2019
Jiljino Bun̄tōn ko n̄an Bōk juon Jerbal
Juļae 2019


Kōjeraam̧m̧an ko an Un̄n̄are Peid Make

Jiljino Bun̄tōn ko n̄an Bōk juon Jerbal

Rijeje eo ej jokwe kiiō ilo Utah, USA.

Jejjab maron̄ ilo mour in kanniōk un̄n̄are peid make eļan̄n̄e jej aikuj juon jerbal im jab bōk juon. Ijin rej jiljino bun̄tōn ko n̄an am̧ jerbal.

Pija
man looking up at ladders

Kōmeļeļe ko jān Iker Ayerstaran

Kōn jet ļōmņak ko kōn jerbal repād im̧aam̧, ta bun̄tōn ko tok n̄an būki n̄an bōk jerbal eo me ejetjet n̄an kwe?

Kwoj ke aikuj jerbal ak juon jerbal em̧m̧anļo̧k? Kwojeļā ke kajien juon eo ej aikuj in bōk juon jerbal em̧m̧anļo̧k? Apan̄ eo rainin n̄an ekanooj lōn̄ armej ro me rej lukkuun in aikuj jerbal ak juon jerbal em̧m̧anļo̧k ej bwe emakijkij aer jab jeļā ekōjkan bōk jerbal eo rekōņaan. Rej kajjitōk, “Ij ej juon résumé, likūt meļeļe ko aō ilo internet, ak kōm̧m̧an aolepāer, im ekōjkan?” “Ta wāween eo ejim̧we n̄an uwaak kajjitōk ko āinwōt, ‘Ta menin m̧ōjņo ko am̧?’ im ‘Etke ij aikuj kōjebal eo n̄an jerbal in?’”

Bwebwenato in ej kwaļo̧k juon karōk in jiljino bun̄tōn ko kapeni kōn ta eo kwoj aikuj jeļā innām kōm̧m̧ani n̄an bōk jerbal eo kwoj kōņaan. Bun̄tōn kein jiljino rej pedped ilo m̧ōttan tōprak ko jān juon ekkatak (survey) iaar kōm̧m̧ane ikkijien jerbal in kappok rijerbal in 760 rijerbal ro me kar kōjerbal er ilo Brigham Young Univeristy eo. Bun̄tōn kein raar barāinwōt ejak jān meļeļe ko iaar būki jān ro retijem̧ļo̧k ilo kappok rijerbal im elōn̄ļo̧k jān 30 iiō in kaminene in kōjerbal im kappok rijerbal iaar leļo̧k n̄an taujin armej ro ilo elōn̄ļo̧k jān 20 laļ ko. Āliktata, lio pāleō im n̄a ejjab to kōmro kar jerbal āinwōt mijenede ro rōrūtto kar jitōn̄ kōmro n̄an kōm̧m̧ane Un̄n̄are Peim̧ Make Jerbal in Jipan̄ ko ilo aolep Europe. En̄jake ko am raar bar kapenļo̧k n̄an kōm bwe ro rej kappok jerbal raikuj jipan̄ in. Jekdo̧o̧n ia eo kwoj jokwe ie ilo laļ in, ta kapeel in jerbal ko am̧, ak ta taitōļ eo ilo jikin jerbal eo kwoj kōņaan bōk, bun̄tōn kein jiljino remaron̄ jipan̄ eok.

Jekjek in n̄an bōk jerbal eo kwoj kōņaan emaron̄ bōk kōpetata in jejjo raan ko n̄an wiik ko ak em̧ool allōn̄. Bōtaab ennaan eo em̧m̧an ej bwe jekjek in ej jerbal. Bun̄tōn kein jiljino remaron̄ jipan̄ ro rej kappok jerbal ilo aolep jon̄ak ko me rōjetjet n̄an juon iaan jilu ļamļam kein: (1) ro rej kappukōt jerbal eo aer kein kajuon, (2) ro rekōņaan etal n̄an bar juon jerbal ak wallōn̄ļo̧k ilowaan kom̧bani ak doulu eo rej jerbal ie kiiō, im (3) ro rekōņaan etal n̄an juon jerbal ilo bar juon doulul.

Bun̄tōn 1. Pukōt jerbal eo emakeļo̧k kwoj kōņaan kiiō.

Kwoj aikuj pukōt juon jerbal eo kolukkuun kōņaan me komaron̄ kōm̧m̧ane kiiō, me ejetjet n̄an kapel in jerbal ko am̧, tijem̧ļo̧k, tōprak ko, ak jeļāļo̧kjeņ. N̄e kwoj jokāālet, je taitōl in jerbal. Eļan̄n̄e kwoj aikuj jipan̄, elōn̄ website ko rej kōlaajrak elōn̄ taitōl in jerbal ko im kōmeļeļe ko. N̄an bun̄tōn 1, kwojjab aikuj in pukōt juon jerbal eo epeļļo̧k; baj pukōt wōt kain jerbal eo me kwoj jetjet n̄an e im itok limo ie.

Ruo iaan bōd ko reļļap ro rej kappok jerbal rej kōm̧m̧ane rejjab jokāālet lukkuun jerbal eo me rej lukkuun kōņaan ak n̄an bōk juon jerbal me rejjab jetjet n̄ane. Eļan̄n̄e kwojjab jeļā ta lukkuun jerbal eo n̄an pukōte im jibadōke, innām komaron̄ ilo jem̧ļo̧kin jab bōk jabdewōt jerbal n̄an jidik. Ba juon men āinwōt, “Ij baj kōņan juon jerbal, jabddewōt jerbal” ejjab jipan̄. Ba menin ejjab kabwilōn̄ jikin jerbal eo emaron̄ kar kōjerbal eok im ekakkure kijetoto in kappok jerbal ko am̧ make. Kōn menin kāālet juon lukkuun jerbal eo komaron̄ kōm̧m̧ane kiiō, innām kalimjōk wōt n̄an bōk jerbal eo.

Bun̄tōn 2: Pukōt kōmeļeļe an jerbal eo kwoj kōņaan.

Ekkatak eo (survey) iaar kōm̧m̧ane kōn 760 jikin jerbal ko me raar kappok rijerbal ilo Brigham Young University im iiō in iminene in jerbal ko aō ilo elōn̄ laļ ko raar kwaļo̧k bwe ro rej kappok rijerbal im menija ro rej kōjerbal (hire) enan̄in aolep iien ļōmņak wōt kōn rijerbal ro n̄an lukkuun juon jerbal me ewōr aer kapel ko reiookļo̧k, iminene, tōprak ko, ak jeļāļo̧kjeņ n̄an jerbal jab eo. Menin em̧ool eļap tata n̄an jerbal ko jon̄ak ko aer repād ioļapļap ak ilōn̄. Ilo aer kanooj ļōmņak kōn rijerbal ro, rein rej kappok rijerbal rej kōjerbal juon m̧ōņakjen ak laajrak ņa etan kōmeļeļe in jerbal eo (job description) n̄an keememej eļap tata menin aikuj ko raorōk tata an kajjojo jerbal repeļļo̧k. Innām armej eo ej kōjerbal ej keidi aolep rijerbal ro n̄an kōmeļeļe eo an lukkuun jerbal eo.

Kwoj aikju pukōt kōmeļeļe an jerbal eo n̄an jerbal eo kwoj kōņaan. Enaaj jipan̄ eok jokāālet eļan̄n̄e kwoj lukkuun rijeral eo em̧m̧an n̄an jerbal jab eo. Enaaj barāinwōt jipan̄ eok jokāālet ta eo n̄an ba im jab kōn kwe im résumé eo am̧, ilo cover leta ko, im ilo intōrpiu ko ippān jikin jerbal ko. Jikin jerbal ko ekkā aer kōlaajrak kōmeļeļe an jerbal eo n̄an kajjojo jerbal ko aer repeļļo̧k ilo website eo aer, ilo kareelel ko ilo nuuj peba, im ilo jikin kappok ilo website ko. Rijerbal ro kiiō me rejeļā kōn jerbal eo remaron̄ barāinwōt maron̄ jiron̄ eok kōn kōmeļeļe an jerbal eo epeļļo̧k im men ko aikuji.

Jerbal eo am̧ ilo bun̄tōn 2 ej n̄an pukōt lukkuun men ko aikuj kar kōlaajraki ilo kōmeļeļe an jerbal eo n̄an jerbal eo kwoj kōņaan. Innām kwonaaj kōjerbal meļeļe in eaorōk ilo bun̄tōn 3–6.

Bun̄tōn 3: Kile kapel ko am̧, iminene ko, tōprak in jerbal ko, im jeļāļo̧kjeņ me rejetjet n̄an jerbal eo kwar kāālet.

Ijin ej ijo kwoj kile kapel ko am̧ make im tōprak ko reiookļo̧k jerbal me rej kwaļo̧k bwe bwebwenato in jerbal eo am̧ ej lukkuun jetjet n̄an men ko aikuj raorōk tata an jerbal eo kwoj kōņaan kiiō, āinwōt kar kōmeļeļeik ilo kōmeļeļe an jerbal eo kwar loe ilo bun̄tōn 2.

Ilo am̧ kōm̧m̧an e laajrak in kōn kapel ko reiookļo̧k jerbal eo ko am̧ im tōprak ko, innām kwonaaj maron̄ in keidi bwebwenato in am̧ jerbal ippān men ko aikuj raorōk kar kwaļo̧ki ilo kōmeļeļe an jerbal eo kwar loe lo bun̄tōn 2. Eļan̄n̄e laajrak eo am̧ ej kwaļo̧k bwe em̧m̧an an jetjet ippān aikuj ko an jerbal eo kwar kāālet ilo bun̄tōn 1, innām kiiō wōnm̧aanļo̧k n̄an bun̄tōn 4–6. Eļan̄n̄e, mekarta, kapel ko im tōprak ko am̧ kwar laajraki ilo bun̄tōn 3 rejjab em̧m̧an aer jetjet ippān kōmeļeļe an jerbal eo kwar loe ilo bun̄tōn 2, innām kwoj aikuj lukkuun m̧ool ilo ļōmņak in kāālet bar juon jerbal n̄an jibadōke ilo iien in, juon eo me eļapļo̧k an jetjet n̄an kapel ko im maron̄ ko am̧ kiiō.

Bun̄tōn 4. Je juon résumé juon ak ruo peij kōn kwe.

Pija
people writing resumes

Jibadbad eo eļap an résumé am̧, barāinwōt ņa etan curriculum vitae, ej n̄an bōk juon intōrpiu ippān eo ej kappok jerbal ak armej eo kōjerbal me ej kappok n̄an kanne jerbal eo epeļļo̧k. Résumé eo am̧ ej kōm̧m̧an menin jān kwaļo̧k ilo tukadu in armej eo kōjerbal bwe kapel in jerbal ko am̧ reiookļo̧k, iminene, tōprak ko, ak jeļāļo̧kjeņ rejetjet n̄an ta kōmeļeļe an jerbal eo an jikin jerbal eo ej ba rej m̧wil ko raorōk tata an juon rijerbal em̧m̧an n̄an jerbal eo.

Résumé eo kwoj je n̄an kajjojo jerbal ko repeļļo̧k an kajjojo jikin jerbal roktak jān doon aikuj in ukoktak. Kwojjab aikuj in ukōt ejja meļeļe ko raorōk me kwonaaj kobaik ilo aolep résumé ko am̧, āinwōt laajrak in jikin jerbal ko am̧, meļeļe ko kōn jikuuļ ko am̧, im meļeļe kōn ijo tōprak eok ie (contact) kiiō. Meļeļe ko renaaj juon wōt ilo aolep résumé ko am̧. Bōtaab eļan̄n̄e kwoj kanne n̄an juon jerbal ippān elōn̄ļo̧k jān juon jikin jerbal, kajjojo jikin jerbal enaaj wōt juon men eo eoktak ak juon oktak eo eļap kōn kōmeļeļe an jerbal eo n̄an jerbal eo aer. Kōn menin, kwoj aikuj kāālet ewi wōt kapeļ ko am̧ im tōprak ko rejetjet n̄an kajjojo kōmeļeļe an jerbal eo. Likūt er ilo résumé am̧ āinwōt ennaan ko rekadu me rej ijjino kōn juon verb ej kōmeļeļeik, ko āinwōt “researched,” “developed,” “produced,” “managed,” im ko jet.

N̄an waanjon̄ak, eļan̄n̄e ekar wōr am̧ iminene ilo jim̧or wia kake (sales) im karelele kake (marketing) im kwar kanne n̄an ruo jerbal ko roktak—juon ej m̧an wōt ilo wia kake (sales) im eo bar juon kōn karelele kake (marketing)—innām komaron̄ ejake ruo résumé ko, juon ej kwaļo̧k eļapļo̧k kōn m̧akūtkūt in wia kake (sales) im tōprak ko im eo juon kwaļo̧k eļapļo̧k kōn tōprak ko im m̧akūtkūt in karelel ko am̧. (Eļan̄n̄e ejjan̄in de ļap am̧ iminenen in jerbal, etal n̄an lds.org/go/71939 n̄an ekkatak ekōjkan kōjerbal iminene jān jerbal in jipan̄ eo am̧ ilo Kabun̄ in kōn résumé eo am̧.)

Bun̄tōn 5: Pukōt jikin jerbal ko me rej kiiō kōjerbal armej n̄an jerbal eo kwoj kōņaan.

Iien otemjej ewōr jet jerbal ko repeļļo̧k n̄an kanni, jekdo̧o̧n ilo iien ejjab lōn̄ jerbal ko repeļļo̧k. Rijerbal ro rej kakkije jān jerbal (retire), jānij jerbal, lelōn̄ļo̧k er (promote), im jolaļļo̧k er (demote), ak em̧m̧aūt ettoļo̧k. Im iien otemjej ewōr jet penjen ko rej eddōkļo̧k im aikuj elōn̄ļo̧k rijerbal ro. Aolep jekjek kein rej tōlļo̧k n̄an an lōn̄ jerbal ko repeļļo̧k me raikuj in kanni jān rijerbal ro rejtjet. Jet iine menin jet iien eiet jerbal ko repeļļo̧k im jet iien elōn̄ oran jerbal ko repeļļo̧k. Kōn menin jab ebbwer eļan̄n̄e kwojjan̄in de elolo jerbal. Jab bōjrak in pukōt jerbal eo n̄an kwe.

Lale website ko an jikin jerbal ko, website in kappok jerbal ko, kadelel ko ilo nuujpeba ko, im kein jipan̄ ko jet n̄an jerbal eo kwoj kōņaan. Barāinwōt, juon iaan wāween ko rem̧m̧an tata n̄an pukōt jerbal ko repeļļo̧k ej jān ejaak jemjera ko ippān armej ro kwoj kab lo er—kōnono ippān būjin armej ro aolep raan, ko āinwōt ro rūturūm̧ im ro uwaan ward eo, jiron̄ er kōn lukkuun jerbal eo kwoj pukōte im kajjitōk eļan̄n̄e rejeļā kain kain peļļo̧k in ak eļan̄n̄e rejeļā juon eo me emaron̄ jeļā kōn kain peļļok in. Kanooj lale bwe kwon leļo̧k meļeļe ko kōn ia naaj tōpar eok ie (contact) n̄an aolep armej rein ilo am̧ kōm̧m̧an jemjerā ippāer.

Bun̄tōn 6. Ekkatak n̄an intōrpiu im̧aanļo̧k m̧okta jān jilkinļo̧k résumé ko am̧ n̄an jikin jerbal ko.

Pija
woman at an interview

M̧okta jān am̧ jino jilkinļo̧k résumé ko am̧ kar kōkōm̧ani n̄an jikin jerbal ko ļōmņak in jerbal ie, kwoj aikuj m̧oktata ekkatak bwe en jetjet aer intōrpiu. Ekanooj lōj armej ro rej jino jilkinļo̧k résumé ko aer ilo iien em̧ōkaj tata remaron̄, m̧okta jān aer m̧aanjabpopo n̄an kōm̧m̧an bwe en jetjet aer intōrpiu. Jorrāān eo ilo menin ej bwe jet iaan ro rej kappok jerbal remaron̄ kūrļo̧k er ilo iien eo em̧ōkaj n̄an juon intōrpiu. Rijerbal rein rej lem̧ōņōņō, etal n̄an n̄an intōrpiu m̧okta jān m̧aanjabpopo ilo jetjet n̄ane, ejjab em̧m̧an an intōrpiu, im kōn menin rejjab bōk jerbal eo. N̄e emōj am̧ kōm̧m̧ane menin, kwojjab maron̄ bar ro̧o̧lļo̧k n̄an kom̧bani eo ak eo eaar intōrpiu im kajjtōk bar juon iien itōrpiu, ba kiiō kwar ekkatak ekōjkan an jim̧we am̧ uwaaki kajjitōk ko.

Ekōjkan am̧ uwaak kajjojo kajjitōk ilo intōrpiu eo ej kanooj aorōk n̄an jeraam̧m̧an eo am̧ ilo bōk jerbal eo kwoj kōņaan. Men̄e kwoj aikuj iien otemjej lukkuunn m̧ool, ej wōr wōt wāween ko rejim̧we im bōd n̄an kajjojo kajjitōk ilo juon intōrpiu. Naaj kajjitōk ippam̧ kajjitōk ko āinwōt kein:

  • Ta kajoor ko am̧ im m̧ōjņo̧ ko am̧?

  • Ta jorrāān eo eaar wōt am̧ ilo jerbal eo am̧ m̧okta me enaaj oktakļo̧k am̧ kōm̧adm̧ōde?

  • Ta jon̄an wōņāān eo wōņāām̧ kwoj kōņaan?

  • Ta eo kwoj kōņaan kōm̧m̧ane ļalem iiō ko jān kiiō?

Āinwōt juon rijerbal, uwaak eo kwoj leļo̧k n̄an aolep kajjitōk ko kar kajjitōk ippam̧ aikuj kar kōtmeni im ļōmņak kaki im̧aanļo̧k. Jekdo̧o̧n juon uwaak enana emaron̄ kōm̧m̧an bwe kwon jab bōk jerbal eo. Kōm̧m̧an bwe uwaak ko am̧ ren kadu, juon n̄an ruo mini waanjon̄ak ko me rej kwaļo̧k bwe bwebwenato eo am̧, kapel ko, im tōprak ko rejetjet n̄an kōmeļeļe an jerbal eo aer. Ekkatak kōn doulul eo m̧okta jān intōrpiu eo am̧ im̧aan tata bwe kwon maron̄ ukukōt uwaak ko am̧ n̄an aikuj ko aer.

Ilo jem̧ļo̧k in enan̄in aolep intōrpiu ko, enaaj wōt am̧ iien em̧m̧an n̄an kajjitikin jikin jerbal eo jet kajjtōk ko. Kajjtōk eo am̧ em̧m̧an tata n̄an kajjitōk ej kōn jerbal eo epeļļo̧k. “Ta eo ej aikuj bwe en tōprak ak oktak ilo jerbal in?” Menin enaaj jipan̄ eok ilo intōrpiu ko jekļaj eļan̄n̄e kajjitōk ippam̧ n̄an bar ro̧o̧lļo̧k. Komaron̄ kōjparok kajjitōk ko am̧ kōn kōttōpar ko an doulul eo, m̧atin jikin jerbal eo, wōņāān (ijello̧kin n̄e kwar kajjitōk kaki), awa in jerbal ko, im jeraam̧m̧an ko n̄an intōrpiu ko jekļaj.

Kiiō ewōr ippam̧ bun̄tōn ko jiljino n̄an bōk jerbal eo kwoj kōņaan. Kwojjab maron̄ ilo mour in kanniōk un̄n̄are peim̧ make eļan̄n̄e jej aikuj juon jerbal im jab bōk juon Eļan̄n̄e kwoj aikuj jerbal, juon jerbal em̧m̧anļo̧k, ak jeļā kajjien juon eo ejeļā, jouj kōjerbal ak kwaļo̧k kein kappok jerbal kein rekajoor, kar kam̧ooli. Rej jerbal. Ij kōjatdikdik bwe Irooj enaaj kōjeram̧m̧an eok ilo kijejto ko am̧ n̄an bōk jerbal eo kwoj kōņaan.