2016
Meļeļe kōn An Juon Armej Make Bōk Mour Eo An: Kōkkaļļe ko rej Kakkōl im rej Bōbrae
October 2016


Meļeļe kōn An Juon Armej Make Bōk Mour Eo An: Kōkkaļļe ko rej Kakkōl im rej Bōbrae

Pija
sitting at the edge of a dock

Pija ko © iStock/Thinkstock

Ke ekar 16 an Kevin iiō, jinen im jemān rekar jepel. Ilo ejja iien in wōt, ekar bōjrak im jab daak uno ko nimen n̄an an bōbrae nan̄inmej in epilepsy, eo ekar jipan̄ im kōkajoor kōmālij eo an. Ilo an kar jab jeļā bwe ewōr jorrāān ilo kōmālij eo an, ekar jino en̄jake ke elōn̄ nan̄inmej im paranoia ippān, āinjuon paotokin im emōjņo̧, im aaer in kōmālij. Uno ko āinwōt rekar jab jipan̄. Ekar tōpar juon tōre eo im ekar en̄jake ke ekar lukkuun m̧ōk kōn men otemjej, im ekar pepe ippān make n̄an kajōm̧ļo̧k mour eo an ilo an jab kōjjeļļāik ro jet kōn kōņaan eo an.

Kevin ekar bar kōmeļeļeik raan eo ekar kajjieon̄ in bōk mour eo an: “Ikar jan̄. Ikar lukkuun m̧ōk, lukkuun mōjņo̧. Ikar reilo̧k n̄an armej ro, ikar kōņaan bwen wōr jet, jabdewōt, bwen ba n̄an n̄a, ‘Em̧m̧an ke am̧ mour?’ Jon̄an aō kōņaan menin, ikar ron̄ ainikien eo [ilo kōļmenļo̧kjeņ eo aō] rej ba, ‘Kwoj aikuj in mej.’ … Aolepān iien eo ikar akweļap ippa make bwe in jab [kōm̧m̧ane wāween in], ak ainikien ko rekar lukkuun kajoor, ikar jab maron̄ tariņaeki.”1

Kabōromōjmōj eo, ejjeļo̧k juon ekar kile an en̄taan. Ekar tōmak bwe ejjeļo̧k juon ekar kea kake e, ekar kajjieon̄ bōk mour eo an—bōtaab ekar jide im mour.

Jemaron̄ ke en̄jake jet iaan en̄taan kein im inepata ko reļļap, ekar ejjeļo̧k ainikien an jan̄ im kajjitōk kōn jipan̄.

Bōk mour eo ad make ej juon iaan kapo ko reppen ilo mour in, jim̧or n̄an ro rej en̄taan kōn ļōmņak ko n̄an bōk mour ko aer im n̄an ro uwaan baam̧le eo remour. Elder M. Russell Ballard jān Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro ekar ba: “Ilo aō kalimjeke, ejjeļo̧k bar iien eļapļo̧k aer eppen n̄an juon baam̧le jān n̄e juon eo jej iakwe ej bōk mour eo an make. Bōk mour eo ad make ej juon en̄jake eo ekauwōtata an baam̧le.”2 Ļōmņak kōn wāween in ekauwōtata an kapo in, jen kōnono kōn (1) ta eo jejeļā kōn an juon bōk mour eo an make, ekoba kōkkaļļe ko rej kakkōl im men ko jemaron̄ kōm̧m̧ani n̄an jipan̄ bōbrae; (2) ta eo ro uwaan baam̧le eo me ekar kajjieon̄ bōk mour eo an im jukjukin pād eo remaron̄ kōm̧m̧ane; im (3) ta eo kōj aolep jej aikuj in kōm̧m̧ane n̄an kōkajoorļo̧k kōjatdikdik eo ad im ad tōmak ilo Kraist bwe jen jab ebbweer.

Meļeļe kōn An Juon Make Bōk Mour Eo An Make

Elōn̄ ļo̧k jān 800,000 armej rej kajemļo̧k mour ko aer jān aer bōk mour ko aer.3 Meļeļein bwe juon armej ilo laļ in ej kajem̧ļo̧k mour eo an ālkin aolep 40 jekōn. Numba in einwot ej eddoklok konke an juon armej bok mour eo an ej juon men eaorok im ejjab malim kommane ilo jet lal ko im kon menin aikuj ped ilo repoot An juon armej ej bōk mour eo an ej kein karuo komman mej ilubwilijin armej ikotaan 15 im 29 iiō rūtto. Ilo elōn̄ laļ ko, oran an armej bōk mour eo an make elukkuun ļap ilubwilijin elōn̄ ļo̧k jān 70 iiō rūtto. Kaju ak jab kaju, an juon armej make bōk mour eo an ejelet enan̄in aolepān jukjukin pād eo ad.

Kōkkaļļe ko Rej Kakkōl

N̄e jej en̄jake apan̄ ko an mour ko ad eļap ļo̧k jān maron̄ eo ad, jemaron̄ en̄jake ad eddodo. N̄e jej en̄jake ke jejjab maron̄ ineeki eddodo kein, ļōmņak an juon armej emaron̄ nana im maron̄ tōl ļo̧k er bwe ren en̄jake ke mej ej un eo de eo. Remaron̄ en̄jake bwe ejjeļo̧k juon armej emaron̄ jipan̄, me emaron̄ tōl ļo̧k n̄an ajimakeke im mōjņo̧ ļo̧k ebweer im en̄jake aer ban m̧akūtkūt im ejako kōjatdikdik eo aer, im bōlen maron̄ tōlļo̧k er bwe ren ļōmņak bwe kilaba ak an juon make bōk mour eo an ej wāween eo n̄an ņamejļan.

N̄e juon armej ej kwaļo̧k jabdewōt kain kōkkaļļe kein rej kakkōļ kōj,4 jej aikuj pukōt jipan̄ iien eo emōkajtata jān juon rijipan̄ jān taktō ak jipan̄ ko jet āinwōt police:

  • Kakorkor n̄an kōmetak ak m̧an er make

  • Pukot wāween ko ak meļeļe ko n̄an m̧an er make

  • Kōnono ak jeje kōn mej, do̧lo̧l, ak m̧an e make

Kōkkaļļe kein remaron̄ kwaļo̧k juon jekjek eidin̄, ak jej jab aikuj āliklik in pukot jipan̄ im bōk jipan̄ kōn armej eo ej kwaļo̧k kōkkaļļein men kein:

  • Kwaļo̧k an jako an kōjatdikdik im ejjeļo̧k juon un n̄an mour

  • Kwaļo̧k kōjdat ak illu ak pukot ireņ wōņe

  • Jab kōm̧anm̧an m̧wilin

  • En̄jake an lokjak

  • Kōļapļo̧k aer kōjerbal arko̧o̧ļ im uno ko rekajoor

  • Jab kobaļo̧k ippān ro m̧ōttan, baam̧le, ak jukjukin pād

  • Inepata ak ikōm̧kōm̧ ak oktak m̧antir

  • N̄ak kiki ak kikiļo̧k wōt

  • En̄jake bwe rej kōm̧m̧an bwe ro jet ren inene

Ejjab aolep armej ro rej kajjieon̄ bōk make mour ko aer rej kōtļo̧k bwe ro jet ren maron̄ jeļā kōn jibadbad eo aer, ak enan̄in aolepāer rej kwaļo̧k kain kōkkaļļe rot in. Kōn menin, kom̧win lukkuun ekkatak kōn kōkkaļļe kein!

Men̄e jipan̄ ko retijem̧ļo̧k rejjab pidodo būki, kajoor eo ej itok jān ro m̧ōttad im eļap kea ippāer im baam̧le eo ad jejjab maron̄ ba ewaan.

Bōbrae

Pija
elderly man with a cane

N̄e juon armej ej bōk make mour eo an, baam̧le eo im ro m̧ōttan rej jerbale juon eddo eaorōk. Alma ekar katakin, bwe jej aikuj “ineek eddo ko an ro jet, bwe ren maron̄ mera; … jan̄ ippān ro rej jan̄; aaet, im kaenōm̧m̧an ro rej pād ilo aikuj in aenōm̧m̧an” (Mosaia 18:8, 9).

Erkein rej jet iaan jipan̄ ko baam̧le eo ad im ro m̧ōttad remaron̄ in kōm̧m̧ane:

Pukot ļo̧k er im ron̄jake ilo iakwe. Āinwōt an Elder Ballard kōkapilōklōk kōj, “Ejjeļo̧k juon men ekajoor ļo̧k jān pein iakwe eo me emaron̄ in jiburlep e armej ro rej en̄taan.”5 “Jej aikuj in lo er … kōn māj eo mejān Jemedwōj Ilan̄,” Elder Dale G. Renlund ekar katakin jān Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro. “Innām jemaron̄ en̄jake kea eo an Rilo̧mo̧o̧r eo n̄an er. … Jipadpad in enaaj kōppeļļo̧k būruwōd n̄an ro jet reinepata, remijak, im erub būruweer.”6

Jipan̄ kōn men ko repen. Eļan̄n̄e armej eo ej jelm̧ae juon jorrāān eļap, an ājmour im aikuj ko an, liļo̧k n̄an kakke kōn jipan̄, ak kōtļo̧k bwe armej eo en kālet n̄an bōke ak jaab. Ilo m̧ool, eļan̄n̄e juon ej kōņaan in bōk mour eo an make kōnke ejako an jerbal, jipan̄ er kappok jerbal ko reppeļļo̧k ej leļo̧k aer iien n̄an kālet im jipan̄ er en̄jake aer rōļo̧k.

Kajjitōk eļan̄n̄e raar ļōmņak in bōk mour ko aer. N̄e kwoj inepata bwe ewōr en ej inepata im kwaļo̧k kakkōļ ko an juon an eo ej bok mour eo an make, kajjitok n̄e rej ļōmņak in bok mour eo aer make. Komaron̄ ebbat ilo am̧ kōm̧m̧ane menin, ak elukkuun em̧m̧an bwe jen maron̄ jeļā ilo ad kajju kajjitok eļan̄n̄e rej ļōmņak in bōk mour eo aer make. Emaron koppellok kojem eo nan armej eo bwe en konono kon jorreen im inepata.

Waanjon̄ak ko kōn kain kajjitōk rot in emaron̄ in “Bōlen emaron̄ tarjān jon̄an n̄an jabdewōt. Kwoj ke ļōmņak in bōk mour eo am̧ make?” ak “Kōn aolep metak kein kwoj en̄jake, ij lale eļan̄n̄e kwoj ļōmņak in bōk mour eo am̧ make.” Eļan̄n̄e rej jab ļōmņak in bōk mour ko aer make, renaaj kōnaan in kōnanik eok.

Eļan̄n̄e kwoj en̄jake bwe rejjab kwaļo̧k aer ļōmņak in bōk mour ko aer make, kwon epaake wot imwe ko an Jetōb eo bwe kwon jeļā ta eo n̄an kōm̧m̧ane. Komaron̄ aikuj wōt pād wōt epaake er m̧ae iien renaaj kwaļo̧k aer ļōmņak n̄an eok.

Pād epaake wōt armej eo im bōk jipan̄. Eļan̄n̄e ewōr en ej kwaļo̧k an ļōmņak bwe ej ļōmņak in bōk mour ko an make, kwon pād wōt ippān armej eo im kajjitōk ippān kōn ta eo ej kainepataiki. Eļan̄n̄e renej kōnono kōn wāween ko im iien ko rej karōki n̄an bōk mour ko aer make, jipan̄ armej eo n̄an kūrļo̧k taļboon eo me armej remaron̄ kūrļo̧k im kōnono kōn jorrāān ko ilo kōļmenļo̧kjeņ ak psychiatric emergency department.

En̄jake ko kōn juon eo ej Bōk mour eo an make

Men̄e rekar kwaļo̧k kōkkaļļe ko ak jab, jet armej rej bōk mour ko aer. N̄e kwoj jelm̧ae en̄jake rot in ekaamjak kōn an juon eo ejitōn bōro bōk mour eo an make, ro uwaan baam̧le eo an armej eo im ro m̧ōttan emakijkij aer en̄jake eļap būrom̧ōj. Jet iaan en̄jake kein remaron̄ waļo̧k ilo laajrak in:

  • Jook im juon en̄jake ejjab em̧m̧an paoktokin

  • Ilbōk im jab tōmak

  • Illu, deoor, ak ajļo̧k

  • Ņooj ta eo ekar kōm̧m̧an bwen wōr mej

  • Ajimakeke im epelon̄lon̄ ilowaan baam̧le ko

  • Niknik im bōk koņaan ilo bōbrae an juon bōk make mour eo an

  • Lukkuun kōņaan jeļā etke

  • En̄jake an jojoļāār im aer kōjejtokjen

  • Ņaruwōn ro remej, e make, ro jet, im Anij

  • Ļap an ļōmņak wōt in kilaba ak en̄jake in kakkure e make

  • Ļapļo̧k aer in kōmālij ilo iien kakkije ko im raan in mej ko7

Ta Ko Me Baam̧le Ko im Jukjukin Pād Ko Remaron̄ Kōm̧m̧ani

Pija
woman sitting on bench

Jab Ekajet. Ilo tōre in me kilaba ej juon men eo im eļap, Elder Ballard ej kakeememej kōj: “Ilo m̧ool, jejjab jeļā lukkuun jekjek ko ipeļaakin kajjojo mej ko waļo̧k jān kilaba. Irooj wōt ejeļā aolep meļeļe ko, im e eo ej ekajet e kōm̧m̧an ko ad ijin ioon laļ in. N̄e [Irooj] ej ekajet e kōj, ij en̄jake enaaj bōk men otemjej im ļōmņak kaki: kadkad eo ad im piktokid, jekjek in ļōmņak eo ad, jon̄an jeļā eo ad, katak ko jekar ekkatak, m̧anit ko an ro jemād, ājmour eo ad, im ko jet.”8

Kōtļo̧k im kautiej an kajjojo armej kōm̧m̧ane būrom̧ōj ko aer. Armej renaaj būrom̧ōj ilo elōn̄ wāween ko, ilo an jem̧jerā ko aer ippān armej eo emej oktak jān ro jabdewōt. Kōn menin, kile im kautiej wāween an kajjojo armej jelm̧ae būrom̧ōj.

N̄e ro rejitōn bōro rej em̧m̧akūt jān kōj, en̄jake ko rekajoor im eddo remaron̄ anjo̧ iood. En̄jake būrom̧ōj ejjab meļeļein bwe ejjeļo̧k tōmak, ijoke. Rilo̧mo̧o̧r eo ekar ba, “Kom̧in mour ippān doon ilo iakwe, jon̄an kom̧ naaj jan̄ kōn jako eo an er ro rej mej” (K&B 42:45). Būrom̧ōj ej juon kōkkaļļe in ad iakwe n̄an ro rej mej jej iakwe im ewi jon̄an an aorōk jem̧jerā eo n̄an kōj.

Kajjitōk kōn jipan̄. Ilo am̧ būrom̧ōj, men otemjej remaron̄ edodo. Pukot jipan̄ emaron̄ boktok iien ko rem̧m̧an n̄an an ro jet iakwe im jerbal n̄an kwe. Kōtļo̧k aer jipan̄ emaron̄ kōmour im kōkajoorļo̧k ejjab kwe wōt ak barāinwōt er.

Ekkejelļo̧k wōt ippāer. Jet armej rej būrom̧ōj ippāer make im emaron̄ jet iien ettoļo̧k, kōn menin ekkejelļo̧k wōt ippān doon ilo baam̧le ko am̧ im ro m̧ōttam̧. Pukotļo̧k ro uwaan baam̧le eo am̧ rebūrom̧ōj, ro nukum̧, im ro jeram̧, im kajjitōk n̄e komaron̄ jipan̄ kōnke remaron̄ jab itok n̄an ippām̧.

Pedped wōt ioon Rilo̧mo̧o̧r eo. Eļaptata, Rilo̧mo̧o̧r eo ej jipan̄ eo n̄an kōmour im kaenōm̧m̧an. “Pinmuur eo An … ej letok n̄an kōj iien em̧m̧an n̄an kūr n̄an E eo ejeļā aolep m̧ōjņo̧ ko an kanniōk n̄an kemour kōj im letok n̄an kōj kajoor eo n̄an ineek eddo ko an mour in. Ejeļā ad metak, im Ej pojak iien otemjej. Āinwōt Risamaria eo em̧m̧an, ke eaar lo ad ikinejnej itōrerein iaļ, Enaaj lukōj kinej ko ad im lale kōj (lale Luk 10:34).”9

Jen kile bwe kōj aolep rej aikuj lukkuun pedped wōt ioon Irooj Jisōs Kraist im Pinmuur eo an ilo ad pukot n̄an kōm̧m̧ane ijo koņaad. Ilo wāween in ettā, jen pukot n̄an meļeļe baam̧le ko ad im ro rūttūrir ro rej būrom̧ōj, pukot ļo̧k er ilo iakwe, im ejaak eļapļo̧k tōmak ippān doon im lōke ilo Rilo̧mo̧o̧r eo, eo enaaj ro̧o̧ltok im “kōm̧ōrāik jān mejeir dānnin kōmjaaļaļ, im enaaj ejjeļo̧k bar mej, im re jāmin bar liaajlo̧ļ, ak jan̄, ak en̄taan; bwe men ko m̧okta re jako” (Revelesōn 21:4).

Kakeememej ko

  1. Kevin Hines, in Amanda Bower, “A Survivor Talks About His Leap,” Time, May 24, 2006, Time.com.

  2. M. Russell Ballard, in Jason Swenson, “Elder Ballard Offers Comfort and Counsel to Those Affected by Suicide,” Church News, Dec. 19, 2014, news.lds.org.

  3. Lale World Health Organization, Preventing Suicide: A Global Imperative (2014), 2.

  4. Lale M. David Rudd and others, “Warning Signs for Suicide: Theory, Research, and Clinical Applications,” Suicide and Life-Threatening Behavior, vol. 36, no. 3 (2006), 255–62.

  5. M. Russell Ballard, in “Sitting on the Bench: Thoughts on Suicide Prevention” (video), lds.org/media-library.

  6. Dale G. Renlund, “ Kōn Māj ko Mejān Anij,” Liahona, Nov. 2015, 94.

  7. Lale John R. Jordan, “Is Suicide Bereavement Different? A Reassessment of the Literature,” Suicide and Life-Threatening Behavior, vol. 31, no. 1 (2001), 91–102.

  8. M. Russell Ballard, “Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Oct. 1987, 8.

  9. Dallin H. Oaks, “Kajoorļo̧k kōn Pinmuur eo an Jisōs Kraist,” Liahona, Nov. 2015, 64.