Zrozumienie problemu samobójstwa: Znaki ostrzegawcze i zapobieganie

Doktor Kenichi Shimokawa

Służby Pomocy Rodzinie ŚwDO, biuro w Japonii

Obraz

sitting at the edge of a dock

Zdjęcie © iStock/Thinkstock

Kiedy Kevin miał 16 lat, jego rodzice się rozwiedli. W tym samym czasie zaprzestał stosowania leków przeciwpadaczkowych, które stabilizowały jego nastrój. Nie będąc świadom, że cierpiał na chorobę afektywną dwubiegunową, zaczął mieć paranoje, stany maniakalne i ciężką postać depresji. Lekarstwa nie przynosiły poprawy. Aż doszło do sytuacji, w której był tak zmęczony tym wszystkim, że nie dając tego poznać po sobie, postanowił zakończyć swoje życie.

Kevin wspomina dzień, w którym próbował odebrać sobie życie: „Płakałem. Byłem tak bardzo zmęczony, wyczerpany emocjonalnie. Rozglądając się po ludziach, pragnąłem, aby ktoś, ktokolwiek, zapytał: ‘Czy wszystko w porządku?’. Tak mocno, jak tego pragnąłem, słyszałem [w mojej głowie] głosy mówiące: ‘Musisz umrzeć’ […]. I tak walcząc z samym sobą, by tego nie zrobić [odebrać sobie życia], okazałem się całkowicie bezsilny, gdyż głosy były potężniejsze”¹.

Co najgorsze, nikt nie dostrzegł cierpienia, z jakim się borykał. Będąc przekonany, że nikt się o niego nie troszczy, targnął się na swoje życie, ale cudem przeżył.

Czy jesteśmy w stanie choć trochę poczuć cierpienie i bezradność, przez jakie przechodził, dostrzec jego ciche błaganie o pomoc?

Samobójstwo jest jedną z najtrudniejszych prób w doczesności, zarówno dla tych, którzy borykają się z myślami samobójczymi, jak i dla członków ich rodziny. Starszy M. Russell Ballard z Kworum Dwunastu Apostołów powiedział: „W mojej ocenie nie ma trudniejszego okresu dla rodziny, jak ten, gdy ktoś bliski odbiera sobie życie. Samobójstwo jest miażdżącym doświadczeniem dla rodziny”². Biorąc pod uwagę powagę tego problemu, omówimy (1) co wiemy na temat samobójstwa, łącznie z jego znakami ostrzegawczymi i tym, co możemy zrobić, aby mu zapobiec; (2) co członkowie rodziny i społeczności mogą zrobić oraz (3) co wszyscy musimy uczynić, aby wzmocnić naszą nadzieję i wiarę w Chrystusa, by nie pogrążyć się w rozpaczy.

Zrozumienie problemu samobójstwa

Każdego roku na całym świecie ponad 800 000 ludzi kończy życie samobójstwem³. Oznacza to, że co 40 sekund ktoś na świecie odbiera sobie życie. Rzeczywista liczba samobójstw może być jeszcze większa ze względu na delikatną naturę tej kwestii, a w niektórych krajach jest to nielegalne, więc liczba ta może być znacznie zaniżona. Samobójstwo jest drugą najczęstszą przyczyną śmierci wśród osób między 15. a 29. rokiem życia. W większości krajów wskaźnik samobójstw jest najwyższy wśród osób powyżej 70. roku życia. Samobójstwo bezpośrednio lub pośrednio wpływa na większą część naszego społeczeństwa.

Znaki ostrzegawcze

Kiedy nie radzimy sobie z życiowymi wyzwaniami, może dopaść nas uczucie potężnego stresu. Gdy emocje wymykają się spod kontroli, a umysł zdaje się być zaćmiony, jedynym rozwiązaniem, jakie przychodzi na myśl w takiej sytuacji, jest śmierć. Osoby takie mając wrażenie, że nikt nie jest w stanie im pomóc, izolują się od społeczeństwa, co z kolei wpływa na pogłębienie się ich poczucia cierpienia, bezczynności i bezradności, które prowadzi je do myśli samobójczych — jedynego rozwiązania.

Gdy osoba wysyła którykolwiek z następujących, dość poważnych znaków ostrzegawczych⁴, powinna natychmiast uzyskać pomoc od specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym lub służb ratunkowych, takich jak policja:

Grozi zranieniem siebie albo samobójstwem
Szuka sposobów bądź środków, aby odebrać sobie życie
Mówi albo pisze na temat śmierci, umierania, czy też samobójstwa

Następujące znaki mogą wydawać się znacznie mniej poważne w porównaniu z poprzednimi, mimo to, gdy dostrzegamy którykolwiek z nich, bez wahania powinniśmy dotrzeć do takiej osoby i uzyskać dla niej pomoc:

Daje do zrozumienia, że czuje bezsilność oraz traci sens życia
Demonstruje gniew, złość albo chęć zemsty
Zachowuje się nierozważnie
Czuje się jak w pułapce
Nadużywa alkoholu lub narkotyków
Wycofuje się z kontaktu z przyjaciółmi, rodziną lub społecznością
Odczuwa niepokój lub wykazuje nadpobudliwość albo ma gwałtowne zmiany nastroju
Ma zaburzenia snu albo odczuwa nadmierną senność
Ma poczucie, że jest dla innych ciężarem

Nie każdy, kto próbuje popełnić samobójstwo, mówi o swoich zamiarach, ale większość wysyła znaki ostrzegawcze, takie jak te. Potraktujmy te znaki poważnie!

Gdy dostęp do specjalistycznej pomocy medycznej jest utrudniony, bezcenna może okazać się moc prawdziwej przyjaźni i miłość rodziny.

Zapobieganie

Obraz

elderly man with a cane

Gdy osoba ma myśli samobójcze, rodzina i przyjaciele odgrywają wówczas istotną rolę. Alma nauczał, że musimy „dźwigać jedni drugich brzemiona, aby ulżyć jeden drugiemu, […] płakać z tymi, którzy płaczą, pocieszać tych, którzy potrzebują pocieszenia” (Mosjasz 18:8, 9).

Oto kilka praktycznych rad dla rodziny i przyjaciół:

Dotrzyj do danej osoby i wysłuchaj jej z miłością. Starszy Ballard udzielił następującej rady: „Nie ma bezpieczniejszego miejsca dla strapionych niż ramiona pełne miłości”⁵. „Musimy patrzeć na nich […] oczami naszego Ojca Niebieskiego — powiedział Starszy Dale G. Renlund z Kworum Dwunastu Apostołów. — Tylko wtedy odczujemy troskę Zbawiciela, którą ich otacza […]. Tego rodzaju rozszerzona perspektywa otworzy nasze serca na rozczarowania, obawy i boleści naszych bliźnich”⁶.

Udzielaj pomocy w zakresie konkretnych problemów. Gdy osoba przechodzi kryzys, który może odbić się na jej bezpieczeństwie albo podstawowych potrzebach, należy zaoferować konkretną pomoc, dając jednocześnie możliwość wyboru. Na przykład, jeśli osoba ma myśli samobójcze z powodu utraty pracy, to pomagając jej w znalezieniu pracy, dajesz możliwość wyboru i przyczyniasz się do uwolnienia od poczucia bezradności.

Zapytaj, czy dana osoba bierze pod uwagę samobójstwo. Jeśli masz poczucie, że ktoś jest w trudnej sytuacji i dostrzegasz u niego znaki ostrzegawcze, zapytaj, czy dana osoba rozważa samobójstwo. Robiąc to, możesz poczuć się dość nieswojo, ale jest to najlepszy sposób, aby dowiedzieć się, czy osoba je planuje. Może właśnie dzięki temu dana osoba otworzy się i opowie o swoich problemach i zmartwieniach.

Oto kilka przykładowych pytań, które możesz zadać: „To brzemię wydaje się zbyt ciężkie do udźwignięcia przez kogokolwiek. Czy masz myśli samobójcze?” albo „Czy ogrom cierpienia, przez które przechodzisz, nie wywołał u ciebie myśli samobójczych?”. Jeśli osoba nie jest potencjalnym samobójcą, prawdopodobnie ci o tym powie.

Jeśli natomiast czujesz, że osoba nie jest z tobą do końca szczera, zaufaj podszeptom Ducha, który poradzi, co masz uczynić. Możesz na przykład doznać uczucia, aby pozostać tak długo z daną osobą, aż się przed tobą otworzy.

Zostań przy danej osobie i uzyskaj dla niej pomoc. Jeśli osoba robi wszystko, abyś dostrzegł, że ma myśli samobójcze, zostań przy niej i pozwól, aby ci opowiedziała o swoich problemach. Jeśli zacznie mówić o konkretnych metodach i czasie planowanego samobójstwa, pomóż jej skontaktować się z infolinią lub lokalnym oddziałem pogotowia psychiatrycznego.

Jak reagować w obliczu samobójstwa

Bez względu na to, czy ludzie wysyłają znaki ostrzegawcze, czy też nie i tak niektórzy z nich odbierają sobie życie. W obliczu miażdżącego doświadczenia, jakim jest samobójstwo bliskiej osoby, członkowie rodzin i przyjaciele dość często pogrążają się w głębokiej, niezmiernej i ogromnej żałobie. Oto niektóre z możliwych reakcji:

Wstyd i poczucie napiętnowania
Szok i niedowierzanie
Złość, ulga lub poczucie winy
Ukrywanie przyczyny śmierci
Izolacja społeczna i pogorszenie relacji rodzinnych
Czynne, a wręcz obsesyjne angażowanie się w wysiłki na rzecz zapobiegania samobójstwom
Nieustanne pragnienie poznania przyczyny samobójstwa
Poczucie opuszczenia i odrzucenia
Obwinianie zmarłego, siebie, innych i Boga
Wzmożone myśli samobójcze lub skłonność do autodestrukcji
Zwiększony stres podczas okresów świątecznych i rocznic śmierci⁷

Co mogą zrobić członkowie rodzin oraz społeczność

Obraz

woman sitting on bench

Powstrzymaj się od osądu. Choć samobójstwo jest poważnym problemem, Starszy Ballard przypomina: „Z pewnością nie znamy wszystkich okoliczności towarzyszących każdemu samobójstwu. Jedynie Pan zna wszystkie szczegóły i On jest tym, który osądzi nasze działania podjęte tu, na ziemi. Kiedy [Pan] będzie nas sądził, czuję, że weźmie On wszystko pod uwagę: naszą budowę genetyczną i chemiczną, nasz stan umysłowy, nasze zdolności intelektualne, to, czego byliśmy nauczani, tradycje naszych ojców, stan naszego zdrowia i tym podobne”⁸.

Pozwól na żałobę i uszanuj wyjątkowy sposób jej przeżywania. Ludzie w różny sposób ją przechodzą, gdyż uwarunkowane jest to relacją, jaką mieli ze zmarłym. Dlatego weź to pod uwagę i uszanuj to.

Gdy tracimy tych, których kochamy, mogą ogarnąć nas silne, a nawet przytłaczające emocje. Przeżywanie żalu wcale nie musi oznaczać braku wiary. Pan powiedział: „Żyć będziecie w miłości tak, że będziecie płakać nad utratą tych, co umrą” (NiP 42:45). Żal jest wyrazem miłości do naszych bliskich zmarłych i odzwierciedleniem relacji, jaką z nimi mieliśmy.

Poproś o pomoc. Gdy jesteś pogrążony w żałobie, tak wiele rzeczy może cię przytłoczyć. Wyciągnięcie pomocnej dłoni może dać innym osobom możliwość okazania ci miłości i służenia ci. Z kolei przyjęcie pomocy może uzdrowić i wzmocnić nie tylko ciebie, ale również tych, którzy wyciągają rękę.

Pozostań w kontakcie z innymi ludźmi. Niektórzy ludzie pragną przeżywać żałobę w domowym zaciszu i z tego powodu mogą się izolować, dlatego pozostań w kontakcie ze swoją rodziną i przyjaciółmi. Co pewien czas kontaktuj się z pogrążonymi w żałobie członkami twojej rodziny, krewnymi i przyjaciółmi, oferując im pomoc, gdyż oni sami się po nią nie upomną.

Polegaj na Zbawicielu. Zbawiciel jest źródłem uzdrowienia i spokoju. „Jego Zadośćuczynienie zapewnia nam […] możliwość wołania do Tego, który doświadczył wszelkich ludzkich ułomności, aby dał nam siłę, byśmy znieśli brzemiona doczesności. On jest świadomy naszego bólu i jest gotowy nam pomóc. Kiedy znajduje nas poranionych na drodze, to podobnie jak dobry Samarytanin, opatruje nasze rany i troszczy się o nas (zob. Ew. Łukasza 10:34)”⁹.

Uświadommy sobie, że wszyscy musimy całkowicie polegać na Panu Jezusie Chrystusie i Jego Zadośćuczynieniu, kiedy staramy się wykonać swoją część. Gdy w pełni pokory pogodzimy się z tym faktem, postarajmy się zrozumieć członków naszych rodzin i przyjaciół, pogrążonych w smutku. Wyciągnijmy do nich dłonie pełne miłości i wspólnie dążmy do zwiększenia wiary i ufności pokładanych w Zbawicielu, który ponownie powróci i „otrze wszelką łzę z oczu ich, i śmierci już nie będzie; ani smutku, ani krzyku, ani mozołu już nie będzie” (Objawienie Jana 21:4).