu mei tuʻa ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e siteikí ʻo fakatatau mo e tuʻutuʻuni ʻa e Kau Palesitenisī Fakaʻēliá. ʻE ʻuluaki feongoongoi ʻa kinautolu ʻoku nau fakahoko e faʻahinga uiuiʻi peheé mo e palesiteni fakasiteiki ʻa e tokotahá ke maʻu ha fakangofua. Ki ha ngaahi fakahinohino, vakai ki he vahe 30.

  • Ko e ongo tokoni ʻo e palesiteni fakasiteikí, kau aleaʻanga māʻolungá, ongo tokoni ʻi he kau pīsopelikí, mo e ongo tokoni ʻi he kau palesitenisī fakakoló, ʻe lava pē ko ha kau tangata teʻeki mali pe ʻosi mali. Ko e kau palesiteni ʻo e Fineʻofa ʻi he siteikí mo e kau tokoní ʻe lava pē ko ha kau fafine teʻeki mali pe ʻosi mali. Ko e kau palesiteni mo e ongo tokoni ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté he siteikí ʻe lava pē ko ha kau tangata teʻeki mali pe ʻosi mali. Ko e kau taki ko ʻení ʻe lava pē ko ha kau mēmipa kinautolu ʻo e siteikí. Pe ʻe ui kinautolu mei tuʻa mei he ngaahi ngataʻanga ʻo e siteikí ʻo fakatatau mo e tuʻutuʻuni ʻa e Kau Palesitenisī Fakaʻēliá.

  • Ko e ongo tokoni ki ha pīsope kuo pau ko ha ongo taulaʻeiki lahi. Kapau kuo ui ha tangata ke tokoni ʻi ha kau pīsopeliki ka ʻoku ʻikai ko ha taulaʻeiki lahi, ʻe fakapapauʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí ke fakanofo ia ko ha taulaʻeiki lahi kimuʻa pea toki vaheʻi. Ko ha palesiteni fakakolo mo hano ongo tokoni ʻe lava pē ko ha kau taulaʻeiki lahi pe kaumātuʻa.

  • ʻOku fie maʻu ha fakangofua mei he Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá kimuʻa pea toki ui ha pēteliake.

  • ʻI he ngaahi uōtí mo e ngaahi koló, ʻe ui ai e kau taki kehé mo e kau faiakó mei he kau taautaha kei talavou ʻoku mēmipa ʻi he ʻiunití.

37.4

Ngaahi Siteiki mo e Ngaahi Uooti ʻa e Fānau Ako ʻOsi Malí

ʻE lava ke fokotuʻu ha ngaahi siteiki mo ha ngaahi uooti maʻá e fānau ako ʻosi malí ke tokoni ki he fānau ako ʻosi mali ʻoku nofo ofi ki ha ʻunivēsiti pe kolisi.

Ngaahi Tuʻutuʻuni Fakangatangata ki Hono Fokotuʻu ha Siteiki pe Uooti maʻá e Fānau Ako ʻOsi Malí

Siteiki ʻa e fānau ako ʻosi malí

  • Kāingalotu (mālohi mo māmālohi) ʻe toko 1,500

  • Uooti ʻe 5

Uooti ʻa e fānau ako ʻosi malí

  • Kāingalotu (mālohi mo māmālohi) ʻe toko 125

  • Taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisēteki mo totongi vahehongofulu kakato ʻe toko 1 ʻoku lava ke ngāue ʻi ha tuʻunga fakatakimuʻa ki he kāingalotu (mālohi mo māmālohi) ʻe toko 20 kotoa pē. Kuo pau ko e tokosiʻi tahá ko e toko 15.

Vakai ki he 36.4.1 mo e 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ʻo e siteikí mo e uōtí.

37.4.1

Mēmipasipi ʻi he Ngaahi Siteiki mo e Ngaahi Uooti ʻa e Fānau Ako ʻOsi Malí

  • Ko e kāingalotú kuo pau ko ha fānau ako ʻosi mali ʻoku nofo ʻi loto ʻi he ngaahi fakangatangata ʻo e uooti ʻa e fānau ako ʻosi malí.

  • ʻE lava ke fili ʻa e fānau ako ʻosi malí pe te nau mēmipa ʻi he uooti ʻa e fānau ako ʻosi malí pe ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí.

  • Ko e lekooti mēmipasipí ʻoku totonu ke tauhi ia ʻi he uooti ʻoku maʻulotu ai ʻa e fāmilí.

37.4.2

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻi he Ngaahi Siteiki mo e Ngaahi Uooti ʻa e Fānau Ako ʻOsi Malí

Vakai ki he 37.3.2 pea fakaʻaongaʻi e fakahinohino tatau pē.

37.5

Ngaahi Uooti ʻa e Kau Taautaha Lalahí

Ko e angamahení, ko e kāingalotu taautaha lalahí (taʻu 31–45) ʻoku tokoniʻi lelei taha kinautolu ʻi he ngaahi ʻiuniti fakasiokālafí. Ko e fakaʻatā makehé pē, ʻe lava ʻe ha palesiteni fakasiteiki ʻo fokotuʻu mai ke fokotuʻu ha uooti maʻá e kakai taautaha lalahí.

ʻE lava foki ʻe ha palesiteni fakasiteiki ʻo fokotuʻu mai ke fokotuʻu ha uooti ʻa e kakai taautaha lalahí ke kau ki ai mo e kāingalotu mei ha siteiki kaungāʻapi ʻe taha pe lahi ange. ʻE palani mo fakafekauʻaki ʻa e fokotuʻú ʻe he kau palesiteni fakasiteiki ʻoku kau ki aí. ʻE fatongia ʻaki ʻe he taha ʻo e ngaahi siteiki ʻoku kaú ʻa e uōtí.

Ngaahi Tuʻutuʻuni Fakangatangata ki Hono Fokotuʻu ha Uooti maʻá e Kau Taautaha Lalahí ʻi ha Siteiki

Tokolahi ʻo e kāingalotú (mālohi mo e māmālohi)

125

Tokolahi ʻo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki mālohi, totongi vahehongofulu kakato, ʻe lava ke ngāue ʻi he ngaahi tuʻunga fakatakimuʻá

Toko 1 ki he kāingalotu ʻe toko 20 kotoa pē (mālohi mo e māmālohi). Kuo pau ko e tokosiʻi tahá ko e toko 15.

Vakai ki he 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ha uooti.

37.5.1

Mēmipa ʻi ha Uooti ʻa e Kau Taautaha Lalahí

  • Ko e kau mēmipá kuo pau ko ha kau taautaha lalahi (taʻu 31–45) ʻoku nau nofo ʻi loto ʻi he ngaahi ngataʻanga ʻo e uooti ʻa e kau taautaha lalahí.

  • ʻE lava pē ke fili ʻa e kau taautaha lalahí pe te nau mēmipa ʻi he ʻiuniti ʻa e kau taautaha lalahí pe ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí.

  • ʻOku totonu ke ʻi he ʻiuniti ʻoku maʻulotu ai ʻa e mēmipa takitaha ʻa hono lekooti mēmipasipí.

  • ʻE nofo pē e ngaahi mātuʻa taautaha lalahi (taʻu 31-45) ʻoku ʻi ai haʻanau fānau ʻi ʻapí ʻi honau ʻiuniti fakasiokālafí. ʻE lava pē ke kau atu e mātuʻá ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e uooti ʻa e kau taautaha lalahí.

  • He ʻikai toe maʻulotu ʻa e kau mēmipá ʻi he uooti ʻa e kau taautaha lalahí ʻi he taimi te nau mali pe hoko ai honau taʻu 46.

37.5.2

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻi ha Uooti ʻa e Kau Taautaha Lalahí

  • Ko e pīsopé kuo pau ko ha taulaʻeiki lahi kuo ʻosi mali ʻoku fakakaukau fakapotopoto mo taukei. ʻOku fie maʻu ha fakangofua mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí kimuʻa pea toki ui ha pīsope.

  • Ko e ongo tokoni ki ha pīsope ʻe lava pē ko ha kāingalotu ʻo e ʻiunití. Pe ko ha ongo tangata teʻeki mali pe ʻosi mali ʻoku nofo ʻi loto he ngaahi ngataʻanga ʻo e ʻiunití. Kuo pau pē ko ha ongo taulaʻeiki lahi kinaua. Kapau kuo ui ha tangata ke tokoni ʻi ha kau pīsopeliki ka ʻoku ʻikai ko ha taulaʻeiki lahi, ʻe fakapapauʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí ke fakanofo ia ko ha taulaʻeiki lahi kimuʻa pea toki vaheʻi.

  • ʻOku ui ʻa e kau taki kehé mo e kau faiakó mei he kakai lalahi taautaha ʻoku nau mēmipa ʻi he uōtí.

37.6

Ngaahi Uooti mo e Ngaahi Kolo ki he Kāingalotu ʻi he Ngaahi Tūkunga Makehé

ʻE lava ke fokotuʻu atu ʻe ha palesiteni fakasiteiki ke fokotuʻu ha ngaahi uooti pe kolo maʻá e kāingalotu ʻi ha ngaahi tūkunga makehé, hangē ko kinautolu ʻoku ʻi ha ngaahi senitā tokoni, polokalama faitoʻo, pe fale fakapōpula.

Ko e angamahení, ko e kau taki ʻoku ui ke nau ngāue ʻi he ngaahi ʻiuniti ko ʻení ʻoku totonu ke nau nofo ʻi he lotoʻi siteiki ʻokú ne tokangaʻi e ʻiunití.

Vakai ki he 36.3 ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi kolo ʻi ha misiona maʻá e kau taautaha kei talavoú pe kakai lalahi tāutahá; kāingalotu ʻoku ʻikai ke nau lea ʻi he lea fakafonua ʻo e feituʻu ko iá; kāingalotu ʻoku ʻi ha ngaahi senitā tokoni, ngaahi polokalama faitoʻo, pe fale fakapōpula; pe kāingalotu ʻi he ngāue fakakautaú.

Vakai ki he 36.4.2 ki he fakahinohino ki hono fakahingoa ha uooti pe kolo.

ʻĪmisi
kau fafine ʻoku malimali

37.7

Ngaahi Kulupu ʻi he Ngaahi Siteikí, Misioná, mo e ʻĒliá

Ko e ngaahi kulupú ko ha ngaahi haʻofanga iiki ʻo ha kāingalotu kuo fakamafaiʻi ke tokangaʻi ʻe ha pīsope, palesiteni fakakolo, pe palesiteni fakamisiona. ʻE lava ke fakaongoongoleleiʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí pe fakamisioná ke fokotuʻu ha kulupu ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  • ʻOku faingataʻa e fefonongaʻaki ʻa e kāingalotú ke fakataha mo ha uooti pe kolo.

  • Ko ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kāingalotú ʻoku nau lea ʻaki ha lea fakafonua ʻoku kehe mei he lea ʻa e kāingalotu ʻi he uōtí.

  • ʻOku tokoniʻi lelei taha ange ʻa e kāingalotu ʻi he ngāue fakakautaú ʻi haʻanau kau ʻi ha kulupu (vakai, 38.9.4).

Ke fokotuʻu hano faʻu ha kulupu, ʻe fakahū ʻe he palesiteni fakasiteikí pe fakamisioná ha kole ki he Kau Palesitenisī Fakaʻēliá. Ko e Kau Palesitenisī Fakaʻēliá pē te nau lava ʻo fakangofua ʻa e kolé.

Ko e kulupú kuo pau ke toko ua pe tokolahi ange. Ko e tokotaha kuo pau ke hoko ko ha taulaʻeiki moʻui taau ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pe ko ha taha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki moʻui taau.

ʻI he ngaahi siteikí, ʻe vahe ʻe he palesiteni fakasiteikí ha pīsope pe palesiteni fakakolo ke ne fokotuʻutuʻu mo tokangaʻi e kulupú. ʻI he ngaahi misioná, ʻe vahe ʻe he palesiteni fakamisioná ha palesiteni fakakolo ke ne fokotuʻutuʻu mo tokangaʻi ia.

Ko e angamahení, ʻe lava ke fokotuʻu ha kulupu ke tokoni ki ha kāingalotu ʻoku nofo ʻi ha ʻiuniti ʻe taha pe toe lahi ange ʻi ha siteiki pe vahefonua. ʻOku fakangatangata pē kau mēmipa ʻo e kulupú ki he niʻihi ʻoku nofo ʻi loto ʻi he fakangatangata ʻo e ʻiuniti pe ngaahi ʻiuniti ʻoku kau ki aí. ʻOku ʻikai toe ope atu e ngaahi kulupú ki ha ngataʻanga ʻo ha siteiki pe vahefonua kehe.

ʻE ui ʻe he palesiteni fakasiteikí, palesiteni fakamisioná, pīsopé, pe palesiteni fakakoló ha taki fakakulupu pea vaheʻi ia. Ko e taki fakakulupú ʻokú ne fokotuʻutuʻu mo tataki e ngaahi fakataha fakakulupú, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa hono fakahoko ʻo e sākalamēnití.

ʻOku ʻikai ke mau ʻe ha taki fakakulupu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea ʻoku ʻikai fakamafaiʻi ia ke ne:

  • Tānaki e vahehongofulú mo e ngaahi foakí.

  • Faleʻi ʻa e kāingalotú ʻi ha ngaahi angahala mamafa.

  • Fakahoko ha fakataputapui faka-Siasi ki he mēmipasipi ʻa ha taha.

  • Fakahoko ha ngaahi fatongia kehe ʻe fie maʻu ai e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ko e angamahení, ʻe ngāue ʻaki ʻe he kulupú ʻa e Polokalama ki he ʻIuniti Toki Kamakamatá (vakai, 36.6).

Ko e ngaahi lekooti mēmipasipi ʻo e kau mēmipa ʻo e kulupú ʻe tauhi ia ʻi he uooti pe kolo ʻokú ne tokangaʻi ʻa e kulupu ko iá.

ʻOku ʻikai ʻoatu ʻe he hetikuota ʻo e Siasí ha fika fakaʻiuniti ki he kulupú.

Ko e taimi ʻe feʻunga ai ha kulupu, ʻe lava leva ke fokotuʻu ʻe he palesiteni fakasiteikí pe fakamisioná ke liliu ia ke hoko ko ha kolo.

37.8

Ngaahi ʻIuniti ʻo e Siasí ʻi he Ngaahi ʻApitanga Fakakautaú

Ko e fakamatala ki hono fokotuʻu ha ngaahi uooti, ngaahi kolo, mo ha ngaahi kulupu kāingalotu ʻoku lotu ʻi he ngaahi ʻapitanga fakakautaú, vakai ki he 38.9.4.