Emotionele mishandeling herkennen

Nanon Talley

Gezinsondersteunende diensten

‘Mijn man mishandelt me niet. Hij schreeuwt tegen me en scheldt me uit, maar dat is toch geen mishandeling?’

We weten dat ‘de Heer alle vormen van mishandeling veroordeelt.’¹ Sommige vormen van mishandeling, zoals lichamelijke mishandeling, zijn goed te zien, maar emotionele mishandeling is veel moeilijker waar te nemen. De schade kan tot verwarring, angst, schaamte, hopeloosheid en zelfminachting leiden.

Er is sprake van emotionele mishandeling als iemand de keuzevrijheid van iemand anders probeert uit te schakelen, of hem of haar in zijn macht probeert te krijgen met bewoordingen en handelwijzen die emoties of keuzes manipuleren. Emotionele mishandeling kan in allerlei relaties voorkomen: tussen huwelijkspartners, tussen ouders en kinderen, in vriendschappen, in relaties of onder collega’s.

Kun je enkele voorbeelden van emotionele mishandeling geven?

Als je de tekenen van emotionele mishandeling kent, kun je jezelf en je dierbaren ertegen beschermen. Enkele voorbeelden:

Je uitschelden of vernederen.
Je in het openbaar in verlegenheid brengen.
Je prestaties en gedrag bekritiseren en devalueren.
Jou de schuld van hun gedrag geven en zelf geen verantwoordelijkheid nemen.
Schuldgevoelens bij je oproepen zodat je iets voor hen zult doen omdat zij iets voor jou hebben gedaan.
Je van anderen isoleren en controle uitoefenen op hoe jij je tijd besteedt.
Dreigementen uiten als jij je niet op een bepaalde manier gedraagt of bepaalde dingen doet.
Geen liefde geven totdat je bepaalde dingen voor hen doet.
Je geestelijk manipuleren door met godsdienstige overtuigingen macht over je uit te oefenen.

Hoe kan ik emotionele mishandeling herkennen?

Het is belangrijk om te weten wat voor gedrag mishandeling inhoudt en wat je innerlijke waarschuwingssignalen zijn. Hieronder staan enkele kenmerkende gedachtepatronen en beslissingen die je gevangen houden in een relatie waarin je emotioneel mishandeld wordt:

Het mishandelend gedrag door de vingers zien.
Het gedrag van de dader goedpraten: ‘Normaal gesproken doet ze dat niet. Ze staat momenteel onder grote druk.’
Het gedrag minimaliseren: ‘Het was eigenlijk niet zo erg.’
Jezelf de schuld geven van hun gedrag: ‘Als ik het eten op tijd had klaargemaakt, dan was hij niet zo boos op me geworden en had hij niet tegen me geschreeuwd.’
Emotioneel ongemak negeren. Als je het slachtoffer van emotionele mishandeling bent, wil je de dader aanvankelijk mijden, omdat je je in diens nabijheid ongemakkelijk of minderwaardig voelt. Om de relatie in stand te houden, kun je deze ongemakkelijke gevoelens negeren. In de loop van de tijd kunnen die ongemakkelijke gevoelens verdwijnen omdat je aan hun gedrag gewend raakt.
Godsdienstige overtuigingen gebruiken om de situatie te rechtvaardigen. Dat is heel gebruikelijk in de huidige samenleving, ook voor leden van de kerk. Het slachtoffer denkt misschien: ‘De Heer heeft gezegd dat we moeten vergeven. Ik zondig als ik niet vergeef.’ Vergeving is een gebod. Maar ouderling Jeffrey R. Holland heeft het volgende over de Heiland gezegd: ‘Hij zei niet: “U mag geen hartzeer of echt verdriet voelen door het diepe leed dat u door anderen is aangedaan.” Ook zei Hij niet: “Om volledig te vergeven, moet u een schadelijke relatie weer toestaan of terugkeren naar een situatie waar u misbruikt wordt en kapotgaat.”²
Je eigen behoeften negeren. Je komt tegemoet aan de behoeften van anderen ten koste van jezelf. Je lijdt bijvoorbeeld emotionele pijn als je de gevoelens van een ander niet wil kwetsen of aan iemand geld leent, hoewel je je dat eigenlijk niet kunt veroorloven.
Zich waardeloos voelen. Emotionele mishandeling kan je gevoelens van eigenwaarde belemmeren. Maar je ben een zoon of dochter van God en je hebt een goddelijke aard en bestemming. Jouw eigenwaarde is groot en onveranderlijk (zie Leer en Verbonden 18:10).

Wat kan ik doen als ik emotioneel word mishandeld?

Soms kan de emotionele mishandeling zo verwoestend zijn dat je de relatie moet beëindigen. Maar de relatie beëindigen, is niet altijd de enige oplossing. Verandering is mogelijk. Een relatie kan met hard werken en met de hulp van een deskundige gezond worden. Als je denkt dat je emotioneel mishandeld wordt, heb je misschien iets aan het volgende:

Roep de steun en hulp in van iemand die je vertrouwt, met wie je over je ervaringen kunt praten, zoals een vriend(in), een kerkleider of een deskundige in je omgeving. Deze persoon kan je emotionele hulp en een positief perspectief op jezelf bieden. Hij of zij kan ook in een veilige omgeving tijd met je doorbrengen. (Zie abuse.ChurchofJesusChrist.org. Klik op ‘In crisis’ voor een lijst met hulplijnen.)
Stel grenzen met de persoon die jou mishandelt. Geef aan welk gedrag ongepast is en stel grenzen voor de omgang met elkaar. Je kunt zeggen: ‘Op dit moment toon je geen respect voor mij. Ik wil best met je praten, maar alleen als je me vriendelijk en met respect behandelt.’
Roep de hulp in van een deskundig therapeut die veel afweet van emotionele mishandeling en de gevolgen. Soms zijn de daders zich niet eens bewust van hun gedrag. Ze kunnen veranderen als ze bereid zijn om hulp te aanvaarden. Ook als de relatie niet wordt voortgezet, kun je met professionele hulp en de hulp van de Heer genezen.
Je vindt meer informatie en hulpbronnen op abuse.ChurchofJesusChrist.org.

Ongeacht je omstandigheden moet je beseffen dat er mensen zijn die je liefhebben en je willen helpen. En als je ook de hulp van onze hemelse Vader, de Heiland en de Heilige Geest inroept, zijn hoop en genezing zeker mogelijk.

Wat kan ik doen voor iemand die emotioneel mishandeld wordt?

Emotionele mishandeling is voor buitenstaanders vaak moeilijk te herkennen. Als een slachtoffer van emotionele mishandeling de hulp van een leider of vriend(in) inroept, zal het gedrag van de dader vaak gerationaliseerd worden, omdat die zich in het openbaar normaal gedraagt.

Maar als het slachtoffer over de problemen praat en jij de emotionele mishandeling minimaliseert of niet gelooft, kan die het gevoel krijgen het bij het verkeerde eind te hebben. Dat kan ertoe leiden dat hij of zij in een ongezonde relatie blijft. Houd er ook rekening mee dat de mishandeling waarschijnlijk al langer gaande is als iemand bij je komt om over emotionele mishandeling te praten.

Je kunt hulp bieden door te luisteren en het slachtoffer te geloven. Geef liefdevol blijk van je bezorgdheid en laat verwijten, twijfels en oordelen achterwege. Moedig hen aan om professionele hulp in te roepen, zoals hierboven vermeld, als dat volgens jou nodig is.