Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
11. Kau Finemuí


“11. Kau Finemuí,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (2020).

“11. Kau Finemuí,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá.

ʻĪmisi
kau finemui ʻi tuʻa

11.

Kau Finemuí

11.1

Taumuʻá mo e Houalotú

ʻOku tokoniʻi ʻe he houalotu ʻa e Kau Finemuí e fānau ʻa e ʻOtuá ke nau mateuteu ke foki ki Hono ʻaó. Ko e taimi ʻoku feinga ai ʻa e kau finemuí ke tauhi ʻenau ngaahi fuakava mo e ʻOtuá, ʻe “fakamahafu ʻa kinautolu ʻaki ʻa e māʻoniʻoní pea mo e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi he fuʻu nāunau lahi” (1 Nīfai 14:14).

11.1.1

Taumuʻá

ʻOku tokoni e houalotu ʻa e Kau Finemuí ke fakahoko mo tauhi ʻe he kau finemuí ʻa e ngaahi fuakava toputapú mo fakaloloto ʻenau ului kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí.

Ko e taumuʻa ʻo e kalasi ʻa e Kau Finemuí ke tokoniʻi ʻa e kau finemuí ke nau ngāue fakataha ke kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻI he ngaahi kalasi ʻa e kau finemuí, ʻoku nau tokoniʻi e niʻihi kehé ke fakahoko honau ngaahi fatongia he fuakavá, langaki ʻa e uouangatahá, pea ako mo moʻui ʻaki e tokāteliné.

11.1.2

Kaveinga ʻo e Kau Finemuí

ʻE lava ʻe he kaveinga ʻa e Kau Finemuí ʻo tokoniʻi ʻa e finemui takitaha ke mahino hono tuʻunga fakalangí mo ului kia Sīsū Kalaisi. ʻE lau ʻe he kau finemuí mo honau kau takí ʻa e kaveingá he kamataʻanga ʻo ʻenau houalotu he Sāpaté pea ʻi he ngaahi fakatahaʻanga kehe ʻa e Kau Finemuí. ʻOku peheni hono fakalea ʻo e kaveingá:

“Ko ha ʻofefine ʻofeina au ʻo ha ongomātuʻa fakalangi, mo ha natula faka-ʻOtua mo e ikuʻanga ta‘engata.

“ʻI heʻeku hoko ko e ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku ou fāifeinga ke hoko ʻo hangē ko Iá. ʻOku ou fekumi pea ngāueʻi e fakahā fakatāutahá pea ngāue fakaetauhi ki he niʻihi kehé ʻi Hono huafa māʻoniʻoní.

“Te u tuʻu ko ha fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he meʻa kotoa pē pea ʻi he feituʻu kotoa pē.

“ʻI heʻeku fāifeinga ke feʻunga mo e hakeakiʻí, ʻoku ou mataʻikoloa ʻaki e meʻaʻofa ʻo e fakatomalá pea feinga ke fakalakalaka ʻi he ʻaho takitaha. Te u fakamālohia hoku ʻapí mo e fāmilí, fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapú, pea maʻu e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipale māʻoniʻoní ʻi he tui.”

11.1.3

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi fakahinohino ki hono fulifulihí
Ngaahi Kalasí

ʻOku hoko e kau finemuí ko ha mēmipa ʻo ha kalasi ʻa e Kau Finemuí ʻo kamata ʻi he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 12.

ʻOku fokotuʻutuʻu e ngaahi kalasi ʻa e kau finemuí ʻi ha ngaahi kulupu fakatoʻu. Ko e kulupu fakatoʻú ko e kau finemui kotoa ia ʻe hoko tatau honau taʻú ʻi he lolotonga ʻo e taʻu ko iá. ʻE lava ke kau ʻi ha kalasi ha kulupu fakatoʻu kehekehe. ʻE hiki ʻa e kau finemuí ki ha kalasi foʻou ʻi Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu ki he kau finemuí ʻi he kalasi foʻou ko iá.

ʻE fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻe he kau pīsopelikí mo e kau taki kakai lalahi ʻo e Kau Finemuí ha founga ke fokotuʻutuʻu ai e ngaahi kalasí ʻo fakatatau mo e taʻu motuʻá. Te nau fakakaukauʻi ha ngaahi faingamālie fakatakimuʻa maʻá e kau finemuí. Ko e kalasi kotoa pē, tatau ai pē pe ko e hā honau tokolahí, ʻoku totonu ke ʻi ai ha palesiteni, ko ha tokoni ʻe toko taha pe toko ua mo ha sekelitali. ʻI he ngaahi ʻiuniti ʻoku tokolahi feʻunga ai e kau finemuí, ʻoku totonu ke tokolahi feʻunga ʻa e ngaahi kalasí koeʻuhí ke maʻu ʻe he kau palesitenisī fakakalasí ha kau mēmipa feʻunga ʻi he kalasí ke tokoniʻi.

ʻĪmisi
kalasi ʻa e kau finemuí

ʻOku ui ʻa e ngaahi kalasí ʻaki ha hingoa fakalūkufua ko e “Kau Finemui.” Kapau ko ha uooti ‘oku lahi ai e ngaahi kalasí, ‘e fakaʻaonga‘i leva ʻa e ngaahi kulupu fakato‘ú ke fakafaikehekeheʻi ʻaki ‘a e ngaahi kalasí.

11.2

Ko e Kau ʻi he Ngāue ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí

ʻOku fakaafeʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai kotoa ke nau haʻu kia Kalaisi pea tokoni ʻi Heʻene ngāué ʻaki haʻanau:

  • Moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Tokangaʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • Fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke nau tali e ongoongoleleí.

  • Fakatahaʻi ʻa e ngaahi fāmilí ke taʻengata.

ʻE fealēleaʻaki fakataha ʻa e kau palesitenisī fakakalasí, ʻo poupouʻi ʻe he kau taki kakai lalahí, ki ha founga ke tokoni ai ke fakahoko ʻa e ngāué ni. Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, ako ʻa e vahe 1.

11.2.1

Ko Hono Moʻui ʻAki e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

11.2.1.1

Ngaahi Tufakanga ʻo e Mātuʻá mo e Kau Takí

ʻOku fatongia ʻaki ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa hono akoʻi ki heʻenau fānaú ʻa e ongoongoleleí mo tokoni ke nau moʻui ʻaki iá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:25–28). ʻE poupouʻi ʻe he kau pīsopelikí, kau taki ʻo e Kau Finemuí, mo e kau palesitenisī fakakalasí, ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he fatongiá ni ʻo hangē ko ʻení:

  • Poupouʻi ʻa e fetuʻutaki ʻi he kau finemuí mo honau ngaahi fāmilí.

  • Fakapapauʻi ʻoku tokoniʻi mo tāpuekina ʻe he ngaahi ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú ʻa e ngaahi fāmilí.

  • Tokoni ki he mātuʻá ke teuteuʻi ʻenau fānau fefiné ki he ʻenitaumeni fakatemipalé, ngāue fakafaifekau taimi kakató (ʻo ka loto ki ai e kau finemuí), mali temipalé, mo e tuʻunga fakaefaʻeé.

ʻOku totonu ke mātuʻaki tokanga ʻa e kau takí ki he toʻu tupu ʻoku ʻikai fuʻu poupouʻi ʻe he fāmilí ʻa hono moʻui ʻaki ʻo e ongoongoleleí.

ʻE feinga ʻa e ngaahi mātuʻá mo e kau takí ke hoko ko ha ngaahi sīpinga lelei ki he toʻu tupú. Te nau akoʻi e toʻu tupú ʻi heʻenau feinga ke tatau ange mo Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke tokoni e polokalama ʻa e Fānaú mo e Toʻu Tupú ʻi he ngaahi ngāue ko ʻení (vakai, ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org).

11.2.1.2

Ako ʻo e Ongoongoleleí

ʻE poupouʻi ʻe he kau taki ʻo e Kau Finemuí mo e kau palesitenisī fakakalasí ʻa e kau finemuí mo honau ngaahi fāmilí ke nau ako ʻa e ongoongoleleí ʻi ʻapi. ʻE ako ʻe he kau takí ʻa e ongoongoleleí pea vahevahe mo e kau finemuí ʻa e meʻa ʻoku nau akó. Te nau fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻi he lotú e meʻa ne nau ako ʻi ʻapí.

ʻOku fakataha ʻa e ngaahi kalasi ʻa e Kau Finemuí ʻi he Sāpaté ke fakamālohia ʻa e tuí, langaki ʻa e uouangatahá, fakamālohia ʻa e ngaahi fāmilí mo e ʻapí, mo fokotuʻu ha ngaahi palani ke kau ʻi he Ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻE palani ʻe he kau palesitenisī fakakalasí ʻa e ngaahi fakataha he Sāpaté, pea poupou ki ai e kau taki kakai lalahí.

ʻOku fakahoko e ngaahi fakataha fakakalasí ʻi he Sāpate ua mo e fā ʻo e māhiná. ʻOku miniti ʻe 50 hono lōloá. ʻOku kamata ʻa e ngaahi fakatahá ʻaki ha lotu. ʻOku tataki ia ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakalasí. Te ne tataki ʻa e kalasí ʻi hano lau ʻo e kaveingá pea nau aleaʻi fakataha ʻa e ngaahi ngāue ke faí mo ha ngaahi meʻa kehe.

Hili ia pea ʻe fakahoko leva ʻe ha mēmipa ʻo e kalasí pe ʻe ha taki matuʻotuʻa e fakahinohino ʻo e ongoongoleleí. ʻE feongoongoi ʻa e kau palesitenisī fakakalasí mo e kau taki matuʻotuʻá fekauʻaki mo e taha ʻoku totonu ke faiakó. ʻOku maʻu ʻa e fokotuʻutuʻu ki he fakatahá ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú—Maʻá e Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Ngaahi Kalasi ʻa e Kau Finemuí (vakai, ComeFollowMe.ChurchofJesusChrist.org). ʻOku totonu ke fakaʻosi ʻaki e ngaahi fakatahaʻangá ha lotu.

Kapau ʻoku ʻi ai ha uooti ʻoku tokolahi ai e kalasi ʻa e Kau Finemuí, te nau fakataha māvahevahe pē. Neongo ia, ka ʻe lava ke nau fakataha ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai ha fiemaʻu makehé. ʻE lava pē ke fakatahaʻi ʻa e kau finemuí mo e kau talavoú ʻi ha taimi ki ha lēsoni he Sāpaté, ʻo ka fakafekauʻaki ʻe he kau pīsopelikí mo e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí.

ʻOku poupouʻi ʻa e kau finemuí ke nau kau ʻi he seminelí (vakai, 15.1.).

11.2.1.3

Ngāue Tokoní mo e Ngaahi ʻEkitivitií

ʻE palani ʻe he kau palesitenisī fakakalasí ʻa e ngāue tokoní mo e ngaahi ʻekitivitií ʻo poupou ki ai e kau taki kakai lalahí. ʻOku totonu ke tokoni ʻeni ke fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻOku totonu ke hanga ʻe he ngāue tokoní mo e ngaahi ʻekitivitií ʻo langaki e ngaahi fakamoʻoní, fakamālohia e ngaahi fāmilí, ohi mai e uouangataha fakakalasí, mo ʻomi ha ngaahi faingamālie ke tāpuekina ha niʻihi kehe. ʻOku totonu ke nau potupotutatau ʻi he ngaahi tafaʻaki ʻe fā ʻo e tupulaki fakafoʻituituí: fakalaumālie, fakasōsiale, fakatuʻasino, mo fakaeʻatamai.

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú ʻoku fakahoko ʻi ha taimi kehe mei he Sāpaté pe efiafi Mōnité. ʻOku angamaheni ʻaki ke fakahoko fakauike. ʻI ha ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ʻe hanga ʻe he vāmamaʻó, tuʻunga malú, pe ko ha ngaahi ʻuhinga kehe ʻo ʻai ke ʻikai lava ʻo fakahoko e ngaahi ʻekitivitī fakauiké. ʻI he ngaahi feituʻu ko ʻení, ʻe lava ke siʻisiʻi ange hono fakahoko e ngaahi ʻekitivitií, ka ʻoku totonu ke fakahoko ia tuʻo taha ʻi he māhina. ʻE lava ke palani ʻa e ngaahi ʻekitivitií ʻi he Sample Service and Activity Planner, ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

ʻOku ʻi ai ha ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī ʻe niʻihi ʻoku totonu ke kau fakatouʻosi ki ai ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí, tautautefito ki he toʻu tupu ʻoku matuʻotuʻa angé.

ʻE lava ke ʻaonga ki he toʻu tupú ʻa e feohi ʻi ha ngaahi kulupu ʻoku tokolahi angé. ʻE lava ke fakataha he taimi ʻe niʻihi ʻa e toʻu tupu ʻi ha uooti ʻe ua pe lahi ange ki ha ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī. ʻE lava ke palani ʻe he ngaahi siteikí pe vahefonuá he taimi ʻe niʻihi ha ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī maʻá e toʻu tupú (vakai, 20.3.2).

ʻE tokoni ʻa e kau taki kakai lalahí ke fakapapauʻi ʻoku malu ʻa e ngaahi ʻekitivitií (vakai, safety.ChurchofJesusChrist.org; vakai foki, 20.7 ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení). ʻOku totonu ke ʻoua naʻa toe siʻi hifo he toko uá ʻa e kau taki kakai lalahi fakapotopoto ʻe kau ki he ngaahi ʻekitivitī kotoa pē (vakai, 11.6.1).

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, YoungWomen.ChurchofJesusChrist.org. Vakai foki, JustServe.org ʻi he feituʻu ʻoku maʻu aí. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ha ngaahi fakakaukau ki he ngāue tokoní mo e ʻekitivitií.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakataʻú. Makehe mei he ngaahi ʻekitivitī angamaheni ʻa e toʻu tupú, ʻe lava foki ke kau ʻa e kau finemuí ʻi he meʻa ko ʻení ʻi he taʻu takitaha:

  • Ko ha fakataha maʻá e toʻu tupú mo ʻenau mātuʻá ʻi he ofi ki he kamataʻanga ʻo e taʻú. ʻE lava ke fakahoko ia maʻá e kau talavoú mo e kau finemuí, ʻo mavahevahe pe fakatahaʻi. ʻE lava pē foki ke fakahoko fakauooti pe fakasiteiki ia. ʻOku palani ia mo tataki ʻe he ongo ʻasisiteni ki he pīsopé ʻi he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí mo e kau palesitenisī ʻo e kalasi matuʻotuʻa taha ʻa e Kau Finemuí. ʻE lava ke maʻu ʻe he kau finemui ʻoku hoko honau taʻu 12 he lolotonga ʻo e taʻú ʻa honau fakaʻilonga ʻo e kau atú (emblems of belonging), ʻi he lolotonga ʻa e fakataha ko ʻení (vakai, 11.6.3). Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he, ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko ha kemi ʻa e Kau Finemuí (vakai, Tohi Fakahinohino ki he Kemi ʻa e Kau Finemuí). ʻE lava ke kau ʻa e kau finemuí ʻi ha kemi pō kakato makehe, polokalama, mo ha ngaahi ʻekitivitī ʻi he lolotonga ʻo e taʻú, ʻi he feituʻu ʻe malava aí.

  • Ko ha konfelenisi fakauooti pe fakasiteiki ʻa e toʻu tupú pe ko ha konifelenisi Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (KFT). Ki ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi konifelenisi KFT, vakai ki he FSY.ChurchofJesusChrist.org. Ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi uiuiʻi mo e ngaahi fatongia ʻo e KFT ʻi he uōtí mo e siteikí, vakai ki he FSYLeader.ChurchofJesusChrist.org (maʻá e U.S. mo Kānata) pe ko e Fakahinohino ki hono Palani ʻo e KFT (maʻá e toenga ʻo e ngaahi ʻēliá kotoa).

  • Ko ha ʻekitivitī ʻe taha pe lahi ange ʻoku fakamamafaʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. ʻE lava ke kau ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí fakatouʻosi ʻi he polokalama ko ʻení. ʻE lava foki ke fakaafeʻi ki ai ʻa e ngaahi mātuʻá.

Ngaahi Fiemaʻu Fekauʻaki mo e Taʻú. Ka fakangofua ʻe heʻenau mātuʻá, ʻe lava ke kau ʻa e kau finemuí ki ha ngaahi kemi pō kakato ʻa e Kau Finemuí ʻo kamata ʻi Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 12. ʻE lava ke nau kau ʻi ha ngaahi hulohula, konifelenisi ʻa e toʻu tupú, mo ha ngaahi konifelenisi KFT ʻo kamata ʻi he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 14.

Ko e Totongi ki he Ngaahi ʻEkitivitií. Ko e ngaahi ʻekitivitií, kau ai mo e naunaú, ʻoku totongi ia ʻe he patiseti fakauōtí. Ko e fefonongaʻakí mo e ngaahi fakamolé ʻoku ʻikai totonu ke fuʻu tōtuʻa.

Ko e fakaʻatā makehé pē, kapau ʻoku ʻikai ha paʻanga feʻunga ʻi he patiseti ʻa e uōtí ke totongi e ngaahi ʻekitivitī ʻaho lahí, hangē ko e ngaahi kemí, ʻe lava ke kole ʻe he kau takí ki he niʻihi ʻoku kaú ke nau tokoni ʻi hono totongí. Neongo ia, ka ʻoku ʻikai totonu ke taʻofi ha finemui mei haʻane kau kapau he ʻikai ke ne lava ʻo tokoni ʻi hono totongí. Kapau ʻe kei fie maʻu pē ha paʻanga lahi ange, ʻe lava ke fakamafaiʻi ʻe he pīsopé ha ʻekitivitī feinga paʻanga ʻe taha ʻi he taʻu (vakai, 20.6.5).

ʻE fakapapauʻi ʻe he kau pīsopelikí ko e patiseti mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e kau finemuí mo e kau talavoú ʻoku feʻunga mo vahevahe tatau. ʻOku makatuʻunga e patiseti maʻá e kau finemuí ʻi he tokolahi ʻo e kau finemui ʻi he uōtí. ʻOku makatuʻunga e lahi ʻo e patiseti maʻá e ngaahi kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he tokolahi ʻo e kau talavou ʻi he uōtí.

ʻĪmisi
kau finemui ʻoku vaʻinga he vaí

Vakai ki he FSY.ChurchofJesusChrist.org ki ha fakamatala fekauʻaki mo hono fakapaʻanga e ngaahi konifelenisi ʻa e KFT.

11.2.1.4

Tupulaki Fakatāutahá

ʻOku fakaafeʻi ʻa e toʻu tupú, ʻi heʻenau feinga ke hoko ʻo tatau ange mo e Fakamoʻuí, ke nau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ke nau tupulaki fakalaumālie, fakasōsiale, fakatuʻasino, pea mo fakaeʻatamai ai (vakai, Luke 2:52). ʻE lotua ʻe he toʻu tupú ha tataki fakalaumālie ke nau ʻilo ai ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke nau ngāueʻí. Te nau fokotuʻu ha ngaahi palani, ngāueʻi ʻenau ngaahi palaní, pea fakalaulauloto ki he meʻa ne nau akó ʻi he tokoni ʻenau mātuʻá. ʻE toe fakahoko foki ʻe he kau takí ha tokoni ʻo fakatatau mo hano fie maʻu. Neongo ia, ka ʻoku ʻikai totonu ke nau muimuiʻi e ngaahi taumuʻa pe fakalakalaka ʻa e kau finemuí. ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he ngaahi mātuʻá mo e kau takí ha ngaahi taumuʻa, ka te nau tuku ki he toʻu tupú ke nau lotua ha tataki fakalaumālie fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa ke tulifuá.

ʻOku poupouʻi ʻa e toʻu tupú ke nau fakakakato ha taumuʻa ʻe ua pe lahi ange ʻi he ngaahi tafaʻaki takitaha ʻe faá, ʻi he taʻu kotoa pē. Te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi e Fakalakalaka Fakataautahá: Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú pe polokalama Moʻui ʻaki e Ongoongoleleí ke fokotuʻu pea mo lekooti e ngaahi taumuʻá.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he, ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.

11.2.2

Ko Hono Tokangaʻi ʻo Kinautolu ʻoku Faingataʻaʻiá

ʻOku totonu ke maʻu maʻu pē ʻe he kau finemuí ha ngaahi faingamālie ke tokoni ki ha niʻihi kehe pea ʻi honau ngaahi fāmilí, ʻi he lolotonga e ngaahi ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú, pea ʻiate kinautolu pē. Ko e ngaahi fakakaukau ki he ngāue tokoní ʻoku maʻu ia ʻi he ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org. ʻI he feituʻu ʻoku maʻu aí, ʻoku fokotuʻu atu ʻe he JustServe.org ha ngaahi faingamālie ke ngāue tokoni ai ʻi he tukui koló.

11.2.2.1

Ngāue Fakaetauhí

Ko e ngāue fakaetauhí ko hono tokoniʻi ia ʻo e niʻihi kehé ʻo hangē naʻe mei fakahoko ʻe he Fakamoʻuí. ʻE lava ke maʻu ʻe he kau finemuí ha ngaahi ngāue fakaetauhi ʻo kamata ʻi he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai honau taʻu 14. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, vahe 21.

11.2.3

Ko Hono Fakaafeʻi ʻa e Tokotaha Kotoa Pē ke Nau Tali ʻa e Ongoongoleleí

ʻE fakaafeʻi ʻe he kau finemuí ʻa e kakai kotoa ke nau tali e ongoongoleleí ʻi heʻenau “tuʻu ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he meʻa kotoa pē, pea ʻi he feituʻu kotoa peé” (Mōsaia 18:9). ʻOku ʻoatu ʻi lalo ha niʻihi ʻo e ngaahi founga te nau lava ai ʻo fakahoko ʻení:

  • Tā ha sīpinga lelei ʻi heʻenau hoko ko e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Vahevahe ʻenau fakamoʻoní mo e ngaahi kaungāmeʻá pea mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí.

  • Ngāue fakaetauhi ki he kau mēmipa māmālohi ʻi heʻenau ngaahi kalasí.

  • Fakaafeʻi e ngaahi kaungāmeʻá ke nau maʻulotu pe kau ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e toʻu tupú.

  • Fakaafeʻi ʻa e ngaahi kaungāmeʻá ke nau kau ʻi he polokalama ʻa e Fānaú mo e Toʻu Tupú. ʻE ngāue vāofi ʻa e kau takí mo e ngaahi mātuʻa ʻa e toʻu tupu ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e polokalamá mo fakapapauʻi ʻa e founga te nau fie kau ai mo ʻenau fānaú.

  • Fakaafeʻi e ngaahi kaungāmeʻá ke akoʻi ʻe he kau faifekaú.

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi mātuʻá mo e kau takí ke teuteuʻi e kau finemuí ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí. ʻOku ʻoatu ʻi lalo ha niʻihi ʻo e ngaahi founga te nau lava ai ʻo fakahoko ʻení:

  • Poupouʻi ʻa e kau finemuí ke maʻu haʻanau fakamoʻoni fakafoʻituitui ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní ki he fiefiá, ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, pea mo hono fakafoki mai ʻo ʻEne ongoongoleleí.

  • ʻOange ha ngaahi faingamālie ke ngāue ai ʻi he Siasí.

  • ʻOange ha ngaahi faingamālie ke akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi fakataha fakakalasí mo ha ngaahi feituʻu kehe.

Kapau ʻe fie ngāue fakafaifekau taimi kakato ʻa e kau finemuí, ʻe tokoni ʻa e ngaahi mātuʻá mo e kau takí ke nau mateuteu. ʻOku kau heni hano akoʻi kiate kinautolu ʻa e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻo e ngāue fakafaifekau taimi kakató.

Ko ha konga ʻo e teuteu ko ʻení, ʻe lava ke fokotuʻutuʻu ʻe he kau pīsopelikí pe kau palesitenisī fakasiteikí ha kalasi teuteu ngāue fakafaifekau. Ko e tefitoʻi maʻuʻanga tokoni ki he kalasí ni ko e ngaahi folofolá, Ngaahi Tuʻunga Moʻui Fakafaifekau ʻa e Kau Ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, mo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. ʻOku ʻikai fakahoko ʻa e kalasí ni ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi houalotu angamaheni ʻo e Sāpaté.

ʻOku ʻomi ʻe he Missionary.ChurchofJesusChrist.org ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻe lava ʻo tokoni ki he kau finemui ʻoku fie teuteu ke ngāue fakafaifekaú. Vakai ki he vahe 23 mo e 24 ki ha fakamatala lahi ange.

11.2.4

Ko Hono Fakatahaʻi ʻo e Ngaahi Fāmilí ke Taʻengatá

ʻE lava ʻa e kau finemuí ʻo tokoni ʻi hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi fāmilí ke taʻengatá, ʻi ha ngaahi founga lahi. ʻOku lisi atu ʻi lalo ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ko ʻení:

  • Fakaʻapaʻapaʻi ʻenau mātuʻá mo tā ha sīpinga ʻo e moʻui faka-Kalaisí ʻi honau ʻapí.

  • Teuteu ke maʻu hanau fāmili taʻengata.

  • Maʻu ha lekomeni temipale ʻoku kei ʻaonga.

  • Teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakatemipalé, kau ai e mali taʻengatá.

  • ʻIlo ki honau ngaahi kāingá mo e ngaahi kuí (vakai, Ko Hoku Fāmilí: Ngaahi Talanoa ʻOkú ne Fakatahatahaʻi Kitautolú).

  • Kumi e ngaahi kui ʻoku nau fie maʻu e ngaahi ouau fakatemipalé (vakai, FamilySearch.org).

  • Kau ʻi he papitaiso mo e hilifakinima maʻá e kau pekiá ʻi he lahi taha ʻe lavá ʻo fakatatau mo e ngaahi tūkungá.

  • Kau ʻi he polokalama fakahokohoko fakamotuʻaleá (vakai, FamilySearch.org/indexing).

  • Hoko ko ha taha faifaleʻi ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí, fakatatau mo hono ui ʻe he kau pīsopelikí (vakai, 25.2.4).

11.3

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻo e Kau Finemuí he Uōtí

11.3.1

Kau Pīsopelikí

Ko e fatongia mahuʻinga taha ʻo e pīsopé ke tokangaʻi ʻa e kau finemui mo e kau talavou ʻi hono uōtí. Te ne ako mo hono ongo tokoní honau hingoá pea maʻu ha mahino ki he ngaahi tūkunga honau ʻapí. Te nau ʻinitaviu ʻa e finemui takitaha ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he tuʻo ua ʻi he taʻu (vakai, 31.3.1).

ʻOku ʻa e pīsopé ʻa e fatongia ki he houalotu ʻa e Kau Finemuí he uōtí. Te ne fakataha maʻu pē mo e palesiteni ʻo e Kau Finemuí. Te ne lipooti ʻa e ngaahi meʻa ʻa e Kau Finemuí ʻi he ngaahi fakataha fakapīsopelikí.

ʻE kau maʻu pē ʻa e pīsopé mo hono ongo tokoní ʻi he ngaahi fakataha, ngāue tokoni, pea mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e Kau Finemuí. Kapau ʻoku lahi ha ngaahi kalasi kehekehe ʻa e Kau Finemuí, ʻe lava ke vahe ʻe he pīsopé ke ne ngāue mo hono ongo tokoní ʻi ha ngaahi kalasi pau.

11.3.2

Kau Palesitenisī Kakai Lalahi ʻo e Kau Finemuí

ʻE ui ʻe he pīsopé mo vaheʻi ha fefine matuʻotuʻa ke ne hoko ko e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ʻi he uōtí. Kapau ʻoku tokolahi feʻunga ʻa e ʻiunití, ʻe fokotuʻu mai [ʻe he palesiteni Finemuí] ha fefine ʻe toko taha pe toko ua ke ui ke hoko ko hano ongo tokoni (vakai, vahe 30). ʻE fakakaukauʻi ʻe he kau pīsopelikí ʻene ngaahi fokotuʻú mo fakahoko ʻa e uiuiʻí.

ʻI ha ʻiuniti ʻoku tokosiʻi, ʻe lava ke hoko ʻa e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ko e toko taha lahi pē ʻoku taki ʻi he houalotu ʻa e Kau Finemuí. ʻI he tuʻunga ko ʻení, te ne ngāue leva mo e ngaahi mātuʻá ke fokotuʻutuʻu e fakahinohino mo e ngaahi ʻekitivitī maʻá e kau finemuí. Te ne toe fakapapauʻi foki ʻoku ʻi ai ha kakai lalahi fakapotopoto ʻe toko ua pe tokolahi ange ʻe kau ki he ngaahi houalotu mo e ngaahi ʻekitivitī kotoa pē. Ko e taimi ʻe lava aí, ʻoku totonu leva ke uiuiʻi hano ongo tokoni mo ha sekelitali.

Kapau ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe ha kolo [ʻo e Siasí] ha palesiteni ki he Kau Finemuí, ʻe lava ke fokotuʻutuʻu ʻe he palesiteni Fineʻofá ʻa e fakahinohino ki he kau finemuí kae ʻoua kuo ui ha palesiteni ʻo e Kau Finemuí.

ʻĪmisi
fefine mo e finemui ʻoku talanoa

ʻOku ʻa e palesiteni ʻo e Kau Finemuí e ngaahi fatongia ko ʻení. ʻE tokoni kiate ia hono ongo tokoní.

  • Kau ʻi he fakataha alēlea fakauōtí. Te ne hoko ko ha (1) mēmipa ʻo e fakataha alēlea fakauōtí ʻo tokoni ke feau e ngaahi fiemaʻu ʻi he uōtí pea mo kumi ha solovaʻanga pea (2) hoko ko ha fakafofonga ʻo e Kau Finemuí (vakai, 29.2.5).

  • Hoko ko ha mēmipa ʻo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú (vakai, 29.2.6).

  • Ngāue fakaetauhi ki he kau finemui taki taha.

  • Fakahū ha ngaahi fokotuʻu ki he kau pīsopelikí, ʻo ha houʻeiki fafine ke nau ngāue ʻi he Kau Finemuí.

  • Akoʻi e kau taki kehe ʻo e Kau Finemuí mo e kau palesitenisī fakakalasí ʻi honau ngaahi fatongiá.

  • Talatalaifale mo e kau finemuí fekauʻaki mo e ngaahi palopalema ʻe ʻikai fie maʻu ke kau ai e pīsopé pe kau ai ha ngaohikovia (vakai, 32.3, 31.3.1, mo e 38.6.2).

  • Faleʻi ʻa e kau palesitenisī fakakalasí ʻi honau ngaahi fatongia fakatakimuʻá. ʻE tokoniʻi mo tokangaʻi ʻa e kalasi takitaha ʻe ha mēmipa pau ʻo e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí.

  • Poupouʻi e kau finemui ʻoku hoko ko e ngaahi hoa ngāue fakaetauhi ki he kau fafine lalahí (vakai, 21.2.2).

  • Fakahoko maʻu pē e ngaahi fakataha fakapalesitenisī ʻa e Kau Finemuí pea fakataha mo e pīsopé.

  • Tokangaʻi e ngaahi lekooti, ngaahi lipooti, patiseti, mo e ngaahi meʻa fakapaʻanga ʻa e houalotu ʻo e Kau Finemuí.

11.3.3

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi fakahinohino ki hono fulifulihí
Sekelitalí

Kapau ʻoku tokolahi feʻunga ʻa e ʻiunití, ʻe fokotuʻu ʻe he palesiteni ʻo e Kau Finemuí ki he pīsopé ha fefine matuʻotuʻa ke hoko ko e sekelitali ki he Kau Finemuí. ʻE lava ke ne maʻu e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Tokoni ki he kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ke teuteuʻi e ʻasenita ki he ngaahi fakataha fakapalesitenisií. Te ne kau ʻi he ngaahi fakataha ko ʻení, hiki fakamatala, mo muimuiʻi ʻa e ngaahi ngāue ne vahé.

  • Fakahinohinoʻi e kau sekelitali fakakalasí mo tokoni ke nau tauhi e ʻū lekooti maʻulotú.

  • Ngāue mo e sekelitali ʻo e Fineʻofá ke tauhi e lekooti maʻulotu ʻa e kakai fefine lalahi ʻoku ngāue ʻi he Kau Finemuí, ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e LCR.

  • Tokoni ki he kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ke teuteu ha patiseti mo ha fakamatala ki he ngaahi fakamolé.

11.3.4

Kau Palesitenisī mo e Sekelitali Fakakalasí

11.3.4.1

Ko e Uiuiʻí, Hikinimaʻí, mo e Vaheʻí

ʻOku totonu ke ʻi ai ha kau palesitenisī fakakalasi ʻo e kalasi takitaha he Finemuí. ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ha kau finemui ke nau hoko ko e kau palesiteni fakakalasi. ʻE fealēleaʻaki fakataha ʻa e kau mēmipa ʻo e kau pīsopelikí, ʻi he faʻa lotu, ke fakapapauʻi pe ko hai ʻe uí.

ʻE uiuiʻi ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ha finemui ke hoko ko ha palesiteni fakakalasi. Ko e taimi ʻoku tokolahi feʻunga ai e kau finemui ke ngāué, ʻe fakakaukauʻi [ʻe he palesiteni fakakalasí] ʻi he faʻa lotu ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻe fokotuʻu ko ha ongo tokoni mo ha sekelitali. ʻE fakakaukauʻi ʻe he kau pīsopelikí ʻene ngaahi fokotuʻú mo fakahoko ʻa e uiuiʻí.

Kimuʻa pea kole ki ha finemui ke ngāue ʻi ha taha ʻo e ngaahi uiuiʻi ko ʻení, ʻe kole ʻe he mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ha ngofua mei he mātuʻa ʻa e finemuí.

Ka hili hono fakahoko ange ʻo e uiuiʻí, ʻe hanga ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻo fokotuʻu ʻa e finemuí ʻi heʻenau kalasí ke hikinimaʻi. Ko e pīsopé pe ko ha tokoni ne vahe ki ai, te ne vaheʻi ʻa e kau finemuí.

ʻE fakahā leva ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ʻa e ngaahi uiuiʻí ʻi he houalotu sākalamēnití. ʻOku ʻikai ko haʻane fakahā kinautolú ke hikinimaʻi.

Hili ha taimi nounou mei hono vaheʻi ʻo e kau palesitenisī fakakalasí, ʻoku totonu leva ke fakataukeiʻi kinautolu ʻe ha mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ki honau ngaahi fatongiá. Vakai ki he “Aaronic Priesthood Quorum and Young Women Class Presidency Orientation” ʻi he YoungWomen.ChurchofJesusChrist.org; vakai foki, vahe 4 ʻo e tohi tuʻutuʻuni ko ʻení.

11.3.4.2

Ngaahi Fatongiá

ʻE kau e kau palesiteni fakakalasí ʻi he fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú (vakai, 11.3.4.4). ʻOku toe maʻu foki ʻe he kau palesitenisī fakakalasí ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Tataki ʻa e ngaahi ngāue ʻa e kalasí ke kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí (vakai, vahe 1).

  • Feinga ke maheni mo tokoni ki he finemui takitaha, kau ai ʻa kinautolu ʻoku ʻikai maʻu kalasí. ʻIloʻi ʻenau ngaahi fiemaʻú mo honau ngaahi tūkungá.

  • Kau ʻi he ngaahi ngāue ʻa e uōtí ki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí mo fakamālohia ʻa e kāingalotu foʻoú mo kinautolu ʻoku foki maí. ʻE kau atu ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kalasi motuʻa taha ʻa e Kau Finemuí ki he ngaahi fakataha fakafekauʻakí (vakai, 23.5.7).

  • Kau ʻi he ngaahi ngāue fakatemipale mo e hisitōlia fakafāmili ʻa e uōtí. ʻE kau ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kalasi motuʻa taha ʻa e Kau Finemuí ki he ngaahi fakataha fakafekauʻakí (vakai, 25.2.7).

  • Palani mo tataki e ngaahi kalasi he Sāpaté (vakai, 11.2.1.2).

  • Palani mo fakahoko ha ngaahi ngāue tokoni mo ha ngaahi ʻekitivitī fakakalasi (vakai, 11.2.1.3).

  • Fakahoko ma‘u pē ʻa e ngaahi fakataha ʻa e kau palesitenisī fakakalasí (vakai, 11.3.4.3).

Ko e taimi ʻoku uiuiʻi ai e kau sekelitali fakakalasí, te nau teuteu ʻa e ngaahi ʻasenita ki he ngaahi fakatahá, hiki fakamatala, mo lekooti ʻa e kau maʻu-fakatahá.

ʻE akoʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e Finemuí e kau palesitenisī fakakalasí ʻi honau ngaahi fatongiá (vakai, 11.3.2). ʻOku totonu ke tokoni lahi ʻa e kau ʻetivaisa mo e kau mataotao fakakalasí (vakai, 11.3.5 mo e 11.3.6).

11.3.4.3

Fakataha ʻa e Kau Palesitenisī Fakakalasí

ʻE fakataha maʻu pē ʻa e kau palesitenisī fakakalasi ʻo e Kau Finemuí. ʻE tataki ʻe he palesiteni fakakalasí ʻa e ngaahi fakataha ko ʻení. ʻE kau foki ki ai mo e kau taki kakai lalahi ʻo e Kau Finemuí ke poupouʻi e kau palesitenisī fakakalasí. ʻI he lolotonga ʻo e ngaahi fakatahá ni, ʻe fealēleaʻaki fakataha ʻa e kau takí mo lotua ha fakahā fekauʻaki mo e finangalo ʻa e ʻEikí ki heʻenau kalasí. ʻE lava ke kau ʻi he ʻasenitá hano aleaʻi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Ko e tokoni ʻi hono fakahoko ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí

  • Tokoniʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí, ʻaki ha tokanga makehe ke poupouʻi ʻa e kau mēmipa foʻoú mo tokoniʻi e kāingalotu māmālohí.

  • Tokoni ki he niʻihi ʻi he ngaahi tui fakalotu kehé.

  • Palani e ngaahi fakataha fakakalasí, ngāue tokoní, mo e ngaahi ʻekitivitií.

  • Ngaahi fakahinohino fakatakimuʻa mei he kau taki kakai lalahi ʻo e Kau Finemuí pe mei ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakalasí.

ʻOku ʻi ai ha Sīpinga ʻo ha ʻAsenita Fakataha ʻa e Kau Palesitenisií ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

11.3.4.4

Fakataha Alēlea Fakauooti ʻa e Toʻu Tupú

Ko e taumuʻa ʻo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú ke tokoniʻi ʻa e toʻu tupú ke nau ʻomai ha niʻihi kehe kia Sīsū Kalaisi pea mo tokoni ke fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí.

ʻE tokangaʻi ʻe he pīsopé ʻa e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú. ʻOku kau ʻi he kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá ni ʻa e:

  • Kau pīsopelikí.

  • Ko ha taha ʻo e ongo ʻasisiteni ʻo e pīsopé mei he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí pea mo e ongo palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kau akonakí mo e kōlomu ʻo e kau tīkoní.

  • Kau palesiteni fakakalasi ʻo e Kau Finemuí (pe ko e kau palesitenisī fakakalasí kotoa ʻo kapau ʻoku taha pē ʻa e kalasi ʻa e Kau Finemuí he uōtí).

  • Palesiteni ʻo e Kau Finemuí.

ʻE aleaʻi ʻe he fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai ha niʻihi kehe ke langaki ʻenau fakamoʻoní, maʻu e ngaahi ouau faifakamoʻuí, tauhi e ngaahi fuakavá, pea hoko ko ha kau muimui ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakatapui (vakai, Molonai 6:4–5). Te nau fealēleaʻaki fakataha ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e kau finemui mo e kau talavou ʻi he uōtí. Te nau lava ʻo aleaʻi ha ngaahi ʻekitivitī ke feau e ngaahi fiemaʻu ko ʻení. Neongo ia, ka ʻoku totonu ke fakahoko ʻa hono palani fakaʻauliliki ʻo e ngaahi ʻekitivitií ʻi he ngaahi fakataha ʻa e kau palesitenisī fakakōlomú pe kau palesitenisī fakakalasí.

Vakai ki he 29.2.6 ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú.

11.3.5

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi fakahinohino ki hono fulifulihí
Kau ʻEtivaisá

ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ke ui ʻe he kau pīsopelikí ha kau ʻetivaisa ki he Kau Finemuí. ʻE ngāue ʻa e ʻetivaisa takitaha mo ha kulupu fakatoʻu pau ʻo e kau finemuí.

ʻOku ʻa e ʻetivaisá ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení:

  • Tokoniʻi e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ʻi honau ngaahi fatongiá.

  • Poupouʻi mo fakahinohino e kau palesitenisī fakakalasí ʻi heʻenau ako mo fakahoko honau ngaahi fatongiá.

  • Akoʻi e ngaahi lēsoni he Sāpaté ʻo ka fie maʻu. Tokoniʻi e kau finemui kuo fakaafeʻi ke nau akoʻi ha lēsoní ke nau mateuteu mo faiako lelei.

  • ʻAlu ki he ngaahi ʻekitivitī fakakalasí.

  • Kau ki he ngaahi fakataha fakapalesitenisī ʻo e Finemuí ʻo ka fakaafeʻi.

ʻOku totonu ke ʻoua ʻe toe siʻi hifo ʻi he toko uá ʻa e ongo fefine fakapotopoto matuʻotuʻa ʻe kau ki he fakataha mo e ʻekitivitī kotoa pē ʻa e kalasí. Kuo pau ke fakakakato ʻe he kau ʻetivaisá ʻa e ako ʻi he ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (vakai, 11.6.1).

ʻĪmisi
kau finemui ʻoku tuitui

11.3.6

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻe lava ke fili
Kau Mataotaó

ʻI he ngaahi feituʻu ʻe fie maʻu aí, ʻe lava ke fokotuʻu ange ʻe he kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ke ui ʻe he kau pīsopelikí ha kau mataotao ke nau tokoni ki ha faʻahinga meʻa pau ʻe hoko, hangē ko ha nofo kemi, ko ha konifelenisi ʻa e toʻu tupú, pe sipoti.

ʻE ngāue ʻa e kau mataotao kotoa pē ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí he uōtí.

Kuo pau ke fakakakato ʻe he kau mataotaó ʻa e ako ʻi he ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (vakai, 11.6.1).

11.4

Ko hono Tokoniʻi ʻo e Kau Finemuí ke nau Mateuteu ke Kau ʻi he Fineʻofá

ʻE lava ke kau ha finemui ʻi he Fineʻofá ʻi he taimi ʻoku taʻu 18 aí. ʻOku totonu ke kau kakato ʻa e finemui kotoa pē ʻi he Fineʻofá, ʻi hono taʻu 19. ʻI ha ngaahi tūkunga ʻe niʻihi, ʻe lava ke hū vave ange ha finemui ki he Fineʻofá kimuʻa ʻi hono taʻu 18. ʻE talanoa ʻa e finemui takitaha mo ʻene mātuʻá pea mo e pīsopé ke fakafuofuaʻi pe ko e hā ʻe tokoni lelei taha ke hoko atu hono fakamālohia ʻene tui kia Sīsū Kalaisí.

ʻE ngāue fakataha ʻa e mātuʻá mo e kau taki ʻo e Kau Finemuí mo e Fineʻofá ke tokoniʻi e finemui takitaha ke ne fakalakalaka lelei ki he Fineʻofá. ʻE ʻoange ʻe he kau taki ko ʻení ha ngaahi faingamālie hokohoko maʻá e kau finemuí mo e kau fefine ʻo e Fineʻofá ke nau fetuʻutaki mo fakatupulaki ha ngaahi vā feohi.

11.5

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi fakahinohino ki hono fulifulihí
Kau Taki ʻo e Kau Finemuí ʻi he Siteikí

ʻE ui ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí ha fefine matuʻotuʻa ke ne hoko ko e palesiteni ʻo e Kau Finemuí ʻi he siteikí. Kapau ʻoku tokolahi feʻunga ha siteiki, ʻe fokotuʻu leva [ʻe he palesiteni Finemui he siteikí] ha fefine matuʻotuʻa ʻe toko taha pe toko ua ke hoko ko hono ongo tokoni pea mo ha taha ke hoko ko e sekelitali. ʻOku ui ʻa e kau fafiné ni mo vaheʻi ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí pe ko ha aleaʻanga māʻolunga naʻe vahe ki ai. Ko e fakamatala ki he ngaahi fatongia ʻo e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemui ʻo e siteikí mo e sekelitalí, vakai ki he 6.7.1, 6.7.1.2, mo e 6.7.3.

ʻE fatongia ʻaki ʻe ha tokoni ʻi he kau palesitenisī fakasiteikí ʻa e houalotu ʻo e Kau Finemuí ʻi he siteikí. ʻOkú ne toe fatongia ʻaki foki e ngāue ʻa e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ʻi he siteikí. Te ne toe fakahinohino foki ki he kau pīsopé honau ngaahi fatongia ki he kau finemuí.

ʻE vahe ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ha aleaʻanga māʻolunga ke ngāue mo e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemui ʻi he siteikí (vakai, 6.5).

ʻE kau ʻa e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemui ʻi he siteikí mo e sekelitalí ʻi he kōmiti fakatakimuʻa ʻa e toʻu tupú ʻi he siteikí (vakai, 29.3.10).

ʻĪmisi
kau finemui ʻi ha kalasi

11.6

Ngaahi Fakahinohino mo e Ngaahi Tuʻutuʻuni Lahi Ange

11.6.1

Ko Hono Maluʻi ʻo e Toʻu Tupú

Ko e taimi ʻoku fengāueʻaki ai e kakai lalahí mo e toʻu tupú ʻi ha feituʻu faka-Siasi, ʻoku totonu ke ʻi ai maʻu pē ha kakai lalahi falalaʻanga ʻe toko ua pe tokolahi ange. Mahalo naʻa fie maʻu ke fakatahaʻi ha ngaahi kalasi kae lava ʻo fakahoko ʻeni.

Kuo pau ke fakakakato ʻe he kakai lalahi kotoa pē ʻoku ngāue mo e toʻu tupú ʻa e ako ki hono maluʻi ʻo e fānaú mo e toʻu tupú, ʻi loto he māhina ʻe taha mei honau hikinimaʻí (ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org). Te nau toe fakahoko ʻa e ako ko ʻení ʻi he taʻu ʻe tolu kotoa pē.

Ke maʻu ha fakamatala fekauʻaki mo e founga ʻoku fakaʻaongaʻi ai e fakahinohinó ni ki he ngaahi hoa ngāue fakaetauhí, vakai, 21.2.2.

11.6.2

Kau Finemui ʻoku Faingataʻaʻia Fakatuʻasinó

ʻE tokanga makehe ʻa e kau palesitenisī fakakalasí ki he kau finemui ʻoku ʻi ai hanau faingataʻaʻia fakatuʻasinó. Ki ha fakamatala lahi ange ki hono tokoniʻi ʻo e kau finemui ko ʻení, vakai, disability.ChurchofJesusChrist.org; vakai foki, 38.8.27 ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení.

11.6.3

Ngaahi Fakaʻilonga maʻá e Fānaú mo e Toʻu Tupú

ʻE maʻu ʻe he kau finemuí ha ngaahi fakaʻilonga (emblems), ko ha konga ia ʻo e polokalama ʻa e Fānaú mo e Toʻu Tupú. ʻOku totonu ke maʻu ʻe he finemui kotoa ha fakaʻilonga ʻo ʻene kau maí, mei heʻene kau palesitenisī fakakalasí, ʻi he taimi ʻoku hoko ai ko ha mēmipa ʻo e Kau Finemuí. Te ne toe maʻu foki ha tohi Fakalakalaka Fakataautahá: Tohi Fakahinohino maʻá e Toʻu tupú. ʻE lava ke fakahoko ʻeni ʻi he taimi ʻe fakataha ai mo e kau palesitenisī fakakalasí mo e kau taki ʻo e Kau Finemuí, ke talitali ia ki he Kau Finemuí. ʻE toe lava foki ke fakahoko ʻeni ʻi ha fakataha fakataʻu ʻa e toʻu tupú mo ʻenau ngaahi mātuʻá (vakai, 11.2.1.3).

ʻI he Sānuali ʻo e taʻu ʻoku hoko ai e taʻu 18 ʻo ha finemui, te ne maʻu ha fakaʻilonga ʻe taha ʻo ʻene kau maí.

ʻE lava ke maʻu ʻe he kau finemuí ha fakaʻilonga ʻo e lavameʻa, ʻaki haʻanau feinga ke hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi fakaʻilongá, vakai ki he ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org.